Kompyuterning dasturiy ta‘minoti. Dasturiy ta‘minotning turkumlanishi - Информатика и ИТ - Рефераты

Kompyuterning dasturiy ta‘minoti. Dasturiy ta‘minotning turkumlanishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50 KB

Kompyuterning dasturiy ta‘minoti. D asturiy ta‘minot n i ng turkumlanishi Reja: 1. Shaxsiy kompyuterlarning dasturli ta‘minoti 2. Kompyuterlarning operatsion tizimi, uning vazifasi, turlari va xususiyatlari 3. Utilitlar va drayverlar .

Tayanch iboralar: Tizimli dasturlar , Amaliy dasturlar , Dasturlashtirish muhiti , Operatsion tizim, utilitlar, drayverlar, qobiq dasturlar Shaxsiy kompyuterlarning dasturli ta‘minoti Shaxsiy kompyuterning foydalanuvchi uchun qulay va samarador bo’lishi unda qanday dasturiy ta‘minoti mavjudligi bilan aniqlanadi. Lekin dasturiy ta‘minotning qanday turlari foydalanuvchi uchun zarur bo’lishi uning qaysi soxada faoliyat ko’rsatishi bilan aniqlanadi. Shaxsiy kompyuterning dasturiy ta‘minoti xususiy EHMlarni qo’llash samaradorligini oshirish, undan foydalanishni osonlashtirish va foydalanuvchilar dasturlarini tayyorlashning mehnat sarfini kamaytirishi uchun mo’ljallangan dasturlar sistemasidan iborat. Shaxsiy kompyuter dasturlar ta‘minotining to’plami quyidagi guruxlarga ajraladi: 1. Tizimli dasturlar 2. Amaliy dasturlar 3. Dasturlashtirish muhiti Kompyuterda har xil turdagi ma‘lumotlar saqlanadi. Ular bilan ishlash uchun biz har xil maxsus dasturlar bilan foydalanishimiz zarur, chunki kompyuter o’zi hech qanaqa harakatlar bajarmaydi u faqat bizning buyruqlarimizni va ko’rsatmalarimizni bajaradi. Buyruqlar va ko’rsatmalar ketma-ketligi esa dastur deb nomlanadi . Dasturlar 3 turga bo’linadi: 1) Tizimli dasturlar . Tizimli dasturlar bu kompyuter ishini boshqaruvchi va har xil yordamchi amallarni bajaruvchi dasturlar. Masalan: fayllar ustidan har xil amallar bajarish (qayta nomlash, yaratish, uo’chirish, nusxasini olish, xajmini o’zgartirish), diksni tozalash va tekshirish, kompyuterni sozlash ( tashqi qurilmalar ishini boshqarish). Tizimli dasturlar ichida

4 dasturlar guruhlari ajratilib turadi. Bo’lar: operatsion tizimlar (tizimlar), utilita dasturlar, drayver dasturlar va qobiq dasturlar . 2) Amaliy dasturlar. Amaliy dasturlar bu ma‘lumotlar bilan ish jarayonida foydalanadigan dasturlar. Masalan: matn ma‘lumotlarni yaratish va taxrirlash, rasm va tasvir ma‘lumotlarni yaratish yoki o’zgartirish, malumotlar ombori bilan ishlash, musiqa va video ma‘lumotlarni ko’rib chiqish va taxrirlash. Amaliy dasturlar foydalangan ma‘lumotlar turiga ko’ra guruhlanadi: matn muharrirlari (Word, Lexicon, WD, Notepad, Write va xokazo), rasm va tasvir muharirlari, rasm va tasvirlarni ko’rsatuvchi dasturlar (Corel, Adobe Photoshop, Imaging, ACDSee, Paint vaxokazo), musiqa va video muharrirlari, musiqa va video ko’rsatuvchi dasturlar (Adobe Premier, Winamp, universal proigrovatel va xokazo), jadvallar muharriri (Lotus, Excel va xokazo), ma‘lumotlar ombori bilan ishlovchi dasturlar (Access, Dbase, FoxPro va xokazo), o’yin dasturlari, o’rgatuvchi dasturlar, bugalteriya va moliya dasturlar, va boshqalar. 3) Dasturlashtirish muhiti (yoki instrumental dasturlar ) . Instumental dasturlar bu yangi dasturlar yaratuvchi dasturlar tizimlari. Instrumental dasturlaga maxsus dasturlash tillari bilan ishlaydigan dasturlar tizimlari kiradi. Ular dasturlash tiliga ko’ra farqlanadi: S, Basic, C++, Delphi, va boshqalar. Bu dasturlar tizimlar o’ziga bir nechta dasturni jamlagan bo’lib bo’lar: dasturlash tili muharriri, translyator, komplyator va boshqa yordamchi dasturlar. Har bitta dastur o’zining nomeriga ega. Bu nomer versiya deb nomlanadi. Versiyalar asosan raqamlar bilan quyiladi va oxirgi paytlarda, dastur chiqqan yili bo’yicha quyiladi. Masalan Windows 95, Windows 98, Windows 2000. Har bitta yangi versiyali dastur, oldingi versiyalardan qulayliklar va imkoniyatlari ko’p bo’lgani bilan yoki kompyuterga talablari o’zgargani bilan farqlanadi.

2.Operatsion tizimlar Operatsion tizim (OS) - bu kompyuter bilan foydalanuvchi o’rtasida muloqotni o’rnatuvchi, kompyuterning asosiy va qo’shimcha qurilmalari testdan o’tkazuvchi va qurilmalar ishini boshqaruvchi dasturlar to’plamidir. Bu dasturlar kompyuter ishga qo’shilishi bilan kompyuter xotirasiga yuklanadi. Operatsion tizim foydalanuvchiga kompyuter qurilmalari bilan qulay muloqot usulini ta‘minlaydi. Operatsion tizimlar dasturlar guruhi juda katta ahamiyatga ega. Bu dasturlar kompyuter ishini boshqaradi, har xil dasturlarni kompyuter xotirasiga yukaydi va bajaradi, fayllar, kataloglar va disklar ustidan har xil amallarni bajaradi. Hamma dasturlar shu operatsion tizimli dasturning imkoniyatlaridan foydalanadi va shuning uchun hamma dasturlar faqat shu dastur orqali ishga tushadi. Eng taniqli operatsion tizimlar: MS-DOS va Windows (Microsoft korporatsiya) dunyodagi kompyuterlarning 75-80%, Macintosh (Apple firmasi) dunyodagi kompyuterlarning 5-10%, Linux va Unix dunyodagi kompyuterlarning 10-15%. MS-DOS operatsion tizimi bilan biz keyin yaqinroq tanishamiz Odatda shaxsiy kompyuterlarda Microsoft Corporation firmasi ishlab chiqqan MS DOS, Windows yoki ularning variantlari PC DOS, Compact DOS yoki kompaniyalarning boshqa operatsion tizimlari o’rnatiladi. Hozirgi kunda deyarli barcha kompyuterlarda Windows tizimi o’ rnatilmo q da. 3.Utilitlar va drayverlar Utilita-dasturlar bu operatsion tizimni imkoniyatlarini kuchaytiruvchi dasturlar. Masalan: disklar ustidan har xil amallarni bajaruvchi dasturlar, kompyuter ishini tezlashtiruvchi dasturlar, ma’lumotlar xajmini o’zgaruvchi

dasturlar, viruslarni aniqlovchi dasturlar va xokazo. Masalan, qattiq disk (vinchester) bilan turli ishlarni amalga oshirish uchun maxsus dastur lar zarur. Vinchesterni bo’laklarga bo’lish, uning ma‘lum bo’laklarini parol bilan ximoyalash uchun Disk Manager deb ataluvchi dastur ishlatiladi. Diskning xolatini tekshirish uchun esa NDD (Norton disk doctor) dastursi ishlatiladi. Bu dastur yordamida disk segmentlari tekshirilib, undagi xatoliklar topiladi va bartaraf etiladi. Diskdagi ma‘lumotlarni optimizatsiya qilish, ya‘ni bir tartib bilan joylashtirib chiqishga xizmat qiluvchi SD (Speed Disk) dastursi mavjuddir. Uning yordamida diskdagi ma‘lumotlar tartibga keltiriladi, bu esa diskdagi ma‘lumotlarga murojaat qilishni yengillashtirib, kompyuter ishini tezlatadi. Yuqorida sanab o’tilgan dastur larni ishlatish qulay bo’lib, dialog darchasida ҳ osil bo’ladigan menyu punktlaridan mosini tanlash va ishlatishdan iboratdir. Utilitlar guruxlarga birlashtirilib, ularning eng ko’p ishlatiladiganlari Norton Utilities, PC Tools Deluxe, Mace Utilities lar bo’lib hisoblanadi. Utilitlarni quyidagi tartibda guruxlarga bo’lib chiqish mumkin: • Siqadigan dastur lar maxsus usullarni qo’llagan xolda ma‘lumotlarni siqilgan xolda joylashtirib, ularning arxiv nusxalarini xosil qilishga yordam beradilar. Masalan, PKZIP, PKUNZIP va ARJ dasturlari bo’larga misol bo’la oladi. • Disklardagi ma‘lumotlarning rezerv nusxalarini hosil qiladigan dastur lar qattiq u 1076 diskka yozilgan ma‘lumotlarni tezlik bilan disketlarga yoki strimmerlarga nusxalash uchun yordam beradilar. Masalan, Norton Backup, Fast Back Plus. • Antivirus dastur lari, ular xilma-xil turdagi viruslarga qarshi samarali ko’rashish uchun xizmat qiladilar • Kommuniktsion dastur lar kompyuterlararo ma‘lumotlarni almashinish uchun ishlatiladilar. Masalan, Brooklin Bridge, DeskLinq LapLinq Fast Link. Telemate, Procomm, Dataline dastur lari kompyuterlarning telefon kanallari orqali muloqot

qilinishiga yordam bersa, WinFax Pro, Bit Fax, Fax It dastur lari telefon ma‘lumotlarini faks modem orqali uzatish imkoniyatini yaratadilar. • Kompyuterni diagnostika qilish dastur lari uning konfiguratsiyasini va ishga layoqatliligini tekshirishga imkon beradi. Masalan, Cheeck It, ND lags, Control Room, System Sleuth dastur larini shu dastur lar turkumiga kiritish mumkin. Disklarni tekshirish uchun Disk Technician Advance, Calibrate dasturlari qo’llanilishi mumkin. • Disk uchun mo’ljallanilgan dastur -kesh diskdan ma‘lumot o’qishni ancha tezlashtirishga imkon beradi, chunki ushbu xolda operativ xotirada diskning tez-tez ishlatilib turadigavn bo’laklarini o’z ichiga olgan kesh-bufer xosil qilinadi. Masalan, Smart Drive, NKache, Super PC Kwik. • Disklarni optimizatsiya qilish dastur lari disklarda saqlanadigan ma‘lumotlar xajmini ancha oshirishga va ma‘lumotlarni tezroq topishga yordam beradi. Masalan, Speed Disk yoki Fast Trax dastur lari. • Disklarni dinamik siqishtirishga imkon beruvchi dastur lar disklarda saqlanilishi mumkin bo’lgan informatsiya xajmini ancha oshirishga yordam beradi. Masalan, Stacker, Double Space, Super Stir dastur lari. • Avtonom ravishda chop qilish dastur lari (skulerlar) fayllarni chop qilishni boshqa ishlar bilan bir vaqtda amalga oshirishga imkon beradi. Masalan, Print Cashe dastur i. • Xotirani boshqarish uchun mo’ljallanilgan operativ xotirani yaxshiroq boshqarish uchun ishlatiladi. Masalan, Software Carousel va Switch It dastur lari xotiraga bir qancha dastur larni yuklashga va biridan ikkinchisiga osonlik bilan o’tishga yordam beradi. Boshqa ko’p tarqalgan tizimli dasturlardan biri bu drayver dasturlari va qobiq dasturlar . Drayverlar-dasturlar bu operatsion tizimga tashqi va ichki qurilmalar bilan ishlashda qulayliklar yaratuvchi dasturlar. Bu dasturlar asosan shu

qurilmalar chiqaruvchi firmalarda yaratiladi va qurilmalar bilan birga tarkalinadi. Masalan: monitorlar drayverlari, С D-ROM lar drayverlari va xokazo. Qobiq dasturlar bu operatsion tizimning imkoniyatlardan chiroliy va qulay holda foydalanishni taminlovchi dasturlar. Shulardan eng taniqliysi bu NORTON COMMANDER dasturi, Total Commander dasturlari

Adabiyotlar ro’yxati: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон келажаги буюк давлат. “Ўзбекистон”, 1992 2. Каримов И.А. Ислоҳотларни амалга оширишда қатъиятли бўлайлик. “Ўзбекистон”, 1996 3. «Иқтисодий информатика» С.С.Ғуломов ва бошқалар С.С.Ғуломовнинг умумий тахрири остида.-Т.: «Шарқ», 1999.- 546 б 4. “Ахборот тизимлари ва технологиялари”: Олий ўқув юртлари талабалари учун дарслик//Муаллифлар жамоаси: С.С.Ғуломов, Р.Х.Алимов, Х.С.Лутфуллаев ва бошк./; С.С.Ғуломовнинг умумий тахрири остида.-Т.: «Шарқ», 2000.- 592 б. 5. Аюпов Р.Х. , Исмоилов С. И. , Аюпов Х.Р. Хусусий компьютерларда ишлаш. “ Microsoft Word 2000 матн му ҳ аррири ” . – Т.: ТМИ, 2002. 124 бет 6. Марахимов А.Р., Ра ҳ мон қ улова С.И. “Интернет ва ундан фойдаланиш асослари.“ Ўқ ув қў лланма.-Т.:Тошкент давлат техника университети нашриёти, 2001.–176 б. 7. Ғ уломов С.С. ва бош қ алар. Ахборот тизимлари ва технологиялари – Т.: «Шар қ », 2000 8. Арипов М.М, Мухаммадиев Ж. . У “Информатика ва информацион технологиялар”. Ўқув қулланма. Тошкент шахри, 2005 йил. 9. Макарова “ Информатика “ Тошкент ш 2005 йил. 10. Эрматов Ш “Шахсий компьютерларнинг операцион тизимлари,курилмалари ва воситалари”. Тошкент 2007 йил. 11. Закиров Ф.И др.Информатика и информационн ы е технологии”.Ташкент 2007 г .

Похожие

Kompyuterning amaliy dasturiy ta’minoti

Dasturiy marshrutlash

Kompyuterlarga dasturiy yordam ko’rsatish. Dasturiy ta’minot

Shaxsiy kompyuterning dasturiy ta`minoti. Operatsion tizimlar va ularning tasniflanishi

MATLAB dasturiy paketi. MATLAB dasturiy paketida arifmetik ifodalarni kiritish