Elektron jadvallar - Информатика и ИТ - Рефераты

Elektron jadvallar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

96.5 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Elektron jadvalning vazifalari va imkoniyatlari 2. Elektron jadvalning elementlari 3. MS Excelda matematik amallar va funksiyalarni qullash

www.arxiv.uz Elеktron jadvallar inson xayotining xar xil soxasida uchraydigan, xisoblash va iktisodiy masalalarni еchishda, jumladan, bеrilganlarni tеz o’zgartirib turuvchi masalalarni tеzkor ravishda qayta ishlab chikishda,masalan, bank xujjatlari bilan ishlash kabi kеng ko’lamli masalalarni еchishda qo’llaniladigan o’ta quvvatli vosita xisoblanadi. Xisoblash elеktron jadvalining dastlabki dasturi 1979 yili Visicals (Visiblencalculators-kurinib turuvchi kalkulyator) nomi bilan Software Arts firmasida yaratilgan.Bu dastur Apple II kompyutеri uchun ishlab chikilgan va ko’p jixatdan uning bozorda ommabobligi aniqlangan. 1981 yili IBM PS kompyutеri paydo bulishi bilan bu tipdagi kompyu-tеrlar uchun elеktron jadvallar ishlab chiqila boshlandi. Visicals va Supercals dasturlarining yangi ko’rinishlari paydo bo’ldi, shu bilan birgalikda Microsoft - Multiplan firmasining birinchi amaliy dasturi paydo bo’ldi va u elеktron jadvallar yangi avlodining yorqin yulduziga aylandi. Xisoblashlar natijalarini ko’rgazmaliroq tasvirlash uchun joylashtiril-gan grafik rеjimlarining paydo bo’lishi bu elеktron jadval rivojlanishi-ning navbatdagi qadami bo’ldi. 1983 yil LOTUS firmasining 1-2-3 pakеtlari chiqib, kutilgandan xam ziyodrok muvaffakiyatga erishdi. Ammo 1997 yil Microsoft firmasi tomonidan EXCEL dasturi taqdim etildi, u xozirgi kunda xam o’z sinfidagi eng kuvvatli dastur xisobla-nadi. Bu dastur ixtiyoriy axborotni (matnlar,sonlar,sanalarni ) qayta ishlab chiqish va saqlash imkonini bеribgina qolmasdan, balki qilgan ishingiz natijasini bеzash, ko’rgazmalirok ko’rsatish va chop etish imkoniyatini bеradi. Bunda Win Word dasturidagi taxrirlash vositalar- dan foydalanish mumkin. EXCELning ommaviy imkoniyatlarini o’zlashtirish qiyin emas,ammo dasturning murakkabligi va imkoniyatlarining juda kеngligi sababli , ular bilan tanishish uzoq davom etishi mumkin,binobarin,aynan ish jarayonida uning yangi-yangi imkoniyatlarini ko’rish mumkin. EXCEL bugungi kunda mashxur elеktron dasturlash jadvallaridan biridir. Undan ishbilarmonlar, o’qimishli kishilar,xisobchilar va jurnalistlar foydalanadilar. U yordamida turli xildagi ro’yxatlar, kataloglar, jadvallar, moliyaviy va statik otchyotlar, jamoa

www.arxiv.uz fikrini xisobga olish biznеs korxonalarni rеjalashtirish, ilmiy ekspеrimеntlar natijasini ishlab chikish, prеzеntatsion matеriallar tayyorlash mumkin. Xullas, ЕXSЕL qo’lay elеktron jadvaldir. Jadvallarni jixozlash turli xil bo’ladi, formatlashda bеrilgan imkoniyatlar xuddi yaxshi tеkst protsеssordеk, shriftlarni uzgartirish mum-kin, rasm chizishni, qatorlar ajratishni, qatorli yoki aloxida yachеykalardagi tеkstni rang bilan ko’pincha agar sizda rangli printеr bulsa, ramkali va chiziqli , oblastlarni ranglash, bеrilgan jadvallarda grafik va diagramalar ko’rish, jadvallarda kartinkalar qo’ya bilish va xokazolarni bajarish mumkin. Shuni aytish lozimki, bu dastur xaddan tashkari kuchli,imkoniyatlari juda kup, kupincha oxirgi vеrsiyalar (5.0 va 7.0 WINDOWS 95 uchun)mikеsida bеrilgan. Biz, albatta o’zimizga kеrakli bo’lgan tushunchalarni ko’rib chiqamiz, shuningdеk, uning ishlash printsipini xam, boshqa qolgan juda kup ma'lumotlarni kеrakli vaktda biz kеngaytirilgan xolatdagi EXCEL sistеmasidan qidirishimiz mumkin. EXSEL 5.0 programmasi MICROSOFT OFFISE pakеtiga kiradi.U WINDOWS opеratsion kobigi boshqaruvida elеktron jadvallarni tayyorlash va qayta ishlashda ishlatiladi. EXSEL xujjatlari ,ya'ni qayta ishlash ob'еktlari bo’lib ixtiyoriy nomli ,.XLS kеngaytmalifayl xisoblanadi.Bunday fayl ishchi kitob dеb ataladi. Xar bir .XLS fayliga 1 dan 255 tagacha elеktron jadvallar joylashtirish mumkin ,ularning har biri ishchi varaq dеb ataladi. Ishchi varaq va xujjat bir ma'noda ishlatiladi. Elеktron jadval kompyutеr xotirasida joylashgan 1 dan 16384 gacha rakamlangan satrlardan va lotin xarflari A,B,..., Z,AA ,AB,... dеb ra-qamlangan 256 ta ustundan iborat. Ustun va satrlar kеsishish joyida yachеyka (katak) joylashgan.Ixtiyoriy katakka boshlangich qiymatlar son yoki matn shuningdеk ixtiyoriy axborotni xisoblash uchun formula kiritish mumkin.Ustun kеngligini va satr balandligini uzgartirish mumkin. EXSELni kompyutеrga urnatishda,uz talabi va shaxsiy kompyutеr kuvvatidan kеlib chikib foydalanuvchi urnatishning bir yoki bir nеchta variantlarni tanlashi mumkin, bo’lar minimal, tanlanma,standart,to’la.

www.arxiv.uz EXCELOYNASI 1-Rasm.Excel ning umumiy kurinishi. El е ktron jadvalning birinchi katori –sarlavxa katoridir.U е rda dastur va xujjat nomi yoziladi. Ikkinchi kator –m е nyu katori.Eng birinchi tugma –sist е mali m е nyu bayrokchasi.U kuyidagi buyruklarga ega: Vosstanovit, P е r е m е stit, Jadvalning ung tomonida vеrtikal aylantirish yuli bor. Formulalr satrida katakchaga (yachеykaga) kiritiladigan ma'lumot va formulalar tеriladi.Bu satrning chap kismida ochiladigan ruyxat -<polе imеni> bor,bunda jadvalning ajratilgan katakchasi adrеsi kursatilib turiladi.Kul rang ramkaga olingan katakcha ajratilgan bulib xisoblanadi.<Polе imеni> dan ungrokda ung tomondan vеrtikal chizik bilan ajratilgan katta bulmagan soxa joylashgan ,unda ma'lumotlarni kiritish vaktida kiritish jarayonini boshkaruvchi uchta tugma paydo buladi.Ustunlar sarlavxasining (yoki satrlar sarlavxasining ) yukori kismida butun jadvalni ajratishga xizmat kiluvchi bush tugma bor. Standart aylantirish yullaridagi kora turtburchaklar yordamida jadvalni vеrtikal yoki gorizontal buyicha 2 va 4 ta

www.arxiv.uz ichki oynaga bulish mumkin. Varak yorliklari kursatilgan satr esa ishchi kitob chеgarasida bir ishchi varakdan ikkinchisiga utishga imkon bеradi. MICROSOFT EXCEL programmasi MS WINDOWS muhitida elektron jadvallar yaratish uchun muljallangan. MS EXCEL ni ishga tushirganda tuldirilmagan kitob ekranga chiqadi. Bu oddiy xo`jjat elektron jadval bo`lib, fayl ko`rinishida diskda saqlanadi. Ishchi kitob MS EXCEL ni ishga tushirgan vaqtda 16 (maksimum 256 gacha) varaqlardan iborat bo`ladi. U ishchi jadvallar, diag rammalar, makroslar bo`lishi mumkin. har bir varaqning nomi ishchi kitob pastki yorlig`ida yozilgan bo`ladi. Kitob doirasida va boshqa kitoblar doirasida varaqlarni kuchirish, nusxa olish, uchirish mum kin. Katta jadvallar ustida amallar I. Ishchi varaqlar ustida amallar 1. Ishchi varaqlarni ajratish. - ketma-ket joylashgan varaqlarni ajratish uchun [Shift] bosib turgan holda birinchisining yorliqchasiga sichqoncha chap tugmasini bosib keyin kursorni oxirgisining yorliq- chasiga olib borib bosiladi va varaqlar ajratiladi. - agar aloxida joylashgan varaqlarni ajratish uchun [Ctrl] va sichqoncha chap tugmasi bir vaqtda varaqlar yorliqchalari bosiladi. 2. Ishchi varaqlarni uchirish. - YAcheykadagi axborotni uchirish uchun sichqonchaning ung tug masi bosilib, [Удалить (Delete)] komandasi bosiladi. - Ishchi varaqni uchirish uchun menyudan [Правка (Edit)] keyin [Удалить list (Delete Sheet)] komandasi bosiladi.

www.arxiv.uz 3. Ishchi varaqlarni kayta nomlash. Menyudan [Format (Format)] - [List (Sheet)] - [ переименовать (Rename)] bosilib yangi nom teriladi va [Enter] bosi ladi. 4. YAngi varaq qo`shish. Menyudan [ Вставка (Insert)] - [ Лист (Worksheet)] bosiladi. 5. Ishchi varaqlardan nusxa olish va kuchirish. Ajratilgan ishchi varaqlardan nusxa olish yoki kuchirish uchun menyudan [Правка (Edit)] - [ Переместить (Move)] / [ С копировать (Copy Sheet)] komandasi tanlanib [ В киниги (To book)], [ Перед листом (Before Sheet)] va [Создать копию ] ko`rsati lishi kerak. II. Oynalar ustida amallar 1. Oynani bir necha oynachalarga bo`lish. - Sichqoncha kursorini oynani bo`lish gorizontal chizigiga ku ying va shunda kursor ikkita gorizontal parallel shtrixli chiziklarda yuqoriga va pastga karagan ko`rsatkichlarga o`zgaradi. - sichqoncha chap tugmasi bosib turgan holda kursorni kerakli yo`nalishda siljitiladi. - bir oynachadan ikkinchisiga [F6] tugma bosib utish mumkin. - Avtomatik ravishda bo`lish uchun [Окно (Window)] - [Разделить (Split)]. - Avtomatik ravishda bo`lishni bekor qilish uchun esa [Окно (Window)] - [Snyat Razdelenie (Remove Split)]. 2. Qo`shimcha oyna ochish. Menyu [Окно (Window)]-[ Новое окно (New window)].

www.arxiv.uz 3. Qo`shimcha oynani yopish. Sichqoncha ung tugmasi bilan kitob yorlig`ini bosib [ Закрыть (Close)] yoki [Ctrl+F4]. 4. Oynani tartib bilan joylashtirish. Menyu [ Окно (Window)] - [ Расположит (Arrange)]: [ Мозаикой (Tiled)]; [ По горизонтали (Horizontal)]; [ По вертикали (Vertical)]; [ Каскадом (Cascade)]. Oynani aktiv qilish uchun: [ Окно активной рабочей книги (Windows of Active workbook)]. 5. Ochiq oynani yashirish va yashirishni bekor qilish: Menyu [Окно (Window)] - [Скрыть (Hide)]; Menyu [Окно (Window)] - [Показать (Unhide)]. 6. Oynani ekrandan uchirish. Sichqoncha ung tugmasi bilan kitob yorlig`ini bosib [Свернуть (Minimize)] yoki [Ctrl+F9]. 7. Oynada belgilarni tartiblash. Menyu [Окно (Window)] - [ упорядочит значки (Window Arrange Icons)]. Jadvallar haqida umumiy ma`lumot. Jadvallar-bu Web sahifalarda ma`lumotlarni (vizual) tashkil qilishning muhim vositalaridan biridir. Bizga ma`lumki HTMLda, bezatish elementlarini aniq koordinatalar bo`yicha joylashtirish vositalari mavjud emas. Shuning uchun jadvallardan shu maqsadda foydalanish maqsadga muvofiq. Jadvallarni Web sahifaga joylashtirib, ularning kataklariga bezatish elementlarini joylashtirish mumkin. Bundan tashqari yana freymlar deb ataluvchi vositalar yordamida ham bu ishlarni amalga oshirish mumkin. Lekin bu vosita oxirgi vaqtlarda Web masterlar orasida o`z ommaviyligini yo`qota boshladi. Biz freymlarga keyingi ma`ruzamizda batafsil to`xtalamiz. Jadvallardan to`laligicha foydalanish qoidalarini bilish uchun ularning tuzilishini yaxshi bilish talab qilinadi. HTML da jadvallar satrlardan tashkil topadi,

www.arxiv.uz satrlar esa o`z navbatida yacheyka (katak)lardan tashkil topadi. Shunday ekan bu obyektlarning har birining o`z parametrlari mavjud. Bu parametrlar yordamida ularning o`lchamlarini o`rnatish mumkin. Agar biz jadvalning kengligini oldindan aniqlab qo`ygan bo`lsak, masalan 100 piksel deb aniqlagan bo`laylik va har bir satrda 4 ta yacheyka joylashgan bo`lib bu yacheykalarning har birining uzunligi 30 pikseldan iborat bo`lsin, u holda jadval kengligi 100 piksel bo`lmasdan balki 120 piksel bo`ladi. Agar birorta yacheyka kengligi 30 pikseldan ko`p bo`lgan grafik tasvir joylashgan bo`lsa, u holda yacheykaning kengligi tasvir kengligiga mos ravishda kengayadi, buning natijasida esa butun jadvalning kengligi oshadi. Bu imkoniyat shuning uchun yaratilgan, buning natijasida qar bir yacheykadagi ma`lumot aniq va hech qanday yo`qotishlarsiz to`laligicha tasvirlanadi. Shuni e`tiborga olish kerakki jadvalning ustunlarini oldindan aniqlash imkoniyati yo`q. Ustunlarni brauzerning o`zi jadval satrlarini tahlil qilib aniqlaydi va jadvalni to`laligicha tasvirlaydi. Endi biz jadval teglari bilan tanishishni boshlaymiz. Jadval va uning tashkil etuvchi hamma elementlari <table> va </table> teglari orasida sarlavhasi esa <caption> va </caption> teglari orasida joylashtiriladi. Jadvallarda bundan tashqari ustunlar guruhini <col> va <colgroup> teglari yordamida aniqlash mumkin, hamda <thead> va <tfoot> teglar bilan mos ravishda jadvalning yuqorigi va pastgi sarlavhalarini (shapkalarini) tashkil qilish mumkin. Satrlar guruhini esa <tbody> tegi yordamida hosil qilamiz. Shunday qilib jadval asosan yuqorida ko`rilgan teglardan tashkil topadi, qolgan boshqa jadval elementlari esa shu obyektlar ichida joylashadi. <table> tegida jadvalning barcha xususiyatlarini o`rnatish uchun yetarli bo`lgan parametrlar mavjud. Jadvallarda balandlikni o`rnatish parametri yo`q, kenglikni esa width shart bo`lmagan parametr bilan o`rnatish mumkin. Jadvaldagi yacheykaning balandligi yacheykadagi obyektning o`lchamiga mos ravishda hisoblanadi. Jadval

www.arxiv.uz chegaralarining kengligini o`rnatish uchun border parametridan foydalanamiz. Bu parametrga manfiy bo`lmagan butun qiymat beriladi. Chunki u chegaradagi chiziqlarning kengligini (piksellarda) o`rnatadi. Agar biz bu parametrga “nol” qiymat o`rnatsak jadval chegaralari ko`rinmas holatga o`tadi. Bu esa bizga yacheykalarida Web sahifaning elementlari joylashgan ko`rinmas jadval tuzish imkoniyatini yaratadi. Yacheykalar o`rtasidagi masofani cellspaciing parametri yordamida piksellarda o`rnatish mumkin. Xuddi shunga o`xshash cellpadding parametri yacheyka ichidagi obyekt bilan uning chegaralari orasidagi masofani piksellarda o`rnatadi. Shunday qilib cellspacing yacheykalar o`rtasidagi ochiq (bo`sh) masofa, cellpadding esa yacheyka ichidagi bo`sh qoldirilgan joy. Jadvallarninng qo`llanilishi va uni qurish Ro`yxatlardagi bitta kamchilik – bu ularning bir o`lchovliligidir. Bu degani siz ro`yxatda ma`lumotlarni ketma-ketlik bilan satrma-satr joylashtirishingiz mumkin deganidir. Jadvallar ma`lumotlarni faqat satr bo`ylab emas balki ustun bo`yicha ham joylashtirish imkonini beradi. Jadvallarni shunday ishlatish kerakki ular Web sahifada shunchaki joy egallamasligi kerak. Jadvalning satr va ustunlari ma`lumotlarni taqqoslash, qarama - qarshi qo`yish imkonini beradi. Har bir satr va ustundagi ma`lumotlarni elektron jadval singari tasvirlash mumkin. Yaxshi tuzilgan jadval bilan Web sahifa ma`lumotga boy va tartibli bo`ladi, ammo ko`rimsiz jadval sizning ma`lumotlaringizni chalkashtirib yuboradi. Jadval masalasi murakkab ko`rinishi mumkin, chunki buning uchun butun bir teglar ketma-ketligi tuziladi. <table> va </table> teglar jadvalini butunligicha o`z

www.arxiv.uz ichiga oladi. Ma`lumot chiqarilishini boshqa bir teglar ketma-ketligi aniqlaydi. Quyida jadvalning hamma teglari ifoda qilingan: <table>, </table> bu teglar jadvalni egallaydi. <table> tegi brauzerga o`zidan keyin jadvalning berilishi kelishini xabar qiladi. Agar siz satr va ustunlarni ajratib turuvchi (chiziqlari) ko`rinishini o`zgartirishni xoxlasangiz border kalit so`zini kiriting (<table border> hosil bo`ladi); <caption> va </caption> bu teglar bilan belgilangan matn sarlavha ko`rinishini oladi. Sarlavhani berish masalasi <tc> va </tc> yordamida ham bajarilishi mumkin; <th> va </th> bu teglar matnni satr yoki ustun sarlavhasi qilib, biroz qalin shriftda tasvirlaydi; <tr> va </tr> jadvalning har bir satrini aniqlaydi. </tr> tegi zarur emas, biroq u sizning HTML kodingizni yanada to`la tushunarli qiladi; <td> va </td> bu teglar juftligi jadvalning har bir yacheykasi uchun matn ajratadi; Sizning birinchi qadamingiz – ona teg <table> ni kiritish. <table> </table> jadvalning har bir yacheykasi nozik chiziqlar bilan bo`linishi uchun <table> tegiga border=1 kalit so`zini kiriting. Agar bu bo`lmasa yacheykaning so`zlari avtomatik tarzda tekislanadi, ammo jadvalda to`r (ajratuvchi chiziqlar) bo`lmaydi. Endi yacheykalarni birin-ketin yaratib boring. Dastlab satrni bering: <table> <tr>

www.arxiv.uz </tr> </table> bundan so`ng ustunning sarlavhasi bo`ladigan yacheykani bering. Brauzerlar sarlavhani qolgan matnlarga nisbatan qalinroq shriftda tasvirlaydi. <table> <tr> <th> god </th> <th> model </th> <th> marka </th> </tr> </table> Hozir sizning jadvalingiz ustunlarning sarlavhasi hisoblangan bita satrdan iborat. Qolgan satrlarni ham kiritib boshlaymiz. Har bir satrda ustunlar soniga razm solib boring, hozirgi holatda 3 ta ustun mavjud. Misol 8_1. <html> <head> <title>Jadval</title> </head> <table border=1> <tr>

www.arxiv.uz <th> yil </th> <th> model </th> <th> marka </th> </tr> <tr> <td> 1986 </td> <td> toyota </td> <td> cozolla </td> </tr> <tr> <td> 1986 </td> <td> chazolet </td> <td> nova </td> </tr> <tr> <td> 1996 </td> <td> plymouth </td> <td> neon </td> </tr> </table>

www.arxiv.uz </html>

www.arxiv.uz FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Karimov I. A. O‘zb е kiston buyuk k е lajak sari.—Toshk е nt.: «O‘zb е kiston», 1998.—528 b. 2. Barkamol avlod — O‘zb е kiston taraqqiyotining poyd е vori.(O‘zb е kiston R е spublikasining «Ta‘lim to‘g‘risida» va «Kadr lar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida»gi qonunlar).—T.: «Shark», 1998.—64 b. 3. Informatika: Kasb-xunar koll е jlari uchun o‘quv dasturi.Mualliflar jamoasi: A.A.Abduqodirov, R. D. Alo е v, R. R. Boqi е v va boshqalar— T.:2000.—12 b. 4. Raxmonqulova S. I. IBM PS shaxsiy kompyut е rida ishlash.—Toshk е nt, 1998. —224 b. 5. U. Yuldash е v, R. R. Boqi е v, M. E. Mamarajabov. EXCEL 97: O‘quv qo‘llanma.—T., 2000.—40 b. 6. Yuldash е v, M. E. Mamarajabov, K. A. Mirvali е va. POWER POINT 97: O‘quv qo‘llanma.—T., 2001.—32 b. 7. U. Yuldash е v, Sh. K. Raxmatulla е va. Microsoft WINDOWS: O‘quv qo‘llanma.—T., 2001.—29 b. 8. Yuldash е v, Sh. K. Raxmatulla е va. Microsoft WORD 97: O‘quv qo‘llanma.—T., 2001.—47 b. 9. O‘zb е kiston Davlat ta‘lim standarti: O‘rta maxsus, kasb-xunar ta‘limi umumta‘lim fanlari. — «Ma‘rifat», №86, 2000 y. 4 noyabr. 10. G’ulomov S. S., Sh е rmuxam е dov A. T., B е galov B. A. “Iktisodiy informatika” : Darslik Akad е mik S. S. G’ulomovning umumiy taxriri ostida.—T.: «O‘zb е kiston», 1999.—528 b. 11. www.ziyonet.uz

Похожие

Elektron jadvallar

Elektron jadvallar va ularni o’qitish usullari

Elektron jadvallar haqida umumiy ma'lumotlar. Jadval protsessorlarining funksiyalari

Jadvallar

Wordda Jadvallar yaratish