Жиноят процессида суд назорати ўқув курсининг тушунчаси аҳамияти ва вазифалари - Юриспруденция - Рефераты

Жиноят процессида суд назорати ўқув курсининг тушунчаси аҳамияти ва вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

23.8134765625 KB

Жиноят процессида суд назорати ўқув курсининг тушунчаси аҳамияти ва вазифалари Режа: 1. “Жиноят процессида суд назорати ” ўқув курсининг мазмуни ва манбалари 2. “Жиноят процессида суд назорати ” ўқув курсининг бошқа юридик фанлар билан алоқаси.

Жиноят процессида суд назорати ўқув курсининг Тушунчаси аҳамияти ва вазифалари Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А. Каримов “Ўтган йиллар мобайнида мамлакатимизда ҳуқуқий давлатни шаклланти ришнинг муҳим таркибий қисми бўлган суд-ҳуқуқ тизими қурилиши нинг мутлақо янги Концепцияси амалда жорий этилди” 1 , деганлари да, аввало судьяларнинг ихтисослашуви, юқори суд инстанцияларида иш юритишнинг такомиллашуви, дастлабки тергов муддатларининг камайтирилиши, судларда ишни муҳокама қилиш муддатининг бел гиланиши, кадрларни танлаш ва тайинлашнинг демократик ҳуқуқий механизми яратилиши, суд қарорларини ижро этишнинг самарали тартиби ишлаб чиқилиши, жиноят, жиноят- процессуал ва маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги қонунларнинг либераллаштирилиши, одил судловни амалга ошириш шаклларидан бири бўлган ярашувчи лик институтининг жорий этилишини назарда тутган эдилар. Бугунги кунда жиноят-процессуал қонунчилигимизнинг судгача бўлган жара ён устидан суд назоратини кучайтириш билан боғлиқ айрим қоидала рини қайтадан кўриб чиқиш зарурати вужудга келди, 2 айнан жиноят процесси босқичларида суд назоратини амалга ошириш муаммолари ни ҳал қилиш учун Ўзбекистонда ҳам шахсни ушлаб туриш, ҳибсга олиш, шунингдек, бошқа процессуал мажбурий чораларини қўллаш учун санкция бериш ҳуқуқларини судларга ўтказиш кераклиги 3 таъ кидланди. Бу эса дастлабки терговга тортишув принципини олиб ки риш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш билан боғлиқ бўлган масалаларда холис судья иштирокини таъминлаш ва унинг ҳуқуқий механизми ишлаб чиқилишини талаб этади. Шу тари қа суд-ҳуқуқ ислоҳотида яна бир муҳим йўналиш, янги босқичга - суд назоратини тизим сифатида эътироф этиш ва уни жиноят процесси нинг деярли барча босқичларида амалга оширишга асос солинди. Бу нинг учун бир қанча вазифаларни бажариш, жумладан, бу 1 Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. – Т.: Ўзбекистон. 2005. – Б. 43. 2 Ўша ерда. – Б. 41. 3 Ўша ерда. – Б. 47.

соҳадаги хориж тажрибасини ўрганиб, миллий хусусиятларимизни ҳисобга ол ган ҳолда жиноят-процессуал қонунини такомиллаштириш, дастлаб ки терговда суд назоратини амалга оширишнинг ташкилий-ҳуқуқий механизмини ишлаб чиқиш, тергов, прокуратура, суд ходимларининг масъулиятини кучайтириш, малакасини ошириш, уларга профессио нал ҳамда фуқаролик бурчини адо этиш, адолат ва ҳақиқат учун ку рашиш руҳиятини сингдириш зарурати вужудга келди. Ўзбекистон Республикасида жиноят судлов ишларини юритиш да суд назорати институти зарурлиги ислоҳотлар бошланган даврдаёқ таъкидланган эди. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 11-моддасида, суд ҳокимиятнинг мустақил тармоғи сифатида эътироф этилганлиги, Конституциянинг 110-моддасида “Ўзбекистон Республикаси Олий суди Қорақалпоғистон Республикаси олий судлари, вилоятлар, ша ҳарлар, туманлараро, туман судлари ва ҳарбий судларнинг судлов фаолияти устидан назорат олиб бориш ҳуқуқига эга” эканлигининг қайд қилинганлиги, 1994 йил 22 сентябрда қабул қилиниб, 1995 йил 1 апрелдан кучга кирган Жиноят- процессуал кодексига илгари амалда бўлган Жиноят-процессуал кодексларида батафсил назарда тутилма ган ҳукм, ажрим ва қарорларнинг қонунийлиги, асослилиги ва адо латлилигини текшириш ва унинг умумий шартларини белгиловчи ўн биринчи бўлимнинг киритилганлиги, шунингдек, Жиноят-процессуал кодексига Ўзбекистон Республикасининг 2000 йил 14 декабрь қонуни билан “Апелляция тартибида иш юритиш” тўғрисидаги 55 1 - бобнинг таъсис этилиши ҳамда кассация инстанциясида иш юритиш тартиби - нинг такомиллаштирилиши билан суд назоратига бўлган эътибор янада кучайди. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 8 августда “Қамоққа олишга санкция бериш ҳуқуқини судларга ўтка зиш тўғрисида”ги Фармони эълон қилиниши билан суд назорати яна да кенгайиб, унинг 2008 йил 1 январдан дастлабки терговга ҳам жо рий қилиниши белгиланди.

Шу тариқа жиноят процессининг дастлабки тергов, жиноят иши ни судда кўриш учун тайинлаш; ҳукм, ажрим ва қарорларнинг қону нийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш босқичларида суд назоратини бир тизимга солиш имконияти яратилди. Юқоридагиларни эътиборга олган ҳолда суд назоратига қуйида гича таъриф бериш мумкин “Жиноят процессида суд назорати суд ҳокимиятининг мустақил конституциявий фаолият йўналиши бўлиб, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини чеклаш ҳамда ғайриқонуний, асос сиз, адолатсиз бузилган ҳуқуқларни тиклаш билан боғлиқ ҳуқуқий муносабатларни тартибга солади”. “Жиноят процессида суд назорати ” ўқув курсининг мазмуни ва манбалари Жиноят процессида суд назорати ўқув курси 5А380109 (Жиноят жараёни, криминалистика ва тезкор-қидирув ҳуқуқи, суд экспертиза си) таълим йўналиши ва 5А380111 (Суд тизими; прокурор назорати, адвокатура) мутахасисслиги бўйича таълим соҳасидаги магистрант лар учун мўлжалланган янги ўқув курси бўлиб, унинг мазмунига қуйидаги асосий мавзулар киради: 1) “Жиноят процессида суд назорати” ўқув курси тушунчаси, предмети, вазифалари ва тизими; 2) Жиноят ишларини юритишда суд назоратининг ташкил топиши ва ривожланиш тарихи; 3) Дастлабки терговда суд назорати; 4) Жиноят ишини судда кўриш учун тайин лашда суд назорати; 5) Жиноят процессида ҳукм, ажрим ва қарорла рининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текширишда суд назорати; 6) Дастлабки тергов ва суд терговининг тўлиқ эмаслиги ёки бир ёқлама олиб борилганлигини текшириш; 7) Ҳукмда баён қилин ган суд хулосалари ишнинг ҳақиқий ҳолатларига мувофиқ эмаслиги ни текшириш; 8) Жиноят-процессуал кодекси нормаларининг жиддий бузилган деб топиш; 9) Жиноят кодекси нормаларининг нотўғри қўлланилган деб топиш; 10) Жазонинг адолатсизлигини текшириш.

Жиноят процессида суд назоратининг мазмунини очишда ушбу мавзуларни ўрганиш алоҳида ҳамда умумий тартибда муҳим аҳамият га эга, чунки, ҳар бир мавзу жиноят процессида суд назоратининг ўзига хос хусусиятларини, моҳияти ва аҳамиятини очишга ёрдам беради. Муҳими жиноят процессида суд назоратини тизим сифатида ўрганиш зарурлигидир. Ушбу мавзулар жиноят процессининг деярли барча босқичларида амалга ошириладиган суд назоратининг ҳуқуқий табиатини намоён қилади. Жиноят процессида суд назорати ўқув асосий манбаларига қуйи - дагилар киради: 1) Ўзбекистон Республикаси Конституцияси; 2) Хал қаро ҳуқуқий ҳужжатлар (Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон Декларация си, Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро Пакт, Қийноқ ҳамда муоамала ва жозолашнингқаттиқ шафқатсиз, инсонийликка зид ёки қадр-қимматни камситувчи турларига қарши Конвенция); 3) Жи ноят-процессуал Кодекси, “Судлар тўғрисида”ги Қонун, “Прокура тура тўғрисида”ги Қонун, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 8 август “Қамоққа олишга санкция бериш ҳуқуқини суд ларга ўтказиш тўғрисида”ги Фармони; Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси томонидан 2007 йил 13 июнда қабул қилинган ва Сенат томонидан 2007 йил 29 июнда маъқулланган “Қамоққа олишга санкция бериш ҳуқуқини судларга ўтказилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳуж жатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Қонун, 4) Ўзбекистон республикаси Пленумининг айрим қарорларга ўзгар тириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисидаги қарор лойиҳаси; 5) Ил мий асарлар (Монография, ўқув қўлланма, илмий-амалий анжуман материаллари, сўровномалар, Қонун лойиҳалари ва таклифлар). Жиноят процессида суд назорати босқичма-босқич амалга оши - рилаётган суд ислоҳатлари билан узвий боғлиқ бўлганлиги сабабли, суд ислоҳатининг бевосита ижодкори сифатида Ўзбекистон Респуб ликаси Президенти И. А. Каримовнинг асарлари ўқув курсининг асо сий манбаларидан ҳисобланади. Жумладан, Каримов И.А. Бизнинг бош

мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамла катни модернизация ва ислоҳ этишдир. –Т.: Ўзбекистон, 2005. 96-б. Каримов И.А. Инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳамда манфаат лари - энг олий қадрият. –Т.: Ўзбекистон, 2005. 48-б. Жиноят процессида суд назорати ” ўқув курсининг бошқа юридик фанлар билан алоқаси. Жиноят процессида суд назорати янги ўқув предмети бўлиб, ав вало жиноят процесси фани билан узвий боғлиқ. Жиноят процесси ҳуқуқни муҳофаза қилувчи давлат органлари билан процесс ишти рокчиларининг ўзаро муносабатларини қонунда белгиланганидек тар тибга солади. Жиноят процессининг босқичлари, фаолият йўналиш лари, жиноят процессида суд назорати ўқув курси учун асосий объект бўлиб, ҳар бир босқичда суд назоратнинг ўзига хос хусуситялари мустақил фаолият йўналиши сифатидаги ҳуқуқий табиати бошқа назоратлар билан қиёсий тавсифи ўрганилади. Жиноят процессида суд назорати суд ва ҳуқуқни муҳофаза қи лиш органлари фани билан ҳам узвий боғлиқ. Суд ва ҳуқуқни муҳо фаза қилиш органлари фани суд, прокуратура, тергов ва суриштирув органларининг ташкил топиши, фаолияти, ваколати, зиммаларига юк латилган мажбуриятларни ўрганади. Жиноят процессида суд назо рати айнан шу органларнинг фаолиятидаги назорат объектларини, ҳажмини, чегарасини ўрганади. Жиноят процессида суд назорати прокурор назорати фани билан бевосита боғлиқ, чунки суд назоратининг моҳиятини очиш учун ал батта прокурор назорати билан қиёсий тавсифлаш зарур, бунинг учун прокурор назоратининг ўзига хос хусусиятлари, фаолияти мақсад ва вазифалари ўрганилади. Жиноят процессида суд назорати суд статистикаси билан ҳам боғлиқдир. Чунки, суд назоратининг салоҳияти айнан жиноят ишла рини умумлашмаларини таҳлил қилиш билан белгиланади.

Жиноят процессида суд назорати криминалистика фани билан ҳам боғлиқ. Чунки, жиноятларни очиш, айбланувчиларни фош қи лишдаги криминалистик жиҳатлар суд назорати фани учун ҳам зарур. Ушбу ўқув курси жиноят ҳуқуқи ва криминология фанлари би лан ҳам боғлиқ. Айниқса ҳукм, ажрим, қарорларни қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текширишда жиноят қонуни нормала рини қўллаш, жиноятни квалификацияси билан боғлиқ масалалар жиноят процессида суд назорати ўқув курси учун зарур.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Абдумажидов Г. Актуальные вопросы реализации принципа состязательности и равноправия сторон в судопроизводстве Адвокат. - 1999. –Декабр. - Б. 49-50. 2. Абдумажидов Ғ.А. Конституция ва суд мустақиллиги – адолат гарови. Давлат ва ҳуқуқ. -2002. -№4(12). –Б.31-35. 3. Абдумажидов Ғ.А. Ҳимояланиш ҳуқуқи ва тарафларнинг ўзаро тортишуви. Ишонч. -1999. -21 июль. 4. Асомутдинов А. Оценка доказательств в уголовном процессе. Ҳуқуқ, Право, Law. -2000. -№4. –Б.60.

Похожие

Жиноят процессида суд назорати функцияси ва тизими

Жиноят иши материалларини судга тайинлаш босқичида суд назорати

Жиноят ишини судда кўриш учун тайинлашда суд назорати

Жиноят ҳуқуқи тизими вазифалари предмети ва тушунчаси

Прокурор назорати фанининг умумий қисми тушунчаси моҳияти ва вазифалари