HTML ҳужжатининг тузилиши - Информатика и ИТ - Рефераты

HTML ҳужжатининг тузилиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

318 KB

HTML ҳужжатининг тузилиши Режа: 1. ТЭГ лар 2. Метамаълумотлар 3. Идентификаторлар 4. Ишлатиладиган белгилар.

1. ТЭГ лар HTML нинг конструкцияси ТЭГ лар дейилади. Браузер ТЭГ ларни оддий матнлардан фарқлаши учун улар бурчак қавсларга олинадилар. ТЭГ тасвирлаш жараёни ҳ атти ҳ аракатларининг бошланишини билдиради. Агар бу ҳ аракат бутун ҳужжатга таллуқли бўлса, бундай тэг ўзининг ёпилувчи жуфтига эга бўлмайди. Жуфт тэгларнинг иккинчиси биринчисининг ҳаракатини якунлайди. Масалан, ҳ ар бир Web саҳифа < html > тэги билан бошланиб </ html > тэги билан ёпилиши керак. Эьтибор берган бўлсангиз ёпилувчи тэг очилувчидан « / » белгиси билан фарқ қилади. Тэг номлари катта ёки кичик ҳ арфлар билан ёзилиши мумкин, буларни браузер бир хил қабул қилади. HTML тилида бошқа компютер тилларидаги каби изо ҳ бериш имконияти мавжуд. Изо ҳ қуйидаги «<- - » ва «- ->» белгилар орсига ёзилади. Масалан: <-- Бу изох --> Ҳ ар қандай Web саҳифа иккита қисмдан ташкил топади. Булар сарлав ҳ а қисми ва асосий қисм. Сарлавҳа қисмида Web саҳифа ҳ ақидаги маьлумот жойлашади, асосий қисмда эса Web саҳифанинг мазмуни билан тасвирланиш қоидалари жойлашади. Сарлав ҳ а қисми қуйидаги очилувчи < head > ва ёпилувчи </ head > тэглари орасида жойлашади. Асосий қисм эса < body > ва </ body > тэглари орасида жойлашади. Одатда сарлавҳа қисми олдидан қўлланилаётган HTML стандартлари ҳ ақида маьлумот ёзилади. Ҳ ар қандай Web саҳифанинг умумий кўриниши қуйидагича бўлади: Мисол 3_1: <! DOCTYPE HTML PUBLIC "-// W 3 C // DTD HTML 4.01// EN "> <html> <head> <title>

Ҳужжат сарлавҳаси </title> </head> <body> Асосий қисм </body> </html> Расм 3_1. Биринчи <! Doctype > тэги ўзининг параметрлари билан браузерга ушбу Web саҳифани қайси HTML версияда ёзилганлиги ҳ ақида маьлумот беради. Web саҳифа ишга тушурилганда браузернинг энг юқори сатрида юкланаётган ҳужжат мазмунини англатувчи қисқача ёзув туради. Бу ёзувни ҳ осил қилиш учун қуйидаги очилувчи < title > ва ёпилувчи < title > тэгларидан фодаланамиз.

Мисол 3_2: <html> <head> <title>Web саҳифа сарлавҳаси </title> </ head > <body> </body> </html> Расм 3_2. Web саҳифанинг асосий қ исми <body> ва </body> тэглари орасида жойлашади . Бу оддий матн б ў лиши мумкин . Браузер бу матнни туғридан т ў ғри интерпретация қилиб экранда тасвирлайди . Бизга дастлабки Web саҳифамизни яратиш учун оддий « Блокнот » матн му ҳ аррири кифоя . Қуйида

к ў рсатилган мисолни матн му ҳ арририда ёзиб , уни хотирага ёзишда кенгайтмасини html ёки htm деб киритишимиз керак . Мисол 3_3: <html> <head> <title> Менинг биринчи Web саҳифам </title> </head> <body> Менинг бу саҳифамга кирувчиларга алангали салом </body> </html> Бу файлни ишга тушириш учун сичқонча к ў рсаткичини шу файл устига келтириб чап тугмасини икки марта босиш керак . Натижада экранда қ уйдаги кўринишдаги натижа ҳ осил бўлади:

Расм 3 < body > тэги бир қанча қў шимча параметрларга эга. Бу параметрлар тэгнинг очилувчи қисмида жойлашади. Параметрлар икки қисмдан иборат бўлади: параметр номи ва параметр қиймати. Масалан bgcolor параметри тасвирланаётган Web саҳифа фонининг рангини белгилайди. Масалан: < body bgcolor = “ green ”> Параметрларнинг сатрли қийматлари қўштирноқ ичида ёзилади. Биз қуйида < body > тэгининг параметрлари билан танишамиз.  B а ckground - фон сифатида бирор бир график тасвирдан фойдаланиш. Параметр қиймати сифатида график тасвир жойлашган манзил ( URL ) берилади.  Text - тасвирланаётган матн ранги.  Link - Web саҳифадаги матнли гипермурожат ранги.

 Vlink -фойдаланувчи томонидан олдин мурожат қилинган гипермурожаат ра н ги.  Alink - фойдаланувчи томонидан танланган гипермурожаат ранги.  Lang – Web саҳифа матни ёзилган тилни аниқлаш. 2. Метамаълумотлар Энди биз метамаълумотлар билан танишиб чи қ амиз. Web саҳифаларда мета маълумотларини ҳ осил қилиш учун < meta > тэги ишлатилади, унинг умумий кўриниши қуйидагича: < meta name =”ўзгаручи номи“ content =”ўзгарувчи қиймати”> Агарда биз Web саҳифадаги автор ҳа қ ида маълумот ёзмо қ чи бўсак уни қуйидаги кўринишда ёзиш мумкин: <meta name =”Auther”content=” Бу меники !!!”> Мета маълумотлар асосан Internet да жойлашган қидириш машиналари учун зарур . Қидириш машиналари Web саҳифалар ҳа қ идаги маълумотларни қаердан олади деган савол п а йдо бўлади . Худди шу маълумотларини қидириш машиналари метаўзгарувчилардан олади . (Web саҳифа қайси соҳага тегишли , унда қандай маълумотлар борлиги ) <meta> тэгида keymards ва description ўзгарувчиси бор . Keymards ўзгарувчили Web саҳифадаги калитли с ў злар р ў йхатини ў зида сақлайди . description ўзгарувчи эса Web саҳифанинг қ ис қ ача маълумотини ў зида сақлайди . Масалан , бизнинг Web саҳифамиз

компюьтер вируслари ҳақида тайёрланган б ў лсин у ҳолда HTML ҳужжатда мета маълумотларни қуйидагича ёзиш мумкин : Мисол 3_4. <html> <head> <title> компюьтер вируслари <title> <meta name=”keywords” lang=”ru” с ontent=” вирус , компьтер , антивирус ,…”> <meta name=”description” content=”Web саҳифадаги компьтер вирусларига бағишланган . </ head > < body > компьютер вируслари бу …. < body > </ html >

Расм 3_4. Браузерлар фойдаланувчи томонидан очиб кўрилган Web саҳифаларини кэш хотирада са қ лаб қолади. Агар фойдаланувчи яна шу саҳифаларга мурожаат қилса, Web браузер олдиндан кэш хотирада мавжуд бўлган (яна янги саҳифани интернетдан олмасдан) нусхасини олиб кўрсатади. Бу жараён фойдаланувчининг вақтини ва иқтисодини тежайди. Энди Web саҳифа қачон янгиланади деган савол пайдо бўлади. Бу саволга метамаълумотлардаги expres ўзгаручилардан жавоб олиш мумкин. Бу ўзгарувчида Web саҳифанинг яроқлилик муддати кўрсатилади. Агар кэш хотирадаги web c аҳифа яроқлилик муддати ўтган бўлса, браузер тармоқдан Web саҳифани қайтадан ўқиб олади. Мисол : <meta http-equiv=”Expres” content=”Tue,uf Aug 2002 14:56:27 Gmt”>

Web саҳифаларда маълумотлар тез ўзгариш и мумкин , масалан чатларда ва биржа саҳифаларида маълумотлар тез ў згаради . Бундай ҳ олларда r е fresh ўзгарувчисидан фойдаланилади ва қийматлари секундларда берилади . Масалан : <meta http-equiv=”Refresh” content=10> Бу ёзувдан кейин Web саҳифа ҳар 10 секунддан кейин автоматик тарзда ўзи қайта юкланади . Идентификаторлар . HTML тилида ҳ ар бир қ ў лланилган тэгга уникал идинтификатор бериш имконияти мавжуд . Масалан матн бир неча абзацлардан ташкил топган бўлсин . Ҳар бир абзацга мос махсус ном бериш мумкин , кейинчалик HTML тилининг қўшимча имкониятлари ёрдамида бу абзацларни бошқариш мумкин , яъни уларнинг бирортасини кўринмас қилиш ёки шрифти рангини ўзгартириш . Юқоридаги ишлар фақат абзацлар учун эмас, балки Web саҳифанинг ихтиёрий қисми учун таълуқлидир. Бирор бир тэгни номлаш учун id параметри ишлатилади. Абзацлар <p> ва </p> орқали кўрсатилади. Мисол 3_5. <html> <head><title> Абзацлар </title></head>

<body> <p id =”p1”> Биринчи абзац </p> <p id =”p2”> Иккинчи абзац </p> </body> < /html > Расм 3_5. HTML ҳужжатда id параметри қ ийматлари такрорланмаслиги лозим , акс ҳ олда бу қ ийматлар эътиборга олинмайди . class параметри фақат шакл безаш ишларида ишлатилади. Биз Web саҳифанинг айрим элементларини синфларга бўламиз, кейинчалик синфни тасвирлаш қоидалари ёзувини бир жойдан ўзгартиришимиз мумкин ва бу ўзгартириш автоматик равишда шу синфга кирган барча тэгларга тар қ алади. HTML ҳужжатини ташкил этувчи барча элементлар икки турга бўлинади: inline элементлар ва блокли элементлар. Inline элементлар оддий

матн элементлари бўлиб сатр қисми ҳам бўлиши мумкин, блокли элементлар эса ҳар сафар янги сатрдан бошланиши шарт. Блокли элементлар бошқа блокли элементлар ва Inline элементларидан ташкил топиши мумкин, лекин Inline элементлар блокли эелментларни ўз ичига олмайди. Web саҳифа элементларини блокларга бирлаштириш уларга бирваракайига шакл бериш имконини беради, яьни, бирлаштирувчи ягона тэгни аниқлаб блок жойлашувини ўзгартириш мумкин. Табиийки бу Web саҳифа элементларининг ҳар бирининг жойлашувини алоҳида ўзгартиришдан осон. Блокли тип элементларини бирлаштириш учун < div > ва </ div > тэглари қ ў лланилади. Inline элементлари эса < span > ва </ span > тэглари орқали бирлаштирилади. Юқорида айтилганларга асосан < div > тэги < span > тэги ичида жойлаша олмайди. Мисол 3_6: <html> <head> <title>div блокни ҳ осил қ илиш </title> </head> <body> <div> Менинг бу <div> саҳифамга кирувчиларга </div> алангали салом </ div > </ body > </ html >

Расм 3_6 <span> ва <div> тэглари қў шимча параметрларни ҳам ўз ичига олиши мумкин . Бизга маьлум бўлган id ва class параметрларидан ташқари style ва align параметрлари ҳам ишлатилади . style параметри шу блокдаги маьлумот стилини ўрнат са , align параметри шу маьлумотни қандай текислашни ани қ лайди . HTML ҳужжатида сарлавҳанинг ўз тэглари мавжуд бўлиб, улар олтитадир . Энг ю қ ори даражаси бу биринчидир . Ҳ ар бир сарлавҳанинг ўз теги ва ўз тасвирланиш қоида си мавжуд . Энг катта яьни биринчи даражали сарлавҳа <h1> ва </h1> тэглари орқа ли , иккинчи даражали сарлавҳа <h2> ва </h2> тэглари орқа ли ва охирги олтинчи даражали сарлавҳа <h6> ва </h6> тэглари орқа ли ифодаланади . Қуйидаги мисолда биз сарлавҳалар тасвирини к ў рамиз : Мисол 3_7: <html> <head>

<title> Сарлавҳаларни тасвирлаш </title> </head> <body> <h1> Биринчи даражали сарлавҳа </h1> < h 2>Иккинчи даражали сарлавҳа</ h 2> < h 3>Учинчи даражали сарлавҳа</ h 3> < h 4>Тўртинчи даражали сарлавҳа</ h 4> < h 5>Бешинчи даражали сарлавҳа</ h 5> < h 6>Олтинчи даражали сарлавҳа</ h 6> < p >Оддий матн</ p > </ body > </html>

Расм 3_7 Сарлавҳа тэглари <span> ва <div> тэглари каби id, class, style, align параметрларини ў з ичига олади . 4. Ишлатиладиган белгилар. Компьютерда ҳ ар бир белги қандайдир сондан иборатдир. Операцион система ҳ ар бир сонга мос келувчи белгини экранда тасвирлайди. Сонларга мос келувчи белгилар жадвали кодировка (кодлаш) дейилади. Ҳ озирнинг ўзида рус тили белгилари учун камида 5 та кодлаш усуллари мавжуд. Агар Web саҳифа яратилаётганда қайси кодлаш усулидан фойдаланилганни браузер аниқлай олмаса, экранда тушунарсиз белгилар пайдо бўлади. HTML

тили Web саҳифа қайси усулда кодланганини кўрсатиб туриш имкониятига эга. Бунинг учун < meta > тэги ишлатилади. HTTP протоколида (баённомасида) олдиндан аниқланган Content– Type номли ўзгарувчи мавжуд. У ўзида Web саҳифа тилини ва кодлаш усулини сақлайди. Умумий кўриниш қуйидагича бўлади: <META http–equiv = “Content–Type” content = “text/HTML; charset=ISO–858–5”> Юқоридаги мисолда ўзгарувчининг қиймати “;” белги билан ажратилган икки қ исмдан иборат . Биринчи қ исм матннинг HTML тэглари ёрдамида яратилган оддий матн эканлигини билдирса иккинчи қ исм фойдаланилган кодлаш усулини к ў рсатиб туради . Ю қ оридаги мисолда хал қ аро стандартлаштириш ташкилоти (ISO) томонидан тасди қ ланган стандарт кодлаш усули к ў рсатилган . Афсуски браузерлар матнда учрайдиган баъзи бир белгиларни экранда акс эттира олмайди. Агар браузер матнда “кичик” тенгсизлик белгисини учратса уни тэг учун очилувчи қавс деб тушунади. Матнда бу белгидан кейин ҳ еч қандай тэг учрамаса матннинг бирор бир қисми эътиборсиз қолдирилади ва экранда акс эттирилмайди. Бундай хатоликларнинг олдини олиш учун матнда бундай белгилар ўрнига қў штирно қ ичига олинган махсус белгилар кетма – кетлиги қўлланилади. Бундай белгилар кетма–кетлиги албатта қўштирно қ ичига олинган бўлади ва “&” белгиси билан бошланиб “;” белгиси билан тугайди. < & lt ; > & gt ; & & amp ; “ & quot ; _ & emdash

Бу белгилар хақида тўлиқ маълумотларни http :// www . uni .- passau . de /~ ramch / iso 8859- 1. html манзилидан олиш мумкин.

Адабиётлар 1. Шафран Э. Создание Web -страниц: самоучитель-СПб:Питер,2001.-320с. 2. Игорь Шапошников HTML 4 «БХВ-Петербург» 2002. 3. www.intuit.ru 4. www.citforum.ru 5. www.ziyonet.uz 6. www.slayd.arxiv.uz

Похожие

HTML хужжатининг тузилиши

HTML tili. HTML hujjatning strukturasi

HTML tili

HTML формалар

HTML тили