Prokurorning nazorati hujjatlari, ularning mazmuni, keltirish asoslari va tartibi - Юриспруденция - Рефераты

Prokurorning nazorati hujjatlari, ularning mazmuni, keltirish asoslari va tartibi

Загружено в:

21.05.2023

Скачано:

0

Размер:

85 KB

Prokurorning nazorati hujjatlari, ularning mazmuni, keltirish asoslari va tartibi Reja: 1. Prokuror nazorati hujjatlari, ularning mazmuni, keltirish asoslari va tartibi. 1. Protest. 2. Qaror. 3. Taqdimnoma. 4. Ariza. 5. Ogohlantiruv.

Prokuror nazorati hujjatlari, ularning mazmuni, keltirish asoslari va tartibi Qonun buzilishining darajasi(xarakteri)ga qarab, prokuror tegishli prokuror nazorati hujjatini qabul qiladi. Protest, qaror, taqdimnoma, ariza va ogohlantiruv prokuror nazorati hujjatlaridir . (O‘zbekiston Respublikasining “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonunning 37-moddasi). Qonuniylikka rioya etish ustidan prokurorning ta’sir ko‘rsatish hujjatlari sifatida qo‘llanadigan protest, qaror, taqdimnoma, ariza va ogohlantiruvlar ma’lum talablarga javob berishi kerak: -Ular qonun buzilishiga oid dolzarb, muhim va ahamiyatli holatlarga qaratilgan bo‘lishi lozim, bunday holat aniqlanganda prokurorning protsessual aralashishi zaruriyati va tegishli qaror zaruriyati va tegishli qaror qabul qilinishini taqazo etadi. -Prokurorning huquqiy hujjatlarida mavjud xulosa va takliflar asoslangan va qonuniy bo‘lishi kerak. Ular aniq faktlarga asoslangan bo‘lishi kerak. -Prokuror rahbarning o‘zi qonunni buzgan shaxsga nisbatan qo‘llanishi mumkin bo‘lgan ma’muriy va intizomiy choralarni oldindan qo‘llamasligi va buni rahbarga qo‘yib berishi kerak. -Prokurorlik nazorati hujjatlarni chiqarishda amaliyotda qabul qilingan har bir hujjatga oid tuzilishi, shakl va rekvizitlarga hamda eng asosiysi, hujjatning mazmunli bo‘lishiga e’tibor berish lozim. -Nihoyat, huquqiy hujjat yuridik va uslubiy jihatdan xat-savodlilik bilan yozilishi kerak. O‘zbekiston Respublikasining “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonunning 56- moddasida ko‘rsatilishicha , “1-moddadagi, 7-moddaning to‘rtinchi qismidagi, 8-moddaning ikkinchi qismidagi, 28-modda birinchi qismining o‘ninchi, o‘n birinchi, o‘n ikkinchi, o‘n to‘rtinchi, o‘n beshinchi va o‘n oltinchi xatboshilaridagi, 29-moddaning ikkinchi qismidagi, 31-moddaning uchinchi, to‘rtinchi va sakkizinchi

xatboshilaridagi, 34, 35, 36, 38, 39, 40, 41, 42-moddalardagi "prokuror" degan atama zamirida o‘z vakolatlari doirasida ish olib borayotgan O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurori, Qoraqalpog‘iston Respublikasi prokurori, viloyatlar, Toshkent shahar, tumanlar, shaharlar prokurorlari va ularga tenglashtirilgan prokurorlar, shuningdek ularning o‘rinbosarlarini tushunish kerak . (O‘zR 22.09.2008 y. O‘RQ-181-son Qonuni taxriridagi qism)” Ko‘rinib turibdiki, protest, taqdimnoma kiritish, ogohlantiruv hujjatini qo‘llash, ariza bilan murojaat qilish, intizomiy, ma’muriy hamda jinoiy javobgarlikka tortish haqida qaror qabul qilish vakolati O‘zbekiston Respublikasining “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonunning 56-moddasi talabiga ko‘ra:  O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurori;  Qoraqalpog‘iston Respublikasi prokurori;  Viloyatlar, Toshkent shahar, tumanlar, shaharlar prokurorlari;  va ularga tenglashtirilgan prokurorlar;  shuningdek ularning o‘rinbosarlarga tegishlidir. Protest. Qonunga zid bo‘lgan hujjatga nisbatan p r o t ye s t ni prokuror ana shu hujjatni qabul qilgan organga yoki yuqori turuvchi organga keltiradi. Mansabdor shaxsning noqonuniy qaroriga nisbatan ham xuddi shunday tartibda protest keltiriladi. Protest kelib tushgan vaqtdan boshlab o‘n kunlik muddatdan kechiktirmay ko‘rib chiqilishi shart. Qonunbuzarlikni darhol bartaraf etish talab qilingan alohida hollarda prokuror protestni ko‘rib chiqishning qisqartirilgan muddatini belgilashga haqli. Protestni ko‘rib chiqish natijalari to‘g‘risida uch kunlik muddat ichida prokurorga yozma ravishda ma’lum qilinadi. Protest kollegial organ tomonidan ko‘rib chiqiladigan hollarda majlis kuni haqida prokurorga ma’lum qilinadi va u majlisda ishtirok etishga haqlidir.

Protest shu hujjatni qabul qilgan organ (mansabdor shaxs) yoki yuqori turuvchi organ (mansabdor shaxs) tomonidan rad etilganda, shuningdek protest qonunda belgilangan muddat ichida ko‘rib chiqilmagan taqdirda, prokuror ana shu hujjatni g‘ayriqonuniy deb e’tirof etish to‘g‘risidagi ariza bilan sudga murojaat etishga haqli. Sudga ariza protest rad etilganligi to‘g‘risidagi xabar olingan paytdan boshlab yoki protestni ko‘rib chiqish uchun qonunda belgilangan muddat o‘tganidan keyin bir oylik muddat ichida berilishi mumkin. Prokuror tomonidan sudga ariza berilishi protest keltirilgan hujjatning amal qilishini ariza sudda ko‘rib chiqilganga qadar to‘xtatib qo‘yadi. (O‘zbekiston Respublikasining “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonunning 38- moddasi). Qonunda protestning shakli, mazmuni, unda ko‘rsatilishi kerak bo‘lgan masala mazmunining tuzilishi qanday bo‘lishi haqida (masalan, protestning nomi, qayerda va qachon qabul qilinayotganligi, qabul qilayotgan shaxsning lavozimi, kirish qismi, asoslantiruvchi qismi, protest uchu nasos qilib ko‘rsatilashi lozim bo‘lgan qonun normasi, talabni qanday shakl, usul va uslubda berilishi) talab keltirilmagan. Bu masala yuqorida qayd etilgan vakolatli prokurorlarning ixtiyoriga havola qilingan. Shunday bo‘lishiga qaramasdan, prokurorlik amaliyotida hujjat qanday bo‘lishi kerakligi haqida ma’lum bir talablar shakllangan Qoida bo‘yicha, protestning majburiy rekvizitlaridan biri bu hujjatning nomi,  ya’ni, “Protest” deb atalishi;  Huquqiy aktni chiqarayotgan organning nomi va mansabdor shaxsning egallagan lavozimi;  (masalan:Toshkent shahar, Hamza tumani prokurori, adliya maslahatchisi Daliyev Shuxrat Erkinovich);  Huquqiy aktni qabul qilinishiga asos bo‘luvchi nomlanish  (masalan : Ma’lum bir tuman xokimining 000 sonli qarorini bekor qilish yoki o‘zgartirish uchun );

 Huquqiy hujjatni chiqish sanasi va nomeri  (2008 yilning 25 oktbyar kuni № 000);  Protestning mazmuni: bayon hamda asoslantiruvchi qism  (prokuror g‘ayriqonuniy deb hisoblagan hujjatning qabul qilinganligi va hujjatda aks ettirilgan hujjatni g‘ayriqonuniyligini aks ettiruvchi holat va nima uchun hujjat g‘ayriqonuniy, qonunga zid ekanligini asoslantiruvchi normativ hujjat mazmuni aks ettiriladi hamda aynan qonun talabi bo‘yicha qanday bo‘lishi kerakligi izoh qilinadi);  Protest kiritishning huquqiy asosi va yo‘l qo‘yilgan qonunbuzilish holatini ochib beriladi, uni bartaraf etilishini shartligi qayd etiladi;  (...asoslarga ko‘ra, bekor qilinishi yoki o‘zgartirilishi lozim deb hisoblayman);  Protest kiritish uchun huquqiy asos ko‘rsatiladi  (masalan, O‘zbekiston Respublikasining «Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonunining 38,56 moddalariga asoslanib)  Protestni ajralmas qismi bo‘lib, uning hulosa qismi hisoblanadi. Hulosa qismida, prokuror g‘ayriqonuniy deb hisoblagan hujjatni bekor qilish yoki uni qonunga zid bo‘lgan qismi qisman o‘zgartirish shartligini talab tariqasida aks ettiradi. Bu yerda, bekor qilinishi kerak bo‘lgan hujjat kim tomonidan va qachon kiritilganligi hamda uni nima deb nomlanganligi aniq ko‘rsatilishi kerak;  Protestni kelib tushgan kundan boshlab, 10 kun muddat ichida ko‘rib chiqilishi shartligini hamda protestni ko‘rib chiqish natijasi haqida prokurorga yozma ravishda ma’lum qilish talabi qayd etiladi;  Zarur bo‘lgan hollarda, protest kollegial tartibda ko‘riladigan bo‘lsa, prokurorning ishtirokini ta’minlash majburiyati ko‘rsatib o‘tiladi (bunday holatlarda, protestni ko‘rib chiqish sanasi haqida prokurorga oldindan habar qilinishi shart); Protest albatta, prokuror yoki uning o‘rinbosari tomonidan imzolanishi shart hisoblanadi.

Qaror. Prokuror mansabdor shaxs yoki fuqaro tomonidan sodir etilglan qonun buzilishining xususiyatiga qarab jinoyat ishi, ma’muriy yoki intizomiy javobgarlik to‘g‘risidagi ish qo‘zg‘atish haqida q a r o r chiqaradi. Prokuror qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda ham qaror chiqaradi. Har bir chiqariladigan qaror tegishli (jinoyat protsessual, ma’muriy, mehnat yoki shu kabi) qonunchilikda belgilangan talablarga javob berishi kerak Agar so‘z jinoyat ishini qo‘zg‘atish borasida borsa bu yerda Jinoyat protsessual kodeks talablariga rioya etish kerak qarorda bunda uning chiqarilgan shaxsning ismi- sharifi va mansabi hamda unvoni, ishni qo‘zg‘atish uchun sabab va asoslar jinoyat kodeksining moddasi va jinoyat ishininng keyingi yo‘nalishi ko‘rsatilishi kerak Ma’muriy yoki intizomiy javobgarlik to‘g‘risidagi ishni qo‘zg‘atish haqidagi prokurorning qarori kelib tushgan kundan boshlab o‘n besh kun ichida organ yoki mansabdor shaxs tomonidan ko‘rib chiqilishi shart. Uni ko‘rib chiqish natijalari haqida uch kunlik muddatda prokurorga yozma ravishda ma’lum qilinadi. (O‘zbekiston Respublikasining “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonunning 39- moddasi). O‘zbekiston RespublikasiningJinoyat-protsessual kodeksi 33-moddasida “Prokuror”ning jinoyat protsessidagi o‘rni belgilangan bo‘lib, unda ko‘rsatilishicha, O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurori va unga bo‘ysunuvchi prokurorlar surishtiruv va dastlabki tergov bosqichlarida O‘zbekiston Respublikasi qonunlarining aniq va bir xilda ijro etilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi. Prokuror surishtiruv va dastlabki tergov bosqichlarida qonunning buzilishini, kim tomonidan sodir etilganligidan qat’i nazar, bartaraf etish uchun qonunda nazarda tutilgan chora-tadbirlarni o‘z vaqtida ko‘rishi shart. Prokuror o‘z vakolatlarini har qanday organ va mansabdor shaxsdan mustaqil ravishda, faqat qonunga bo‘ysunib va O‘zbekiston Respublikasining Bosh prokurori ko‘rsatmalariga tayangan holda amalga oshiradi.

O‘zbekiston RespublikasiningJinoyat-protsessual kodeksi 34-moddasida “Prokurorning vakolatlari” qayd etilgan: Prokuror surishtiruv va dastlabki tergov bosqichlarida ushbu Kodeksning 243, 382-388, 558-moddalarida nazarda tutilgan vakolatlarni amalga oshiradi. Prokuror sud muhokamasida qatnashib, ushbu Kodeksning 409-moddada nazarda tutilgan vakolatlarni amalga oshiradi . Prokurorning vakolatlari (O‘z.Res.JPKning382-moddasida qayd etilgan) “Surishtiruv va dastlabki tergov harakatlarini yuritishda qonunlarning ijro etilishi ustidan nazorat prokuror tomonidan amalga oshiriladi. Jinoyat sodir etilgani to‘g‘risidagi ariza va xabarlarni ko‘rish hamda hal qilish, tekshirishni amalga oshirishning ushbu Kodeksda belgilangan tartibi, chiqarilgan qarorlarning qonuniyligi surishtiruv va dastlabki tergov organlarining qonunlarning ijro etilishi ustidan olib boradigan nazoratining sohasidir. Surishtiruv va dastlabki tergov organlari tomonidan qonunlarning ijro etilishi ustidan nazoratni amalga oshirib, prokuror o‘z vakolati doirasida: ● surishtiruv va dastlabki tergov organlaridan ishlarni tekshirish uchun, sodir etilgan jinoyatlarga oid tezkor-qidiruv, surishtiruv, dastlabki tergov ishlarining borishiga doir hujjatlarni, materiallarni va boshqa ma’lumotlarni talab qilib oladi; ● sodir etilgan yoki tayyorlanayotgan jinoyatlar haqidagi ariza va ma’lumotlarni qabul qilish, ro‘yxatdan o‘tkazish va hal etish to‘g‘risidagi qonun talablari qay darajada ijro etilayotganligini har oy kamida bir marta tekshiradi; surishtiruvchilar va tergovchilarning qonunga xilof hamda asossiz qarorlarini bekor qiladi; ● qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasini qo‘llash to‘g‘risida sudga iltimosnoma kiritadi yoki iltimosnomaga rozilik beradi yoxud qamoqda saqlab turish muddatini uzaytirish to‘g‘risida sudga iltimosnoma kiritadi ● surishtiruv organlariga shaxslarni ushlash, majburiy keltirish, qidirish, tintuv o‘tkazish, olib qo‘yish to‘g‘risidagi qarorlarni, sudning qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ajrimini ijro etishni, boshqa tergov

harakatlarini bajarishni topshiradi, shuningdek prokuror yoki prokuratura tergovchisi yurituvidagi ishlar yuzasidan jinoyatlarni ochish va jinoyat sodir etgan shaxslarni aniqlash uchun zarur choralar ko‘rish to‘g‘risida ko‘rsatmalar beradi; ● surishtiruvda, dastlabki tergovda ishtirok etadi hamda zarur hollarda ushbu Kodeksga muvofiq har qanday ish bo‘yicha ayrim tergov harakatlarini shaxsan bajaradi yoki tergovni to‘liq amalga oshiradi; (O‘zR 22.09.2008 y. O‘RQ-181-son Qonuni taxriridagi xat boshi) ● tintuv o‘tkazishga, pochta-telegraf jo‘natmalarini xatlash va ularni olib qo‘yishga, telefonlar va boshqa so‘zlashuv qurilmalari orqali olib boriladigan so‘zlashuvlarni eshitib turishga, ayblanuvchini lavozimidan chetlashtirishga va qonunda nazarda tutilgan hollarda surishtiruv organi hamda tergovchining boshqa harakatlariga ruxsat beradi; ● dastlabki tergov muddatlarini ushbu Kodeksda belgilangan hollarda va tartibda uzaytiradi; ● ishlarni surishtiruv va dastlabki tergov organlariga qo‘shimcha tergov o‘tkazish to‘g‘risidagi o‘z ko‘rsatmalari bilan qaytaradi; ● jinoyat ishini surishtiruv organidan tergovchiga, prokuraturaning bir tergovchisidan boshqasiga, ushbu Kodeksda belgilangan hollarda va tartibda esa bir dastlabki tergov organidan boshqasiga o‘tkazadi; ● surishtiruvchini yoki tergovchini, basharti ular ishning tergovi chog‘ida qonun buzilishiga yo‘l qo‘ygan bo‘lsalar, surishtiruv yoxud dastlabki tergov ishlarini davom ettirishdan chetlatadi; ● jinoyat ishlari qo‘zg‘atadi yoki ularni qo‘zg‘atishni rad etadi, ishlarni tugatadi yoxud yuritilishini to‘xtatadi; ● qonunda nazarda tutilgan hollarda tergovchining ishni tugatishiga rozilik beradi; ● ayblov xulosasini yoki qarorini tasdiqlaydi, ishlarni sudga yuboradi. Prokurorning ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibga muvofiq surishtiruv va dastlabki tergov organlariga tergovga qadar tekshirish o‘tkazish, ishlarni qo‘zg‘atish va tergov qilish bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatmalari ana shu organlar

uchun majburiydir” deyilgan. Albatta bu protsessual harakatlarni amalga oshirishda prokuror qaror deb nomlangan prokuror nazorati hujjatidan keng foydalanadi. Taqdimnoma. Prokuror o‘z faoliyati mobaynida qonun buzilish hollari uning kelib chiqish sabablari va bunga imkoniyat yaratib berayotgan shart-sharoitlarni aniqlasa, ushbu qonun buzilish hollarini bartaraf etish vakolatiga ega bo‘lgan organ yoki mansabdor shaxs nomiga t a q d i m n o m a kiritadi. Taqdimnoma qoida bo‘yicha qonun bilan belgilangan tartibda prokuror va uning o‘rinbosari tomonidan imzolanib, qonun buzilishini bartaraf etuvchi va ularning oldini olish chora-tadbirlarini ko‘ruvchi davlat organlariga va mansabdor shaxslariga yohud ularning yuqori turuvchi organlariga yuboriladi. Aniqlangan qonun buzilishi holatlari huddi shu tekshirilgan korxona, muassasa va tashkilotning tarmoq idoralari bo‘yicha ham aniqlanishi mumkin bo‘lgan tarqalganlik xususiyatiga ega bo‘lganda yoki prokuror taqdimnomasi rad etilganda yoxud taqdimnoma bo‘yicha noto‘g‘ri qaror qabul qilingan bo‘lsa, taqdimnoma yuqori turuvchi organga yoki mansabdor shaxsga yuboriladi. Taqdimnoma darhol ko‘rib chiqilishi va ko‘rilgan chora-tadbirlar to‘g‘risida bir oylik muddat ichida prokurorga yozma ravishda ma’lum qilinishi lozim. Taqdimnomada qonun buzilishida aybdor mansabdor shaxslarni intizomiy, ma’muriy yoki moddiy javobgarlikka tortish haqidagi prokuror talablari bayon etilishi mumkin. Buning uchun javobgarlikning ushbu turlarini qo‘zg‘atish haqidagi maxsus qaror chiqarilishi shart emas. Taqdimnoma kollegial organ tomonidan ko‘rib chiqiladigan hollarda majlis kuni haqida prokurorga ma’lum qilinadi va u majlisda ishtirok etishga haqli. Taqdimnomani tayyorlashda nafaqat uning chiqarilishi uchun aniq sabablardan, balki ushbu taqdimnoma yuboriladigan korxona, muassasa yoki tashkilotdagi qonuniylik va huquq-tartibotning holati haqidagi xulosalardan foydalanish kerak. Prokuror o‘z taqdimnomasida yo‘l

qo‘yilgan qonun buzilishlari ularga imkoniyat yaratgan sabab va sharoitlardan tashqari ushbu qonun buzilishi hollarini bartaraf etish va ularning oldini oluvchi sharoitlarni yaratishga imkon beradigan chora-tadbirlar haqida ko‘rsatib o‘tsa maqsadga muvofiqdir. Taqdimnoma qoida bo‘yicha qonun buzilishini bartaraf etuvchi va ularning oldini olish chora-tadbirlarini ko‘ruvchi davlat organlariga va mansabdor shaxslariga yuboriladi. Qonun buzilishi tarqalganlik xususiyatiga ega bo‘lganda yoki prokuror taqdimnomasi rad etilganda yoxud taqdimnoma bo‘yicha noto‘g‘ri qaror qabul qilingan bo‘lsa, taqdimnoma yuqori turuvchi organga yoki mansabdor shaxsga yuboriladi. Taqdimnoma o‘z shakliga ko‘ra ma’lum talablarga javob berishi kerak. Taqdimnomada quyidagi elementlar mavjud bo‘ladi: Taqdimnoma kiritish uchun asos bo‘lgan materiallar (o‘tkazilgan tekshiruv natijalari, qonuniylikka rioya etilishi haqidagi materiallarni umumlashtirish va tahlil qilish jinoyatni tergov qilish natijalari va h.k); buzilgan qonun nomi va yo‘l qo‘yilgan qonun buzilishiga olib kelgan sabablar va sharoitlar tavsifi; qonun buzilishiga olib kelgan sabab va sharoitlarni bartaraf qilish va huquqbuzarliklarning oldini olish uchun tavsiya qilinadigan chora-tadbirlari; qonun buzilishiga yo‘l qo‘ygan aniq mansabdor shaxslarni ko‘rsatish; ularni javobgarlikka tortish haqidagi prokuror takliflari; taqdimnomani darhol ko‘rib chiqilishi va ko‘rilgan chora-tadbirlar to‘g‘risida bir oylik muddat ichida prokurorga yozma ravishda ma’lum qilinishi lozimligi haqidagi talab; prokurorning lavozimi va darajali unvoni, taqdimnomani kiritish sanasi, taqdimnoma muallifi imzosi. Umuman, taqdimnoma nafaqat qonun buzilishi hollarini bartaraf qilishga xizmat qilmasdan, balki qonun buzilishini oldini olishda ahamiyati yuqoridir. Taqdimnoma darhol ko‘rib chiqilishi va ko‘rilgan chora-tadbirlar to‘g‘risida bir oylik muddat ichida prokurorga yozma ravishda ma’lum qilinishi lozim. Taqdimnoma kollegial organ tomonidan ko‘rib chiqiladigan hollarda majlis kuni haqida prokurorga ma’lum qilinadi va u majlisda ishtirok etishga haqlidir.

Ariza. Prokuror nazorati hujjati sifatida a r i z a Prokuror fuqarolar, yuridik shaxslar va davlatning huquqlari hamda qonuniy manfaatlarini himoya qilish uchun sudga ariza bilan sudga ariza bilan murojaat qilish huquqiga ega. Prokuror arizasi - bu sud muhokamasi orqali qonunlarning bir xilda va aniq ijro etilishi qonun buzilishi hollari va sud tartibida bartaraf etilishi lozim bo‘lgan va aybdor shaxslarni javobgarlikka tortishning samarali vositasidir. Prokurorning arizasi sud tomonidan qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda ko‘rib chiqiladi. Prokuror arizasidan davlat boji olinmaydi. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 46-moddasiga ko‘ra, prokuror boshqa shaxslarning huquqlarini va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish uchun ariza bilan sudga murojaat etish huquqiga ega. Shuningdek, prokuror boshqa shaxslar tashabbusi bilan qo‘zg‘atilgan ishni ko‘rishda boshidan ishtirok etish huquqiga ega. Arizada quyidagilar ko‘rsatilishi lozim: 1) ariza berilayotgan sudning nomi; 2) prokurorning lavozimi va familiyasi, nomi, sharifi hamda ariza kimning manfaatini ko‘zlab berilganligi, o‘sha shaxsning nomi (familiyasi, nomi va otasining ismi) va manzili (da’vogar); 3) javobgarning nomi va manzili; 4) da’vogarning talabi; 5) agar da’vo baholanishi lozim bo‘lsa, uning baxosi; 6) da’vo talablariga asos bo‘lgan holatlar va da’vo talablarining asoslarini tasdiqlovchi dalillar; 7) arizaga ilova qilingan hujjatlar ro‘yxati. Albatta, ishning xususiyatiga qarab, arizada ko‘rsatiladigan ma’lumotlar va uning shakli farqlanishi mumkin.

Ammo bu prokuror arizasining mamlakatimizda fuqarolar va yuridik shaxslar, qolaversa, davlat huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishdagi ahamiyatiga hech qanday ta’sir etmaydi. U prokuror ta’sir hujjatlaridan biri sifatida samarali vosita bo‘lib qolaveradi. Prokuror fuqarolar, yuridik shaxslar va davlatning huquqlari hamda qonuniy manfaatlarini himoya qilish uchun sudga ariza bilan murojaat qilish huquqiga ega. Prokurorning arizasi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda ko‘rib chiqiladi. Prokuror tomonidan ma’lum bir organ yoki mansabdor shaxsning g‘ayriqonuniy deb hisoblagan hujjatiga nisbatan kiritilgan protest rad etilsa, yoki ko‘rib chiqilmasa ham shu hujjatni qonunga muvofiqlashtirish uchun ham sudga ariza bilan murojaat qilinishi mumkin. “Protest shu hujjatni qabul qilgan organ (mansabdor shaxs) yoki yuqori turuvchi organ (mansabdor shaxs) tomonidan rad etilganda, shuningdek protest qonunda belgilangan muddat ichida ko‘rib chiqilmagan taqdirda, prokuror ana shu hujjatni g‘ayriqonuniy deb e’tirof etish to‘g‘risidagi ariza bilan sudga murojaat etishga haqli. Sudga ariza protest rad etilganligi to‘g‘risidagi xabar olingan paytdan boshlab yoki protestni ko‘rib chiqish uchun qonunda belgilangan muddat o‘tganidan keyin bir oylik muddat ichida berilishi mumkin. Prokuror tomonidan sudga ariza berilishi protest keltirilgan hujjatning amal qilishini ariza sudda ko‘rib chiqilganga qadar to‘xtatib qo‘yadi”. (O‘zbekiston Respublikasining “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonunning 38-moddasi). Bunday arizalar tegishli fuqarolik sudlariga beriladi. Prokurorning arizasi sudda ko‘rilayotganda, prokuror ishtirok etishi va o‘z arizasida ko‘rsatilgan vajlarni asoslab berishi kerak. Prokurorning sudga bergan arizasi albatta qanoatlantiriladi degan mazmunni bermaydi. Sud taqdim qilingan hujjatlarni ko‘rib chiqib, qonun talablariga binoan, o‘z vakolatlari doirasida qaror qabul qiladi. Ogohlantiruv. Ogohlantiruv muhim prokuror nazorati hujjati hisoblanadi. Prokuror fuqarolarning qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlariga, huquq va erkinliklariga,

jamiyat hamda davlat manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan g‘ayriqonuniy xatti-harakatlar tayyorlanayotganligi xususida ishonchli ma’lumotlar mavjud bo‘lganda huquqbuzarlikning oldini olish maqsadida mansabdor shaxslar va fuqarolarni qonunning buzilishiga yo‘l qo‘ymaslik haqida yozma ravishda ogohlantiradi hamda huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikni tushuntiradi. Ogohlantiruv to‘g‘risida prokuror yuqori turuvchi organga (mansabdor shaxsga), shuningdek ogohlantiruvchi e’lon qilingan shaxsning ishi, o‘qish joyi bo‘yicha ish beruvchiga (ma’muriyatga) yoki yashash joyidagi fuqarolarning o‘zini-o‘zi boshqarish organiga ma’lum qilishga haqli. (O‘zbekiston Respublikasining “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonunning 42- moddasi). Ogohlantiruv yo‘llangan shaxs hujjatdan norozi bo‘lsa, yuqori turuchi prokurorga shikoyat qilishi mumkin. Ogohlantiruvda ko‘rsatilgan harakatlar bajarilmaganda, aybdor shaxs intizomiy, fuqarolik, ma’muriy yoki jinoiy javobgarlikka tortilishi mumkin. Ogohlantirilgan shaxs ogohlantiruv bilan tanishtirilishi va buni hujjatda o‘z imzosi bilan tasdiqlashi lozim. Ogohlantiruv prokuror nazorati hujjati sifatida jiddiy ahamiyatga ega bo‘lgan hujjat bo‘lgani sababli, arzimagan og‘zaki ogohlantirilishi mumkin bo‘lgan holatlar bo‘yicha kiritilmaydi. Ogohlantirilgan shaxs bu hujjat orqali o‘ziga fuqarolarning qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlariga, huquq va erkinliklariga, jamiyat hamda davlat manfaatlariga zarar yetkaz maslik, huquqbuzarlikning oldini olish, qonunning buzilishiga yo‘l qo‘ymaslik mas’uliyatini oladi .

Adabiyotlar: 1.Baskov V.I. Prokuror nazorati (darslik, rus tilida) M.,” Bek” nashriyoti, 1998. 2.Davletov A. Dj. Prokuror nazorati (darslik, rus tilida). Nukus. Bilim.1999. 3. Inog‘omjonova Z.F. umumiy tahriri ostida Jinoyat protsessi (umumiy qism, darslik, o‘zbek tilida) T.: 2002 y., «Yangi asr avlodi». 4.Madaliyev O.M. Prokuror nazorati. Darslik. Maxsus qism. – T.: TDYUI, 2009. – 884 b.t. 5.Madaliyev O.M. Prokuror nazorati. Darslik. Umumiy qism. – T.: TDYUI, 2009. – 26, 5 b.t. 6. O.M.Madaliyev, A.A.Ergashev. Prokuror nazorati. O’quv-uslubiy qo’llanma. TDYuI. 2010 y. 15,2. b.t. –B. 240. 7. O.M.Madaliyev. Prokuror nazorati. Darslik. Umumiy qism. Toshkent – “ILM ZIYO”. – 2012. –B. 314 8. O.M.Madaliyev. Prokuror nazorati. Darslik. Maxsus qism. Toshkent – “ILM ZIYO”. – 2012. –B. 504 9. M.H.Rustamboyev, O.M.Madaliyev. Huquqni muxofaza qiluvchi organlar faoliyatini tashkil etish. Darslik. Toshkent – “ILM ZIYO”. – 2012. –B. 638

Похожие

Qonunlar ijrosi ustidan prokuror nazorati

Protsessual muddatlar va chiqimlar

Jinoyatchilikka qarshi kurashuvchi organlar tomonidan qonunlarni ijro etishlari ustidan prokuror nazorati

Sudlarda fuqarolik ishlari va xo`jalik nizolarini ko`rib chiqishda prokuror vakolatlari

O`zbekiston Respublikasi prokuratura organlarining tizimi