Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини ташкил этиш - Юриспруденция - Рефераты

Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини ташкил этиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

109.5 KB

Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини ташкил этиш Режа: 1. Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссияларнинг вояга етмаганлар ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишдаги роли ва ўрни. 2. Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар: 3. Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссияларнинг фаолиятини ташкил этиш.

Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини ташкил этиш Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ҳамда қонунларида ёш авлоднинг ижтимоий шаклланиши ва камол топиши, ҳуқуқий манфаатларини кафолатлаш учун шарт-шароитларни яратиш давлат фаолиятининг устувор йўналиши эканлиги белгиланган. Давлат ва жамият ҳаётининг турли жабҳаларида, айниқса илм-фан, таълим-тарбия, ижтимоий-маънавий соҳаларда ёшлар учун яратилган кенг кўламли имкониятларнинг самарали амалга ошишини таъминлаш муҳим аҳамият касб этмоқда. Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар, Тошкент шаҳар, туман ва шаҳар ҳокимликлари ўз тасарруфидаги мавжуд вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини кўриб чиқиб, уларнинг янги таркибларини тузишлари лозимлиги; Комиссиялар фаолияти изчил амалга оширилишини таъминлаш мақсадида уларнинг таркибида маҳаллий бюджет ҳисобидан алоҳида масъул котиб лавозими жорий этилиши лозимлиги;. Вояга етмаганлар ўртасида ҳуқуқий-тарбиявий ишлар сусайтириб юборилганлиги, улар устидан бўлган назоратнинг бўшлиги, иш билан таъминлаш ва бошқа муаммолар қониқарли даражада ҳал этилмаётганлиги оқибатида кўплаб ёшлар томонидан ҳуқуқбузарлик ва жиноятлар содир этиш, гиёҳвандлик ва ичкиликбозликка берилиш, диний ақидапарастлик ёки турли зарарли оқимлар, гуруҳлар таъсирига тушиб қолиш каби салбий ҳолатлар учраб турганлиги сир эмаслиги Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини такомиллаштириш ҳақида ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ВАЗИРЛАР МАХКАМАСИНИНГ21.09. 2000 й куни N 360 сонли ҚАРОР Ида қайд этилган. Ёшларни ижтимоий меҳнатга жалб этиш, тарбиялаш, улар ўртасида ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликнинг олдини олишга мутасадди бўлган ўзини ўзи бошқариш органлари, ўқув муассасалари ва бошқа идораларнинг

фаолиятини мувофиқлаштирувчи маҳаллий ҳокимликлар ҳузуридаги мавжуд комиссиялар ўз фаолиятини деярли тўхтатиб қўйилган эди. Вояга етмаганлар ўртасида тарбиявий ишларни кучайтириш, улар томонидан ҳуқуқбузарликлар содир этилишининг олдини олиш, бу йўналишда масъул бўлган давлат идоралари, жамоат ташкилотлари ҳамда вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини мувофиқлаштириш ва янада такомиллаштириш мақсадида Вазирлар Маҳкамаси “Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини такомиллаштириш ҳақида ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ВАЗИРЛАР МАХКАМАСИНИНГ21.09. 2000 й куни N 360 сонли ҚАРОРИ қабул қилинган бўлиб, унга кўра, Вояга етмаганлар ўртасида ҳуқуқий-тарбиявий ишлар сусайтириб юборилганлиги, улар устидан бўлган назоратнинг бўшлиги, иш билан таъминлаш ва бошқа муаммолар қониқарли даражада ҳал этилмаётганлиги оқибатида кўплаб ёшлар томонидан ҳуқуқбузарлик ва жиноятлар содир этиш, гиёҳвандлик ва ичкиликбозликка берилиш, диний ақидапарастлик ёки турли зарарли оқимлар, гуруҳлар таъсирига тушиб қолиш каби салбий ҳолатлар учраб турганлиги сабабли , Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар, Тошкент шаҳар, туман ва шаҳар ҳокимликлари ўз тасарруфидаги мавжуд вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини кўриб чиқиб, уларнинг янги таркибларини тузишлари лозимлиги; Комиссиялар фаолияти изчил амалга оширилишини таъминлаш мақсадида уларнинг таркибида маҳаллий бюджет ҳисобидан алоҳида масъул котиб лавозими жорий этилиши қайд этилган. Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар ўз фаолиятини жамоатчилик асосида амалга оширувчи, вояга етмаганлар ўртасида назоратсиз қолишлар ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш органлари ҳисобланадилар.

Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар: - вояга етмаганларнинг назоратсиз, қаровсиз қолишлари, ҳуқуқбузарликлари ва жамият учун зарарли хатти-ҳаракат қилишларининг олдини олиш, буларга имкон туғдирувчи сабаблар ва шароитларни аниқлаш ҳамда бартараф этиш; - вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлаш; - ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда бўлган вояга етмаганларни ижтимоий-педагогика жиҳатдан реабилитация қилиш мақсадида тузилади. Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар туманлар, шаҳарлар, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузурида тузилади. Туманлар, шаҳарлар, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари ҳузуридаги Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар тегишли ҳокимлар томонидан тузилади. Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши ҳузуридаги Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссия Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши томонидан тузилади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссия Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тузилади. Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар (кейинги ўринларда Комиссия деб юритилади) ўз фаолиятида юқори турувчи комиссияларга, шунингдек, тегишли ҳокимлар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига ҳисоб берадилар. Туманлар, шаҳарлар ва вилоятлар ҳокимликлари, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши ҳузуридаги комиссиялар юқори турувчи комиссияларни ҳар ярим йиллик якунлари бўйича ўз фаолиятлари тўғрисида хабардор қилиб турадилар ва уларга ҳисобот берадилар, тегишли

ҳокимликлар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашини эса ҳар йилги якунлар бўйича хабардор қилиб турадилар ва уларга ҳисобот берадилар. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Комиссия ҳар йилги якунлар бўйича ўз фаолияти тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасини хабардор қилиб туради ва унга ҳисобот беради. Комиссиялар раис (туман, шаҳар, вилоят ҳокими ўринбосари, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши раисининг ўринбосари), раис ўринбосари, масъул котиб ва комиссиянинг 6-12 аъзоси таркибида тузилади. Комиссия аъзолари сони комиссиянинг иш ҳажмига қараб белгиланади. Комиссиянинг масъул котиби кундалик ишларни ва комиссия қарорларининг бажарилиши устидан назоратни амалга оширади. Туманлар, шаҳарлар ва вилоятлар ҳокимликлари, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши ҳузуридаги комиссияларда бошқа ишлардан озод масъул котиб лавозими, зарурият бўлганда эса вояга етмаганлар билан ишлаш бўйича инспектор лавозими жорий этилади. Комиссияга таркибига Олий ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими, соғлиқни сақлаш, ижтимоий таъминот, ички ишлар, меҳнат органлари, хотин-қизлар қўмитаси, касаба уюшмалари, нодавлат, нотижорат ташкилотлари, мудофаага кўмаклашиш жамияти, меҳнат жамоалари, маданий-маърифий ва бошқа муассасаларнинг вакиллари кирадилар. Комиссиялар таркибида: вояга етмаганлар ўртасида маданий-тарбиявий ишлар бўйича, умумтаълим мактаблари ва касб-ҳунар коллежлари ва бошқа ўқув муассасаларининг ўқувчилари билан ишлаш бўйича, болалар ва ўсмирларни ишга жойлаштириш ва маиший турмушини яхшилаш масалалари бўйича, ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасаларидан чиқарилган ва тарбиялаш колонияларидан озод қилинган ўсмирлар устидан назорат ўрнатиш бўйича секциялар ташкил этилиши мумкин.

Комиссияларнинг фаолияти кенг жамоатчилик иштирокида амалга оширилади. Комиссия ишига касаба уюшмалари, мактаблар ҳузуридаги ота- оналар қўмиталари, "Меҳрибонлик" уйлари ва мактабларнинг васийлик кенгашлари, ўқув-тарбия муассасалари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари вакиллари ва жамоатчиликнинг бошқа вакиллари жалб этилади. Комиссиялар ишлашга жалб қилинган ўзларининг фаоллари орасидан вояга етмаганлар билан ишловчи жамоатчи инспекторларни ва жамоатчи тарбиячиларни ажратиб оладилар. Комиссиялар ўз ваколатларига киритилган масалалар бўйича давлат органлари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган қарорлар қабул қиладилар. Давлат органлари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва мансабдор шахслар комиссия қарорларини бажариш юзасидан кўрилган чора-тадбирлар тўғрисида комиссияга ўн кун мобайнида хабар беришлари шартдир. Комиссияларни моддий-техник жиҳатдан таъминлаш билан боғлиқ масалаларни ҳал этиш бўйича мажбурият тегишлича туманлар, шаҳарлар, вилоятлар ҳокимликларига, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашига, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига юкланади. Туман (шаҳар) комиссиялари зиммасига: 14 ёшга тўлмасдан туриб жамият учун хавфли хатти-ҳаракатлар содир этган, 13 ёшга тўлгандан кейин оғирлаштирувчи ҳолатларда қасддан одам ўлдирган вояга етмаганлар бундан мустасно; 14 ёшдан 16 ёшгача бўлган даврда улар учун жисмоний жавобгарлик назарда тутилмаган, жамият учун хавфли хатти-ҳаракатлар содир этган; 14 ёшдан 18 ёшгача бўлган даврда жиноят аломатлари бўлган хатти- ҳаракатлар содир этиб, уларга нисбатан жиноий иш қўзғатиш рад қилинган ёки жиноий иш тўхтатилган;

16 ёшгача бўлган даврда йўл ҳаракати қоидаларини бузган; - жамиятга қарши бошқа хатти-ҳаракатлар содир этган; - умумий ўрта, ўрта махсус, касб-ҳунар таълими таълим муассасаларида (умумий таълим мактаблари, академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежларида) ўқишдан бош тортган; - жамият учун катта хавф бўлмаган жиноят содир этганида терговчи ёки прокурорнинг қарори ёхуд суд ажрими асосида жавобгарликдан озод қилинган; Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексида назарда тутилган тартибда маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган вояга етмаган шахслар тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш вазифаси юкланади. Туман (шаҳар) комиссиялари Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссия тўғрисида г и Низомга асосан вояга етмаган шахсларга нисбатан қуйидаги таъсир кўрсатиш чораларини қўллашлари, белгиланган, яъни: вояга етмаганга жабрланувчидан узр сўраш мажбуриятини юклаш тўғрисида туман (шаҳар) судига тақдимнома киритиши; огоҳлантириб қўйиши; 15 ёшга тўлган вояга етмаган шахс зиммасига, агар у мустақил иш ҳақига эга бўлса ва зарар миқдори белгиланган энг кам ойлик иш ҳақидан ортиқ бўлмаса моддий зарарнинг ўрнини қоплаш ёки уни бартараф этиш мажбуриятини юклаши ёки белгиланган энг кам ойлик иш ҳақидан ортиқ бўлмаган моддий зарарни ўз меҳнати билан қоплаш мажбуриятини юклаши; 16 ёшга тўлган ва мустақил иш ҳақига эга бўлган вояга етмаган шахсга Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавогарлик тўғрисидаги кодексида, Қорақалпоғистон Республикасининг давлат ҳокимияти ва бошқарувининг олий органлари чиқарган ҳужжатларда, вилоятлар ва Тошкент шаҳар давлат бошқаруви органлари қарорларида кўзда тутилган ҳолларда ва миқдорларда жарима солиши;

вояга етмаган шахсни ўз ота-онаси ёки улар ўрнини босувчи шахслар ёхуд жамоат тарбиячилари назоратига, шунингдек уларнинг розилиги билан меҳнат жамоаси ёки жамоат ташкилоти кузатувига топшириши; вояга етмаган шахс жамият учун хавфли хатти-ҳаракатлар қилган ёки ижтимоий ахлоқ қоидаларини қасддан ва мунтазам равишда бузиб келган тақдирда комиссия ички ишлар органлари билан биргаликда вояга етмаганни махсус ўқув-тарбия муассасасига юбориш масаласини кўриб чиқиш тўғрисида судга илтимос қилади. 11 ёшдан 14 ёшгача бўлган вояга етмаган шахс махсус мактаб-интернатга юборилиши, 14 ёшдан 18 ёшгача бўлган вояга етмаган шахс эса махсус касб-ҳунар коллежига юборилиши мумкин. Ҳар бир аниқ ҳолат бўйича қабул қилинган таъсир чоралари тўғрисида комиссиялар вояга етмаганнинг яшаш, ўқиш ёки иш жойи бўйича ҳуқуқни бузишларнинг олдини олиш бўлинмалари томонидан вояга етмаганларнинг олдини олиш ишларини таъминлаш учун ички ишлар органларининг тегишли ҳудудий органларини хабардор қилишга мажбурдир. Туман (шаҳар) комиссиялари вояга етмаганларнинг ота-оналари ёки улар ўрнини босувчи шахс-ларга нисбатан, вояга етмаган шахсни маст бўлишга олиб келганлиги, вояга етмаганлар катта ёшдагилар томонидан тиланчиликка, фоҳишабозликка, қимор ўйинларига, спиртли ичимликлар ичишга, гиёҳванд ёки психотроп моддалар бўлмаган, бироқ интеллектуал ирода фаолиятига таъсир кўрсатувчи моддалар ёки воситаларни истеъмол қилишга жалб қилинганлиги, шунингдек 16 ёшга тўлмаган ўсмирлар йўл ҳаракати қоидаларини бузганлиги, тиланчилик, фоҳишабозлик, қимор ўйинлари билан шуғулланганлиги, жамоат жойларида маст ҳолда пайдо бўлганлиги, тенг равишда улар спиртли ичимликлар, гиёҳванд ёки психотроп моддалар бўлмаган, бироқ интеллектуал ирода фаолиятига таъсир кўрсатувчи воситалар ва моддалар истеъмол қилганликлари ёхуд бошқа хил ҳуқуқбузарлик ҳолларини содир этганликлари учун қуйидаги таъсир чораларини қўллашлари, яъни: жамоат иззаси бериши; огоҳлантириб қўйиши;

Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексида белгиланган миқдорларда жарима солиши; фавқулодда ҳолларда боланинг ҳаётига ёки соғлиғига бевосита хавф солинганда иш суд томонидан ҳал этилгунгача болани вақтинча ота-онасидан ёки улар васийлигида бўлган бошқа шахслардан олиб қўйиш тўғрисида васийлик ва ҳомийлик органларига тақдимнома киритиши мумкин. Комиссия ота-оналарнинг муомала лаёқатини чекланган деб топиш, ота- оналарни ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум этиш, болаларни ўз ота-оналаридан уларни ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум этмасдан олиб қўйиш, шунингдек болаларнинг ота-оналари ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилинган бўлиб, шу болалари билан биргаликда яшашлари мумкин эмас деб топилган тақдирда, уларни бошқа турар жой бермасдан кўчириб юбориш тўғрисида туман (шаҳар) судига даъво билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эгадир. Вояга етмаган шахсларни махсус ўқув-тарбия муассасаларига юбориш комиссиянинг болаларнинг ота-оналари ёки ота-онаси ўрнини босувчи шахсларнинг розилигини олмай туриб чиқарган қарори асосида суднинг ажрими бўйича амалга оширилиши мумкин. Махсус ўқув-тарбия муассасаларига юбориш тўғрисидаги ишлар албатта прокурор иштирок этган ҳолда кўриб чиқилади. Вояга етмаган шахсларни ўз ота-оналари ёки улар ўрнини босувчи шахслар бўла туриб "Меҳрибонлик" уйига ёки махсус мактаб-интернатга юбориш уларнинг ота-оналари ёки улар ўрнини босувчи шахслар розилигисиз фавқулодда ҳоллардагина (улар узоқ вақт бўлмаганлари, касал бўлганлари, жиноят содир қилиб, ҳукм этилганликлари тақдирда ва ҳоказо ҳолларда) амалга оширилиши мумкин. Шу билан бирга, комиссия ота- оналардан ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслардан ўз болаларини боқиш учун қилинган харажатларни ундириб олиш учун қонунда белгиланган тартибда тегишли маблағлар ундириб олиш ҳақида ҳам қарор қабул қилади. Фавқулодда ҳолларда комиссиянинг илтимосига кўра ундириб олинадиган бу ҳақнинг миқдори қонунда белгиланган тартибда камайтирилиши мумкин.

Туман (шаҳар) комиссиялари ўз болаларини тарбиялашга нотўғри муносабатда бўлаётган ёки комиссия чиқарган қарорнинг бажарилишига тўсқинлик қилаётган ота-оналарга ёки улар ўрнини босувчи шахсларга таъсир кўрсатиш чораларини қўллаш ҳақида, шунингдек болалар ва ўсмирлар ҳуқуқбузарлик қилишлари учун шароит яратиб бераётган ёхуд вояга етмаган шахсларни жиноят ва жамиятга қарши бошқа ножўя ҳаракатлар қилишга ундаётган ёки жалб этаётган шахсларни жавобгарликка тортиш тўғрисида тегишли давлат органларига тақдимнома билан кирадилар. Ушбу Низомнинг 23-бандида кўзда тутилган таъсир кўрсатиш чоралари қўлланилаётганида туман (шаҳар) комиссияси ҳуқуқбузарлик ҳолатининг хусусиятини ва сабабларини, вояга етмаган шахснинг ёшини ва унинг ҳаёт шароитларини, унинг ҳуқуқбузарлик қилишда қай даражада иштирок этганлигини, шунингдек унинг турмушидаги, мактабдаги ва ишдаги хулқ- атворини албатта ҳисобга олиши лозим. Комиссиянинг вояга етмаганлар иши бўйича огоҳлантириш бериш тўғрисидаги қарори бир йил мобайнида амал қилади. Башарти таъсир кўрсатиш чораси қўлланилган вояга етмаган шахс ана шу муддат ичида янги ҳуқуқбузарлик содир этмаса, таъсир кўрсатиш чораси тугалланган деб ҳисобланади. Таъсир кўрсатиш чорасини қўллаган комиссия ўз қарорига биноан, башарти ана шундай таъсир кўрсатиш чораси қўлланилган вояга етмаган шахс намунали ахлоқи билан ўзининг тузалганлигини кўрсатган тақдирда, жазони бир йил ўтмасдан ҳам олиб ташлаши мумкин. Комиссиянинг вояга етмаган шахсни ўз ота-онаси, улар ўрнини босувчи шахслар ёки жамоат тарбиячилари назоратига ёхуд меҳнат жамоаси, жамоат ташкилоти кузатувига топшириш тўғрисидаги қарорининг амал қилиш муддати, башарти вояга етмаган шахс ўзининг намунали ахлоқи ва ишга ҳамда ўқишга бўлган ҳалол муносабати билан ўзининг тузалганлигини исбот этса, мазкур шахслар ёки ташкилотлар илтимосига биноан истаган вақтда бекор этилиши мумкин.

Танлаб олинган тарбиявий таъсир кўрсатиш чораси вояга етмаган шахсга таъсир қилмаган тақдирда, комиссия бундай вояга етмаган шахсга нисбатан ушбу Низомнинг 23-бандида санаб ўтилган таъсир кўрсатиш чораларидан қаттиқроғини қўллашга ҳақлидир. Т уман (шаҳар) комиссиясининг жарима солиш тўғрисидаги қарори шу қарор топширилган кундан бошлаб 15 кун мобайнида ана шундай жарима солинган шахс томонидан тўланиши лозим, бундай қарор устидан шикоят ёки протест берилган тақдирда эса, мазкур шикоят ёки протест қондирилмаганлиги ҳақида маълумотнома олинган кундан бошлаб 15 кундан кечиктирмай тўланади. 16 ёшдан 18 ёшгача бўлган шахслар мустақил иш ҳақига эга бўлмаса, жарима уларнинг ота-оналаридан ёки улар ўрнини босувчи шахслардан ундириб олинади. Комиссиянинг қарори билан солинган жарима Халқ банки муассасасига тўланади. Жарима муддатида тўланмаган тақдирда, комиссиянинг жарима солиш тўғрисидаги қарори жарима суммасини фуқаролик-процессуал қонунчилик билан белгиланган қоидаларга мувофиқ шундай жарима солинган шахснинг иш ҳақидан ёки бошқа маошидан, пенсияси ёки стипендиясидан мажбурий тартибда ушлаб қолиш учун юборилади. Башарти жарима солинган шахс ишламаётган бўлса ёки солинган жаримани бошқа сабабларга кўра унинг иш ҳақидан ёки бошқа маошидан, пенсияси ёки стипендиясидан ундириб олишнинг иложи бўлмаса, жарима комиссиянинг жарима солиш тўғрисидаги қарори асосида ундирувни ҳуқуқбузарнинг шахсий мол-мулкига, шунингдек умумий мулкдаги унинг улушига қаратиш йўли билан туман (шаҳар) суди суд ижрочиси томонидан ундириб олинади. Вояга етмаган шахслар махсус мактаб-интернатларда 15 ёшга етгунча сақланадилар, махсус касб-ҳунар коллежларида эса, 18 ёшга етгунга қадар сақланадилар.

Фавқулодда ҳолларда бундай ўқувчиларни махсус мактаб-интернатларда сақлаш муддати улар 16ёшга етгунларига қадар узайтирилиши мумкин. Вояга етмаган шахслар махсус ўқув-тарбия муассасаларида то ахлоқан тузалганларига қадар сақланадилар, лекин бу муддат уч йилдан ортиб кетмаслиги керак. Махсус ўқув-тарбия муассасалари жойлашган ердаги туман (шаҳар) комиссияси ўқувчига кўрсатиб ўтилган муассасаларда жорий ўқиш йилида ўрта умумий таълим мактаби ёки касб-ҳунар коллежининг тегишли синфини тугаллагунча уч йилдан кўпроқ муддатга қолишга ҳам рухсат бериши мумкин. Махсус мактабларнинг 15 ёшга тўлган, аммо ахлоқан тузалмаган ўқувчилари шу мактаблар жойлашган ердаги туман (шаҳар) комиссияси томонидан махсус касб-ҳунар коллежларига юборилиши мумкин. Вояга етмаган шахсларнинг махсус ўқув-тарбия муассасаларида бундан кейин бўлишларининг мақсадга мувофиқ-номувофиқлиги масаласи вақт- вақти билан, лекин йилига камида бир марта шу муассасалар жойлашган ердаги туман (шаҳар) комиссиялари томонидан мазкур комиссияларнинг ўз ташаббуси билан, ана шу муассасалар маъмуриятининг тақдимномаси ёки вояга етмаганларнинг ота-оналари ёки улар ўрнини босувчи шахслар илтимосига биноан кўриб чиқилади. Вояга етмаган шахслар учун белгиланган махсус ўқув-тарбия муассасаларига кар-соқовлар, кўрлар, руҳий касаллар, ақли заиф бўлган вояга етмаганлар, шунингдек махсус ўқув-тарбия муассасаларига қабул қилиш учун тиббиёт нуқтаи назаридан тўғри келмайдиган белгилар қўйилган рўйхатда кўрсатилган жисмоний камчилиги ва касалликлари бўлган болалар ҳамда ўсмирлар юборилиши мумкин эмас. Вояга етмаган шахснинг махсус ўқув-тарбия муассасасида бўлиши педагоглар кенгашининг шу муассаса раҳбари томонидан тасдиқланган қарори асосида мазкур муассаса жойлашган ердаги туман (шаҳар) комиссиясининг қарори билан бекор қилинади ва бу ҳақда, вояга етмаган

шахс шу муассасадан чиққунга қадар кўпи билан бир ой ичида, унинг яшаб турган жойидаги комиссияга хабар берилади. Бу комиссия вояга етмаган шахсни ишга жойлаштириш ёки ўқув юртига юбориш ҳамда унга зарур моддий-маиший шароитлар яратиб бериш юзасидан тегишли чора-тадбирлар кўриши шарт. Башарти вояга етмаган шахс тарбиялаш мақсадида "Меҳрибонлик" уйига ёки мактаб-интернатга юборилган бўлса, бу ҳолда уни "Меҳрибонлик" уйидан ёки мактаб-интернатдан чиқариш тўғрисидаги қарор шу "Меҳрибонлик" уйи ёки мактаб-интернат жойлашган ердаги комиссия томонидан қабул қилинади. Агарда тарбияланувчи махсус ўқув-тарбия муассасасидан, "Меҳрибонлик" уйидан чиқарилганидан кейин, унинг ота-онаси ёки улар ўрнини босувчи шахслар қонунда белгиланган тартибда ота-оналик ёки васийлик ҳуқуқидан маҳрум этилганликлари туфайли улар ҳузурига юборилиши мумкин бўлмаса, шунингдек тарбияланувчининг аввалги истиқомат жойига келиши бир қанча сабабларга кўра (ота-онаси ёки улар ўрнини босувчи шахслар йўқлиги, турмуши ва меҳнат қилиши ҳамда бундан кейин тарбияланиши учун қулай шароитлар йўқлиги сабабли) мумкин бўлмаса, шу муассасалар жойлашган ердаги туман (шаҳар) комиссияси вояга етмаган мазкур шахснинг маиший шароитини яхшилаш, уни ўқиш ёки ишга жойлаштириш чораларини кўради. Зарур ҳолларда туман (шаҳар) комиссияси вояга етмаган шахс устидан васий, ҳомий тайинлаш тўғрисидаги тақдимнома билан тегишли туман (шаҳар) ҳокимлигига мурожаат қилишга ҳақлидир. Ана шу масалаларни ҳал қилиш чоғида ушбу бандда кўрсатилган муассасалар жойлашган ердаги туман (шаҳар) комиссияси вояга етмаган шахс илгари яшаб келган жойдаги ёки унинг ота-онаси ёки улар ўрнини босувчи шахслар турган жойдаги комиссиянинг тегишли хулосасига эга бўлиши лозим.

Тарбия колониясидан озод бўлиб қайтган вояга етмаган шахс истиқомат қилаётган жойдаги комиссия мазкур шахс 18 ёшга етгунга қадар уни ишга ёки ўқишга жойлаштириш чораларини кўради ва унинг ахлоқини назорат қилиб боради. Озод бўлган вояга етмаган шахснинг ўз ота-онаси ёки улар ўрнини босувчи шахслар ҳузурига қайтишига уларнинг йўқлиги ёхуд ота-оналик ҳуқуқидан ёхуд васийлик ҳуқуқидан маҳрум этилганлиги муносабати билан имкон бўлмаса, озод бўлган ана шу вояга етмаган шахснинг илгари яшаб келган жойидаги комиссия колония маъмуриятининг тақдими билан уни ихтисосига мувофиқ келадиган ишга ёки ўқишга жойлаштириш, шунингдек унга тегишли уй-жой-маиший шароитлар яратиб бериш чораларини кўради. Тарбия колониясидан озод бўлган вояга етмаган шахсни тарбиявий мулоҳазалар сабабли илгариги истиқомат жойига юбориш мақсадга мувофиқ эмас деб топилган фавқулодда ҳолларда уни ишга жойлаштириш колония маъмуриятининг тақдими билан шу тарбия колонияси жойлашган комиссия томонидан амалга оширилади. Комиссия колониядан озод бўлган вояга етмаган шахсни у ёрдам сўраб мурожаат қилган кундан бошлаб 10 кун муддатдан кечиктирмай ишга ёки ўқишга жойлаштириш масаласини ҳал қилиши шарт. Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссияларнинг фаолиятини ташкил этиш. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Комиссия ўзига юкланган вазифаларга мувофиқ: туманлар, шаҳарлар, вилоятлар ҳокимликлари ва Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши ҳузурларидаги комиссиялар фаолиятини назорат қилади ва мувофиқлаштиради, уларнинг фаолиятларини таҳлил қилади, ижобий иш тажрибаларини умумлаштиради ва оммалаштиради, уларга ташкилий-услубий ёрдам кўрсатади;

Ўзбекистон Республикаси вазирликлари ва идораларининг вояга етмаганлар назоратсизлиги ва ҳуқуқбузарлигининг олдини олиш, уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш соҳасидаги фаолиятларини мувофиқлаштиради; - вояга етмаганлар ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, уларнинг назоратсизлиги ва ҳуқуқбузарликлари, ота-оналар қаровисиз қолган болаларни аниқлаш ва жойлаштириш билан боғлиқ муаммолар аҳволини ўрганиб чиқади ва умумлаштиради; - вояга етмаганлар назоратсизлиги ва ҳуқуқбузарликларининг олдини олиш, уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш соҳасидаги муҳим йўналишлар бўйича келишиб олинган ёндашишларни ишлаб чиқади, уларнинг олдини олиш бўйича тадбирларни республика даражасида ишлаб чиқишни ташкил этади. - комиссия ўз ваколатига киритилган муаммоларни ҳал этиш билан боғлиқ бўлган мақсадли дастурлар лойиҳаларини экспертиза қилишни амалга оширади ва вояга етмаганлар ҳуқуқларини бузишлар, уларнинг назоратсиз қолишлари ва ҳуқуқбузишларининг келиб чиқиши сабабларини таҳлил қилади; - вояга етмаганлар назоратсизлиги ва ҳуқуқбузишларининг олдини олиш, уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш масалалари бўйича таклифлар ишлаб чиқади; - васийлик ва ҳомийлик органлари фаолиятини ўрганади, уни такомиллаштириш юзасидан тавсияномалар ишлаб чиқади; - комиссия ваколатига кирувчи масалалар бўйича давлат бошқаруви органларининг таклифларини кўриб чиқади. Кўрсатиб ўтилган функцияларни бажариш чоғида Комиссия мазкур Низомнинг 19-бандида кўрсатилган ҳуқуқлардан фойдаланади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Абдумаджидов Г.А., Саркисянц Г.П. Правосудие и уголовный процесс Франции., -Т., 1992. 2. Апарова Т.В. Суды и судебный процесс Великобритании. Англия, Уэлься, Шотландия. М.: 1996. 3. Апарова Т.В. Статус судей в Великобритании. /Журнал Российского права. 1999. №7-8. 4. Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М., ”Бек” нашриёти, 1998. 5. Безнасюк А.С., Рустамов Х.У. Судебная власть: Учебник для вузов. -М.: ЮНИТИ-ДАНА, Закон и право, 2002. 6.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999.

Похожие

Туманлар ва шаҳарлар ҳокимликлари ҳузуридаги вояга етмаганлар ишлари

Вояга етмаганлар жиноятини тергов қилиш

Вояга етмаганлар жиноятини тергов қилиш

Нотариат фаолиятини ташкил этиш

Адлия органларининг инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича фаолиятини ташкил этиш