Интернет-тармоқларда коммутациялаш ва маршрутлаштириш - Информатика и ИТ - Рефераты

Интернет-тармоқларда коммутациялаш ва маршрутлаштириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

320 KB

Интернет-тармоқларда коммутациялаш ва маршрутлаштириш Режа: 1.Коммутациялаш тавсифи 2.Ахборот оқими тавсифи 3.Интернет-тармоқлардаги маршрутлаштириш 4.Коммутациялаш усуллари, уларнинг авзалликлари ва камчиликлари 5.Каналларни коммутациялаш усуллари 6. Каналлар коммутацияланадиган тармоқларда мультиплекслаш

1. Коммутациялаш тавсифи Компьютерлар айрим топологияга мувофиқ ўзаро физик боғланган ва манзиллаштириш тизими танланган бўлсин (9.1-расмга қаранг). Энг муҳим муаммо ечилмасдан қолаяпди. Охирги тугунлар орасида маълумотларни қндай усулда узатиш керак? 1-расм. Транзит тугунлар тармоғи орқали фойдаланувчиларни коммутациялаш. Транзит тугунлар тармоғи орқали охирга тугунларнинг боғланиши коммутациялаш дейилади. Жўнатувчидан олувчига йўлда ётадиган тугунлар кетма-кетлиги маршрутни ҳосил қилади. Масалан, 9.1-расмда келтирилган тармоқда 2- ва 4-тугунлар тўғридантўғри ўзаро боғланмаган ва маълумотларни транзит тугунлар, масалан 1- ва 5- тугунлар орқали узатишга мажбур. 1-тугун ўз А ва В интерфейслар орасида, 5- тугун эса F ва B интерфейслар орасида маълумотларни узатилишини бажариши керак. бу ҳолатда маршрут 2-1-5-4 кетма-кетлик ҳисобланади, бу ерда 2 – жўнатувчи тугун, 1- ва 5 – транзит тугунлар, 4 – олувчи тугун.

Умумий кўринишда коммутациялаш масаласи қуйидаги ўзаро боғланган хусусий масалалар кўринишида берилиши мумкин: 1.Улар учун маршрутлар ҳосил қилиниши талаб қилинадиган ахборот оқимларини аниқлаш; 2. Оқимларни маршрутлаштириш; 3.Оқимларни ҳаракатлантириш, яъни оқимларни таниш ва уларни ҳар бир транзит тугунда локал (ажратилган) коммутациялаш; 4.Оқимларни мультиплекслаш ва демультиплекслаш. 2. Ахборот оқими тавсифи Битта транзит тугун орқали бир неча маршрутлар ўтиши мумкин. масалан 5-тугун орқали (9.1-расмга қаранг) 4-тугун қолган тугунларнинг ҳар бирига жўнатадиган барча мълумотлар, шунингдек 3, 4- ва 10-тугунларга келадиган барча маълумотлар ўтади. Транзит тугун керакли тугунга олиб борадиган айнан ўша ўз интерфейсига маълумотлар оқимларидан ҳар бирини узатилишини таъминлаш учун унга келадиган маълумотлар оқимларини танишни билиши керак. Ахборот оқими ёки маълумотлар оқими деб маълумотларни умумий тармоқ трафигидан ажратадиган умумий белгилар тўплами билан бирлаштирилган узлуксиз маълумотлар кетма-кетлигига айтилади. Масалан, битта компьютердан келадиган барча маълумотлар – оқимни қандай аниқлаш мумкин. бирлаштирувчи белги манбанинг манзили ҳисобланади. Бу маълумотларни бир неча нимоқимлар йиғиндиси сифатида тасаввур қилиш мумкин, белги юбориш манзили ҳисобланади. Ниҳоят, бу нимоқимлардан ҳар бирини, ўз навбатида, турли иловалар – электрон почта, файлларни кўчириш дастури, веб-сервер ҳосил қилган майдароқ нимоқимларга бўлиш мумкин. Оқимни ҳосил қиладиган маълумотлар турли маълумотлар ахборот бирликлари – пакетлар, кадрлар ёки ячейкалар кўринишида бўлиши мумкин.

Коммутациялашда оқимнинг мажбурий белгиси маълумотларни юбориш манзили ҳисобланади. Юбориш манзилига асосланиш орқали транзит тугунга кирадиган бутун маълумотлар оқими нимоқимларга бўлинади, улардан ҳар бири маълумотларнинг ҳаракатланиши маршрутига мос интерфейсга узатилади. Манба ва юбориш манзиллари мос охирги тугунлар жуфтлиги учун оқимни аниқлайди. 3. Интернет-тармоқлардаги маршрутлаштириш Маршрут бу жўнатувчидан олувчига йўлда ётадиган тугунлар кетмакетлиги ҳисобланади. Маршрулаштириш масаласи қуйидаи икки вазифаларни ўз ичига олади: 1.Маршрутни аниқлаш; 2.Танланган маршрут ҳақида тармоқни огоҳлантириш. Маршрутни аниқлаш маълумотларни манзилга етказиш учун улар орқали маълумотлар узатиладиган транзит тугунлар ва уларнинг интерфейслари кетма-кетлигини танланишини билдиради. Агар ўзаро таъсирлашувчи тармоқ интерфейслари жуфтлиги орасида кўплаб йўллар мавжуд бўлса, у ҳолда қандайдир мезон бўйича битта оптимал йўл танланади. Хост-манбадан хост-қабуллагичга пакетнинг йўлини танланиши масаласи маршрутизатор-манбадан маршрутизатор-қабулагичга пакетни танлаш масаласига келтирилади. Исталган маршрутлаштириш протоколининг ўзаги маршрутизаторманбадан маршрутизатор-қабулагичга пакетни йўлини аниқлайдиган алгоритм ( маршрутлаштириш алгоритми) ҳисобланади. Маршрутлаштириш алгоритмининг вазифаси оддий: берилган маршрутизаторлар ва уларни боғлайдиган линиялар кўплиги учун маршрутлаштириш алгоритми маршрутизатор-манбадан маршрутизатор- қабулагичга “оптимал” йўлни аниқлайди. “Оптимал” сўзи “минимал нархли” йўлни билдиради. Биз кўрамизки, бироқ амалда ўйинга хавфсизлик масалалари каби стратегик мулоҳазалар киради.

Маршрутлаштириш алгоритмларини ифодалаш учун тармоқ граф сифатида қаралади (9.2-расм). Графнинг тугунлари пакетларни ҳаракатланиши ҳақида қарор қабул қилинадиган маршрутизаторларнуқталар, бу тугунларни боғлайдиган линиялар (графлар назарияси терминологиясига мувофиқ “қирралар” дейиладиган) эса маршрутизаторлар орасидаги физик линиялар ҳисобланади. Ҳар бир алоқа линиясига бу линия бўйича пакетнинг қайта узатилиши “нархидан” иборат бўлган қандайдир қиймат мос келади. Нарх линиянинг физик узунлигига (масалан,трансокеан кабели бўйича кадрни узатилиши нархи қуриуқликда ётқизилган қисқа кабель бўйича узатиш нархидан қиммат бўлиши мумкин), линия бўйича маълумотларни узатиш тезлигига ёки линиянинг молиявий нархига боғлиқ бўлиши мумкин. 2-расм. Тармоқнинг абстракт модели. Тармоқни граф кўринишида кўриб чиқишда жўнатувчидан олувчига минимал нархдаги йўлни аниқлаш масаласини ечиш учун шундай линияларнинг кетма- кетлигини топиш керакки, бунда: йўлнинг биринчи линияси манба билан боғланган; йўлнинг охирги линияси манзил билан боғланган; i ва i - 1 номерларли барча i линиялар учун ўша бир тугун билан боғланган бўлиш; минимал нархли йўл учун йўлнинг барча линиялари нархларининг йиғиндиси жўнатувчи ва олувчи орасидаги барча бўлиши мумкин бўлган йўллар бўйича минимал ҳисобланади.

Масалан, 9.2-расмда А (отправителем) ва С (получателем) тугунлар орасидаги минимал нархли йўл ADEC маршрут ҳисобланади. Барча маршрутлаштириш алгоритмларини иккита глобал ва марказлаштирилмаган синфларга бўлиш мумкин. Глобал маршрутлаштириш алгоритми тармоқ ҳақидаги тўлиқ маълумотлар ёрдамида жўнатувчидан олувчигача энг кам нархли йўлни топади. Ҳисоблашларнинг ўзи қандайдир битта компьютерда амалга оширилиши ёки турли жойларда кўпайтирилиши мумкин. Лекин бу ердаги асосий ўзига хос хусусият глобал алгоритм тармоқнинг топологияси ва линияларнинг нархи ҳақида тўлиқ маълумотларга эга бўлиши ҳисобланади. Мисол “Линияларнинг ҳолатларига асосланган маршрутлаштириш алгоритми” ҳисобланади. Марказлаштирилмаган маршрутлаштириш алгоритмида энг кам нархли йўлни ҳисоблаш тақсимлан тарзда бажарилади. Ҳеч бир тугун тармоқнинг барча линиялари нархлари ҳақидаги тўлиқ маълумотларга эга бўлмайди. Дастлаб ҳар бир тугунга фақат унга тўғри уланган линияларнинг нархи маълум бўлади. Кейин итерацион ҳисоблашлар ва қўши тугунлар (то есть узлами, находящимися на противоположных концах напрямую присоединенных к нему линий) билан маълумотларни алмашлаш йўли билан тугун олувчигача ёки олувчилар гуруҳигача энг кам нархли йўлни аниқлайди. Мисол “Масофавий-векторли алгоритм” ҳисобланади. Бундан ташқари, барча маршрутлаштириш алгоритмларини статик вадинамик алгоритмларга бўлиш мумкин. Статик маршрутлаштириш алгоритмида маршрутлар вақт бўйича, кўпинча инсоннинг аралашуви натижасида (масалан, тармоқ маъмури маршрутизаторнинг маълумотларини ҳаракатланиши жадвалини қўлда таҳрир қилиши мумкин) жуда секин ўзгаради. Динамик алгоритм даврий ёки топологиянинг ёки линияларнинг нархларини ўзгаришига жавоб тариқасида ишга тушиши мумкин.

Маршрутлаштириш алгоритмларини таснифлашнинг учинчи усули алгоритм ўта юкланишга сезгирлиги бўйича аниқланади. Ўта юкланишга сезгир алгоритмда линияларнинг нархлари мос линиялардаги ўта юкланишнинг жорий даражасини акс эттириш билан динамик ўзгаради. Агар вақтинчалик ўта юкланган линия орқали юқори нарх ҳосил қилинса, маршрутлаштириш алгоритми ўта юкланган линияни айланиб ўтиш маршрутларини танлашга ҳаракат қилади. Бугунги кунда Интернетда ўта юкланишга сезгир бўлмаган алгоритмлар (RIP, OSPF ва BGP) қўлланилади, чунки линиянинг нархи ўта юкланишнинг жорий (ёки яқинда бўлиб ўтган) даражасини акс эттирмайди. Интернетда фақат иккита линияларнинг ҳолатларига асосланган динамик глобал алгоритм ва динамик марказлаштирилмаган масофавийвекторли алгоритмлар турлари ишлатилади. 9.4. Коммутациялаш усуллари, уларнинг авзалликлари ва камчиликлари Тармоқ ядросини ташкил этишга иккита каналларни коммутациялаш ва пакетларни коммутациялаш фундаментал ёндашишлар мавжуд. Каналларни коммутациялашда бутун тармоқ йўлида зарур ресурсларни (буферлар, частоталар диапазонлари) алоқа сеанси вақтига заҳиралаштириш бўлиб ўтади. Пакетларни коммутациялашда ресурслар зарурат бўлганида сўралади ва талаб бўйича ажратилади. Баъзан бир неча хабарлар бир вақтда алоқа линиясидан фойдаланишга уриниши мумкин, шунинг учун хабарлар навбатини ташкил этишга зарурат вужудга келади. Каналлар коммутацияланадиган тармоқларга мисол телефон тармоқлари ҳисобланади. Бир абонентга бошқа абонентга маълумотларни узатиш зарурати вужудга келганидан нима бўлишини кўриб чиқамиз. Сўзлашувни бошлашдан олдин қабул қилувчи ва узатувчи томонлар орасида боғланишни ўрнатиш зарур. Мантиқий боғланишдан фарқли равишда кўриб чиқиладиган боғланиш

“мавжуд, ҳақиқий” ҳисобланади, яъни абонентлар орасидаги йўлда ётадиган барча каналлар алоқа ҳолатида бўлади. Телефония тилида бундай боғланиш коммутациялаш дейилади. Коммутациялашда боғланишнинг барча вқтига ўзгармас узатиш частотаси ўрнатилади. Бу телефон тармоқларида стандарт частоталар полосасининг ишлатилиши туфайли мумкин бўлади. Замонавий Интернет, аксинча, пакетлар коммутацияланадиган турдаги тармоқ ҳисобланади. Узатилишида пакет кўплаб каналлар орқали ўтади, лекин бунда частоталар полосасини ҳеч қандай заҳиралаштириш бўлиб ўтмайди. Қандайдир канал ўта юкланганида пакет навбатда уни бўшашини кутишга мажбур бўлади. Шундай қилиб, тезкорлик нуқтаи назаридан Интернет пакетларни максимал интилиш билан етказишга уринсада, етказилиши вақти кафолатланмаган. Ҳар бир телекоммуникацион тармоқни бирдай каналлар коммутацияланадиган тармоқларга ёки пакетлар коммутацияланган тармоқларга киритиш мумкин бўлмайди. Масалан, асинхрон узатиш режимини ишлатадиган тармоқлар (Asynchronous Transfer Mode, ATM) шундай ташкил этилганки, улардаги ресурсларни заҳиралаштириш хабарлар навбатларини ташкил этиш билан бирга ишлатилади. Шунга қарамай, компьютер тармоқларини каналлар коммутацияланадиган ва пакетлар коммутацияланган тармоқларга бўлиш телекоммуникацион тармоқларни ўрганиш учун қулай “жўнатиш нуқтаси” ҳисобланади. 9.5. Каналларни коммутациялаш усули Коммутацияланадиган телефон тармоқларини қисқача кўриб чиқамиз. Бу Интернетда анъанавий каналларни коммутациялаш эмас, балки пакетларни коммутациялаш ишлатиладиган сабабларни яхши тушунишга ёрдам беради. 9.3-расмда каналлар коммутацияланадиган тармоқнинг тузилмаси келтирилган. Бу тармоқда тўртта коммутаторлар ўзаро алоқа линиялари орқали уланган. Линиялардан ҳар бири бир вақтда n та алоқа каналларини қўллай олади. Хостлар (персонал компьютерлар, ишчи станциялар ва ҳ.к.)

коммутаторлардан бири билан тўғридан-тўғри уланган. Хостлар жуфтлиги орасига ажратилган тўғри боғланиш (бир вақт кўплаб абонентларнинг мулоқот қилишига имкон берадиган “конференция” боғланиши, бундай тармоқларда ҳам мумкин, лекин биз уларни кўриб чиқмаймиз) ўрнатилади. Шундай қилиб, А хост В хостга пакетларни узатиш имкониятига эга бўлиши учун А ва В хостларни боғлайдиган иккита алоқа линияларидан ҳар бирида битта частоталар полосасини заҳиралаштириш зарур бўлади. Модомики, ҳар ир алоқа линияси бир вақтда n та алоқа каналларини қўллай олар экан, алоқа канали полосасининг кенглиги алоқа линияси ўтказиш полосасининг 1/п қисмини ташкил этади. Хост 9.3-расм.Тўртта коммутаторлар ва тўртта алоқа линияларидан ташкил топган оддий каналлар коммутацияланадиган тармоқ. Б хостА хост Каналлар Ҳ ар бир ало қ а линияси n ало қ а каналларидан ташкил топган (ва қ т ёки частота бўйича ажратилган Ҳ ар бир линияларда биттадан ало қ а каналини ишлатадиган А ва В хостлар орасидаги

9.5.1. Каналлар коммутацияланадиган тармоқларда мультиплекслаш Алоқа линиясидаги ҳар бир алоқа канали частота ёки вақт бўйича ажратиш ёрдамида ташкил этилади. Биринчи ҳолда ҳар бир алоқа каналига бутун алоқа сеанси вақтида мобайнида ўзгармайдиган маълум частоталар полосаси ажратилади. Масалан, телефон тармоқлари учун намунавий ўтказиш полосаси кенглиги 4 кГц ҳисобланади.FM-режимда ишлайдиган радиостанция ҳам частотавий ажратишни ишлатади. Ҳозирги вақтда телефонияда КЧА каналларни частота бўйича ажратишни КВА каналларни вақт бўйича ажратишга алмаштирилиши анъанаси кузатилмоқда, кўплаб технологик ривожланган тармоқлар ҳозирда КВА принципини ишлатмоқда. КВАнинг мазмуни шундан иборатки, вақт кадрлар дейиладиган тенг оралиқларга бўлинади, ҳар бир кадр қайд этилган слотлар сонига бўлинади. Алоқа каналини ажратиш абонентлар жуфтлигига ҳар бир кадрдаги битта вақт слотини бириктирилишидан ибора. Бу слотнинг ичида абонентлар орасида алоқа линияси бўйича пакетларни танҳо узатиш бўлиб ўтади. 9.4-расмда частота ва вақт бўйича ажратиш ҳоллари учун тўртта канални қўллайдиган алоқа линиясининг ишлаши схемаси тасвирланган. Частота бўйича ажратишда алоқа линиясининг ўтказиш полосаси 4 та 4 кГцдан тенг дипазонларга бўлинади. Вақт бўйича ажратишда вақт кадрларга бўлинади, улардан ҳар бири 4 тадан слотга эга бўлади, ҳар бир алоқа каналига бу сотлардан бири бирикирилган. Вақт бўйича ажратиш учун узатиш тезлиги кадрларнинг келиши частотаси ва ҳар бир слотнинг ичидаги битлар сони кўпайтмасига тенг бўлади. Масалан, агар кадрларнинг келиши частотаси секундига 8000 кадрларни ташкил этса, слот эса 8 битни ўз ичига олса, у ҳолда алоқа канали бўйича узатиш тезлиги 64кбит/сни ташкил этади. Пакетлар коммутацияланадиган технологиянинг тарафдорлари доимо ажратилган алоқа каналларини туриб қолиш даврларида бшўшитиш мумкин

эмаслигидан иборат бўлган каналлар коммутацияланадиган тармоқларнинг жиддий камчилигига эътибор қаратишди. Масалан, агар телефон сўзлашуви вақтида сўзлашувчилар жим бўлса (маълумотларни узатмаса), у ҳолда улар учун ажратилган канални “тортиб олиш” ва бошқа боғланишлар учун ишлатиш мумкин эмас. Радиологни тасаввур қилинг, унга рентген суъратларига олисдан қараш зарур бўлади. Агар бу қараш каналларни коммутациялаш ёрдамида амалга оширилса, у ҳолда раиолог дастлаб боғланишни ўрнатади, суъратни олади, уни кўриб чиқади, кейин эса янги суъратни сўрайди. У суъратларни ўрганиш билан шуғулланган барча вақт даврлари алоқа канали бўйича маълумотларни узатиш нуқтаи назаридан туриб қолишлар ҳисобланади. Каналларни коммутациялаш етарлича асосланган танқидни келтириб чиқарадиган бошқа сабаб коммутацияларни бошқариш ва алоқа каналларига Частота бўйича ажратилган Вақт 2 сони билан белгиланган барча слотлар маълум жўнатувчи-олувчи Ва қ т бўйича ажратилган Шартли

9.4-расм. КЧАда алоқа канали ўз частоталар полосасини узлуксиз ишлатади, КВАда эса унга ажратилган вақт слотларида бутун АЛ ўтказиш полосасини ишлатади. частоталар полосаларини ажратиш учун мураккаб сигналлар қурилмаларининг зарурати ҳисобланади.Каналлар коммутацияланадиган тармоқлар ҳақида сўзлашини тугатишда олдин бу технологиянинг маъносини яққол кўрсатадиган сонли мисолни кўриб чиқамиз. Бизга 640000 бит ўлчамли файлни А хостдан В хостга каналларни коммутациялаш усули орқали узатиш зарур бўлсин. Узатиш қанча вақтни олади? Тармоқдаги барча линиялар сони бир хил, вақт бўйича ажратиш принципини ишлатади, бунда кадрнинг слотлари сони 24 га тенг, линия бўйича узатиш тезлиги 1,536Мбит/сни ташкил этади деб оламиз. Шунингдек А хостнинг тармоқ билан боғланишни ўрнатишига вақт сарфларини 0,5 секундга тенг оламиз. Демак, алоқа линиясининг тезлиги барча алоқа каналлари орасида тенг “тақсимланиши” боис, алоқа канали бўйича узатиш тезлиги (1,536Мбит/с) / 24 = 64кбит/сни ташкил этади. Энди биз алоқа канали бўйича файлни узатилиши вақтини ҳисоблашимиз мумкин: 640000бит / (64кбит/с) = 10с. А хостнинг тармоқ билан боғланишни ўрнатишига вақт сарфларини ҳисобга олиш билан файлни узатилиши тўлиқ вақтини оламиз: 10с + 0,5 с = 10,5 с. Биринчи яқинлашида узатиш вақти алоқа линияларининг сонига боғлиқ бўлмайди. Уни ҳам битта линия, ҳам 100 та линиялар ҳолларида 10 секундга тенг ҳисоблаш мумкин.

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1.ComputerNetworkingATopDownApproach. James. F. Kuross. Pearson Education 2013. 2.Олифер В.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети.Принципы, технологии, протоколы. 3-е изд. СПб.: Питер,2006- 958 с. 3.Арипов М. ва бошқалар. Ахборот технологиялари. Тошкент: Ношир, 2009368б. 4.Семенов Ю.А. Протоколы Интернет.М.: Горячая линия- Телеком,2001.- 1100 с. 5.Садчикова С.А. IP-ТЕЛЕФОНИЯ. Учебное пособие для студентов специальностей 5А522202, 5А522203, 5А522205, 5А522216. Ташкент. ТУИТ.2008

Похожие

Интернет тармоқларда коммутация ва маршрутизация. Пакетли ахборотларни узатиш принциплари.

Интернет ва интранет асослари

Тақсимланган МБ ва Интернет

Компьютер тармоқларида маълумотлар билан ишлаш технологиялари

Интернет протоколлари