C++ visual dasturlash muhitida strukturalar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

924 KB

Скачать

C++ visual dasturlash muhitida strukturalar R e j a KIRISH I. C++ VISUAL DASTURLASH MUHITIDA STRUKTURALAR 1.1. Strukturalar va strukturali tiplar 1.2. Konkret strukturalarni tasvirlash 1.3. Strukturalar uchun hotiradan joy ajratish 1.4. Strukturalarga murojaat. Strukturalar va massivlar 1.5. Strukturalar va ko’rsatkichlar 1.6. Dinamik informatsion strukturalar 1.7. Sinf – struktura tushunchasi kengaytmasi sifatida II. AMALIY MASALA 2.1. Masalaning quyilishi va tahlili 2.2. Algoritm blok-sxemasi 2 .3. Algoritm dast uriiy kodi va natijalar Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

KIRISH Hozirgi kunda respublikamizdagi texnika oliy o`quv yurtlarida “Informatika va axborot texnologiyalari” yo`nalishi va mutaxassisliklariga turli xil dasturlash tillarini o`rgatish mo`ljallangan. Vаqt o‘tishi bilаn kоmpyutеrlаr tоbоrа kеngrоq qo‘llаnа bоshlаdi hаmdа yuqоrirоq dаrаjаdаgi prоtsеdurа dasturlash tillаri pаydо bo‘ldi. Bizga ma`lumki, dasturlash tillarining yuzdan ortiq ko`rinishlari mavjud, lekin qo`llanilishi ko`lamiga qarab C/C++ va C# dasturlash tillari yuqori dasturlash sinfiga mansubdir. Mutaxassislarning fikriga ko`ra C++ dasturlash tili Assembler dasturlash tiliga eng yaqin bo`lib, tezlik jihatidan 10 % ortda qolar ekan. Keyingi yillarda amaliy dasturchilarga juda ko`p integratsion dastur tuzish muhitlari taklif etilmoqda. Bu muhitlar u yoki bu imkoniyatlari bilan bir–biridan farq qiladi. Aksariyat dasturlashtirish muhitlarining fundamental asosi C / C ++ tiliga borib taqaladi. Ushbu kurs ishi hozirgi kunda komp’yuterda berilgan masalalarni dasturlash tillari orqali echih va dasturlashda strukturalar, strukturali massivlar va ko’rsatgichli strukturalar bilan ishlash hamda boshqa o’eklar bilan ishlash kabi ko’nikmalarni o`rg anishga bag’shlanadi .

$STRUKTURALAR VA STRUKTURALI TIPLAR Strukturali tip. Struktura bu turli tipdagi ma'lumotlarning birlashtirilgan tipdir. Struktura har hil tipdagi elementlar-komponentalardan iborat buladi. Strukturalar qo’yidagicha ta'riflanishi mumkin: Struct struturali_tip_nomi {Elementlar_ta'riflari} Misol uchun ombordagi mollarni tasvirlovchi strukturani quramiz. Bu struktura qo’yidagi komponentalarga ega bo’lishi mumkin: - Mol nomi (char*) - Sotib olish narhi (long) - Ustiga quyilgan narh, foizda (float) - Mol soni (int) - Mol kelib tushgan sana (char[9]) Bu struktura dasturda qo’yidagicha ta'riflanadi: struct goods { char* name; long price; float percent; int vol; char date[9]; } year; Konkret strukturalar va strukturaga ko’rsatkichlar bu tip yordamida qo’yidagicha ta'riflanishi mumkin: Struct goods food, percon; struct goods *point_to; Strukturalarni tasvirlashda ihtiyoriy murakkab tip uchun nom berishga imkon beruvchi typedef hizmatchi so’zidan foydalanish mumkin. Bu holda strukturali tip qo’yidagi shaklda ta'riflanadi: Typedef struct$ ${Elementlar_ta'riflari} strukturali_tip_nomi Misol uchun: Typedef struct { double real; double imag; } complex; Bu misolda kompleks sonni tasvirlovchi strukturali tip complex kiritilgan bo’lib, kompleks son haqiqiy qismini tasvirlovchi real va mavhum qismini tasvirlovchi komponentalaridan iboratdir. Konkret strukturalar bu holda qo’yidagicha tasvirlanadi: Complex sigma, alfa; Strukturali tip typedef yordamida aniqlangan nomdan tashqari, standart usulda aniqlangan nomga ega bo’lishi mumkin. Qo’yidagi misolda kasr sonni tasvirlovchi numerator –sur'at va denominator-mahraj komponentalaridan iborat struktura ta'rifi keltirilgan. Typedef struct rational_fraction { int numerator; int denominator; } fraction; Bu misolda fraction kasrning Typedef orqali kiritilgan nomi, rational_fraction standart usulda kiritilgan nom. Bu holda konkret strukturalar qo’yidagicha tasvirlanishi mumkin: Struct rational_fraction alfa; fraction beta;$ $KONKRET STRUKTURALARNI TASVIRLASH Yuqoridagi misollarda konkret strukturalarni ta'riflashni ikki usuli ko’rib chiqilgan. Agar strukturali tip standart usulda kiritilgan bo’lsa konkret strukturalar qo’yidagi shaklda ta'riflanadi: Struct <struktura nomi> <konkret strukturalar ruyhati> Masalan Struct goods food Agar strukturali tip typedef hizmatchi so’zi yordamida kiritilgan bo’lsa konkret strukturalar qo’yidagi shaklda ta'riflanadi: < struktura nomi> <konkret strukturalar ruyhati> Masalan Complex sigma Bu usullardan tashqari konkret strukturalarni ta'riflashning boshqa usullari ham mavjuddir. Strukturalar ta'riflanganda konkret strukturalar ruyhatini kiritish mumkin: Struct struturali_tip_nomi {Elementlar_ta'riflari} Konkret_strukturalar_ruyhati. Misol: Struct student { char name[15]; char surname[20]; int year; } student_1, student_2, student_3; Bu holda student strukturali tip bilan birga uchta konkret struktura kiritiladi. Bu strukturalar student ismi (name[15]), familiyasi (surname[20]), tugilgan yilidan (year) iborat. Strukturali tip ta'riflanganda tip nomi ko’rsatilmay, konkret st'rukturalar ruyhati ko’rsatilishi mumkin:$ $Struct {Elementlar_ta'riflari} Konkret_strukturalar_ruyhati. Qo’yidagi ta'rif yordamida uchta konkret struktura kiritiladi, lekin strukturali tip kiritilmaydi. struct { char processor [10]; int frequency; int memory; int disk; } IBM_486, IBM_386, Compaq; STRUKTURALAR UCHUN HOTIRADAN JOY AJRATISH Strukturali tip kiritilishi bu tip uchun hotiradan joy ajratilishiga olib kelmaydi. Har bir konkret struktura (ob'ekt) ta'riflanganda, shu ob'ekt uchun elementlar tiplariga qarab hotiradan joy ajratiladi. Hotiradan joy zich ajratilganda struktura uchun ajratilgan joy hajmi har bir element uchun zarur bo’lgan hotira hajmlari yig’indisiga teng bo’ladi. Shu bilan birga hotiradan joy zich ajratilmasligi ham mumkin ya'ni elementlar orasida bo’sh joylar ham qolishi mumkin. Bu bo’sh joy keyingi elementni hotira qismlarining qabul qilingan chegaralari bo’yicha tekislash uchun qoldiriladi. Misol uchun butun tipdagi elementlar juft adreslardan boshlansa, bu elementlarga murojaat tezroq amalga oshiriladi. Konkret strukturalarni joylashuviga ba'zi kompilyatorlarda #pragma preprotsessor direktivasi yordamida ta'sir o’tkazish mumkin. Bu direktivadan qo’yidagi shaklda: Pragma pack(n) Bu erda n qiymati 1,2 eki 4 ga teng bo’lishi mumkin. Pack(1) – elementlarni bayt chegaralari bo’yicha tekislash; Pack(2) – elementlarni so’zlar chegaralariga qarab tekislash; Pack(4) – elementlarni ikkilangan muzlar chegaralariga qarab tekislash.$ $Struktura uchun ajratilgan joy hajmini qo’yidagi amallar yordamida aniqlash mumkin: Sizeof (strukturali_tip_nomi); Sizeof (struktura_nomi); Sizeof struktura_nomi. Ohirgi holda struktura nomi ifoda deb qaraladi. Ifodaning tipi aniqlanib, hajmi hisoblanadi. Misol uchun: Sizeof (struct goods) Sizeof (tea) Sizeof coat STRUKTURALARGA MUROJAAT Konkret strukturalar ta'riflanganda massivlar kabi initsializatsiya qilinishi mumkin. Masalan complex sigma {1.3;12.6}; Struct goods coats={“pidjak’,40000,7.5,220,”12.01.97”); Bir hil tipdagi strukturalarga kiymat berish amalini kullash mumkin: Complex alfa; alfa=sigma; Lekin strukturalar uchun solishtirish amallari aniqlanmagan. Strukturalar elementlariga qo’yidagicha murojaat qilish mumkin: Struktura nomi.element_nomi. Nuqta amali’ struktura elementiga murojaat qilish amali deyiladi. Bu amal qavs amallari bilan birga eng yuqori ustivorlikka egadir. Misol: Complex alfa={1.2,-4.5},betta={5.6,-7.8),sigma; Sigma.real=alfa.real+betta.real; Sigma.imag=alfa.imag+betta.imag; Konkret strukturalar elementlari dasturda alohida kiritilishi va chiqarilishi zarurdir. Qo’yidagi misolda ikki kompleks son qiymatlari kiritilib, yigindisi hosil qilinadi:$ $#include <iostream.h> typedef struct { double real; double imag; } complex; void main() { complex x,y,z; Cout<<(“\n :”);Cin>>(“%f”,&x.real); Cout<<(“\n :”);Cin>>(“%f”,&x.imag); Cout<<(“\n :”);Cin>>(“%f”,&y.real); Cout<<(“\n :”);Cin>>(“%f”,&y.imag); z.real=x.real+y.real; z.imag=x.imag+y.imag; Cout<<(“\n %f”,&z.real); Cout<<(“\n %f”,&z.imag); } STRUKTURALAR VA MASSIVLAR Massivlar strukturalar elementlari sifatida. Massivlarni strukturalar elementi sifatida ishlatilishi hech qanday qiyinchilik tug’dirmaydi. Biz yuqorida simvolli massivlardan foydalanishni ko’rdik. Qo’yidagi misolda fazoda berilgan nuqtaviy jismni tasvirlovchi komponentalari jism massasi va koordinatalaridan iborat struktura kiritilgan bo’lib, nuqtaning koordinatalar markazigacha bo’lgan masofasi hisoblangan. Include <iostream.h> #include <math.h> void main() {$ $struct { double mass; float coord[3] } point={12.3,{1.0,2.0,-3.0}}; int i; float s=0.0; for (i=0;i<3; i++) s+=point.coord[i]*point.coord[i]; Cout<<(“\n masofa=%f”,sqrt(s)); } Bu misolda point strukturasi nomsiz strukturali tip orqali aniqlangan bo’lib, qiymatlari initsializatsiya yordamida aniqlanadi. Strukturalar massivlari. Strukturalar massivlari oddiy masivlar kabi tasvirlanadi. Yuqorida kiritilgan strukturali tiplar asosida qo’yidagi strukturalar massivlarini kiritish mumkin: Struct goods list[100]; Complex set [80]; Bu ta'riflarda list va set strukturalar nomlari emas, elemenlari strukturalardan iborat massivlar nomlaridir. Konkret strukturalar nomlari bo’lib set[0],set[1] va hokazolar hizmat qiladi. Konkret strukturalar elementlariga qo’yidagicha murojaat qilinadi: set[0].real– set massivi birinchi elementining real nomli komponentasiga murojaat. Quyidagi misolda nuktaviy jismlarni tasvirlovchi strukturalar massivi kiritiladi va bu nuqtalar sistemasi uchun og’irlik markazi koordinatalari (xc,yc,zc) hisoblanadi. Bu koordinatalar qo’yidagi formulalar asosida hisoblanadi: m=?mi; xc =(?ximi )/m; yc =(?yimi )/m; zc =(?zimi )/m; #Include <iostream.h> struct particle {$ $double mass; float coord [3]; }; struct particle mass_point[]={ 20.0, {2.0,4.0,6.0} 40.0, {6.0,-2.0,6.0} 10.0, {1.0,3.0,2.0} }; int N; struct particle center ={ 0.0, {0.0,0.0,0.0} } int I; N=sizeof(mass_point)/sizeof(mass_point[0]); For (I=0;I<N;I++) { center.mass+=mass_point[I].mass center.coord[0]+= mass_point[I].coord[0]* mass_point[I].mass; center.coord[1]+= mass_point[I].coord[1]* mass_point[I].mass; center.coord[2]+= mass_point[I].coord[2]* mass_point[I].mass; } Cout<<(“\n Koordinatih tsentra mass:”); for (I=0;I<3;I++) { center.coord[I]/=center.mass; Cout<<(“\n Koordinata %d:%f”,(I+1),center.coord[I]); } } STRUKTURALAR VA KO’RSATKICHLAR Strukturaga ko’rsatkichlar oddiy ko’rsatkichlar kabi tasvirlanadi:$ $Complex *cc,*ss; struct goods *p_goods; Strukturaga ko’rsatkich ta'riflanganda initsializatsiya qilinishi mumkin. Misol uchun ekrandagi rangli nuktani tasvirlovchi qo’yidagi strukturali tip va strukturalar massivi kiritiladi. Strukturaga ko’rsatkich qiymatlari initsializatsiya va qiymat berish orqali aniqlanadi: Struct point {int color; int x,y; } a,b; struct point *pa=&a,pb; pb=&b; Ko’rsatkich orqali struktura elementlariga ikki usulda murojaat qilish mumkin. Birinchi usul adres bo’yicha qiymat olish amaliga asoslangan bo’lib qo’yidagi shaklda qo’llaniladi: (* strukturaga ko’rsatkich).element nomi; Ikkinchi usul mahsus strelka (->) amaliga asoslangan bo’lib qo’yidagi ko’rinishga ega: strukturaga ko’rsatkich->element nomi Struktura elementlariga qo’yidagi murojaatlar o’zaro tengdir: (*pa).color==a.color==pa->color Struktura elementlari qiymatlarini ko’rsatkichlar yordamida qo’yidagicha o’zgartirish mumkin: (*pa).color=red; pa->x=125; pa->y=300; Dasturda nuqtaviy jismni tasvirlovchi particle strukturali tipga tegishli m_point strukturasi aniqlangan bo’lsin. Shu strukturaga pinta ko’rsatkichini kiritamiz: Struct particle * pinta=&m_point;$ $Bu holda m_point struktura elementlarini qo’yidagicha o’zgartirish mumkin: Pinta->mass=18.4; For (I=0;I<3;I++) Pinta->coord[I]=0.1*I; Strukturalarga ko’rsatkichlar ustida amallar. Strukturalarga ko’rsatkichlar ustida amallar oddiy ko’rsatkichlar ustida amallardan farq qilmaydi. Agar ko’rsatkichga strukturalar massivining biror elementi adresi qiymat sifatida berilsa, massiv buyicha uzluksiz siljish mumkin buladi. Misol tariqasida kompleks sonlar massivi summasini hisoblash masalasini ko’rib chiqamiz: #include <iostream.h> void main() { sruct complex {float x; float y;} array[]={1.0,2.0,3.0,-4.0,-5.0,-6.0,-7.0,-8.0}; struct complex summa={0.0,0.0}; struct complex *point=&array[0]; int k,I; k=sizeof(array)/sizeof(array[0]); for(i=0;i<k;i++) { summa.x+=point->x; summa.y+=point->y; point++; } Cout<<(“\n Summa: real=%f”,\t imag=%f”,summa.x,summa.y); } Dastur bajarilishi natijasi: Summa: real=-8.000000, imag=-16.000000$

Strukturalar va funktsiyalar. Strukturalar funktsiyalar argumentlari sifatida yoki funktsiya qaytaruvchi qiymat kelishi mumkin. Bundan tashqari ikkala holda ham strukturaga ko’rsatkichlardan foydalanish mumkindir. Misol uchun kompleks son modulini hisoblash dasturini keltiramiz: Double modul(complex a) {return sqrt(a.real*a.real+a.imag*a.imag} Ikki kompleks son yigindisini hisoblash funktsiyasi: Complex add(complex a, complex b) { complex c; c.real=a.real+b.real; c.imag=a.imag+b.imag; return c; } Bu funktsiyani ko’rsatkichlar yordamida qo’yidagicha yozish mumkin Complex* add(complex* a, complex* b) { complex* c; c=(complex*)malloc(sizeof(complex)); c->real=(*a).real+(*b).real; c->imag=(*a).imag+(*b).imag; return c; } Bu funktsiya complex tipidagi dinamik ob'ekt yaratib adresini qaytaradi. Dasturda bu ob'ekt uchun ajratilgan joyni ozod qilish maqsadga muvofiq. Bu funktsiyaga dasturda qo’yidagicha murojaat qilish mumkin: Complex a={0.1,-0.3},b={0.2,-0.5}; Complex* pa; pa=add(&a,&b); Abstrakt tiplarni tasvirlash. Amaliy masalalarni echishda, shu soha uchun mos bo’lgan ma'lumotlar tiplarini aniqlab olish qo’laydir. Dasturda bu tiplar strukturali tiplar sifatida tasvirlanadi. Sungra shu tip bilan bog’lik hamma

$funktsiyalarni ta'riflab, biblioteka hosil qilinadi. Misol tariqasida kasrlar bilan bog’lik abstrakt tip kiritamiz. Kasrlar ustida quyidagi funktsiyalarni kiritamiz. Input() kasr soni kiritish; Out() kasr soni ekranga chiqarish; Add() kasrlarni qo’shish; Sub() kasrlarni ayirish; Mult() kasrlarni kupaytirish; Divide() kasrlarni bo’lish; //* fract.h Typedef struct rational_fraction { int numerator; int denominator; } fraction; void input (fraction * pd); void out( fraction dr); fraction add (fraction dr1, fraction dr2); void sub (fraction dr1, fraction dr2, fraction * prd); fraction * mult ( fraction dr1, fraction dr2); fraction divide ( fraction * pd1, fraction * pd2); //* fract.c #include <iostream.h> #include <stdlib.h> void input (fraction * pd) { int N; Cout<<(“\n Chislitel':”); Cin>>(“%d”, pd->numarator); Cout<<(“Znamenatel':”);$ $Cin>>(“%d”, &N); if (N==0) { Cout<<(“\n” Oshibka! Nulevoy znamenatel'”); exit (0); } pd-> denominator=N; void out ( fraction dr) { Cout<<(“ Ratsional'naya drob'”); Cout<<( “%d/%d”, dr.numerator, dr.denominator); } fraction add ( fraction dr1, fraction dr2) { fraction dr; dr.numerator=dr1.numarator * dr2.denominarator+ dr1.denominator * dr2.numarator; dr.denominator=dr1.denominator * dr2.denominator; return dr; } void sub ( fraction dr1, fraction dr2, fraction * pdr) { pdr-> numarator=dr1.numarator * dr2.numarator- dr2.numarator * dr1.denominator;$ $pdrw-> denominator= dr1.denominator* dr2.denominator; } fraction * mult ( fraction dr1, fraction dr2 ) { fraction * mul; mul= (fraction 8) malloc (sizeof ( fraction) ); mul-> nymerator=dr1.numerator * dr2.numerator; mul-> denominator= dr1.denominator * dr2.denominator; return 0; } fraction divide ( fraction * pd1, fraction * pd2) { fraction d; d.numarator= pd1-> numarator * pd2 ->denominator; d.denominator=pd1->denominator * pd2 ->numarator; return d; } Qo’yidagi programma kiritilgan funktsiyalar yordamida kasrlar ishlashga misol bo’ladi #Include “fract.h” #include “fract.c” void main() { fraction a,b,c; fraction *p; Cout<<(“\n Vvedite drobi”); input(&a); input(&b); c=add(a,b); out©;$ $p=mult(a,b); out(*p); free(p); c=divide(&a,&b); out(c); } Birlashmalar. Strukturalarga yaqin tushuncha bu birlashma tushunchasidir. Birlashmalar union hizmatchi so’zi yordamida kiritiladi. Misol uchun union {long h; int I,j; char c[4]}UNI; Birlashmalarning asosiy hususiyat shundaki uning hamma elementlari bir hil boshlangich adresga ega bo’ladi. Qo’yidagi dastur yordamida bu hususiyatni tekshirish mumkin: #include <iostream.h> void main() { union {long h; int k; char c[3]}U={10l;-3;”ALI”); Cout<<(“\n l=%d”;&u.l); Cout<<(“\n k=%d”;&u.k); Cout<<(“\n c=%d”;&u.c); }; Birlashmalarning asosiy avfzalliklaridan biri hotira biror qismi qiymatini har hil tipdagi qiymat shaklida qarash mumkindir. Misol uchun qo’yidagicha birlashma union {float f; unsigned long k; char h[4];}fl; Hotiraga fl.f=2.718 haqiqiy son yuborsak uning ichki ko’rinishi kodini fl.l yordamida ko’rishimiz, yoki alohida baytlardagi qiymatlarni fl.h[0]; fl.h[1] va hokazo yordamida qo’rishimiz mumkin. Birlashmalar imkoniyatlarini ko’rsatish uchun bioskey() funktsiyasidan foydalanishni ko’rib chiqamiz. Bu funktsiya bios.h sarlavhali faylda joylashgan bo’lib, qo’yidagi prototipga ega: int bioskey(int);$ $MS DOS operatsion tizimida ihtiyoriy klavishaning bosilishi klaviatura buferiga ieei bayt ma'lumot yozilishiga olib keladi. Agar funktsiyaga bioskey(0) shaklda murojat qilinsa va bufer bo’sh bo’lsa biror klavishaga bosilishi kutiladi, agar bufer bo’sh bo’lmasa funktsiya buferdan ikki baytli kodli o’qib butun son sifatida qaytaradi. Funktsiyaga bioskey(0) shaklda murojat qilinsa va bufer bo’sh bo’lsa biror klavisha bosilishi kutiladi, agar bufer bo’sh bo’lmasa funktsiya buferdagi navbatdagi kodni qaytaradi. Funktsiyaga bioskey(1) shaklda murojat qilish bufer bush yoki bo’shmasligini aniqlashga imkon beradi. Agar bufer bo’sh bo’lmasa funktsiya buferdagi navbatdagi kodni qaytaradi, lekin bu kod buferdan o’chirilmaydi. Qo’yidagi dastur buferga kelib tushuvchi kodlarni ukib monitorga chikarishga imkon beradi: # include <iostream.h> # include <bios.h> void main() { union { char rr[2]; int ii; } cc; unsigned char scn,asc; Cout<<(“\n\n Ctrl+Z bilan chikish.” Cout<<(“\n Klavigani bosib, kodini oling. \n ”); Cout<<(“\n SCAN || ASCII”); Cout<<(“\n (10) (16) (10) (16)”); do { Cout<<(“\n”); cc.ii=bioskey(0); asc=cc.hh[0]; scn=cc.hh[1];$

Cout<<( “ %4d %3xH || %4d %3xH |”,scn,scn,asc,asc); } while(asc!=26 || scn!=44); } Bu dasturda cc nomli birlashma kiritilgan bo’lib, cc.ii elementiga bioskey(0) funktsiyasi natijasi yoziladi. So’ngra natijaning alohida baytlari sken va ASCII kodlar sifatida monitorga chiqariladi. Tsikl to 26 ASCII kod va 44 sken kod paydo bo’lmaguncha (CTRL+Z klavishlari bosilmaguncha) davom etadi. DINAMIK INFORMATSION STRUKTURALAR Ma'lumotlarni statik va dinamik tasvirlash. Dasturlash tillarida o’zgaruvchilar tiplari va ta'rifi bu o’zgaruvchilar uchun ajratiladigan hotira turini va o’zgaruvchilar qiymatlari chegaralarini belgilaydi. Asosiy tiplar (int, double va hokazo) lar uchun bu belgilar kompilyatorga bog’likdir. Murakkab tiplar ya'ni massivlar va strukturali tiplar uchun hotiraga talab ularning ta'rifiga bog’likdir. Masalan double array[10] ta'rif hotiradan 10*sizeof bayt joy ajratilishiga olib keladi. Struct mixture { int ii; long ll; char cc[8]; }; Bu ta'rif har bir Struct mixture tipidagi ob'ekt hotirada sizeof(int) +sizeof(long)+8*sizeof(char) bayt joy egallashini ko’rsatadi. Ob'ekt aniq hajmini qo’yidagi amal hisoblaydi: Sizeof(struct mixture)

Bu usulda kiritilayotgan ob'ektlar faqat statik ma'lumotlarni tasvirlashga imkon beradi. Lekin ko’p misollarda tarkibi, hajmi o’zgaruvchan bo’lgan murakkab konstruktsiyalardan foydalanishga to’gri keladi. Bunday o’zgaruvchan ma'lumotlar dinamik informatsion strukturalar deb ataladi. Bir elementli ruyhat. Eng soda dinamik informatsion struktura elementlari qo’yidagi strukturali tip orqali ta'riflangan ob'ektlardan iborat ruyhatdir. Struct strukturali tip nomi { struktura elementlari ; Struct strukturali tip nomi*kursatkich; }; Qo’yidagi misolni ko’rib chiqamiz, Klaviatura orqali ihtiyoriy sondagi strukturalarni bir bog’lamli ro’yhatga birlashgan holda kiritish, so’ngra ruyhat elementlarini kiritilgan tartibda ekranga chiqarish. Ruyhat bilan ishlash uchun uchta ko’rsatkichdan foydalaniladi: beg ruyhat boshiga ko’rsatkich, end ruyhat ohiriga ko’rsatkich, rex ro’yhatni boshidan qarab chiqish uchun ishlatiladigan ko’rsatkich. Qo’yidagi dastur qo’yilgan vazifani bajaradi: #Include <stdlib> #include <stdio.h> struct cell { char sign[10]; int weight; struct cell * pc; }; void main() { struct cell * rex;

$struct cell * beg=NULL; struct cell * end=NULL; do { rex=(struct cell*malloc(sizeof(struct cell)); printf(“sign=”); scanf(“%s, & rex->sign); printf(“weight=”); scanf(“%d”,&rex->weight); if (rex->weight= =0) { free(rex); break; } if (beg==NULL&&end==NULL) beg=rex; else end->pc=rex; end=rex; end->pc=NULL; } while(1); printf(“\nRuyhatni chikarish:”); rex=beg; while(rex!=NULL); { printf(“\nsign=%s\tweight=%d”,rex->sign,rex->weight); rex=rex->pc; } }$

Dastur bajarilishiga misol: Struktura haqidagi ma'lumotni kiriting: Sign=sigma Weight=16 Sign=omega Weight=44 Sign=alfa Weight=0 Ruyhatni chiqarish Sign=sigma weight=16 Sign=omega weight=44 Dasturda ma'lumotlarni kiritish tsikl orqali bajariladi. Tsikl tugatilishi sharti navbatdagi strukturaning int weight elementiga kiritilgan nol qiymatdir. Strukturalar ro’yhati dinamik tashkil etiladi. Beg va end ko’rsatkichlar nol qiymati orqali initsializatsiya qilingan. Dasturda (struct cell*) tip o’zgartirishidan foydalanilgan chunki malloc funktsiyasi har doim void tipidagi ko’rsatkich qaytaradi. Ruyhatlar bilan ishlashda rekursiyadan foydalanish. Ruyhatning har bir buginida ma'lumot va keyingi element adresi joylashgan.Agar bu ko’rsatkich nol qiymatga ega bo’lsa ro’yhat ohirigacha o’qib bo’lingan. Ruyhatni kurib chiqishni boshlash uchun birinchi elementining adresini bilish etarlidir. Ruyhatni yaratish rekursiv funktsiyasi va ruyhatning elementlarini ekranga chiqarish rekursiv funktsiyasini kurib chiqamiz. Ruyhatni rekursiv tuldirish funktsiyasi quyidagi prototipga ega: Struct cell* input(void); Bu funktsiya klaviatura orqali kiritilgan ma'lumotlar bilan to’ldirilgan ro’yhatga ko’rsatkich qaytaradi. Funktsiyaga har gal murojaat qilinganda yangi ruyhat yaratiladi. Agar ruyhatning navbatdagi strukturasining weight

o’zgaruvchisiga nol qiymat berilsa funktsiya o’z ishini to’htatadi. Aks holda klaviatura orqali tuldirilgan struktura ruyhatga ulanadi va uning struct cell*pc elementining qiymati funktsiya tanasidan rekursiv chaqirilgan input() funktsiyasi qaytargan qiymatga teng bo’ladi. Funktsiya tanasi: Struct cell { char sign[10]; int weight; struct cell*pc; }; #include <stdlib.h> #include <stdio.h> struct cell * input(void) { struct cell*p; p=(struct cell*) malloc(sizeof(struct sell)); printf(“sign=”); scanf(“%s”,&p->weight); if (p->weight==0) { free(p); return NULL; } p->pc=input(); return p; /* */ void output(struct cell * p) { if (p==NULL)

${ printf(“\nRuyhat tugadi”); return; } printf(“\nsign=%s\tweight=%d”,p->sign,p->weight); output(p->pc); } void main() { struct cell * beg=NULL; printf(“\Ruyhat elementlarini kiriting:\n”); beg=input(); printf(“\n Ruyhatni chikarish:”); output(beg); } Dastur bajarilishiga misol: Ruyhat elementlarini kiriting: Sign=Zoro Weight=1938 Sign=Zodiac Weight=1812 Sign=0 Weight=0 Ro’yhatni chiqarish: Sign=Zoro weight=1938 Sign=Zodiac weight=1812 Ruyhat tugadi$

SINF-STRUKTURA TUSHUNCHASI KENGAYTMASI SIFATIDA Sinflarni eng soda holda qo’yidagicha tasvirlash mumkin: Sinf-kaliti Sinf-soni {komponentalar ruyhati} Sinf komponentalari sodda holda tiplangan ma'lumotlar va funktsiyalardan iborat bo’ladi. Figurali qavslarga olingan komponentalar ro’yhati sinf tanasi deb ataladi. Sinfga tegishli funktsiyalar komponenta-funktsiyalar yoki sinf funktsiyalari deb ataladi. Sinf kaliti sifatida Struct hizmatchi so’zi ishlatilishi mumkin. Masalan qo’yidagi konstruktsiya kompleks son sinfini kiritadi. Struct complex 1 { double real; double imag; void define (double re=0.0, double im=0.0) { real=re; imag=im;} void display (void) {cout<=”real=”<<real; cout<=”imag=”<<imag; } }; Strukturadan bu sinfning farqi shuki komponenta ma'lumotlardan (real, imag) tashqari ikkita komponenta funktsiya ( define() va display () ) kiritilgan. Bu kiritilgan sinf o’zgaruvchilar tipi deb qaralishi mumkin. Bu tiplar yordamida konkret ob'ektlarni qo’yidagicha tasvirlash mumkin: Misol uchun: Complex x,y; Complex dim[8]; Complex *p=1x; Sinfga tegishli ob'ektlar qo’yidagicha tasvirlanadi; Sinf-nomi . ob'ekt-nomi Dasturda ob'ekt komponentasiga quyidagicha murojaat qilish mumkin:

Sinf-nomi.ob'ekt-nomi: komponenta-nomi yoki soddaroq holda ob'ekt-nomi. Element-nomi Misol uchun: x!=real=1.24; x!=imag=0.0; dim[3]. Real=0.25; dim[3]. Imag=0.0; Sinfga tegishli funktsiyalarga qo’yidagicha murojaat qilinadi: funktsiya-nomi.ob'ekt-nomi; Misol uchun: X. define.(Bu holda real=0.9 va imag=0.0) X. define.(Bu holda kompleks son 4.3+i*20.0) Display funktsiyasi ekranda kompleks son qiymatlarini tasvirlaydi. Sinfga tegishli ob'ektga ko’rsatkich orqali komponentalarga quyidagicha murojat qilinadi: Ob'ektga-ko’rsatkich>element-nomi Yuqorida ko’rsatilgan P ko’rsatkich orqali H ob'ekt elementlariga qo’yidagicha qiymat berish mumkin: P>real=2.3 P>imag=6.1 Huddi shu shaklda sinfga tegishli funktsiyalarga murojat qilinadi: P>display; P>define(2.3, 5.4); Kompanenta o’zgaruvchilar va kompanenta funktsiyalar. Sinf kompanenta o’zgaruvchilari sifatida o’zgaruvchilar , massivlar, ko’rsatkichlar ishlatilishi mumkin. Elementlar ta'riflanganda initsializatsiya qilish mumkin emas. Buning sababi shuki sinf uchun hotiradan joy ajratilmaydi. Kompanenta elementlariga kompanenta funktsiyalar orqali murojat qilinganda faqat nomlari ishlatiladi. Sinfdan tashqarida sinf elementlariga emas ob'ekt elementlariga murojaat qilish mumkin. Bu murojaat ikki hil bo’lishi mumkindir.

$Ob'ekt- nomi. Element - nomi. Ob'ktga – korsatgich – element nomi. Sinf elementlari sinfga tegishli funktsiyalarida ishlatilishidan oldin ta'riflangan bo’lishi shart emas. Huddi shunday bir funktsiyadan hali ta'rifi berilmagan ikkinchi funktsiyaga murojaat qilish mumkin. Komponentalarga murojaat huquqlari. Komponentalarga murojaat huquqi murojaat spetsifikatorlari yordamida boshqariladi. Bu spetsifikatorlar : Protected – himoyalangan; Private – hususiy; Public – umumiy; Himoyalangan kompanentalardan sinflar ierarhiyasi qurilganda foydalaniladi. Oddiy holda Protected spetsifikatori Private spetsifikatoriga ekvivalentdir. Umumiy ya'ni Public tipidagi komponentalarga dasturning ihtiyoriy joyida murojaat qilinishi mumkin. Hususiy ya'ni Private tipidagi komponentalarga sinf tashqarisidan murojaat qilish mumkin emas. Agar sinflar Struct hizmatchi so’zi bilan kiritilgan bo’lsa, uning hamma komponentalari umumiy Public bo’ladi, lekin bu huquqni murojaat spetsifikatorlari yordamida o’zgartirish mumkin. Agar sinf Class hizmatchi so’zi orqali ta'riflangan bo’lsa, uning hamma komponentalari hususiy bo’ladi. Lekin bu huquqni murojaat spetsifikatorlari yordamida uzgartirish mumkindir. Bu spetsifikator yordamida Sinflar umumiy holda quyidagicha ta'riflanadi: class class_name { int data_member; // Ma'lumot-element void show_member(int); // Funktsiya-element }; Sinf ta'riflangandan so’ng, shu sinf tipidagi o’zgaruvchilarni(ob'ektlarni) qo’yidagicha ta'riflash mumkin: class_name object_one, object_two, object_three; Qo’yidagi misolda employee , sinfi kiritilgandir: class employee$ ${ public: char name[64] ; long employee_id; float salary; void show_employee(void) { cout << "Imya: " << name << endl; cout << "Nomer slujathego: " << employee_id << endl; cout << "Oklad: " << salary << endl; }; }; Bu sinf uch o’zgaruvchi va bitta funktsiya-elementga ega. Qo’yidagi EMPCLASS.CPP dastur ikki employee ob'ektini yaratadi. Nuqta operatordan foydalanib ma'lumot elementlarga qiymat beriladi so’ngra show_employee elementidapn foydalanib hizmatchi haqidagi ma'lumot ekranga chiqariladi: #include <iostream.h> #include <string.h> class employee { public: char name [64]; long employee_id; float salary; void show_employee(void) { cout << "Imya: " << name << endl; cout << "Nomer slujathego: " << employee_id << endl; cout << "Oklad: " << salary << endl;$ $}; }; void main(void) { employee worker, boss; strcpy(worker.name, "John Doe"); worker.employee_id = 12345; worker.salary = 25000; strcpy(boss.name, "Happy Jamsa"); boss.employee_id = 101; boss.salary = 101101.00; worker.show_employee(); boss.show_employee(); }$ Masalaning quyilishi va tahlili Shaxmat taxtasining quyi chap burchagini koordinata boshi deb hisoblab, (uning kataklari 1 dan 8 gacha butun sonlar bilan belgilangan), uning ikkala qismidan bittadan katakcha berilgan. Tanlangan katakchalar bir xil rangdaligi rostlikka tekshirilsin Algoritm blok - sxemasi .

Masalaning quyilishi va tahlili Shaxmat taxtasining quyi chap burchagini koordinata boshi deb hisoblab, (uning kataklari 1 dan 8 gacha butun sonlar bilan belgilangan), uning ikkala qismidan bittadan katakcha berilgan. Tanlangan katakchalar bir xil rangdaligi rostlikka tekshirilsin Algoritm blok - sxemasi .

$Algoritm dasturiiy kodi va natijalar #pragma boolean #include <condefs.h> #include <iostream.h> #pragma argsused int main(int argc, char **argv) { static int x1,y1,x2,y2; bool b; cin>>x1>>y1>>x2>>y2; b=((x1+y1)%2==0 && (x2+y2)%2==0)|| ((x1+y1)%2!=0 && (x2+y2)%2!=0); cout<<b; cin>>"\n"; return 0; } Shaxmat taxtasining quyi chap burchagini koordinata boshi deb hisoblab, (uning kataklari 1 dan 8 gacha butun sonlar bilan belgilangan), uning ikkala qismidan bittadan katakcha berilgan. Tanlangan katakchalar bir xil rangdaligi rostlikka tekshirilsin. 3 4 8 7 3 2 8 6 true false$

C++ visual dasturlash muhitida strukturalar

20.09.2019

0

924 KB

Похожие