Ахборот –психологик xавфсизликни таъминлашнинг вазифалари, асосий фаолият йўналишлари ва услублари - Информатика и ИТ - Рефераты

Ахборот –психологик xавфсизликни таъминлашнинг вазифалари, асосий фаолият йўналишлари ва услублари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

64.5 KB

Ахборот –психологик x авфсизликни таъминлашнинг вазифалари, асосий фаолият йўналишлари ва услублари Режа: 1. Ахборот –психологик авфсизликни таъминлашнинг вазифалари 2. Асосий фаолият йўналишлари ва услублари

“ Ахборот ” тушунчаси бугунги кунда глобал моҳият касб этмоқда. У инсон тафаккурига турли йўналишларда таъсир ўтказувчи, яхлит инсоният ҳаётини ва тақдирини у ёки бу томонга буриб юборувчи, гоҳ салбий гоҳ ижобий моҳият касб этувчи қудратли воситага айланди. Аслини олганда ахборот тушунчаси дунёқарашни ифодалайдиган барча билимлар соҳасида қадимдан мавжуд бўлган. Кибернетиканинг келиб чиқиши ва ривожланиши бу тушунчани “алоқа” ва “бошқарув” тушунчалари билан бирга кенг қўлланилишига олиб келди. Ҳозирги вақтда ахборотларни ҳосил қилиш, қайта ишлаш, сақлаш, кўпайтириш ва тарқатиш алоҳида илмий соҳани- информатика соҳасини ташкил этади. Бу лотинчада таништириш, тушунтириш, шарқ тилларида эса хабар, ахборот маъносини билдиради. Ахборот соҳасининг тез суръатлар билан ўсиши, уни автоматлаштириш усулларининг шиддат билан ривожлантирилиши компьютерлаштиришга олиб келди. Бу эса ўз навбатида бугунги кунда ғоятда тезкорлик билан ўсиб бораётган “Ахборотли жамият” назариясини майдонга келтирди. Компьютерлаштирилган дунё, ялпи ахборотлаштирилган глобал тизимнинг вужудга келиши миллатлар, халқлар ва бутун инсоният тақдирини бир-бирга боғлаб қўйди.Ахборот олиш, уни ишлаш, сақлаш ва тарқатиш теҳнологиясининг тасаввур қилиб бўлмайдиган даражадаги тарққиёти бугун жиддий ташвишлар туғдирмоқда.Чунки ҳозирги замон компьютерларининг энг сўнги авлоди ҳар бирининг процессорида 80-100 миллион транзестор бўлиб, ҳар сонияда икки миллиардгача вазифани бажара олади. Ахборот технологиясининг ана шундай мўжизаси туфайли хохлаган киши Ер юзининг ҳохлаган нуқтасидаги одам билан сонияларда алоқа ўрнатиши, муаммони лаҳзаларда ҳал этиши мумкин.Ана шу ҳолатнинг ўзи инсон фаолиятини, тафаккур тарзини, ахлоқий меъёрларини, яхлит олганда эса янги юз йилликдаги инсоният хаёти ва тақдирини ифода

этади. Бошқача қилиб айтганда, XXI аср цивилизацияси ахборот хуружи, информацион- психологик уруш қиёфасида ўзини намоён этмоқда. Инсониятнинг келажакдаги тақдири ва истиқболи хусусида ўйлар эканмиз, ахборот технологияси моҳияти, унинг тараққиёти, инсон ва инсоният ҳаётига таъсир ўтказиши омилларини чуқур ўрганишни тақозо этади.Булар қуйидагиларда кўрилади: Биринчидан, инсон фаолиятини мақсадга мувофиқ ҳолда йўлга қўйиш, йўналтириш. Умумманфаат атрофида бирлаштириш, жамоа ва жамият ишига дахлдорлик туйғусини шакллантириш, инсоният ҳаётини сақлашда маъсуллик, унинг тақдирига тақдирдошлик ҳиссини шакллантириш. Иккинчидан, турли феъл-атворга, табиатга эга бўлган, ўз манфаати устуворлигига интилаётган сиёсий субъектлар ўртасидаги ўзаро мувофиқликни таъминлаш. Уруш маданиятсизлигидан тинчлик маданиятига ўтиш, давлатлараро ва минтақалараро муносабатларда бир- бирдан қочиш эмас, бир-бирига интилиш кайфиятини яратиш, жахон муаммоларини ҳал этишда соғлом ғояларга тан (таяниш ) бериш руҳиятини шакллантириш. Учинчидан, фан-теҳника тараққиёти чексиз даражада ривожланаётган бир пайтда унинг кенг имкониятларини умумий тараққиёт йўлига сафарбар этиш кайфиятнинг устуворлигини таъминлаш.Акс холда аҳлоқий ва ғайриинсоний кайфиятдаги фуқаро қудратли технологияларни жамият тараққиётига зид бўлган ғоят хатарли мақсадни амалга оширишга ишлатиш мумкин. Бу, айниқса, халқаро терроризм, наркобизнес, диний экстремизм сингари глобал фожеаларни бошқаришда, давлатлараро иқтисодий муносабатларни чалкаштиришда, банк, молия-киредит тизимини издан чиқаришда қўл келади. Тўртинчидан, ахборот технологиясининг беқиёс имкониятарини, улкан қудратини тўла-тўкис инсон ҳаётига тадбиқ этиш, инсон тақдирига хизмат қилдиришни таъминлайдиган энг замонавий ва самарали бошқарув

механизмини иқтисодий, ижтимоий, маънавий, руҳий ва сиёсий сохаларда юксак маданият билан унумли фойдаланиш асосида ташкил этиш. Тиғиз ахборотлашган жамиятда “шахс-жамият-давлат” алоқадорлиги, уларнинг ўзаро узвийлиги ва яхлитлигини таъминлаш бир мунча қийинлашади.Чунки ахборот оқими тезлашгани ва ахборотлар гирдобида яшаш каби мураккаб, зиддиятли вазиятнинг юзага келиши бевосита шахс тафаккурининг, инсон дунёқарашининг кескин ўзгаришига сабаб бўлмоқда. Маълумки, ҳар бир фуқаро ўз шахсий нуқтаи назари, ўз қарашлари, маънавий-маърифий, ахлоқий-руҳий имкониятлари доирасидагина фаолият кўрсатади.Ўз олами ҳудудида яшайди ва ташқи оламга ўз ақли доирасида шахсий муносабатини билдиради. Ҳар бир индивид мустақил инсон сифатида табиий-биологик камолотидан ва руҳий эҳтиёжидан келиб чиқиб ўзига мос ахборотни қабул қилади, уни таҳлил этади. Унинг атрофида мушоҳада юритади, фикрлайди ва ана шу таҳлиллар асосида ўзининг шахсий хулосасига эга бўлади. Натажада ўз нуқтаи назарини шакллантиради. Демак, ҳар қандай ахборот мазмунини, моҳиятини, таъсир этиш даражаси, жамиятга фойдали ёки зарарлиги, кишини эзгуликка ёки ёвузликка даъват этиш даражаси, жамиятга фойдали ёки зарарлиги, кишини эзгуликка ёки ёвузликка даъват этиши билан “шахс –жамият- давлат” мутаносиблигига у ёки бу тарзда таъсир этади. Ана шу жихатдан қараганда миллий манфаатларни асраш ва ривожлантиришда ахборот- психологик хавфсизликни таъминлашнинг роли яна ҳам ошади. Умуман олганда ахборот-психологик хавфсизлик тушунчаси қандай пайдо бўлди? Унинг ҳаётийлиги, инсоният тақдирига дахлдорлиги нимада? Ана шундай савол туғилишининг ўзи муаммонинг долзарблигини ва ўта кескинлигини кўрсатади. Бизнингча ахборот-психологик хавфсизлик тушунчаси қуйидагиларда намоён бўлади:

Биринчидан, ахборот-психологик хавфсизлик- бу бевосита инсон руҳиятига таъсир ўтказиш орқали уни ўз ақидаларидан, муқаддас идеалларидан, эътиқодидан айирадиган бузғунчи ғоялардан асрашдир. Демак, ахборот-психологик хавфсизликка эҳтиёж, энг аввало бевосита инсон ва жамият, инсон ва давлат, шахс ва унинг дахлсизлиги, миллат ва миллий қадриятлар, жумладан, урф-одатлар, анъаналар, тарихий ва маданий мерос, авлодлар ворислиги, миллатнинг истиқболи билан боғлиқ бўлган қадриятларига маънавий-руҳий таъсир, бузғунчи ғоялар ва тажовузкор мафкураларнинг мавжудлигидан келиб чиқади. Иккинчидан, ахборот-психологик хавфсизликка риоя қилинмаса, унинг таъсирчан чоралари кўрилмаса, бузғунчи ғоялар миллий қадриятларни барбод этиш орқали тарихан мавжуд бўлган халқлар ва миллатларни геноцидга олиб келиши муқаррар. Учинчидан, тиғиз ахборотлашган жамиятда ахборот орқали замонавий рухий таъсир технологияларининг тоборо ривожланиб бораётганлиги шахс ва жамият тафаккурининг шаклланишига у ёки бу тарзда кучли таъсир ўтказади. Жамоатчилик фикрининг қай даражада шаклланганлигига, жамиятнинг сиёсий онги, ҳуқуқий билимлар савияси, маънавий-маърифий даражасига қараб жамиятнинг тараққиётга эга ёки таназулга юз тутиши муқаррар. Тўртинчидан, ижтимоий фикрни шакллантиришда ахборот таъсирини, ахборот технологияларидан фойдаланиш усуллари ва услубларининг тоборо кенгайиб бораётганлигини назарда тутсак, ахборот- психологик хавфсизлик муаммоси яна ҳам кескинлашиб қолади. Бешинчидан, мазкур атаманинг моҳияти шундаки, у инсон, жамият тушунчалари доирасидан чиқиб кетиб, яхлит инсоният, бутун кишилик жамияти тақдири билан боғлиқ бўлган глобал масалаларни ҳам қамраб оладики, натижада ҳозиргача мавжуд бўлган глобал муаммоларнинг энг тажовузкори, энг бузғунчи ёки, аксинча энг ташаббускори бўлиб қолиши муқаррар.Бу ҳолатни халқаро сиёсатда, давлатлараро, минтақалараро

муаммоларни ҳал этишда шовинизм авж олиши мумкин бўлган ҳолатларда яна ҳам хавфлироқ моҳият касб этади.Бундай пайтда кўпроқ анъанавий сиёсий мувофиқлаштириш тажрибаларидан кенгроқ фойдаланишни тақозо этади.Яъни шарқона муносабатлар илми (И.Каримов), мулохазалик, мушохадалик, ҳар қандай воқеа ва ҳодисаларга ақл-идрок йўриғи билан ёндош тамойили устивор бўлмоғи лозим. Ахборот сиёсати тиғиз ахборотлашган жамият шаклланаётган бир пайтда ҳозирги замонавий талаблардан келиб чиқиб янгилаш, модернизациялаш зарур. Ахборот орқали юзага келган психологик можаролар шароитида давлат ахборот сиёсатининг вазифаси жамиятни салбий ахборот- психологик хуруждан ишончли сақлаш, қатъий ҳимоя қилиш механизмини яратиш билан белгиланади. Ҳар бир янги ахборот-психологик можаро ҳимоя қилинаётган жамият учун янги тахдидларни келтириб чиқариши ҳам мумкин.Демак, тахдид қанча кўп бўлса, қурқув, хадик ва ишончсизлик шунча кўпаяди. Ана шундай маънавий, руҳий, ижтимоий вазиятдан келиб чиқиб, жамият кайфиятини мувофиқлаштириб, йўналтириб, бошқариб туриш муҳим аҳамият касб этади. Олтинчидан, ахборот-психологик хавфсизлик тушунчаси маълум бир халқ, миллат, мамлакат ҳаётида жиддий ижтимоий хавф туғдириши мумкин бўлган замонавий ахборот технологиялари имкониятларидан тинчлик ва барқарор тараққиёт йўлида унумли фойдаланиш, уни бошқариш, ҳар қандай ижтимоий- иқтисодий манфаатларга сиёсий тус бермаслик усулларидан фойдаланишни тақозо этади. Бизнинг назаримизда ахборот-психологик хавфсизлик - бу бевосита сиёсий можароларнинг олдини олиш, энг аввало, инсоннинг ўзини ўзи тушуниши ва фуқаролараро муносабатларни юксак маънавий-маърифий мезонлар асосида шакллантириш, ахборот қуролидан замонавий

инсонпарвар тафаккурни, ижодкорлик руҳини, яратувчилик қобилиятини, бунёдкорлик имкониятларини шакллантиришни тақозо этади. Жамиятни бошқариш, ҳозирги замон меъёрлари асосида кишилик тараққиётини таъминлашнинг янги усул ва услубларини қидириб топиш зарур.Жумладан, сиёсий-хуқуқий, ташкилий-иқтисодий, ижтимоий- психологик ва ахборот тизимини бошқариш каби қатор, бир-бирига узвий боғлиқ бўлган йўналишларда бошқарувнинг энг мақбул услубини топишни, бевосита ҳокимият ва унга ишончни, жамият ва давлат тараққиётини таъминлашда фуқаролар якдиллигини, маънавий ва ғоявий жихатдан бирлигини таъминлашни тақозо этади. Жамият шу даражада шаклланиши лозимки, унинг аъзолари тиғиз ахборотлар бозоридан умуммиллий манфаатга хизмат қиладиган, унинг тараққиётига ёрдам берадиган ахборотни танлай олсин. Ахборот олиш кафолати бу бевосита шахсий манфаатдан устун турадиган, умуммиллий манфаатга дахлдор бўлган қадриятга айланмоғи лозим. Ана шундай шароитда қандай мазмундаги ахборотни тарқатишни ман этиш, жамиятнинг психологик ҳолатига салбий таъсир этувчи, ижтимоий, миллий, этник, диний тафовут ва келишмовчиликларни кучайтирувчи, зўровонлик ва урушни тарғиб этувчи, понография, маиший бузуқлик, шахслар мавқеига, обрўсига, ва шаънига салбий таъсир этувчи ахборотларни чегаралашнинг норасмий, виждон билан боғлиқ бўлган, соғлом ақл ва юксак тафаккурга таянган маънавий-руҳий меъёрлари вужудга келади. ахборот-психологик хавфсизлик тушунчаси ана шу тарзда маънавий- ахлоқий мезонга айланади. Эркин шахс ва озод кишилик жамоаси бўлган фуқаролик жамияти шароитида ахборот-психологик хавфсизликнинг ўзига хос тизимлари шаклланмоғи лозим. Бу бевосита ОАВ фаолияти ва унда хизмат қиладиган ахборот олувчи, сақловчи ва тарқатувчи ходимларнинг сиёсий савиясига, касб маҳоратига ва энг муҳим фуқоролик позициясига, жамият ишига дахлдорлик туйғусига боғлиқ.Зотан, ахборот-психологик

хавфсизликни таъминлашнинг бош мезони ва асосий таянчи миллатпарварлик, ватанпарварлик, фуқаролик туйғуси! Албатта ахборот-психологик хавфсизликни таъминлашнинг ўзига хос асослари бор.Булар: Биринчидан, ташкилий –техник жихатдан таминланганлик. Замонавий техника ва технологиялар билан етарли даражада қуролланиш. Иккинчидан, мустаҳкам моддий- молиявий асосларга эга бўлиш. Ахборот-психологик хавфсизликни таъминлашга хизмат қиладиган соха ходимлари моддий манфаатдорлигини ошириш. Учинчидан, замонавий ахборот технологияларини бошқарадиган, ундан самарали фойдалана оладиган, замонавий билимларга эга бўлган, ҳар томонлама кенг фикрлайдиган қобилиятли кадрларни тайёрлаш. Демак, ахборот хуружи тобора авж олиб бораётган, якка тартибда ҳар бир фуқаро, ҳар бир инсон онгига кучли таъсир ўтқазаётган, кенг миқёсда олганда эса, жамият тараққиёти ва миллат тақдирини ҳал қилишга қодир бўлган, глобал миқёсда эса бутун инсоният ҳаётини кафолатлайдиган, унинг тараққиёти ёки таназзулини белгилашга қодир бўлган тиғиз ахборот тизимини бошқариш, тартибга солиш, ундан фойдаланиш, меъёрларини ишлаб чиқиш ҳозирги замоннинг энг долзарб муаммоларидан биридир.

Адабиётлар : 1. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли // Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. 1-жилд. Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 36-85 б. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон – бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўли // Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. 1-жилд. Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 274–359 б. 3. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотлар чуқурлаштириш йўлида // Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. 3-жилд. Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 175–366 б. 4. Каримов И.А. Ўзбекистон ХХI аср бусағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари // Хавфсизлик ва барқарор тараққиёт йўлида. 6-жилд. Т.: “Ўзбекистон”, 1998. 31–261 б. 5. Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир // Ўзбек халқи ҳеч қачон. Ҳеч кимга қарам бўлмайди. 13-жилд. Т.: “Ўзбекистон”, 2005. 174–222 б. 6. www.intuit.uz 7. www.ziyonet.uz

Похожие

Очиқ ахборот тизимларида ахборот - психологик хавфсизлик фанига кириш

Ахборот тизимларини лойиҳалаштиришнинг асосий фазалари

Ахборот сохасида миллий хавфсизликни таъминлаш тизимининг моҳияти ва унсурлари

Автоматлаштирилган ахборот тизимларининг асосий компонентлари. Ахборот тизимларининг ривожланиш босқичлари

Операцион тизимларнинг асосий вазифалари ва уларнинг турлари