Интернетда ишлашни нимадан бошлаш зарур - Информатика и ИТ - Рефераты

Интернетда ишлашни нимадан бошлаш зарур

Загружено в:

22.09.2023

Скачано:

0

Размер:

1419.5 KB

Интернетда ишлашни нимадан бошлаш зарур? Режа: 1. Фойдаланиш тартиби 2. Уланиш ва уни ўчириш тартиби 3. Ахборотни қидириш усуллари 4. Ахборотни қидириш бўйича маслаҳатлар 5. Ахборотни кўчириш ва сақлаш тартиби 6. Вирус ва спамдан ҳимояланиш 7. Ахборот хавфсизлиги

Фойдаланиш тартиби Интернет билан ишлашни таъминловчи махсус дастурлар мавжуд. улар браузерлар деб аталади. уларга Internet Explorer , Opera , Mosilla ёки Netscape Navigator мисол бўла олади. ушбу дастурлар имкониятлари билан фарқланади. ушбу дастурлар билан ишлаш жуда осон ва қулайдир. Қуйида кенг тарқалган Windows таркибидаги Internet Explorer дастурининг ишлаш тартиби билан танишамиз. Дастур ёрлиғи одатда Windows иш столида жойлашади. Дастур дарчаси қуйидаги кўринишга эга. Бунда: — Олдинги веб-саҳифани қайтаради. — Кейинги веб-саҳифани қайтаради. — Веб-саҳифани янгилайди. — Веб-саҳифа очилишини тўхтади. — Қидирувни амалга ошириш майдони. Манзил — Адрессная строка майдонида сизга зарур бўлган сайтнинг манзили киритилади. Шундан кейин асосий ойнада қидирилаётган веб- саҳифа намоён бўлади. Масалан, манзиллар сатрида www. chamber.uz манзилини киритинг. Ҳолат сатри — Строка состояния эса қуйида жойлашган бўлиб, жорий саҳифа ҳақидаги маълумотни акс эттиради. Масалан, www. chamber.uz манзилини киритиш натижасида ҳолат сатрида "Адрес найден. Ждите

ответа” хабари берилади, яъни манзил топилди. унинг очилишини кутинг - хабари берилади. натижада экранда бир неча дақиқадан сўнг саҳифа пайдо бўлади. Зарур бўлган маълумотларни танлаб ўқишингиз мумкин. Саҳифада гиперматн тагига чизилган бўлади ва кўк рангда бўлади. Гиперматнни ўқиш учун унда сичқонча тугмачасини чертиш етарли. Агар олдинги веб-саҳифага қайтмоқчи бўлсангиз, Назад тугмачасини ва олдинги саҳифага қайтиш учун Вперед тугмачасини босиш керак. Интернетда ишлаш жуда оддий. у билан ишлаш саҳифалар бўйлаб саёҳатни эслатади. Саҳифадан саҳифага ўтиш учун менюдан, гиперкўрсатмалардан ва кўрсатмалардан фойдаланилади. Интернет ёрдамида жаҳондаги маълумотлар иш столингизда намоён бўлиб, эътиборингизга мунтазир бўлади. Сизга қулай пайтда уни ўқишингиз мумкин бўлади. Топшириқ: www.chamber.uz саҳифасини очинг. Ундаги маълумотларни варақланг. Сизга қизиқарли бўлган маълумотларни ўқинг. Саҳифада келтирилган бошқа саҳифаларни варақлаб кўринг. Тадбиркорлар учун берилган маълумотлар жойлашган саҳифани очинг. Саёҳатингиз қизиқарли бўлишига ишонамиз. Менюлар сатри тавсифи Энди менюлар сатридаги буйруқлар тавсифи билан танишайлик. Дарча юқорисида дастур менюси ва асбоблар панели жойлашган. Менюнинг ҳар бир буйруғи буйруқлар рўйхатига эга. Масалан, Файл менюси қуйидаги буйруқлардан иборат: Файл менюси ёрдамида янги бет – Создать вкладку , янги дарча – Новое окно ёки янги сеансни очиш, саҳифани ёзиш, чоп этиш, электрон манзилга жўнатиш, хусусиятлари билан танишиш каби амалларни бажариш мумкин.

журналини ўчириш, вебсаҳифаларни фильтрлаш каби амалларни бажариш мумкин. Масалан, Свойства обозревателя менюси ёрдамида браузернинг асосий саҳифасини ўрнатайлик. Бунинг учун Свойства обозревателя тугмачасини босинг. натижада, экранда қуйидаги дарча пайдо бўлади. унда Общие майдонини танланг. Правка менюсиПравк а менюси ёрдамида белгилаш, кўчириш, нус-ха кўчириш ва ўрнатиш амалларин и бажари ш мумкин . Вид менюсиВид менюси ёрдамида асбоб ларни ўрнатиш, веб- саҳифа устида амални тўхтатиш ва уни янгилаш, масштабни ва ўзгартириш шрифтни ҳамда веб-саҳифани бутун экранга ёйиш мумкин. Сервис менюсиСервис менюси ёрдамида хусусиятларини браузер ўрнатиш мумкин. Браузер

Уланиш ва уланишни ўчириш тартиби Интернетга уланиш учун телефон кабели компьютернинг махсус тирқишига уланиши зарур. Одатда у тармоқ тирқиши ёнида жойлашган бўлади. Агарда сизда ташқи модем бўлса, у ҳолда телефон кабели модем билан ва модем билан компьютер алоҳида кабель билан боғланади. Интернетга Dial-Up усулда уланиш учун Интернетга уланиш ёрлиғида – сичқонча тугмачасини икки марта босиш зарур. натижада экранда мос дарча ҳосил бўлади. Дарчанинг қуйи қисмидаги Вызов тугмачасини босиш натижасида кейинги дарча ҳосил бўлади.Асосий саҳифа – Домашняя страниц а майдонида саҳифа манзилини киритинг. ушбу майдонда Савдо-саноат па- латаси манзилини киритинг. Хусусиятни ўрнатиш учун Ок тугмачасини босинг. Справка менюси С правка менюси ёрдами- браузер да ёрдамчисини дастур чақириш, ҳақидаги маълумотл ар олиш мумк ин. у қуйидаг и буйруқла рдан ташкил топади: Топшириқ: Правка менюси ёрдамида саҳифадаги маълумот қисмини компьютерга кўчиринг.Избранные менюси ёрдамида Янгиликлар жилдини яратинг ва унга веб-саҳифани қўшинг.

Телефон сигналлари компьютер орқали провайдерга қўнғироқ қилинаётганлигини акс эттиради. Агар телефон сигналлари қисқа бўлса, провайдер телефони банд эканлигини англатади. Лекин компьютер телефон қилишни давом эттиради. уланиш натижасида исм ва пароль текширилади ва Интернет белгиси қуйида менюлар сатрида пайдо бўлади. ниҳоят Интернетда саёҳат қилишингиз мумкин. Интернет билан уланишни ўчириш қуйидаги тартибда бажарилади. Менюлар сатридаги Интернет белгисида сичқонча тугмачаси босилади. натижада Интернет тармоғи дарчаси ҳосил бўлади. Унда уланишни ўчириш - Отключить тугмачасини босиш зарур. натижада Интернет уланиш узилади. Дарчани ёпиш учун Закрыть тугмачасини босиш керак. Ёки менюлар сатридаги Интернет белгисида сичқонча ўнг тугмачаси босилади. натижада қуйидаги Интернет тармоғи контекст менюси ҳосил бўлади. унда уланишни узиш - Разъединить буйруғини танлаш зарур. натижада Интернет уланиш узилади. Топшириқ: Dial-up усулида компьютерингизда Интернетни ўрнатинг. Бунинг учун яратган уланишдан фойдаланинг. Провайдер номи ва телефон рақамларига ҳамда Интернетга кириш учун ном ( Login ) ва пароль ( Password ) сифатида аниқ ёки мисол тариқасида, тахминий маълумотларни киритишингиз мумкин. Ахборотни қидириш усуллари Интернетда маълумотлар сони беҳисобдир. улар кундан-кунга кўпайиб бормоқда. ушбу маълумотлар омборидан зарур бўлган маълумотни қандай топиш мумкин. Кутубхонада китобни топиш тартиблари бўлганидек, Интернетда ҳам маълумот қидиришнинг тартиблари мавжуд. Келинг, Интернетдан ахборотни топиш тартиблари билан танишайлик.

Браузер қидирув майдонлари ёрдамида маълумотларни топиш мумкин. Браузер ушбу имконияти юқорида келтирилган эди, лекин махсус қидирув серверлари мавжуд. улар ёрдамида маълумотларни тезда топиш мумкин. уларга, www.google.uz, www.assalom.uz, www.yahoo.com, www.yandex. ru мисол бўлади. Google қидирув тизими маълумотларни аниқ ва тез топиш имкониятига эга. Шунинг учун у фойдаланувчилар доирасида кенг тарқалган. ушбу сервер ёрдамида маълумотларни топиш тартибини мисоллар ёрдамида ўрганамиз. Қидирув серверида қидирувни махсус роботлар амалга оширади. улар маълумотларни сўзлар асосида қидиради. Шунинг учун аввал сўровларни киритиш тартиблари билан танишамиз. Сўров тартиблари • Қидириш учун жумлани киритиш зарур. Унда жумлада учрайдиган барча сўзлар қидирилади ва натижа аниқ бўлмайди. • Агар жумла қўштирноқ ичига олинса, айнан шу жумла қидирилади. Қидирув натижаси аниқроқ бўлади. • Агар жумла олдида “!” белгиси бўлса, қидирув давомида бош ҳарфлар ҳисобга олинади. • Агар бирор сўз олдида “–“ белгиси қўйилса, жумлани қидиришда ушбу сўз ҳисобга олинмайди. • Агар бирор сўз олдида “+” белгиси қўйилса, жумлани қидиришда ушбу сўз ҳисобга олинади.Келинг, қуйидаги "тадбиркорлар учун янги имконият" маъ- лумотини Googl e да қидирайлик. Бунинг учун қидирув май- донида уни киритиб, Ente r ни босинг ёки Google Qidiruvi туг- мачасини босинг.

натижада экранда қуйидаги саҳифа ҳосил бўлади. Ушбу саҳифада қидирув натижалари акс эттирилган. ушбу сўров асосида 16.000 та натижа топилганига эътибор қилинг. Рўйхатдаги саҳифалардан сизга айнан зарур бўлган маълумотни қидириш жуда мураккаб бўлади. ушбу сўров бўйича кўпроқ фойдаланилган саҳифалар рўйхатнинг юқорисида жойлашади. уларни кетма-кет очиб, сизни қизиқтирган маълумотни топиш мумкин. Аниқ маълумотни қидириш Агарда сўровни қўштирноқ ичига олсангиз, яъни "тадбиркорлар учун янги имконият" ни киритсангиз, қидирув натижаси қуйидагича бўлади. Ушбу саҳифада сўров асосида 201 та натижа топилганини кўриш мумкин. Қисқа рўйхатдан зарур маълумотни топиш енгиллиги маълум. Шунинг учун сўровни киритганингизда, уларни киритиш тартибига албатта аҳамият бериш тавсия этилади. Сиз учун зарур бўлган маълумотни топиш учун сўров тартибларига албатта риоя қилинг. Топшириқ: Сиз учун зарур бўлган маълумотни Google да турли тартибда қидириб кўринг. Сўров натижасида ҳосил бўлган рўйхатдан зарур бўлган маълумотни топинг. Масалан, бизнес менежмент бўйича тренингларни топинг. Кенгайтирилган қидирув Келинг, қидирувни янада аниқлаштирамиз. Бунинг учун кенгайтирилган қидирув - Расширенный поиск буйруғидан фойдаланамиз. Юқоридаги мисолни давом эттирайлик. Қўшимча талаб сифатида муддатни кўрсатайлик, яъни охирги йилдаги "тадбиркорлар учун янги имконият" ларни

қидирайлик. Бунинг учун Расширенный поиск тугмачасини босинг. ушбу тугмача қидирув майдонида жойлашган. натижада қуйидаги меню ҳосил бўлади: ва сўзлар ёрдамида саралаш мумкин. Буни бажариш жуда қулайдир. Зарур маълумотни тезда топиш учун уларни кенгайтирилган қидирув сўровидан албатта фойдаланинг. Сўровда албатта, сўз ёки жумлани, тилни ва ёзилган санасини кўрсатинг. Топшириқ: Сиз учун зарур бўлган бирор маълумотни Google да вақт, формат ва мамлакат асосида саралаб қидириб кўринг. Сўров натижасида ҳосил бўлганунда Дата, права использования , регион и другие сведения менюси- ни очинг. натижада экранда меню ҳосил бўлади. унда янгиланиш муддати — Время обновления рўйхатини очинг ва рўйхатдан охирги йил — по- следний год буйруғини тан- ланг ва Найт и тугмачасини босинг. натижада қуйидаги саҳифа пайдо бўлади. ушбу саҳифада сўров на- тижалари 5та эканлиги акс эттирилган, яъни саҳифалар саралаштирилган. Кенгайтирилган қидирувни формат тил, давлатлар,

рўйхатдан зарур бўлган маълумотни топинг. Масалан, тадбиркорлик фаолиятингизга оид охирги янгиликларни топинг. Каталоглар ёрдамида қидириш Баъзи қидирув серверларида ва порталларда каталоглар мавжуд. улар ёрдамида ҳам маълумотларни топиш мумкин. Одатда, бу каталогларда маълумотлар категориялар асосида жойлаштирилади. Мисол сифатида, www.uz сайти каталоглари билан танишайлик. уларда сизни қизиқтирган маълумотни категориялар (мавзулар) асосида топиш мумкин. Бунда саҳифадан-саҳифага кириб, зарур мавзудаги маълумотни топиб оласиз. умуман, Интернетда маълумотни топиш одатдаги манзилни қидириш каби амалга оширилади. Масалан, метрода бирор станцияга бориш учун уни метро станциялари кўрсатмалари асосида топганингиздек, Интернетда ҳам маълумотни кўрсатмалар асосида топасиз. Фақатгина кўрсатмаларни эътибор билан ўқишингиз зарур. Каталогда зарур бўлган маълумотлар барчаси бўлмаслиги мумкин. Чунки каталоглар маълум тартибда яратилади ва барча маълумотларни ҳисобга олмаслиги табиийдир. Интернетда маълумотларни қидириш тартиби билан танишдик. Интернетда электрон кутубхоналар ва маълумотлар базалари мавжуд. улар ёрдамида ҳам маълумотларни топиш мумкин. улар ҳақида батафсил маълумотлар қуйида келтирилади. Топшириқ: www.chamber.uz саҳифаси каталоглари билан танишинг. www.uz сайтига киринг ва унда Бизнес бўлимини топинг. Ундан сизни қизиқтирган маълумотни топинг. Масалан, офис маҳсулотларини сотувчи корхоналар таклифларини топинг. Ахборотни қидириш бўйича маслаҳатлар • Маълумотларни қидириш усулларини мукаммал ўрганинг ва Сизга маъқул бўлган қидирув тизимини танланг.

• Қидириш учун сўровни киритганда имло хатоларига эътибор беринг. Баъзан имло хатоси туфайли қидирув натижа бермайди. • Сўровларни киритишда уларнинг ёзилишига диққат қилинг. Баъзи сўровларни турли усулда ёзиш мумкинлигини эсда тутинг. Масалан, “тўплам” ва “омбор” сўзлари. Агар “тўплам” ни топа олмасангиз, “омбор”ни топишингиз мумкин ёки аксинча. Сўровни аниқ киритишга ҳаракат қилинг. Масалан, “Интернет провайдерлар” ва “Интернет хизмати нархлари” турли маълумотларни тўплайди. • Сўровларда сўзларни бош ҳарфда киритманг. Агар бирор маҳсулотнинг номини қидираётган бўлсангиз, у ҳолда бош ҳарфдан фойдаланинг. • Расм ва тасвирларни ва аниқ форматдаги ҳужжатларни топиш учун Расширенный поиск буйруғидан фойдаланинг. унда мос майдонларда мос маълумотларни киритинг. • Расмларни номи ёрдамида топиш зарур. Масалан, тарвуз расмини топмоқчи бўлсангиз, расм номи майдонида “тарвуз” деб ёзишингиз зарур. • Агар бирор саҳифа ёки сервер маълумот ва янгиликлари сизни қизиқтириб қолса, саҳифалар номини Избранные жилдига қўшиб қўйинг. Избранные жилдида турли категорияли жилдларни очиш тавсия этилади. • Сўров натижаси билан бирга, унинг бошқа тилдаги натижаларини кўришингизни тавсия этамиз. Бу сизга сўровингизга тўлароқ жавоб олишингизда ёрдам беради. Масалан, сўровни ўзбек тилида киритган бўлсангиз, ўзбек тилидаги ҳамда рус тилидаги маълумотлар таклиф этилади. Сўров бўйича инглиз тилидаги маълумотларни ҳам кўрмоқчи бўлсангиз, инглиз тилидаги натижаларни қидириш сўрови танланади. Ахборотни кўчириш ва сақлаш тартиби Бирор маълумот сизга зарур бўлса, уни компьютерга кўчириб олишингиз мумкин. Саҳифадан доимо фойдалансангиз, уни Избранные жилдига

киритиб қўйишингиз мумкин. Бунинг учун ушбу тугмачани босинг. Маълумотларни кўчириш тартибларини келтирамиз. Веб-саҳифани сақлаш Фараз қилайлик, бирор саҳифадаги қизиқарли маълумотларни компьютерга кўчирмоқ чисиз. Аввал саҳифа тўлиқ очилишини кутинг. Сўнг Файл менюсидан Сохранить как буйруғини танланг. Дарчанинг Тип файла майдонида рўйхатни очинг. унда қуйидагилар мавжуд: • Веб-страница полностью ( * .htm, * .html) – ушбу формат вебсаҳифани тўлиқ кўчиради. ушбу форматдан фойдаланган мақсадга мувофиқ. • Веб-архив один файл ( * .htm) – Веб-саҳифани архивини кўчиради. • Веб-страница, только HTML ( * .htm, * .html) – Фақат веб-саҳифани кўчиради. • Текстовый файл ( * .txt) – Веб-саҳифани матн кўринишда кўчиради. Рўйхатдан Веб-архив, один файл сатрини ёки бошқа форматларни танланг. Сўнг Сохранить тугмачасини сичқонча билан босинг. натижада веб-саҳифа нусхаси архиви компьютерга ёзилади ва у билан Интернетга боғланмасдан туриб, маълумотлари билан танишишингиз мумкин. Бу имкониятдан фойдаланиш жуда қулай. Файлларни сақлашЭнди ҳужжатн и сақлаш тартиби би-ла н танишайли к. сиз - учун Бунинг қизиқтирга н ни ҳужжатни очинг. на - тижада файлни очиш ёки сақлаш - О т - крыть или сохранить этот файл дарчаси ҳосил бўлади. Топшириқ : www.chamber. uz саҳифасидан бирор саҳифани компьютерга тўлиқ кўчирин г.www.bfu. uz саҳифасидан бирор каталог архивини компьютерга кўчирин г. Веб-саҳифа нусхасини кўчириш учун махсус жилд яратган яхши. Уни Мои документы жилдида очган қулайдир.

Ҳужжатни очиш учун дарчада Открыть тугмачасини босиш зарур. Ҳужжатни компьютерга ёзиш учун дарчада Сохранить тугмачасини босиш зарур. Унда файлни ёзиш учун жилд манзилини кўрсатиш керак. Ниҳоят ҳужжат нусхаси компьютерингизда ҳосил бўлади. Жадвал, расм, график файлларни сақлаш тартиби ҳам ҳужжатни сақлаш тартиби каби бажарилади. Ҳужжатни компьютерга ёзиш тартиби да келтирилган. Эслатма! Демак, ҳужжатларни очиш ва кўчиришда одатдаги Открыть ва Сохранить тугмачаларидан фойдаланилади. Ҳужжатларни кўчиришда ва улардан фойдаланишда муаллифлик ҳуқуқларига риоя қилишингизни тавсия этамиз. Баъзи ҳужжатлар фойдаланиш учун очиқ бўлади. Баъзи ҳужжатлар муаллифлик ҳуқуқига эга бўлади. Одатда, ушбу ҳуқуқ ҳақида муаллифлар фойдаланувчиларни огоҳлантиради. Бунда муаллифлик ҳуқуқи белгиси- © дан фойдаланилади. Топшириқ: Бирор веб-саҳифани очинг. Веб-саҳифадаги ҳужжатни ва расмни компьютерга ёзиш машқларини бажаринг. Ҳужжат ва расмни мустақил танланг. Веб-саҳифаларни кўчириш Юқорида келтирилган тартибда веб-саҳифаларни ёзиш кўпроқ вақт талаб этади. Агар веб-саҳифалар ва файллар сони кўп бўлса, уларни кўчиришга кўп вақтингиз кетади. ушбу амалларни махсус дастурлар асосида бажариш қулай бўлади. ушбу дастурларнинг ишлаш тартибини FlashGet дастури мисолида кўрсатамиз. ушбу дастур фойдаланувчилар кенг оммасини қулайлиги билан жалб этган. уни компьютерга ўрнатиш жуда осон. унинг ёрдамида маълумотларни кўчириш тартиби қуйидагича: • Дастурни ишга туширинг • унда веб-саҳифа манзилини кўрсатинг. • Веб-саҳифани кўчириш параметрларини кўрсатинг.

• Дастур ишини бошланг. Махсус кўчирувчи дастурлар қуйидаги имкониятларга эга: • Кўчиришнинг ишончлилиги, яъни маълумот тўлиқ кўчирилади. Агар Интернет кўчириш давомида тўсатдан узилган бўлса, кўчиришни кейинги Интернет сеансда давом эттириш мумкин. • Кўчиришнинг тезкорлиги. Дастур маълумотларни кўчиришни оптимал тартибларини яратади ва бир пайтнинг ўзида бир-неча маълумотларнинг кўчирилишини таъминлайди. Шунинг учун маълумотлар тез кўчирилади. • Кўчиришнинг мустақиллиги. Дастур кўчирилиши зарур бўлган маълумотлар кўчирилишини бошқаради. Одатда, файлларни кўчиришда уларни тўлиқ кўчиришга вақт талаб этилади. Сиз бу пайтда бошқа ишларни бажаришингиз мумкин. Дастур ўзи мустақил равишда кўчиришни кузатиб боради ва агар Интернет уланиш узилган бўлса, кейинги сеанс давомида кўчиришни давом эттирилишини таъминлайди. Вирус ва спамдан ҳимояланиш Интернетга уланган компьютерда албатта антивирус дастур ўрнатилиши зарур. Антивирус дастур электрон почта ва Интернет орқали келаётган хат ва маълумотларни вирусга ва спамга текширади. Антивирус дастур имкониятлари ҳам ривожланишда. улар ёрдамида компьютер хавфсизлигини таъминлаш мумкин. Бу антивирус дастур параметрларини созлаш асосида амалга оширилади. Параметрларни созлаш - Настройка менюси ёрдамида ўрнатилади. ушбу менюдан фойдаланиб, вирус ва спамдан ҳимояланишни Касперский антивирус дастури мисолида ўрнатайлик. Касперский дастурини ишга туширинг ва унда Настройка менюсини очинг. унда асосий

ҳимоя параметрлари - Основные параметры защиты менюси тугмачасини босинг. натижада қуйидаги дарча ҳосил бўлади. Унда ҳимояни ўрнатиш - Включить защиту пунктини ва кейинги пунктларни дарчадагидек сичқонча ёрдамида белгиланг. Сўнг Файловый Антивирус , Почтовый Антивирус , Веб-Антивирус ва ҳоказоларни очинг, зарур майдонларни белгиланг. Масалан, Веб- Антивирус майдонларини қуйидаги дарчада кўрсатилганидек белгиланг. Натижада қуйидаги дарчадагидек, Контроль работы в сети майдонида ушбу функциялар фаоллашади. Дастурнинг Internet Security 2011 хизмати компьютерни Интернетдаги босқинчиликдан ва спамлардан эҳтиёт қилади. Одатда Касперский антивируси компьютер ишга тушганда, автомат тарзда ишга тушади ва компьютерни ҳимоя қилади. Шунинг учун уни ўрнатганда юқорида тавсия этилгандек, созлашни унутманг. Хулоса қилиб, албатта компьютерни вирус ва спамдан лицензион антивирус дастурлар билан ҳимоя қилиш муҳимлигини таъкидлаймиз. Ахборот хавфсизлиги Интернет хавфсизлиги ҳақида янгиликлардан эшитгансиз. Интернет тармоғида маълумотларга хавф солувчи зараркунанда ва фирибгар дастурлар мавжуддир. улар тармоқ орқали тармоқдаги барча компьютерларга зарар етказиши мумкин. Интернетга уланганингизда компьютерингиз ҳам зарарланиши мумкин. Шунинг учун эҳтиёт чораларини кўриш зарур. Бунинг учун махсус дастурлар бор. Компьютерни ва ундаги шахсий маълумотлар хавфсизлигини таъминлаш йўлларини қуйида келтирамиз.Диққа т! Компьютер хавфсизлигини махсус дастурлар ёрдамида таъминлашни унутманг.

Интернет хизматларидан фойдаланишда улардан фойдаланиш учун шахсий маълумотларни киритиш зарур бўлади. Бу электрон почта, янгиликлар, форум ва мулоқот технологиялари, электрон биржаларга хосдир. ушбу маълумотларни эҳтиёт қилиш зарурдир. Чунки улардан бошқалар фойдаланиши мумкин. Шу билан бирга, корхона маълумотлари компьютерда сақланади. уларни ҳам эҳтиёт қилиш зарурдир. Хавфсизликни таъминлаш учун махсус дастурлар мавжуд. Бу антивируслар, Firewall ва бошқа махсус хизматлардир. Шу билан бирга, оммавий ахборот воситалари янгиликларида Интернет фирибгарлари ҳақидаги маълумотларни кузатиб бориш зарур. Диққат! Шахсий маълумотларни алоҳида файлда сақлаш мумкин. Лекин ушбу файлни пароль деб аташ тавсия этилмайди. Ушбу файлни пароль ёрдамида эҳтиёт қилиш зарур. Паролларни эҳтиёт равишда қоғозда, яъни, ён дафтарчада ҳам сақлаш мақсадга мувофиқ. Корхона ахборот хавфсизлиги қуйидагилар назоратини ўз ичига олиши зарур: • Ахборотларни эҳтиётлаш, яъни улардан фойдаланувчи ходимлар доирасини қисқартиш. • Антивирусдан фойдаланишни таъминлаш. • Электрон почта хавфсизлигини таъминлаш, корхона электрон почтадан фойдаланиш тартибларини ўрнатиш. • Пароллардан фойдаланиш сиёсатини йўлга қўйиш. • Сервер хавфсизлигини таъминлаш. • Корхона ахборот базалари хавфсизлигини таъминлаш. • Ахборот хавфсизлиги сиёсатини яратиш. Ахборот хавфсизлигини таъминлаш бўйича тавсиялар: Спам бу турли зарурати бўлмаган тижорат ҳамда реклама ахборотларидан ташкил топган хатлар ва рекламалардир.

• Корхона ахборот хавфсизлиги сиёсатини яратиш ва унга барча ходимлар риоя қилишини таъминлаш зарур. Бу буйруқ, стандарт, йўлланма, шартнома ва қўлланмалар асосида амалга оширилиши мумкин. • Компьютер иш столидаги интерфейсни стандарт кўринишидан фойдаланган мақсадга мувофиқ. Баъзи дастурларни ўрнатиш натижасида компьютер ишини сусайтириш мумкин. Зарур бўлган дастурларнигина ўрнатинг. Чунки ҳар бир дастур компьютер тизими ресурсларини талаб этади ва натижада тизим хавфсизлигини ҳамда компьютер ишини сусайтириши мумкин. • Антивирус дастурлар компьютер ишини сусайтиради. Баъзилар шу сабабли антивирус дастурдан фойдаланмайдилар. Бу жуда ҳам катта хатодир. Чунки бу ҳолда компьютердаги маълумотларни йўқотишингиз ёки фирибгарларга дуч келишингиз мумкин. Шунинг учун антивирус дастурдан эҳтиёткорлик ва хавфсизликни таъминлаш учун фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Антивирус дастурлар корхона барча компьютерларига ўрнатилиши зарур. Одатда, антивирус дастурларнинг бир-неча компьютерларга ўрнатилувчи турлари мавжуд. Антивирус дастурларни мунтазам равишда янгилаш зарур. Битта антивирусдан фойдаланган маъқул. • Дастурлар мунтазам равишда янгиланади. Одатда, дастур янги шакли янги имкониятларга эга бўлади ва камчиликларни ҳисобга олади, яъни дастур доимо ривожланиш жараёнида бўлади. Шунинг учун дастурларнинг янги шакллари ҳақидаги янгиликлардан хабардор бўлмоқ зарур. • Пароль мураккаб бўлгани мақсадга мувофиқ. у бош ва кичик ҳарфлар ҳамда рақамлар мажмуидан тузилса, уни топиш имконияти пасаяди. Баъзилар исм, фамилия, туғилган йили ва куни ёки телефон рақамидан фойдаланади. Бу нотўғри. Ихтиёрий ҳарфлар ва рақамлар мажмуидан фойдаланган маъқул. Бир хил паролдан фойдаланиш ҳам нотўғри. Турли хизматлардан фойдаланганда турли пароллардан фойдаланган маъқул. Мунтазам равишда, паролларни янгилаб туриш тавсия этилади.

• Антивирус дастури ёрдамида компьютер ҳимояланиши етарли эмас. Махсус Firewall дастурини ўрнатиш ҳам зарур. Лекин махсус ёрдамчи дастурлар ёрдамида компьютер хавфсизлигини янада ошириш мумкин. Бу дастурлар компьютердаги фирибгар дастурларни ўчиради. Касперский лабораторияси антивирусининг он-лайн хизматидан фойдаланиш мумкин. • Дастурни компьютердан ўчирганда, уни тўғри ўчиринг. Акс ҳолда, кейинчалик унинг қолдиқлари компьютер ишини сусайтиради. Агар дастурни ўчирмоқчи бўлсангиз, дастурни ўчирувчи Uninstall дастуридан фойдаланиш зарур. Одатда дастур ўрнатилганда уни ўчирувчи Uninstall дастури ҳам ўрнатилади. • Мунтазам равишда, корхона ахбороти хавфсизлигини текшириб боринг. Масалан, ойда бир марта. Баъзи корхоналар ушбу хизматни провайдерларга шартнома асосида юклайдилар. Бунда корхона провайдерга маълумотларни текшириш корхона ахборот тизимига киришга рухсат бериши зарур бўлади. Бунда ахборотларнинг хавфсизлиги, тизим хавфсизлиги ва ходимларнинг фаолияти назорат қилинади. • Корхона барча ходимлари масъулиятни ҳис этиши ва корхона ахборот хавфсизлик қоидаларига риоя қилиши зарур. Бир киши ушбу қоидалар амал қилишини текширишга масъул бўлиши шарт. Фойдали маслаҳатлар • Интернетда маълумотларни қидириш оддий ва осон. Маълумотларни қидиришда қидирув қоидаларига риоя қилиш зарур. • Вируслардан ва фирибгар дастурлардан эҳтиёт бўлинг. улардан ҳимояланиш тартибларига риоя қилинг. Лицензияли антивирус дастурлардан фойдаланинг. • Веб-саҳифаларни очишда зарур бўлган саҳифаларгагина киринг. Ҳар хил ёрқин рекламаларга эътибор берманг. Чунки улар эътиборни жалб қилишга мўлжалланган бўлиб, вирусланган бўлиши мумкин. Баъзи рекламалар эса ахлоқсиз мазмунли саҳифаларни очиши мумкин.

• Интернетда турли мазмундаги маълумотлар мавжуд. Улардан фойдаланишда муаллифлик ҳуқуқига риоя қилиш зарур. • Интернетдаги маълумотлардан фойдаланишда эҳтиёт бўлинг. уларни ажрата олишни ўрганинг. Чунки тўғри-нотўғри маълумотлар бўлиши эҳтимолдан ҳоли эмас. • Интернет хизматларидан фойдаланишда шахсий маълумотларингизни киритишда огоҳ бўлинг. Шахсий маълумотларни тўлиқ киритиш зарурати йўқ. Логин ва паролларни ён дафтарчангизга киритиб қўйишни унутманг. Агар пароль ёдингиздан кўтарилган бўлса, уни тиклаш мумкин. Бунинг учун администраторга мурожаат қилиш зарур бўлади. • Бегона компьютерда электрон почта ёки бошқа хизматлардан фойдаланганингизда, ушбу хизматлардан чиқишни унутманг. Акс ҳолда, бегоналар маълумотларингиздан фойдаланиб, сизнинг номингиздан хат юбориши, мулоқот қилиши, буюртмалар ёки талабномалар йўллаши мумкин. Эслатма! Демак, Интернет фойдаланувчиси ушбу хавфларни олдини олиш учун қуйидаги техник ечим ва ташкилий ишларни амалга ошириши зарур: - Корхона компьютер тармоғида бегона шахсларни ишлашига йўл қўйманг. - Шахсий ва оила аъзоларингиз ҳақидаги маълумотларни (исм, шарифингиз, уй манзилингиз, банкдаги ҳисоб-рақамингиз ҳақидаги маълумотларни) интернет орқали юборманг. - Интернетда нотаниш дастурлардан фойдаланманг. Дастурларни фақат ишончли серверлардан кўчиринг. - Антивирус дастурлардан фойдаланинг ва уларни мунтазам янгилаб боринг. - Интернетда мавжуд бўлган ахборотлашган ресурслар ва дастурлардан уларнинг муаллифлари рухсатисиз фойдаланманг. - Тармоқда ахлоқсиз мавзудаги маълумотларни ва вирусларни тарқатиш каби ноқонуний ишлар билан шуғулланманг.

Адабиётлар : 1. « Ахборотлаштириш » тўғрисидаги » Қонун , Тошкент шаҳри , 1993 йил 7 май . 2. Постановление Кабинета Министров Республики Узбекистан «О мерах по организации разработки программы развития компьютерных и информационных технологий на 2001-2005 годы, обеспечения широкого доступа к международным информационным системам «Интернет» (23 мая 2001 г. №230) 3. Указ Президента Республики Узбекистан "О дальнейшем развитии компьютеризации и внедрении информационно-коммуникационных технологий" (30 мая 2002 г. № УП-3080) 4. Постановление Кабинета Министров Республики Узбекистан «О дальнейшем совершенствовании деятельности в сфере информационнокоммуникационных технологий» (27 сентября 2002 г. № 36). 5. Постановление Президента Республики Узбекистан «Об организации информационно-библиотечного обеспечения населения республики» (20 июня 2006 года) 6. Тадбиркорлар учун компьютер. Компьютердан бизнесда қандай қилиб, унумли фойдаланиш мумкин. Қўлланма, Тошкент, 2010. 7. Берченко Н., Березовская И. Самоучитель по работе в Интернете и каталог ресурсов. Минск, 1999 г. 8. Нехаев С. А., Кривошеин Н.В. Основные понятия прикладной интернетики, Москва, 2001 г. 9. Материалы конференции по телемедицине, Ташкент, 2010 г.

Похожие

Интернетда ишлашни таъминловчи программалар

Интернетда танишиш

Интернетда ишлаш тартиби. Интернетда ахлоқ нормалари

Интернетда ахборотларни химоялаш

Интернетда информацион хавфсизлик