Kriptosistema kalitlarini foydalanuvchilarga taqsimlashning tartib va qoidalari (protokoli)

Kriptosistema kalitlarini foydalanuvchilarga taqsimlashning tartib va qoidalari (protokoli)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

84.5 KB

www.arxiv.uzKriptosistema kalitlarini foydalanuvchilarga taqsimlashning tartib va qoidalari (protokoli) Reja: 1. RSA algoritmi bo`yicha kalitlarni taqsimlash protokoliga izohlar. 2. Gammalashtirish. 3. El Gamal kriptosistemasi. 4. Elliptik tenglamalar asosida kriptosistemalar.

www.arxiv.uzMaxfiy uslubli bir tomonli funksiyaga asoslangan ochiq kalitli kriptosistemalar o`z mohiyatiga ko`ra undan foydalanishning alohida tartib va qoidalarini (protokolini) talab etadi. Bu alohida tartib va qoidalarga ko`ra sistemaning foydalanuvchilari va sistema foydalanuvchilarigagina ochiq bo`lgan ochiq ma`lumotlar kitobini saqlovchisi birgalikda shu kriptosistema tizimida uzatiladigan ma`lumotlarning maxfiyligini ta`minlaydilar. Ochiq, kalitli kriptosistemalarning bardoshliligiga to`la ishonch bildirmay ishonchsizlik va ikkilanish bilan qaraydigan ba`zi kriptolog mutaxassislar, foydalanuvchilarga muhofazalangan uslubda ochiq, kalitlarni taqsimlash va maxfiy kalitlarni uzatish masalalarini, ya`ni kalitlar bilan bog`liq jarayonlarni maqsadli boshqarishni kriptografiyaning bosh amaliy masalasi, deb biladilar. Misol uchun, agarda krip tosistema foydalanuvchilarining soni S ta bo`lsa va har bir mumkin bo`lgan aloqa juftlari uchun alohida maxfiy kalit talab etilsa, ularning soni bo`lib, foydalanuvchilar soni ko`p bo`lgan sistemalar uchun bunday holat ba`zida maqsadga muvofiq bo`lmasligi mumkin. Biror foydalanuvchining boshqa barcha foydalanuvchilarga maxfiy bo`lgan ma`lumotni yuborishi maxfiy aloqa mohiyatiga zid jarayon. Bundan tashqari maxfiy aloqa tizimida qaysi foydalanuvchining boshqa qaysi bir foydalanuvchi bilan maxfiy aloqa qilishni hohlashi oldindan ma`lum emas. Mana shunday holatlar foydalanuvchilarga kalitlarni taqsimlash tartib va qoidalari masalalarini keltirib chiqaradi. Bunday masalalarning yechilishi esa axborotlar tizimida ma`lumotlarning maxfiyligi muhofazasini ta`minlovchi kritisistemada kalitlar taqsimotining ishonchli markazini (KTIM) tashkil etishni taqazo etadi. Kalitlarni taqsimlash tartib va qoidalari (protokoli) quyidagicha: KTIM muhofazalangan aloqa tarmog`i orqali barcha iq1,2,...,S foydalanuvchilarga maxfiy Zi kalitlarni taqdim etadi. Foydalanuvchi i-foydalanuvchi j bilan maxfiy aloqa o`rnatmoqchi bo`lsa, u umumiy aloqa tarmog`i orqali (ochiq tekst bilan bo`lishi mumkin) KTIMga murojaat qilib, foydalanuvchi j - bilan maxfiy aloqa qilish kalitini so`raydi.

www.arxiv.uz KTIM maxfiy aloqa uchun ochiq matnning biror qismini tashkil etuvchi Zij maxfiy kalitni tanlab oladi. Qolgan qismini i va j foydalanuvchilar ko`satilgan "bosh qism" ("zagolovka") yoki "nomlanish qismi" deb ataluvchi bo`lak tashkil etadi. KTIM bu ochiq matnni kriptosistemada qabul qilingan shifrlash algoritmiga ko`ra Zi va Zj kalitlar bilan shifrlab, umumiy aloqa tarmog`i orqali Zi kalit bilan shifrlangan kriptogrammani j foydalanuvchiga va Zj kalit bilan shifrlangan kriptogrammani j foydalanuvchiga jo`natadi. Olingan kriptogrammalarni i va j foydalanuvchilar deshifrlab, keyingi olingan ma`lumotlarni deshifrlashning maxfiy kalitiga ega bo`ladilar. Kalitlarni taqsimlashning bunday tartib va qoidasi (protokoli) oddiy bo`lib, uning bardoshliligi shifrlash algoritmining bardoshliligi bilan belgilanadi. Haqiqatan ham, 3-bandda (qadamda) keltirilganidek, kriptoanalitikka har xil kalitlar bilan shifrlangan bir xil ochiq tekstning kriptogrammasi ma`lum bo`lib, bunday holat unga kriptotahlil qilishda qo`l keladi. Shunday qilib, ochiq tekst shifrlash algoritmi kriptotahlilga bardoshli bo`lsa, kalitlarni taqsimlash protokoli ham bardoshli bo`ladi. Bu yerda shuni ham unutmaslik kerakki, ka litlarni taqsimlashda shifrlash algoritmidan foydalanish shu taqsimlash tartib va qoidalarini buzilishiga, kriptobardoshsizlikka va shu kabi nomutonosibliklarga olib kelmasligi kerak.

www.arxiv.uz RSA algoritmi bo`yicha kalitlarni taqsimlash protokoliga xulosaviy izohlar Banklar tizimida qaysi shaxs qaysi shaxs bilan o`zaro to`lov amallari bajarganligini bank bilmasligini ta`minlovchi RSA bir tomonli funksiyasiga asoslangan tartib va qoidalarni boshqarish kriptosistemasi mavjud. Bu kriptosistemani kalitlarni taqsimlash tartib va qoidalarini boshqarish kriptosiyetemasi uchun ham qo`llash mumkin. Tartib va qoidalarni boshqarish masalalari, kriptosistemalariga doir kriptologik ilmiy izlanishlar hozirda zamonaviy, bardoshli kriptografik sistemalarni yaratishda keng va jadal rivojlanib bormoqda. Bu sohada RSA bir tomonli funksiyasidan foydalanishning qulayligi o`zini har tomonlama oqlab kelmoqda. RSA algoritmini qo`llanishiga doir kichik bir misol keltiramiz. Misol: Uchta xarfdan iborat bo`lgan "SAV" ma`lumotini shifrlaymiz. Biz qulaylik uchun kichik tub sonlardan foydalanamiz. Amalda esa mumkin qadar katta tub sonlar bilan ish ko`riladi. Tub bo`lgan rq3 va qq11 sonlarini tanlab olamiz. Ushbu nqpqq3*11q33 sonini aniqlaymiz. Sungra, sonini topamiz, hamda bu son bilan 1 dan farqli biror umumiy bo`luvchiga ega bo`lmagan d sonini, misol uchun dq3 sonini olamiz. Yuqorida keltirilgan (24) shartni qanoatlantiruvchi ye sonini Zeq1 (mod 20) tenglikdan topamiz. Bu son yeq7. Shifrlanishi kerak bo`lgan "SAV" ma`lumotini tashkil etuvchi xarflarni: mosliklar bilan sonli ko`rinishga o`tkazib olib, bu ma`lumotni musbat butun sonlarning ketma-ketligidan iborat deb qaraymiz. U holda ma`lumot (3,1,2) ko`rinishda bo`ladi va uni {ye;n}q{7;33} ochiq kalit bilan bir tomonli funksiya bilan shifrlaymiz: xq3 da SHM1q(37)(mod 33)q2187(mod 33)q9,

www.arxiv.uz xq1 da SHM2q(17)(mod 33)q1, xq2 da SHM 3q(27)(mod 33)q128(mod 33)q29 Bu olingan shifrlangan (9,1,29) ma`lumotni maxfiy {d;n}q{3;33} kalit bilan ifoda orqali deshifrlaymiz: uq9da OM1 q (93) (mod33)q 729(mod33)q3, uq1 da OM2q(13) (modZZ) q 1(mod33)q1, uq29 da OMZq(293)(mod33)q24389(mod33)q2. Shunday qilib, kritosistemalarda RSA algoritmining qo`llanishi quyidagicha: har bir foydalanuvchi ikkita yetarli darajada katta bo`lmagan r va q tub sonlarni tanlaydilar va yuqorida keltirilgan algoritm bo`yicha d va ye tub sonlarini ham tanlab oladi. Bunda nqpq bo`lib, {ye;n} ochiq kalitni {d;n}esa maxfiy kalitni tashkil etadi. Ochiq kalit ochiq ma`lumotlar kitobiga kiritaladi. Ochiq kalit bilan shifrlangan shifrmatnni shu kalit bilan deshifrlash imkoniyati yo`q bo`lib, deshifrlashning maxfiy kaliti faqat shifr ma`lumotining haqiqiy egasigagina ma`lum. Gammalashtirish Gammalashtirish amalda ko`p qo`llaniladigan kriptografik akslantirish bo`lib, yuqorida ko`rib o`tilgan Vijiner va cheksiz kalitli shifrlash uslublari kabidir. Gammalashtirish bilan shifrlash uslubining mohiyati ochiq matnga (yoki shifrmatnga) shu matn alfavit belgilaridan tuzilgan psevdotasodifiy deb ataluvchi matndan ajratib olib tashlash mumkin bo`lgan ketma - ketlikni, ya`ni gammani qo`shishdan (qorishtirishdan) iborat. Misol uchun 2 modul bo`yicha qo`shishdan foydalanish mumkin: Ochiq matn: 0110011100100011… Gamma: 1110110010110101…

www.arxiv.uz Gammalashtirilgan matn: 1000101110010110… Gamma: 1110110010110101… Ochiq matn: 0110011100100011… Bu misoldan ko`rinadiki, deshifrlash uchun kalit bo`yicha (ya`ni gamma bo`yicha) shifrmatnni 2 modul bo`yicha qo`shishdan foydalanib qayta gammalashtirish kifoya. Agarda gammashifr qaytariluvchi davrga ega bo`lgan bitlardan ibo rat bo`lmasa, olingan shifrmatnni ochish yetarli darajada qiyin bo`ladi. Shuning uchun gammashifr bitlari tasodifiy o`zgarishi kerak. Amalda gammaning davri butun shifrmatn uzunligidan katta bo`lib, ochiqmatnning hech bir qismi ma`lum bo`lmasa, bunday shifrmatnga mos keluvchi ochiq paketni topish o`ta mushkul ish. Bundiy hollarda shifrni faqat shifrkalitni tavakkaliga tanlash bilan ochiladi. Agarda raqib tomonga ochiq matnning biror qismi va unga mos keluvchi shifrmatn ma`lum bo`lib qolsa, u holda shifrtashning gammalashtirish uslubi o`z kuchini yo`qotali. Chunki bunday holda raqib tomon ochiq matnni ma`lum bo`lgan qismi mazmuniga ko`ra butun shifrmatnni ochishga harakat qiladi. Misol uchun, ko`plab maxfiy hujjatlar «Mutlaqo maxfiy» yoki boshqa shu kabi so`zlar bilan boshlanib, kriptoanalitik uchun tahlil yo`nalishini aniqlashga yordam beradi. Bunday holatlarni axborot tizimi muhofazasi kriptosistemasining amaldagi qo`llanishlarida albatta hisobga olish kerak.

www.arxiv.uz El - Gamalya kriptosistemasi El - Gamalya sistemasi RSA sistemasiga muqobil (alternativ) bo`lib, bu kriptosistemalarning kalitlarining o`lchov uzunliklari teng bo`lganda bir - xil kriptobardoshlilikga ega bo`ladilar. El - Gamalya kriptosistemasi Diffi-Xellman algoritmiga o`xshash bo`lib, diskret logarifmlarni hisoblash masalasi yechimining murakkabligiga asoslangan. Bu kriptosistema asosini tub bo`lgan r va butun bo`lgan g sonlari tashkil etadi. Quyida ushbu sistemaning mohiyatini ochib beruvchi misolni keltiramiz. Biror foydalanuvchi (A) maxfiy kalit a sonini tanlab oladi va bo`lgan ochiq kalitni hisoblaydi. Agarda mana shu foydalanuvchi (A) bilan biror boshqa foydalanuvchi (B) maxfiy ma`lumotni jo`natmoqchi bo`lsa, u holda (B) r sonidan kichik bo`lgan biror kriptosi stema sonini tanlab olibp g y kmod 1 ва ky m y  2 sonlarini hisoblaydi, bu yerda  belgisi 2 modul bo`yicha bitlarni qo`shish amalini bildiradi, ya`ni m ва y k sonlari ikkilik sanoq sistemasida, deb tushiniladi . So`ngra ( Б ) ( у 1 > у 2 ) ma`lumotlarini ( А )ga jo`natadi . O`z navbatida (A) bu shifrlangai ma`lumotni qabul qilib, quyidagi m y p ya   2 1 ) mod ( bo`lgan hisoblash bilan ma`lumotning ochiq matnini tiklaydi. Elliptik tenglamalar asosida kriptosistemalar Quyida b ax x y    3 2

www.arxiv.uz tenglamani qanoatlantiruvchi barcha (х,у) tekislik nuqtalarining geometrik o`rni elliptik egri chiziqni tashkil etadi. Egri chiziq nuqtalarini qo`shish amali , RSA va Elg-Gamalya sistemalaridagi ko`paytirish amali kabi, qiyiichiliksiz aniqlanadi. Ko`plab ma`lum bo`lgan kriptosistemalardap b ax x y mod 3 2    bu yerda r - tub son ko`rinishdagi elliptik tenglama asos qilib olinadi. Elliptik egri chiziqlarda diskret logarifmlash masalasining mohiyati quyidagicha, elliptik egri chiziqda berilgan ) , ( G G y x G  va ) , ( Д Д y x Д  nuqtalar uchun G Д  , ya`ni ) ; ( ) ; ( C C Д Д y x y x  tengliknt qanoatlantiruvchi yagona  ni topishdan iborat.

www.arxiv.uz Asosiy adabiyotlar : 1. Anoxin M.I., Varnavskiy N.P., Sidelnikov V.M., Yahenko V.V. Kriptografiya v bankovskom dele. M. 1997g. 2. Bryus Shnayyer. Prikladnaya kriptografiya: 2– ye izdaniye. M. 2001. 3. Fomichev V.M. Diskretnaya matematika i kriptologiya. M. «Dialog MIFI» 2003 g. http:║www.library.mephi.ru – Biblioteka MIFI. 4. Romanets Y.V., Timofeyev P.A., Shangin V.F. Zahita informatsii v kompyuterno`x sistemax i setyax. M. «Radio i svyaz» 2001g. 5. Moskovskiy sentr neprero`vnogo matematicheskogo obrazovaniya. Materialo` 1 – 9 olimpiad po kriptografii. M. 2001 – 2003gg. http: ║www. ibc.ry.G`- elektronnaya biblioteka Moskovskogo Gosudarstvennogo Universiteta ekonomiki, statistiki i informatiki. 6. V.A.Xoroshko, A.A.Chekatkov. Metodo` i sredstva zahito` informatsii. Izdatelstvo «YUNIOR» K. 2003. 7.www.uzedu.uz 8.www.tuit.uz

Похожие

Masofaviy RDP protokollari Telnet SSH masofaviy qo’shilmas protokoli

CSS3da fon rang va rangli tasvirlar bilan ishlash qoidalari

Internet serverida Web–saytni

Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarida ma’lumotlarga nisbatan xavflar

OT yuklamasining qonun qoidalari. Yuklovchilarning turlari