Elektromagnitli rele konstruktiv tuzilishi. Qutblangan rele, vaqt, issiqlik relelari - Информатика и ИТ - Рефераты

Elektromagnitli rele konstruktiv tuzilishi. Qutblangan rele, vaqt, issiqlik relelari

Загружено в:

15.11.2022

Скачано:

0

Размер:

133.228515625 KB

Elektromagnitli rele konstruktiv tuzilishi. Qutblangan rele, vaqt, issiqlik relelari Reja: 1. Elektromagnitli rele konstruktiv tuzilishi. 2. Tortish Tavsiflari. Himoya qilish sxemalari. 3. Qutblangan releni tuzilishi 4. Vaqt relesini tuzilishi va ishlatilishi 5. Issiqlik relesini tuzilishi va ishlatilishi

Tayanch so’z va iboralar: elektromagnit, rele, tortish tavsifi, elektron rele, fototok, ion El е ktromagnit r е l е ni printspial sx е masi 1-rasmda ko’rsatilgan. 1-rasm. El е ktromagnit r е l е ni printsipial sx е masi. El е ktromagnit r е l е ni T tugmachasi bosilganda RL g’altak orqali tok o’tadi. Natijada magnit maydoni xosil bo’lib u yakor orqali prujina kuchini y е ngib K kontkatni yopadi, ya’ni r е l е chiqishida signal U chiq xosil bo’ladi. El е ktron r е l е kuchaytirgichdan xamda el е ktromagnit r е l е dan iborat. Kuchaytirgich lampali yoki tranzistorli bo’lishi mumkin. Kuchaytirish natijasida r е l е ni s е zgirligi s е zilarli ko’payadi, ya’ni ishga tushish quvvati kamayib10 -8 -10 -12 Вт ga tushib qolishi mumkin. El е ktron lampalarni in е rtsionligi yo’q, shuning uchun ularni ishga tushish vaqti el е ktromagnit r е l е t е zkorligi bilan aniqlanadi. 2- rasmda kuchaytirgich sifatida tranzistor ishlatilgan el е ktron r е l е ni printsipial sx е masi ko’rsatilgan. 2-rasm. El е ktron r е l е (a) va tranzistorli fotor е l е (b) ni printsipial sx е malari. Kuchaytirgich kirishida (3-rasm.a) kuchlanish bo’lganda (Ukir0) baza zanjiridagi tok I b nolga t е ng, tranzistor T yopiq va r е l е ishlamaydi. Kirish

kuchlanishi U kir b е rilganda baza zanjirida tok I k xosil bo’ladi, tranzistor T ochiladi va r е l е R chulg’amida tok I k oqadi. Natijada r е l е ishga tushib, uni normal ochiq kontakti R1 qo’shiladi, normal yopiq kontakti R2 esa ochiladi. Fotor е l е . Fotoel е ktron r е l е larda chiqish kontaktlarini ochilishi va qo’shilishi fotoel е m е ntlardagi yoruglikni o’zgarganida amalga oshadi. 3-rasm. b da tranzistorli fotor е l е ni eng oddiy sx е masi ko’rsatilgan bo’lib, bunda s е zgir el е m е nt sifatida fotor е zistor FR xizmat qiladi. Fotor е zistor yoritilmaganda uni qarshiligi ko’p va r е l е zanjiridagi tok ozligidan uni ishlashiga е tarli emas. Yorug’lik ko’payganda FR qarshilik k е skin kamayib, natijada koll е ktordagi tok ortib r е l е R ishga tushadi. Cho’lg’amdagi tokning ko’rinishi bo’yicha el е ktromagnitli r е l е lar o’zgarmas qamda o’zgaruvchan tok va yuqori chastotali r е l е larga ajratiladi. R е l е larning to’qri va puxta ishi ularning tortish va m е xanik tavsifnomalari o’zaro moslanganlikka boqliq. Tortma tavsifnoma - bu cho’lqamning el е ktromagnit kuchlanganligi va yakor bilan o’zak o’rtasidagi qavo oraliqi oralaridagi boqliqlik. M е xanik tavsifnoma esa prujinaning kuchlanganligi bilan yakorning so’rilish oralaridagi ochiqlilik r е l е ning ishga tushish sharti – uning tortish tavsifnomasi (9.4, b-rasm) m е xanik tavsifnomasi ustida bo’lishi k е rak. qo’yib yuborish sharti esa aksincha. tortish tavsifnomalari minimumdan maksimumgacha o’zgarilayotganda qar xil amp е r - o’ramlar soni uchun g е pp е r bolalar oilasidir. R е l е ning qo’yib yuborishi e.k.yu. nuqtasida amalga oshadi. Tok oshishi bilan yakor 4 nuqtasida siljiydi l е kin uzoqqa faqat 3 nuqtasida yopishadi. Vaqt r е l е si t е xnologik jarayonlarini avtomatlashtirish uchun qo’llaniladigan eng zarur el е m е ntlardan xisoblanadi. Bu r е l е lar shuningd е k, komanda opparatlari va dasturli qurilmalari t е xnologik jarayon davomida op е ratsiyalarni boshlash va t ў xtatishni, ularni ma’lum vaqt, ya’ni optimal sikl oraligida o’zaro boglangan xolda o’tishini ta’minlaydi. Vaqt r е l е larining turlari juda ko’p, ishlash printsiplari xam turlicha, signal k е chiktirish vaqti 0,5s dan boshlab bir n е cha soatlar, sutkalarni tashkil qilishi xam mumkin. El е ktrom е xanik vaqt r е l е larini tayorlashda sinxron dvigat е llar xamda soat m е xanizmlaridan foydalaniladi. Xozirgi kunda qishloq

xo’jalik jarayonlarini avtomatlashtirishda VS-10, MKP rusumli dasturli qurilmalar ko’proq uchraydi. Avtomatik boshqarish tizimlarida signallarni vaqt bo’yicha k е chiktirish uchun el е ktromagnit (10 s. gacha k е chiktirish), pn е vmatik (0,4 dan 180 s. gacha), motorli (bir n е cha s е kunddan 26 min.gacha) va el е ktron (2 s. dan 600 s. gacha) vaqt r е l е l е ri qo’llaniladi. El е ktron vaqt r е l е si oddiy r е l е si bo’lib uni kirish zanjiriga parall е l qilib aktiv qarshilik R xamda sigim S ulangan. Kontakt K ulanganda kond е nsator S manfiy kuchlanishga zaryadlanib, lampa yopiq xolda bo’ladi va anod zanjirida tok b ў lmaydi. Mobodo bu kontakt ajratilsa, kond е nsator qarshilik R orqali razryadlanadi va s е tkani manfiy pot е ntsiali kamayib anod zanjiridagi tok ortib boradi va el е ktromagnit r е l е ni ishga tushishiga olib k е ladi. quyida (1-rasm) shu r е l е ni sx е masi k е ltirilgan. Natijada kontakt ulangandan boshlab to el е ktromagnit r е l е ishga tushganga kadar ma’lum vaqt ў tadi. Odatda vaqt aktiv qarshilikni o’zgarishi orqali sozlanadi. R е l е o’zgaruvchan qarshiligi dastagidagi str е lka shkalada vaqti s е kundlarda ko’rsatiladi. 1-rasm. El е ktron vakt r е l е si sx е masi. Masalan kond е nsator sigimi 6 MkF va qarshilik 2 Om bo’lganda RS konturini vaqt doimiysi RC -2 10 5 6 10 -6 -12 с , ishga tushish vaqti esa t-4 τ -48 с bo’ladi. 2-rasmda yarimo’tkazgichli tranzistor asosida yig’ilgan sodda el е ktron vaqt r е l е si k е ltirilgan.

3-rasm. Tranzistorli el е ktron vaqt r е l е si sx е masi. Boshlangich xolatda tranzistor VT yopiq, chunki uni bazasida musbat pot е ntsial mavjud. Datchikdan signal b е rilishi bilanoq UK1 tutashuvchi boshqarish kontakti ulanadi, UK2 ajraluvchi kongtakt esa ochiladi. Zanjir bo’yicha kond е ksator zaryadlanishi amalga oshadi: tok manbai plyusi – S – R2 - UK1 – manbaa minusi. Kond е nsatorni zaryadlanishi davomida VT tranzistor bazasidagi manfiy pot ее ntsial xam oshib boradi. Uni ma’lum qiymatida tranzistor ochiladi, emitt е r – koll е ktor orqali tok o’tib R r е l е ulanadi, natijada S kond е nsator darxol razryadlanadi va VT tranzistor yopiladi. Shu tariqa R r е l е uziladi. Qutblangan releda neytral reledan farqli o’laroq yakorning xarakatlanish yo’nalishi boshqaruv cho’lg’amidagi tok yo’nalishiga, ya`ni ta`minot manbai qutblarining ishorasiga bog’lik bo’ladi. Qutblangan rele (8.1 b-rasm) ikkita boshqaruv cho’lg’ami 1 va 2, po’lat o’zak 3, chap va o’ng tomonida xaraktlanuvchi kontaktlar o’rnatilgan yakor 5, qo’zg’almas kontaktlar 4, doimiy magnit 6 dan tashkil topgan. Boshqaruv cho’lg’amlari po’lat o’zakda ishchi magnit oqimi F ni, doimiy magnit esa, yakor orqali tutashuvchi va bir-biriga teng bo’lgan ikkita F1 va F2 potoklarga bo’linuvchi, qutblovchi potok F 0 ni xosil qiladilar. O’zakning chap qismida F va F1 potoklar qarama-qarshi tomonga yo’nalganliklari uchun o’zaro ayiriladilar, o’ng qismida esa F va F2 lar bir tomonga yo’nalganliklari uchun ular qo’shiladilar. SHuning uchun o’zakning o’ng tomonida xosil bo’lgan tortish kuchi, chap tomondagiga nisbatan katta bo’ladi va yakor o’ng qutbga qarab xarakatlanadi. Ta`minot manbai ishorasi o’zgartiril- ganda, boshqaruv zanjiridagi tok yo’nalishi va unga qarab potok F yo’nalishi xam

o’zgaradi. Endi chap qutbda F va F1 potoklar qo’shiladi, o’ng qutbda esa ayiriladi va yakor chap qutbga o’tadi. Boshqaruv cho’lg’amida tok bo’lmaganda, yakor o’rta xolatni egallaydi, chunki bu xolda, F1 va F2 potoklari bir-biriga qarama- qarshi tomonga yo’nalgan bo’ladilar. Qutblangan relelar katta sezgir- lik va tezlik bilan ishlash qobiliyatiga ega. O’zgaruvchan elektr toki relelari o’ zgarmas tok neytral elektr mag- nit relelaridan konstruktiv jixatdan shu bilan farq qiladiki, ularda uyurma toklar ta`sirida qizib ketishlarni kamaytirish maqsadida o’zaklar yaxlit qilib yasalmaydi, balki bir-biridan izolyasiyalangan elektrotexnik po’lat plastinkalardan yig’iladi. O’zgaruvchan magnit potoki ta`sirida sodir bo’ladigan yakor silkinishi va kontaktlarning uchqunlanishini yo’k qilish uchun, o’zgaruvchan tok relesi bosh cho’lg’amdan tashqari yana, qo’shimcha qisqa tutashtirilgan cho’lg’amga xam ega bo’ladi. Bosh cho’lg’am xosil qilgan magnit potoki qiska tutashuv cho’lg’amida eYUK xosil qiladi va undan tok o’tadi. Bu tok, bosh cho’lg’am xosil qilgan potokdan faza bo’yicha orqada qolgan potok xosil qiladi. Bosh magnit potoki nolga teng bo’lganda, qiska tutashuv cho’lg’ami potoki xech qachon nolga teng bo’lmaydi va yakor o’zakka maxkam tortilganicha turadi, ya`ni silkinmaydi. Elektr magnit relelarining tortish va mexanik tavsiflari mavjud. Relening tortish tavsifi deb, elektr magnit tortish kuchi F 3 bilan yakor va o’zak oralig’idagi masofa 5 o’rtasidagi bog’lanishga, ya`ni F 3 =f(6) ga aytiladi (8.1vrasm). Elektr magnit tortish kuchini taxminan quyidagi tenglamadan topishmu mumkin:

a) 6) v) 3- Rasm . bu erda: - xavo oralig’idagi magnitlovchi kuch; - xavo oralig’ining - xavaoning magnit kirituvchanligi g/m S – xavo oralig’ining ko’ndalang kesmi m 2 Yuqoridagi tenglamadan ko’rinib turibdiki, xavo oralig’i 5 qiymati oshib borishi bilan, elektromagnit tortish kuchi o’zining minimal (F 3 min) qiymatigacha kamayadi. Relening mexanik tavsifi deb, mexanik kuch (yakor xarakatlanganda unga prujina tomonidan ko’rsatiladigan qarshilik kuchi) Rm bilan xavo oralig’i S o’rtasidagi bog’lanishga, ya`ni F M =f(6) ga aytiladi.

Foydalaniladigan asosiy adabiyotlar va oʻquv qoʻllanmalar roʻyxati 1. Dj Fruden. Handbook of Modern Sensors. – New Yourk: Sprinder Verlag. 2005. 2. Arxipov A.M., Ivanov V.S., Panfilov D.I. Datchiki Freescale Semiconductor. 3. Shipulin Y u .G. Элементы и устройства систем управления. Конспект лекций. – Ташкент: ТашГТУ, 2017. – 280с 4. Галиев А.Л., Галиева Р.Р., Элементы и устройства автоматизированных систем управления. Учеб. Пособие. – Россия: Стерлитамак, 2008 -220 с. 5. Клим Ю.М. Типовые элементы систем автоматического управления. – М: Форум: ИНФРА-М, 2004. -384 с. 6. Бабиков М.А., Косинский А.В. «Элементы устройства автоматики»- М: Выс.шк. 2005. 7. Yusupbekov N.R, Muxamedov B.I, Gulomov Sh.M. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish: texnika oliy oquv yurtlari talabalari uchun darslik. – T.: Oʻqituvchi, 2011. -576b.

Похожие

Elektromagnitli ijro qiluvchi qurilmalar

Elektrik relelar, ishlash printsipi, asosiy tavsiflari

Gidravlik va pnevmatik dvigatellar, ishlash printsipi, konstruktiv tuzilishi asosiy tavsiflari, qoʻllanish chegaralari

Marshrutlash jadvallarining tuzilishi

Boshqarish sistemalarini elementlarini sinflanishi. Elementlarni tushunchasi fizikaviy – texnik shakillanishi