Парламентлараро ҳамкорлик

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

64 KB

Скачать

Парламентлараро ҳамкорлик Режа: 1. Ҳалқаро парламентлараро ҳамкорлик ташкилотлари. Парламентлараро иттифоқ. 2. ЕҲҲТ Парламент ассамблеяси .Европа парламенти. 3. Халқаро парламентлараро ташкилотларнинг халқаро демократик институтлар тизимидаги ўрни.

1.Ҳалқаро парламентлараро ҳамкорлик ташкилотлари. Парламентлараро иттифоқ. Ҳалқаро парламентлараро ташкилотлар бу давлатларнинг парламентлари ўртасидаги муносабатларини ривожлантириш ҳамда бу алоқаларни янгича тартибда такомиллаштириш бу ташкилотларнинг бош мақсадидир. Парламентлараро халқаро ҳамкорлик ташкилотлари: Парламентлараро иттифоқ, Парламент ассамблеяси, ЕҲХТ, Европарламент, Осиё парламентлари тинчлик учун кураш Ассоциацияси. Ғарбий Европанинг 12та мамлакатини бирлаштирувчи – Европа ҳамжамияти жаҳон сиёсатининг муҳим омили, иқтисодий, ҳуқуқий ва ижтимоий-маданий воқелиги бўлиб қолмоқда. Иқтисодий интеграция жараёни Бельгия, Нидерландлар ва Люксембург ўртасида божхона иттифоқини тузишдан бошланди. 1951 йилда Бельгия, Франция, ГФР, Италия, Нидерландлар ва Люксембург Европа кўмир ва пўлат бирлашмасини тузиш ҳақидаги Шартномага имзо чекдилар. 1957 йилда Рим шартномалари имзоланиб, уларга кўра Европа Кенгаши ташкилоти тузилди. Ушбу ташкилотнинг муҳим органи бўлиб, Европа парламенти ҳисобланади. 1989 йилда ўзининг 40-йиллигини нишонлаган Европа Кенгаши- биринчи умумевропа консультатив сиёсий ташкилоти ҳисобланиб, унга Ғарбий Европанинг 25 мамлакати- ҳам НАТО аъзолари, ҳам нейтрал давлатлар, “Умумий бозор” аъзолари ва бошқа Европа мамлкатлари кирди . Ҳоз и рги кунда Европа давлатлари интеграциялашув жа раёнини бошидан кечирмоқда . Айнан мана шу босқичда ҳамкорликни таъминловчи ташкилотларнинг тузилиши ниҳоятда аҳамиятлидир. 2 - § .ЕҲҲТ Парламент ассамблеяси . Европа парламенти. Европа Кенгаши органлари ичида 177та депутат ва 177 та депутат ўринбосаридан иборат Парламентлараро ассамблея ажралиб туради. Бу ассамблеянинг ҳозирги кундаги аҳамияти ниҳоятда катта бўлиб ҳисобланади.

Бизга маълумки Европа узоқ давр мобайнида интеграциялашув жараёнини амалга ошириб бормоқда.Бу интеграциялашув самараси ўлароқ Европа ҳамжамияти вужудга келди . Европа ҳамжамияти ўз шартномасига эга. Бу шартномани аъзо давлатлар албатта имзолашлари зарур.Европа иттифоқи тўғрисидаги шартномага мувофиқ Европа парламенти вужудга келган. Европа парламенти аъзо давлатларнинг вакиллари асосида шаклланиб вакиллик органи сифатида фаолият юритади. Европарламент Европа ҳамжамияти вакиллик органи ҳисобланади. 1976 йил сентябрда Кенгаш “Европа парламентлараро ассамблеясининг умумий тўғридан-тўғри сайловлар орқали сайлаш тўғрисида”ги Актни қабул қилди. У фақатгина бир неча қоидани ўрнатиб, қолганини аъзо-мамлакатлар ихтиёрига қолдирди. Европарламентнинг асосий раҳбарий органлари бўлиб, Раис ва Раис, унинг 14 ўринбосарлари ва квесторлардан (маслаҳат овохи ҳуқуки билан) иборат Бюро ҳисобланади. Бюро аъзолари бўлиб, маслаҳат ҳукуқига эга бўлган 5та квестор ҳисобланади ва улар парламентга тегишли маъмурий ва молиявий функцияларни бажаради. Квесторлар ҳайъати 1977 йилда депутатларнинг бевосита фаолиятига тегишли муаммоларни ҳал қилиш учун тузилди. Улар депутат корпусининг ўзига хос бошқарувчилари ҳисобланади. Европа парламенти Европа ҳамжамиятига аъзо мамлакатлар манфаатларини ифода этади. Депутатлари сони Ницца шартномасига мувофиқ 732 вакиллардан иборат . Сайловлар беш йиллик муддат яъни ваколат муддати тугаши билан ўтказилади. Сайланадиган депутатлар Европа ҳамжамиятига аъзо давлатлар фуқаролари орасидан умумий ,тенг, ҳамда яширин овоз бериш йўли орқали шакллантирилади. Европа парламентининг ялпи мажлислари одатда Страсбургда (Франция) ўтказилади. Депутатлар эркин мандат ҳуқуқидан фойдаланади.Аъзолар бирон-бир аъзо давлатларга ҳеч қайси жиҳатдан бўйсинмайдилар.

Бу парламент ўз иш фаолиятини белгиловчи регламентини ўзи қабул қилади. Европарламент Ҳамжамият тўғрисидаги шартномага мувофиқ Раис ҳамда ўн тўртта ўринбосардан иборат ўз раёсатини ташкил этади. (Европарламент Регламентининг 21- моддаси 1-қисми) Европарламент аъзолари ўзларининг сиёсий мансублигига қараб фракциялар ташкил этишлари мумкин.Европарламентнинг ваколатларига бюджет масалаларини ҳал этиш, ҳуқуқ ижодкорлик фаолиятини амалга ошириш ,ҳалқаро ҳуқуқий шартномаларни тасдиқлаш юзасидан розилик беради, Ҳамжамиятга янги аъзолар қабул қилиш масалалари юзасидан қарорлар қабул қилиш ва ҳоказо. Бундан ташқари Европарламент Европа ҳамжамияти ҳудудида ташқи сиёсат ҳамда ҳавфсизлик сиёсати масалаларини ҳам амалга оширишда бевосита иштирок этади . Европа ҳамжамияти ҳудудида яшаётган барча фуқаролар, юридик ва жисмоний шахслар ўзларининг яшаш ва иш манзилига эга бўлса Европарламентга ёки Омбудсманга шикоят билан мурожаат қилишлари мумкин.(Ҳамжамият тўғрисидаги шартноманинг 21,ва 195 моддалари ). Айнан шикоят юзасидан Европарламент бирон-бир тўхтамга келади ва қарор қабул қилади. Бир қатор мамлакатларда, айниқса Европа мамлакатларида халқаро ҳуқуқ нормалари бошқа қонунлар олдида афзалликка эга. Халқаро ҳуқуқ, шунингдек ўзидан орқада қолган ёки унга зид бўлган давлат ички ҳуқуқий нормаларининг барчасини бекор қилади. Бироқ, халқаро ҳуқуқ нормалари миллий ҳуқуқ ва давлатнинг ҳар бир ички хатти-ҳаракатини белгиловчи конституция олдида устунликка эга бўлмайди. Айнан Конституция шак- шубҳасиз устуворликка эга бўлганлиги сабабли халқаро ҳуқуқ нормалари ҳокимиятнинг қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд тармоқлари учун мажбурий ҳисобланади. Бундай мажбурият конституциявий йўл билан мустаҳкамланган бўлмаса, халқаро ҳуқуқ нормаларининг устунлигини таъминлаш мушкул бўлади.

Анчагина яқин амалий алоқалар ўрнатилган Европа Парламенти билан муносабатларни чуқурлаштиришга катта эътибор қаратилди. 2000 йилнинг июнь ойида Брюсселда Ўзбекистон Республикаси ва Европа Иттифоқи ўртасида шериклик ва хамкорлик қилиш тўғрисидаги битим доирасида тузилган Европа Иттифоқи Парламентлараро хамкорлик қўмитасининг биринчи мажлиси бўлиб ўтди. Мажлисда Шериклик ва хамкорлик тўғрисидаги битим кучга кирганидан кейин Ўзбекистон ва Европа Иттифоқи ўртасидаги муносабатларни янада ривожлантириш масалалари муҳокама қилинди. Ўзбекистон Европа Иттифоқи Парламент Ҳамкорлиги қўмитаси иккинчи мажлиси 2001 йил 18 июнда Тошкент шахрида ўтказилди. Мажлисда мазкур қўмитанинг Брюссель шахрида 2000 йил 5-6 июнда ўтказилган биринчи мажлиси баённомаси тасдиқланди, Европа Иттифоқи билан Ўзбекистон Республикаси ўртасидаги муносабатларнинг ҳозирги ҳолати юзасидан ўзаро фикр алмашинилди. 1997 йилда Тошкентда Олий Мажлис ЕХҲТ Парламент Ассамблеяси билан биргаликда нуфузли халқаро анжуман ЕХҲТ Парламент Ассамблеяси Бюросининг кенгайтирилган мажлисини хамда «Марказий Осиё ва Кавказда минтақавий хавфсизлик ва сиёсий, иқтисодий, ижтимоий хамда инсонпарварлик масалалари» мавзуидаги семинар ўтказганлиги муҳим воқелик бўлиб қолди. Хавфсизлик муаммолари бўйича ниҳоятда нуфузли анжуманнинг Тошкент шаҳрида ўтказилганлиги Ўзбекистоннинг жахон майдонидаги юксак обрў -эътибори далили бўлиб қолди. 3 - § . Халқаро парламентлараро ташкилотларнинг халқаро демократик институтлар тизимидаги ўрни. Ҳозирда дунёда бир неча ҳалқаро ташкилотлар дунё давлатларининг муштарак орзуларини рўёбга чиқариш мақсадида фаолият олиб бормоқдалар.

Ҳалқаро парламентлараро ташкилотларнинг ҳозирги кунда демократик институтлар тизимидаги ўрни ниҳоятда катта. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ташқи сиёсат соҳасидаги ваколатларини амалга оширишда халқаро парламентлараро ҳамкорлик масалалари муҳим ўрин тутади. Бу борада мамлакатимиз парламенти, хусусан унинг ҳар иккала палатаси томонидан Евросиё иқтисодий ҳамкорлиги ташкилоти, Шанхай ҳамкорлиги ташкилоти, Парламентлараро Ассамблея доирасида ҳамкорлик алоқалари ўрнатилган. Шунингдек, Олий Мажлис томонидан бошқа давлатлар парламентлари ўртасида икки томонлама ва кўп томонлама муносабатлар йўлга қўйилган. Буни Ўзбекистон Республикаси парламенти юқори палатаси томонидан ратификация қилинган қатор халқаро ҳужжатлар ва миллий қонунчилигимиз мисолида исботлаш мумкин. Ҳалқаро шартномаларни ратификация қилишнинг умумий тартиби 1995 йил 22 декабрда қабул қилинган «Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари тўғрисида»ги қонун билан тартибга солинади. Мазкур қонун Венада қабул қилинган иккита конвенция - 1986 йил 21 мартдаги «Давлатлар билан халқаро ташкилотлар ўртасидаги ёки халқаро ташкилотлараро шартномалар хуқуқи тўғрисида»ги Конвенция хамда 1969 йил 23 майдаги «Халқаро шартномалар хуқуқи тўғрисида»ги Конвенцияга хамоҳанг тарзда яратилган. 1969 йил 23 майда қабул қилинган «Халқаро шартномалар хуқуқи тўғрисида»ги Вена Конвенциясининг 14 -моддасига мувофиқ шартноманинг ўзи учун мажбурий эканлигига давлат томонидан розилик берилиши, агар шартномада қуйидагилар назарда тутилган бўлса, ратификация тарзида ифодаланади: Шуни таъкидлаш жоизки, биринчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси иш даврида 70 та халқаро шартномани ратификация қилди, халқаро Конвенцияларга қўшилиш тўғрисида 64 та қарор қабул қилди. 3 3 Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси. — 1999. №9. — 15 б.

Иккинчи чақириқдаги Олий Мажлис 2000 йилда 18 та, 2001 йилда 100та шартнома, битим ва Конвенцияни ратификация қилди. 4 Ўзбекистон парламентида Германия, Туркия, Латвия, Покистон, Италия, Венгрия,Қозоғистон , Қирғизистон, Тожикистон, Молдова ва Болгария давлатларининг бошлиқлари, Литва, Украина, Қозоғистон, Туркия ва Бельгия хукуматларининг рахбарлари, Қирғизистон, Грузия, Латвия, Россия Федерацияси парламентларининг спикерлари, шунингдек Европа, Осиё, Африка ва Америка қитъаларининг 50дан ортиқ мамлакатларидан таниқли жамоат ва сиёсат арбоблари қабул қилинди. БМТ, ЕХҲТ, НАТО, Парламентлараро Иттифоқ, ЕХҲТ Парламент Ассамблеясининг, Европарламентнинг, Европа Кенгаши ва бошқа йирик халқаро сиёсий, харбий — иқтисодий ташкилотларнинг раҳбарлари ва намоёндалари Олий Мажлисга ташриф буюрдилар. Айниқса, Европа мамлакатлари Ўзбекистонга катта қизиқиш билан қараётганлигини алоҳида таъкидлаш жоиздир, юксак даражадаги ташрифларнинг ярмидан ортиғи ана шу мамлакатлар чекига тўғри келади. Олий Мажлис делегациялари Парламентлараро Иттифоқ конференциялари ҳамда ЕХҲТ Парламент Ассамблеясининг ҳар йилги сессияларида иштирок этиб келмоқда. Ўзбекистон вакиллари халқаро ташкилотларда маърузалар қилиб, ахборот ва таклифлар билан сўзга чиқиб, давлатимиз обрўси янада ошишига ҳисса қўшдилар. Республика парламенти фаолияти жаҳон хамжамиятида кенг қизиқиш уйғотмоқда. Олий Мажлиснинг бўлиб ўтган барча сессияларида дипломатия корпуси, халқаро ташкилотлар намоёндалари, республика оммавий ахборот воситалари вакиллари ва Ўзбекистонда аккредитация қилинган хорижлик журналистлар ҳозир бўлдилар. Олий Мажлис депутатлари халқаро конференциялар, симпозиумлар ва семинарларда қатнашдилар, Олий Мажлис делегациялари З0 дан ортиқ 4 Халилов Э.Ҳ. Ўзбекистон Республикасининг қонун чиқарувчи олий органи:сохта ва — килликдан ҳақиқий парламентаризмга қадар//Масъул муҳаррирлар: Э.В.Воҳидов, М.М.Миролимов. . Т.:Ўзбекистон, 2001.. 258 . б.

мамлакат, шу жумладан Германия, Дания, Польша, АҚШ, Франция, Швеция, Ҳиндистон ва бошқа мамлакат — ларнинг парламент иши билан танишдилар. Бу хол депутатларнинг билим доирасини кенгайтириш, парламент фаолияти тажрибасини алмашиниш, ундан қонун ижодкорлиги билан боғлиқ амалиётда фойдаланиш имкониятларини берди. 1 1 Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси..1999..№9,20-21.б.

$Асосий адабиётлар 1. Конституционное (государственное) право зарубежннх стран. Учебник. В 4-х томах. Тома 1-2. Отв. ред. Б.А.Страшун. -М.: Бек. 1995. - 778 с. 2. Конституционное (государственное) право зарубежн ы х стран. Учебник. В 4-х томах. Том 3. Отв. ред. Б.А.Страшун. -М.: Бек. 1997. - 764 с. 3. Конституционное право зарубежных стран. /В.Е. Чиркин Москва: Изд-во "Юристь", 2002. - 622 с. 4. Хамедов И.А. , Хакимов М,М. Парламентское право : Учебное пособие \ Под редакцией М.Х. Рахманкулова. – Ташкент 2003 г. 5. Конституционное Государственное право зарубежных стран. /М.Ф. Чудаков. - Минск: Издательство "Харвест", 1998. - 783 с 6. Парламентское право России: Учебные пособие / Под ред. И.М. Степанова, Т.Я. Хабриевой. М.: Юристъ, 1999. 224 с. 7. Булаков О.Н. Парламентское право Российской Федерации: Учебное пособие. Ростов н/Д: Феникс, 2000. 8. Конституционное право зарубежных стран в схемах.А. Щ.Якушев. - Москва: Издательство "Приор", 1999. - 334 с. 9. Конституционное право зарубежных стран в схемах. А . Щ . Якушев. - Москва: Издательство "Приор", 1999. - 334 с.$

Парламентлараро ҳамкорлик

20.09.2019

0

64 KB

Похожие