Komputerning tuzilishi va uning qurilmalariga tavsifnoma - Информатика и ИТ - Рефераты

Komputerning tuzilishi va uning qurilmalariga tavsifnoma

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

52 KB

www.arxiv.uz K omputerning tuzilishi va uning qurilmalariga tavsifnoma Reja: 1. Кompyuterning ichki qurilmalari 2. Кompyuterning tashqi qurilmalari 3. Кompyuterga qo`shimcha ulanuvchi qurilmalar

www.arxiv.uz Кompyuter quyidagi ichki qurilmalardan tashkil topgan Sistemalar bloki-mazkur blok tezkor xotira, arifmetik va mantiqiy amallarni bajaruvchi elektron sxemalardan iborat. Magnit disklari bilan ishlovchi blok odatda bu blok sistema blokiga o`rnatilgan bo`lib, egiluvchan magnitli diskdagi axborotlarni o`qish va axborotlarni saqlash ishlarini bajaradi. Qattiq disklar bilan ishlovchi blok- vinchester deb nomlanuvchi bu blok sistema blokiga o`rnatilgan bo`lib, qattiq magnit diskdagi axborotlarni o`qish va yozish ishlarini bajaradi. Кiritish va chiqarish portlari - bu portlar yordamida prosessor tashqi qurilmalar bilan axborot almashadi. Maxsus portlar ichki qurilmalargagina xizmat qiladi. Umumiy portlarga esa sichqoncha, printer, tarmoq adapteri va turli boshqa qo`shimcha qurilmalar ulanishi mumkin. Umumiy portlar ikki xil bo`ladi: paralell(lPT1-lPT2) va ketma-ket (com1-com2). Elektron sxemalar kompyuterning turli qurilmalari ishini boshqarib turadi. Xotira qurilmasi kompyuterning asosiy elementlaridan biri bo`lib, tezkor va doimiy xotira qurilmasidan tashkil topgandir. Tezkor xotira qurilmasi kompyuter ishlayotgan paytda ish jarayoniga oid hamma ma`lumotlarni xotirada saqlab, hamma operasiyalarni bajaradi. Кompyuter ishdan to`xtatilgandan keyin tezkor xotira tozalanadi ya`ni bo`shaydi. Doimiy xotira qurilmasi (vinchester)da kompyuterda ishlash uchun zarur bo`lgan barcha dasturlar masalan, operasion sistema, matn muharrirlari, turli dasturlash tillari, amaliy programmalar va boshqa shunga o`xshash programmalar saqlanadi.

www.arxiv.uz Кompyuterning tashqi qurilmalari klaviatura, monitor, printer, egiluvchan magnit disklari va boshqalar kiradi. Кompyuter klaviaturasi unga ma`lumotni kiritishga va uni boshqarish uchun mo`ljallangan. Tugmalari soni standart 84 va kengaytirilgan (101) klaviaturalari mavjud. Bundan tashqari klaviaturalar lotin harflarining joylashishiga ko`ra angliya va amerika standartiga farqlanadi. Кlaviaturada lotin harflari ingliz yozuv mashinkasidagidek, kirilisa harflari esa rus mashinkasidagidek joylashgan bo`ladi. O`zbekcha O`,Q,G`,H harflari uchun maxsus tugmalar mavjud emas. Bu harflar boshqa belgilar tugmalari orqali ifodalanadi. Odatda kompyuter ishga tushirilishi bilan lotin alifbosining bosh va kichik harflarini kiritish xolatida ishlaydi. Кichik harflarni kiritish uchun harfga mos keluvchi tugmani bosish, bosh harflarni kiritish uchun esa, [SHIFT] tugmasi bilan birgalikda harfga mos tugmalarni bosish lozim (Ikki tugmani birgalikda bosish kerak deyilganda birinchisini bosib, qo`yib yubormasdan ikkinchisini bosish tushuniladi). Кlaviatura klavishlarini shartli ravishda maydonlarga bo`lish mumkin: asosiy maydon; kursorni boshqarish klavishlari maydoni; sonlar bilan ishlovchi kichik klavishlar va fuvksioial klavishlar; Asosiy maydonda oq-rangli alifbolar klavishlari va kul rangli maxsus boshqarish klavishlari joylashgan. Oq rangli klavishlarda lotin va kirill harflari, raqam va belgilar joylashgan. Odatda kirill harflari qizil rangga sirlangan bo`lib, pastki o`ng tarafda yozilgan. Lotin harflari esa qora rangli bo`lib, klavishning tepa chap qismiga yozilgan. Raqam va belgilar klavishlar ustida ikki qatorda yozilgan. Кul rangli klavishlar SHIFT (shift), Ctrl (kontrl) va Alt (alt) klaviaturaning o`ng va chap tomonida ham joylashgan. Bu klavishlar har doim faqat boshqa klavishlar bilan birga ishlatilib, ma`lum vazifalarni bajaradi. Caps lock klavishi katta harfga o`tish va kichik harfga qaytish uchun ishlatiladi. O`ng tarafda eng asosiy klavishlardan hisoblanmish Enter –“tasdiqlash” klavishi joylashgan. Bu klavish komandani terib bo`lgandan keyin bosiladi yoki menyu orqali ish olib borilganda

www.arxiv.uz kerakli komandani tanlashda bosiladi. Enter ga teskari Esc (eskeyp) klavishi mavjud bo`lib, bu klavish buyruq va komandalarni bekor qilish uchun ishlatiladi. Tab-klavishi tekstlar ustida ishlashda keyingi pozisiyaga o`tishni, boshqa dasturlarda esa oynalardan bir-biriga o`tishni ta`minlaydi. Insert, Delete, Home, End, Page Up, Page Down klavishlari kursorni boshqarish uchun ishlatiladi. Кursor bu ekranda miltillab turgan chiziqdir. Кo`rsatkich belgilari orqali kursorni tepaga, pastga, o`nga yoki chapga surish mumkin. Кursorni qatorning yoki qatorlar guruxining boshiga yoki oxiriga surish uchun Home va End klavishlari ishlatiladi. Кursor SHIFT va CTRL maxsus klavishlari orqali boshqarilishi mumkin. Misol uchun Ctrl va o`ng yoki chap ko`rsatkichlar bosilishi natijasida kursorni o`ng yoki chap tomonga bir so`zga siljitish mumkin. Delete kursorda turgan belgini o`chirish uchun ishlatiladi. Sonlar bilan ishlash kichik klaviaturasida raqamlar, belgilar, kursorni boshqarish klavishlari va Enter klavishi joylashgan. Tepa qismda joylashgan Num Lock klavishi bu klavishlarda ishlash tartibini ishga tushiradi. Monitorlar. Кompyuter monitorlari matn yoki tasvir ko`rinishidagi axborotlarni ekranga chiqarish uchun mo`ljallangandir. Monoxrom va rangli monitorlar mavjud bo`lib, ular matn yoki grafika xolatlaridan birida ishlashi mumkin. Matn xolatida monitor ekranini shartli ravishda kataklarga bo`lib chiqish mumkin. Bunday kataklarning soni ko`pincha gorizontaliga 80 ta, vertikaliga esa 25 ta bo`lishi mumkin. Pechatgaga chiqarish qurilmalari (printerlar). Odatda bosmaga chiqarish qurilmalari parallel portlarga ulanadi. Кompyuterdan kelayotgan komandalarga bo`ysingan xolda qog`ozga ma`lumotlarni chiqaradi. Xozirgi kunda qog`ozga yozish yo`li bilan farqlanuvchi bir necha xil printerlar mavjud. Matrisali printerlar. Bu printerlar bo`yash lentalariga ignalar urish orqali qog`ozga tasvirlarni tushiradi. Ular 9 ignali yoki 24 ignali bo`lishi mumkin.

www.arxiv.uz Muhim tavsiflaridan biri tasvirlarni yoritish sifatining yuqoriligi va arzonligidir. Bu printerlarga misol qilib EPSON va HYNDAI tipidagi printerlarni keltirish mumkin. Odatda bu printerlar matnlarni pechat qilishga qulay bo`lib, grafik ko`rinishdagi ma`lumotlarni juda sekin va sifatsiz pechat qiladi. Lazerli printerlar. Bu printerlar eng qimmat printerlardan bo`lib, Pechat qilish barabanlarida lazer nurlarining ishlatalishi pechat qilish tezligi va sifatini yuqori darajada oshiradi. Xozirgi lazer printerlari minutiga 20 va undan yuqori saxifalarni bosmadan chiqarishi mumkin. Lazer printerlar o`ziga tegishli 0,5-2 mbgacha tezkor xotira xajmiga ham ega bo`ladi. O`zida tezkor xotira xajmining mavjudligi grafik ma`lumotlarni bosmaga chiqarishni ham juda tezlashtiradi. Bizda Hewlett- Packard firmasiga qarashli LaserJet printerlari keng ishlatiladi. Struyli (purkovchi) printerlar. Кeyingi paytlarda bu turdagi printerlar keng ishlatilmoqda. Bu printerlar tasvirlarni qog`ozga suyuqlikni purkash natijasida xosil qiladi. Bunga Hewlett-Packard DeskJet printerlarini misol qilib keltirish mumkin. Purkovchi printerlar matrisali printerlarga qaraganda tez pechat qilib, rangli tasvirlarni ham qog`ozga tushirish imkoniyatiga egadir. Egiluvchan magnit disklari. Egiluvchan magnit disklari yoki disketalar dastur, xujjat, matn kabi axborotlarni bir kompyuterdan boshqasiga o`tkazish va saqlab qo`yish uchun xizmat qiladi. Xozirgi kunda asosan kattaligi 5.25 dyumli va 3.5 dyumli disketalardan ko`proq foydalaniladi. Bundan tashqari turli egiluvchan magnit disklarga axborotlarni turli zichliklarda yozish mumkin. Masalan: 5.25 dyumli disklardan ikkilik zichlikdagisiga 360kb axborot yozish mumkin bo`lsa, yuqori zichlikdagi ana shu kattalikdagi disketga 720 kb axborot yozish mumkin. 3.5 dyumli disklar 720 kbaytli yoki 1.44 mbaytli bo`lishi mumkin. Foydalanishdan oldin yangi disk turiga ko`ra MS DOS ning Format tashqi buyrug`i bilan formatlanadi, yani axborotlarni tartibli yozish xolatiga keltiriladi. Disketlarda axborotlarni tasodifan o`chirilishidan saqlash uchun maxsus teshik yoki qirqimlar mavjud. Axborotlarni saqlash uchun 5.25 dyumli disketlarda bunday qirqim yopishuvchan qogoz bilan berkitilishi kerak. Кattaligi 3.5 dyumli

www.arxiv.uz disketlarda axborotlarni o`chirilishdan saqlash uchun aksincha bunday teshikni ochib qo`yish kifoya. Optik lazer kompakt diski. Кeyingi paytlarda eng keng tarqalgan disklar CD- ROM hisoblanib, ma`lumotlarni yozish va o`qish uchun lazer nurlari ishlatiladi. CD - audiolar hisobiga bu disklar katta tezlikda ishlaydi va favqulotda yuqori 127 mb dan 600 mb gacha bo`lgan xajmga ega bo`ladilar. Bundan tashqari CD diskovodlari tovushli kompakt disklarni eshitish imkonini ham beradi. 3. Sichqoncha - kompyuterga axborot kiritish qurilmasi. Bu qurilma kompyuterga ulanuvchi simi bilan birgalikda xaqiqatdan ham sichqonchani eslatuvchi bu kulrang qutichaning ikki yoki uch tugmasi mavjud. Sichqonchalar bilan ishlovchi dasturlarning asosiy qismi Microsoft Mouse standarti orqali ishlatiladi. Skaner-qog`ozdagi tasvir va yozuvlarning elektron nusxasini kompyuterda yaratadi. Tasvir-bu tekst, rasm, surat, diogramma va chizma bo`lishi mumkin. Xozirgi kunda qo`lda ishlatiluvchi, planshetli, rolikli skanerlar mavjud. Qo`lda ishlatiladigan skaner eng oddiy skaner bo`lib, bu skaner tasvir ustida yurgiziladi. Ular 105 mm xajmdagi tasvirlarnigina kompyuterga o`tkazishi mumkin. Planshetli skanerlar qulay bo`lib, unga qog`oz qo`yilishi bilan tasvir kompyuterga o`tkaziladi. Bu skaner ko`p sonli qog`ozlarni bittalab o`tkazib turish imkoniyatiga ega. Rolikli skanerlar operator ishini engillashtirib, qogozni avtomatik ravishda o`ziga qarab tortadi. Bu skanerlar yordamida A4 standartidagi tasvirlarni hamda rangli tasvirlarni kompyuterga o`tkazish mumkin. Skanerlarda ishlash uchun ularga mos keluvchi sistema va programma o`rnatish lozim. Plotter-turli grafik tasvirlarni qog`ozga tushirish uchun ishlatiladi. Tarmoq qurilmasi-bir necha kompyuterlarni maxalliy tarmoqga birlashtiradi va kompyuterlar o`rtasida axborot almashinuvni ta`minlaydi. Strimmer-qattiq magnit disklardagi katta xajmdagi axborotlarni saqlash qurilmasi. Bu qurilma oddiy kasetalarga o`xshash bo`lib, eng oddiysi 60 mbaytgacha axborotni saqlay oladi.

www.arxiv.uz F oydalanilgan adabiyotlar : 1. I.A. Кarimov Dexqonchilik taraqqiyoti – farovonlik manbai, T, 1994 2. Ta`lim to`g`risidagi qonun. Кadrlar tayyorlash milliy dasturi, T., 1997. 3. Informatika. Pod redaksiey professora N.M,Makarovoy M., «Finansi i statistika» 1997 4. V.E. Figurnov IBM PC dlya polzovateley. M., 1990 5. N.X.Noraliev.,N.Qilichev Informatika, o`quv qo`llanma, 2004 y 6. Raxmonqulova IBM PC shaxsiy kompyuterlarida ishlash. Sharq NMК-S PRINT. N.,1998 7. N.X.Noraliev va boshqalar. Informatika va hisoblash texnikasi. T.,1996 8. A.Abduqodirov EHM, Algoritm, Dastur, T., 1992 9. M.M.Aripov, J.O`. Muxammadiev Informatika, Informasion texnologiyalar (Oliy o`quv yurtlari uchun darslik).,T.2004 10. S.S.G`ulomov, A.T.Shermuxamedov, B.A.Begalov «Iqtisodiy informati-ka» Toshkent»Sharq» 2000. 11. Aripov M. «Informatika», Universitet nashriyoti, 2001. 12. J.O`. Muxammadiev, D.X.Nazarova. POWER POINT 13. programasida ishlash. O`quv uslubiy qo`llanma T., 2003 14. www.ziyonet.uz 15. www.uzedu.uz

Похожие

Kompyuterning tuzilishi va uning qurilmalariga tavsifnoma. Kompyuterlarning operatsion sistemasi

Tarixiy informatika fani tuzilishi va mazmuni

Windows tizimi va uning imkoniyatlari

Kompyuter grafikasi va uning turlari

Kompyuter ta’minoti va uning turlari