Tintuv qilish va voqea sodir etilgan joyni ko`zdan kechirish psixologiyasi - Юриспруденция - Рефераты

Tintuv qilish va voqea sodir etilgan joyni ko`zdan kechirish psixologiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44 KB

Tintuv qilish va voqea sodir etilgan joyni ko`zdan kechirish psixologiyasi REJA: 1. Tintuv o`tkazishning psixologik xususiyatlari. 2. Tintuv holatida tergovchining kasbiy fazilatlari. 3. Voqea sodir bo`lgan joyni ko`zdan kechirish psixologiyasi

1.Tintuv o`tkazishning psixologik xususiyatlari Tintuv paytida ma`lumot olishning asosiy usullaridan biri kuzatish va uning natijalarini darhol tahlil qilish bo`lib hisoblanadi. Ayniqsa tintuv qilinayotgan shaxs xulq - atvori juda ko`p narsalarni aytib berishi mumkin. Bundan kuzatishdan imkoni boricha to`laroq va haqqoniyroq natijaga erishish uchun bevosita tintuv vaziyatida tintuv qilinayotgan shaxs xulq - atvorining psixologik qonuniyatlaridan har tomonlama boxabar bo`lish zarur. Narsa va obyektlarni ko`zdan kechirish bilan birga uy hayvonlari va qushlarga e`tibor berish ham muayyan natija berishi mumkin, ba`zan ularning bezovtalanishi yashiringan odam yoki yashiringan narsalarning joyini ko`rsatib beradi. Uy hayvonlarining ko`pchiligi murda bilan yonma-yon turganlarida qattiq bezovtalanadilar, itlar begona odam bo`lsa, hurkiy boshlaydi va h.k. Tintuv paytida nishonga oluvchining (supervizor) ishtiroki maqsadga muvofiq bo`ladi, u izquvarning kamchiligini tuzatishi, sezdirmay kimga e`tibor berish zarurligini ko`rsatishi (yashikni surish, eshikchani ochish) mumkin. Tintuv o`tkazayotgan xodimlar jinoyatchilar turli yashirin joylarni hozirlayotganlarida bir qator psixologik omillarni ham e`tiborga olishlarini nazardan soqit qilmasliklari kerak.: Charchoq va avtomatizm tufayli diqqatning susayishini hisobga olish. Shuning e`tiborga olib, qidirilayotgan hujjatni ko`pincha kitob javonining o`rtasidagi kitobning ichiga solib qo`yadilar. 2. Jirkanishga umid bog`lash (go`ng orasiga yoki xojatxona tagiga ko`mib qo`yadilar). 3.Tergovchi tomonidan odamgarchilik va boshqa insoniy tuyg`ularning namoyon bo`lishini hisobga olish (daliliy ashyo bo`lishi mumkin bo`lgan narsani og`ir yotgan to`shak ostiga, chaqaloqning karavotiga, yaqin qarindoshlarining qabriga yashirish). 4. Predmetni ataylab ko`zga tashlanib turadigan joyga tashlab qo`yish. 5. Ikkita bir xilda yashirin tuynuk yasash, bunda jinoyatchilar bitta bo`sh tuynukni topishganidan keyin shunaqa tuynukni axtarib ko`rmaydilar, deb

hisoblaydilar. 6.Tintuv paytida mojaro qo`zg`ash va mojaro paytida qidirilayotgan narsani yashirishga ulgurishday hiylani ham qo`llash mumkin. Yuqoridagi shartlarga rioya etgan barcha ma`lumotlarni tahlil qilganda tergovchi tintuv vazifasining birinchi bosqichini to`g`ri hal qiladi. Tintuv holatida tergovchining kasbiy fazilatlari. Tintuv o`tkazish tergovchidan turli-tuman psixologik xislatlar, xususiyatlar, professional bilim, qobiliyat va malakani talab qiladi. Tintuv o`tkazishga tayyorgarlik mobaynida tergovchi quyidagi savollarga javob topishi talab qilinadi: Nimani qidirish kerak, qidirilayotgan predmetlarning shakl-shamoyili qanday? Tintuv qilinajak obyektning tuzilishi: maydoni, qanday reja bilan qurilgani, xona, eshik, derazalarning soni, mebellar va ularning joylashishi kabilar. Tintuv paytida gumonlanuvchidan boshqa yana kim bo`lishi mumkin? Tintuv qilinajak obyektning tabiiy va sun`iy yoritilishi qanday? Obyektda telefon yoki boshqa aloqa vositalari (ratsiya, qo`ng`iroq, selektor) bormi? Qidirilayotgan predmetlar qayerda bo`lishi mumkin? Tintuvni kim o`tkazadi? Ular qanday texnika vositalarini olishlari kerak? Tintuvni qay paytda o`tkazish muhim? Tintuv paytida tintuv bo`linmasi bilan qanday aloqa qilish mumkin? Tergovchi tintuv vaqtida tashkiliy ishlarni uyushtiradi. Uning muhim vazifasi tintuv jarayonida tintuv o`tkazayotgan shaxs bilan og`zaki muomala (kontakt) o`rnatishdan iborat. Tintuv paytida tintuv qilinayotgan shaxsni imkoni boricha ko`proq suhbatiga tortish, u yoki bu predmetlarning zarurati haqida savollar bilan suhbatga tortish ham muhim ahamiyatga ega. Uning so`zlari ichki holatini, tergovchining ayrim harakatlariga munosabatini sezdirib qo`yadi. So`z ohangi, gapirish uslubi – boshqa taassurotga nisbatan kishining haqiqiy kechinmalari, munosabati to`g`risida ko`proq ma`lumotlarni berishi mumkin.

Tergovchi tintuv mobaynida axloqiy - etik normalar doirasidan chiqmasligi, boshidan oxirigacha xushmuomalalik bilan ish ko`rishi, qo`pollik, haqorat, qo`rqitish kabilarga yo`l qo`ymasligi zarur. U uyi tintuv qilinayotgan shaxsga nisbatan nafrat, g`azab, jirkanish hislarini yashira oshili, o`zini tuta bilishi, oilaning boshqa a`zolarining izzat-nafsiga tegmasligi kerak, ya`ni tergovchi odob doirasida ishlashi lozim. Tintuv o`tkazilayotganda ayblanayotgan shaxsning ma`lumoti, madaniyati, kasbi, bilimlari, aql-idrok qobiliyatlarini e`tiborga olish muhimdir. Tintuv joyida qat`iy intizom o`rnatilishi, asosiy ishdan chalg`ituvchi ortiqcha gap-so`zlar, xonama-xona yurishlar taqiqlanishi zarur. Tintuv va hibsga olishning o`xshashligi shundaki, har ikkala holda ham gumonlanuvchining shaxsi o`rganiladi, sharoit tahlil qilinadi. Shuni unutmaslik kerakki, gumonlanuvchi ijobiy xislatlar bilan ta`riflangan bo`lsada, u qarshilik, jumladan, qurolli qarshilik ko`rsatishi ehtimolini nazardan soqit qilib bo`lmaydi. Qarshilik ko`proq hibsga olayotganda uchraydi, ayniqsa retsidivistlarni qo`lga olishda. Hibsga olishda shoshmaslik kerak, chunki gumonlanuvchi o`zini tuta olmasligi, affekt holatiga tushib qolishi mumkin. Jinoyatchini taslim bo`lishga ko`ndirish psixologik ta`sirning samarali vositasidir. Bunday paytlarda tergovchida shunday qobiliyat bo`lishi kerakki, u jinoyatchining psixologik xususiyatlarini yaxshi bilishi, ulardan oqilona foydalana olishi lozim. Muzokarada uning ko`ngliga yaqin, fikrlari bilan hisoblashadigan kishilarni: uning ota-onasi, farzandlari, qarindoshlari, do`stlarini taklif qilish maqsadga muvofiqdir. 3 . Voqea sodir bo`lgan joyni ko`zdan kechirish psixologiyasi Ko`zdan kechirish – alohida tergov harakati bo`lib, jinoyat izlarini boshqa daliliy ashyolarni izlab topish, voqea tafsilotini, hamda ushbu jinoiy ishga aloqador boshqa tafsilotlarni aniqlashga qaratilgan. Ko`zdan kechirish boshqa tergov harakatlarining tarkibiy qismidir. Voqea joyini ko`zdan kechirish tergov harakatlarining eng muhim sharti bo`lib, ana shu paytda olinadigan ma`lumotlar, taassurotlarning o`rnini boshqa tergov harakatlari yordamida to`ldirib bo`lmaydi.

Masalan, jinoyatchining qo`l va oyoq izlari, foydalangan qurollari muhim dalil bo`lib xizmat qiladi. Voqea joyini ko`zdan kechirish zudlik bilan o`tkazilishi kerak. Chunki izlar, daliliy ashyolar g`oyib bo`lishi, hodisaga guvoh bo`lganlar voqeaning tafsilotini bayon etishda unutib qo`yishlari mumkin. Ko`zdan kechirish mobaynida, ma`lumotlarning tanqisligi sharoitida qiyin masalalarni fikran hal etishga to`g`ri keladi, tergovchi bunday vaziyatda qo`lga kiritilgan faktlar, ayrim tafsilotlarga tayanadi, o`z bilimlari, professional va hayotiy tajribasidan ko`pincha hissiy (intuitiv) ehtimol va taxminlar darajasida foydalanadi. Tergov intuitsiyasi – ma`lumotlar qariyb yo`q bo`lgan bir vaziyatda ijodiy vazifani tez, bevosita hal etishga oid tajriba va bilimlardan orttirilgan aql - idrok qobiliyatdir. Taxminning tekshirib ko`rilishi jarayonida dastlabki versiya puch bo`lib chiqishi mumkin. Bu psixologik nuqtai nazardan ikki oqibatni keltirib chiqaradi. Avvalo yetishmayotgan ma`lumotlarni qidirishga kirishiladi. Voqea sodir etilgan joyni ko`zdan kechirish faqat jinoiy tafsilotlar haqida ma`lumotlar olishgina emas, balki jinoyatchi shaxsining xususiyatlarini (jismoniy, biologik, psixologik) bilib olish imkonini beradi. Voqea joyida jinoyatchining yoshi, jinoyatchilarning kasb - kori, professional malakasi, bilim va ko`nikmalari ko`zgudagidek aks etadi. (masalan, montyor signalizatsiyani o`chirib qo`yishga, slesar seyfni buzishga usta) Voqea joyini ko`zdan kechirish jarayonida o`tkaziladigan psixologik tahlil sodir etilgan jinoyat motivi xususida xulosa chiqarish imkonini tug`diradi. Jinoyat xarakter chizgilari –ochko`zlik, shafqatsizlik; irodaviy xususiyatlar – jangarilik, qo`rqoqlik kabilar aks etishi mumkin. Voqea joyidagi tafsilotlar ba`zan subyekt tomonidan jinoyat sodir etilayotgan paytdagi uning ayrim psixologik hissiy - emotsional holatini ham aks ettira oladi.

Похожие

Hodisa joyini ko`zdan kechirish

O`g`irlik, talonchilik va bosqinchilik jinoyatlarini tergov qilish

Айрим тергов ҳаракатларини амалга оширишнинг этик ва ахлоқий асослари

O`t qo`yish va yong`in xavfsizligi qoidalarini buzish jinoyatlarini tergov qilish

Nomusga tegish jinoyatini tergov qilish