Domenlar - Информатика и ИТ - Рефераты

Domenlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

40.5 KB

Domenlar 2011 yil yakuniga kelib mamlakatimizda internetdan foydalanuvchilar soni 8 milliondan oshdi. Bu kattagina auditoriya sohada rejalashtirilgan loyihalarning amalga oshishi barobarida kengayib boraveradi. Yana bir fakt: milliy UZ domenida davlat organi va xo‘jalik boshqaruvi idoralari rasmiy veb-saytlari orqali 350ga yaqin turdagi interaktiv xizmatlar yo‘lga qo‘yilgan. Endi savol tug‘iladi. Bir tomondan hukumatimiz davlat axborot resurslari ochiqligini ta'minlash, xususan, davlat organlari va xo‘jalik boshqaruvi idoralari, hokimiyatlar rasmiy veb-saytlari orqali xizmatlar taqdim etishni takomillashtirishga e'tibor kuchaytirayotgan, yana bir tomondan fuqarolarimiz onlayn xizmatlarga o‘rganib-odatlanib borayotgan bugungi kunda internet bozorining davlat sektorida talab va taklif qay ahvolda? Davlat organlari veb-saytlari Milliy www.uz qidiruv tizimiga murojaat qilamiz. UZ domen hududida 11ta vazirlik, 11ta davlat qo‘mitasi, yettitadan turli agentlik, inspeksiya va markazlar, shuningdek, hokimiyatlar va yana bir qator davlat organlari rasmiy veb- saytlari ishlayapti. Davlat soliq qo‘mitasi (soliq.uz), Elektron hisobot (e- hisobot.uz) va O‘zbekiston Respublikasi Hukumat portali (gov.uz) saytlari kunlik tashriflar (xostlar) va uni sahifalash (xitlar) ko‘rsatkichi bo‘yicha davlat organlari saytlari orasida yetakchi uchlikni band etib turibdi (3233-109735; 3138-158624; 2488-10980). Bu uch sayt UZ domeni umumiy reytingida muvofiq ravishda 41, 42 va 51-pog‘onalarda joylashgan (2012 yil 31 yanvar). Umumiy reyting yetakchi o‘nligidan Uz-kino.com, Torg.uz, OLAM.uz, Lyrics.UZ, Mover.uz, TAS-IX.NET, NNM.uz, UFF.UZ, MyTube, Uz-Translations kabi saytlar o‘rin olgan. Bularning naq yettitasi mediakontentga asoslangan ko‘ngilochar saytlar, qolganlari futbol, til o‘rganish, oldi-sotdi yo‘nalishlaridadir.

E'tiborli tomoni, ularga bir kunda o‘rtacha 8 mingdan 17 mingtagacha internet foydalanuvchisi tashrif buyuradi. Saytlarni o‘rganish davomida milliy internet segmentida o‘zimiz uchun hali ma'lum bo‘lmagan qirralarni kashf etib, ba'zi bir an'analar shakllanganiga ham guvoh bo‘ldik. Hammasi ostonadan boshlanadi Oddiy internet foydalanuvchilari uchun savol: siz ma'lum bir mavzuni topish uchun qaysi usuldan foydalanasiz — internet-qidiruv tizimi (Google, Yandex va hk.)ga murojaat qilasizmi yoki bir yo‘la brauzerning internet manzili (URL-adres) ko‘rsatiladigan joyga Apple.com, Microsoft.com singari tegishli manzilni kiritib tezkor foydalanishni ma'qul ko‘rasizmi? Bizningcha, o‘zining, vaqtiyu naqdining qadriga yetadiganlar ikkinchi yo‘lni tanlashadi. Ayniqsa, gap muayan muassasa, tashkilot va oddiy foydalanuvchi haqida borayotganda bu juda muhim. Domen nomini tanlashda yozilmagan bir "oltin qoida" bor: nom qisqa va tushunarli bo‘lishi shart. Xorijning istalgan nomdor kompaniyalari saytiga kirsangiz bunga o‘zingiz ham amin bo‘lasiz. "An'ana"lar birinchi galda aksariyat vazirlik, davlat qo‘mitalari va boshqa idoralar rasmiy veb-saytlari nomlanishi va ularning bosh sahifasi rus tilida ochilishida namoyon bo‘ladi: www.minzdrav.uz, www.mf.uz, www.minjust.uz, www.gki.uz va boshqa-boshqalar (bu masalani gazetamizning 2010 yil 19 fevraldagi 8-sonida ham yoritganmiz). Nazarimizda, Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi (agro.uz), Davlat soliq qo‘mitasi (soliq.uz), O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi (standart.uz) veb-manzillari foydalanuvchilar uchun qulaylik tug‘diradi. Albatta, bu borada har bir mamlakatda o‘ziga xos tajriba to‘plangan. Masalan, Rossiya va Ozarbayjonni olib ko‘raylik. Rossiya davlat organlari saytlari tashkilotlarning nomlari qisqartmasiga asoslangan (mvd.ru, mid.ru, minzdravsoc.ru va hk.) bo‘lib, bosh sahifasi rus tilida ochilsa, kaspiyortiliklar domenlarini ingliz va ona tillarida nomlashadi (mia.gov.az, mfa.gov.az, mednet.az, malliye.gov.az, milliarxiv.gov.az

va hk.) va diqqatga sazovor tomoni — ularning bosh sahifasi faqat ozarbayjon tilida ochiladi. Toshkent shahri va viloyatlar hokimliklari saytlari bosh sahifasi davlat tilida ochilishi kishini quvontiradi. Bundan tashqari, hokimliklar saytlarida rus va ingliz tili sahifalari ham imkoniyat darajasida risolga keltirilgan. Interaktivlik va interaktiv davlat xizmatlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2007 yilning 23 avgustida "Davlat va xo‘jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati organlarining axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda yuridik va jismoniy shaxslar bilan o‘zaro hamkorligini yanada takomillashtirish to‘g‘risida" 181-qarori qabul qilingan. Ushbu qaror bilan AKTdan foydalangan holda interaktiv davlat xizmatlari to‘g‘risidagi Nizom va bazaviy interaktiv davlat xizmatlari reestri tasdiqlangan. Interaktiv xizmatlar quyidagi shakllarda ko‘rsatiladi: - umumiy foydalaniladigan axborotni e'lon qilish (tarqatish) — tegishli axborot tizimlari, jumladan, internet orqali davlat axborot resurslaridan foydalanish bo‘yicha xizmatlarni amalga oshirish; - bir tomonlama o‘zaro hamkorlik — elektron shakldagi hujjatlarning har xil formularlaridan foydalanish imkoniyatini berish; - ikki tomonlama axborotni ayirboshlash — so‘rov bo‘yicha qabul qilish, tahlil (ko‘rib chiqish) va javob yuborishni o‘z ichiga oladigan idora xizmatlari (buyurtmanomalar va murojaatlarni taqdim etish, ularni qayta ishlash natijalarini taqdim etish); - elektron shakldagi ma'lumotlar to‘liq ayirboshlanishini amalga oshirish, shu jumladan, xizmatlar ko‘rsatish va ularga haq to‘lash shaklida ko‘rsatilishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, hokimiyat veb-saytlarining "Interaktiv xizmatlar" bo‘limlaridan virtual qabulxona

savol-javoblar, normativ hujjatlar, grantlar, tenderlar, "Fuqarolarning murojaatlari to‘g‘risida"gi Qonun, ko‘rsatiladigan xizmatlar ro‘yxati, ariza, shikoyatlarni to‘ldirish namunalari va boshqalar o‘rin olgan. Ular ko‘proq ma'lumot berish xususiyatiga ega. Bizningcha, muayan bir shaxsning muayan masaladagi murojaati, talabini oxirigacha bajarishga yo‘naltirilgan taqdirda, interaktivlik to‘g‘ri amalga oshadi. Vikipediya onlayn ensiklopediyasida interaktivlikka shunday ta'rif berilgan: "Interaktivlik tizimni tashkil etish tamoyili bo‘lib, muayan maqsadga shu tizim elementlari axborot almashuvi orqali erishiladi". Oddiyroq aytganda, masalan, mobil telefon orqali ma'lum bir saytga kirib, qandaydir dastur yoki o‘yinni telefonga yuklab olish ham nazarimizda interaktivlikning bir ko‘rinishidir. Ya'ni, virtual vosita orqali real maqsadga erishiladi. Yuqorida UZ domeni yetakchilari bejizga sanab o‘tilmadi. Nega har kuni eng ko‘p foydalanuvchilar bu saytlarga tashrif buyurishadi? Balki ularning yutug‘i aynan interaktivlik xususiyatidadir. Masalan, Torg.uzga kirgan kishi qaysidir ma'noda o‘zi istagan mahsulotni aynan shu onlayn muhitda qidirib topayotgandir, Mover.uz, MyTube mediasaytlari ular boshqa joyda topa olmagan kontentni taqdim etayotgandir. Bu masalaning bir tomoni, albatta. Balki bu saytlarning ommaviyligi ularning ko‘ngilochar yo‘nalishda bo‘lganidir. Negaki, hozircha, sir emas, ko‘pchilik internetni ko‘ngilochar vosita deb biladi. Ammo shunisi haqiqatki, bu saytlar muntazam yangilanib, dizayn va boshqa ko‘rsatkichlar borasida takomillashib borapti. Ba'zi bir davlat organlari saytlari haqida so‘z borar ekan, bunday deyish qiyin. Deylik, biron-bir idora saytidan o‘zingizni qiziqtirgan savolga javob ham oldingiz. Lekin, baribir masalani tugal hal qilish uchun shu idoraga qadam ranjida qilishingizga to‘g‘ri keladi. Ayrim saytlarning faqat axborot beruvchi vositaga aylanib qolayotganini ham ta'kidladik. Ammo shunisiyam borki, axborotlar muntazam yangilanib borayotganini ularning hammasida ham kuzatmaysiz. Bu mazkur tashkilotlarda axborot xizmatlarining ishi yaxshi yo‘lga qo‘yilmagan degan tasavvur uyg‘otadi.

Davlat salohiyati zamonaviy axborot tizimining shakllanganlik darajasi bilan o‘lchanadigan zamonda yashayapmiz. Internet makonini bitta maqolada, bitta kuzatishda qamrab olish qiyin masala. Zero, u betinim rivojlanib, kengayib boraveradi. Eng muhimi, bugun bir qarashda arzimasdek tuyulgan, kichik bir muammo ertaga taraqqiyot yo‘limizda to‘siq bo‘lishi mumkinligini unutmasak bo‘lgani.

Похожие

Domenlar bilan ishlash

Kengaytirilgan domen nomlarining xizmati

Internet xizmatlaridan samarali foydalanish

Internetga ulanish usullari

Internetda adreslash tizimi