Органлар, уларнинг ҳуқуқий мақоми - Юриспруденция - Рефераты

Органлар, уларнинг ҳуқуқий мақоми

Загружено в:

27.10.2023

Скачано:

0

Размер:

30.6435546875 KB

Органлар, уларнинг ҳуқуқий мақоми Режа: 1. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органлар тушунчаси турлари. 2. Тезкор бўлинма ва унинг турлари . 3. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг ваколатларини чегаралаш тушунчаси ва турлари . 4. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг ҳуқуқлари . 5. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг мажбуриятлари .

Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлик хизмати, Давлат чегарасини қўриқлаш органлари- Ўзбекистон Республикаси Миллий хавфсизлик хизмати ; Ўзбекистон Республикаси божхона органлари- Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси ; солиқ, валютага оид жиноятларга ва жиноий даромадларни легаллаштиришга қарши курашиш органлари - Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги Солиқ, валютага оид жиноятларга ва жиноий даромадларни легаллаштиришга қарши курашиш д епартаменти ТҚФни амалга оширувчи органлар “Тезкор-қидирув фаолияти тўғрисида”ги Қонунда белгиланган вазифаларни фақат Ўзбекистон Республикасининг тегишли қонунлари ва норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари (“Давлат сирларини сақлаш тўғрисида”, “Ўзбекистон Республикаси Миллий хавфсизлик хизмати тўғрисида”, “Ўзбекистон Республикасининг Давлат чегараси тўғрисида”, “Гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддалар тўғрисида”, “Терроризмга қарши кураш тўғрисида”ги қонунлари, Ўзбекистон Республикасининг Божхона кодек си, Ўзбекистон Республикасининг Жиноят- ижроия кодекси, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори билан тасдиқланган “Ички ишлар вазирлиги тўғрисида муваққат низом” ва бошқ.) билан белгиланган ўз ваколатлари доирасида ҳал этадилар. ТҚФни амалга оширувчи органларнинг тезкор бўлинмалари жиноят- ижроя тизими ходимлари билан ҳамкорликда ушбу тизимга кирувчи тергов ҳибсхоналарида тезкор-қидирув тадбирларини ўтказишга ҳақлидир. ТҚФ тўғрисидаги қонун 10-моддасининг 6-қисмига мувофиқ, бошқа давлат органлари, шунингдек юридик ва жисмоний шахслар томонидан тезкор-қидирув фаолиятини амалга ошириш тақиқланади. Ушбу қоида Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 121-моддасидан келиб чиқади. 2. Тезкор бўлинма ва унинг турлари

Тезкор бўлинма – ТҚФни бевосита амалга оширувчи бўлинма. Тезкор бўлинмалар ТҚФ тўғрисидаги қонунда белгиланган ТҚФни амалга оширувчи органлар таркибига киради. Бундай бўлинмалар рўйхати Ўзбекистон Республикасининг идоравий норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари билан белгиланади. Бажараётган вазифаларининг ҳажми (ҳудудийлиги, мураккаблиги, ихтисослашув ва бошқ.)га қараб, тезкор бўлинмалар бош бошқарма, бошқарма, бўлим, бўлинма, гуруҳ 1 бўлиши мумкин. Бажараётган вазифаларининг хусусиятига қараб тезкор бўлинмаларнинг қуйидаги турлари фарқланади: 1. ТҚТ ўтказишни режалаштирувчи ва ташкил этувчи бўлинмалар . 2. ТҚТ ўтказувчи бўлинмалар (фаолият йўналишига кўра): - соҳавий – уюшган жиноятчиликка, контрабандага, иқтисодий ҳуқуқбузарликларга, молия-кредит соҳасидаги ва бошқа хил жиноятларга қарши кураш бўйича; - бошқа давлатларнинг органлари билан ўзаро алоқа қилиш (чет эл мамлакатлари органлари билан ўзаро алоқа ва тезкор ўтказишларни ташкил этиш, халқаро терроризм ва трансмиллий уюшган жиноятчиликка қарши кураш бўйича халқаро операцияларни тайёрлаш ва ўтказиш) бўйича; - тезкор-қидирув тадбирлари (қидириш, ташқи кузатиш, яширин кузатиш, аниқлаш, тезкор аниқлаш)ни ўтказиш бўйича; - фаол ва махсус тадбирлар бўйича ; - махсус дастурлар бўйича; - махсус текширувлар бўйича; - тезкор-транспорт бўлинмалари. 3. ТҚТ ўтказишни техник жиҳатдан таъминловчи бўлинмалар: - махсус тадбирларни тезкор-техник таъминлаш бўйича ; 1 Масалан: Ўзбекистон Республикаси ИИВ Жиноят қидирув ва терроризмга қарши кураш бош бошқармаси, Ўзбекистон Республикаси ДБҚ К онтрабанд ага қарши кураш бошқармаси, вилоят ИИБ жиноят қидирув бўлими ва ҳ.к.

- муҳандислик -техни ка , ахборот, радио электрон ва компьютер хавфсизлиги бўйича . 4. ТҚТ ўтказишнинг ахборот таъминоти бўлинмалари: - тезкор ҳисобларни юритиш бўйича; - тезкор ахборотга ишлов бериш бўйича; - тезкор-таҳлилий ; - тезкор прогноз бўйича ; - махсус тадқиқотлар ва эксперт лик баҳолашлари бўйича ; - маълумотлар базаларини юритиш бўйича. 5. ТҚТ ўтказишни таъминловчи бошқа бўлинмалар: - жанговар ва махсус тайёргарлик бўйича ; - шахсий хавфсизлик бўйича; - давлатни муҳофаза қилиш (фаол тадбирлар, жисмоний ҳимоя) бўйича; - кинология бўлинмалари. Тегишли органда тезкор-қидирув бўлинмалари мавжуд бўлмаган ҳолда ТҚФни амалга ошириш билан боғлиқ вазифаларни айрим лавозимларни эгаллаб турган шахслар бажаради. 3.3. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг ваколатларини чегаралаш тушунчаси ва турлари Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг ваколатларини чегаралаш (тезкор-қидирув фаолияти бўйича идоравий тааллуқлилик) – ТҚМни амалга оширувчи органлар ўртасида ТҚТ ўтказиш бўйича ваколатларни чегаралаш . Идоравий тааллуқлилик турлари: 1) предметга кўра – ғайриқонуний қилмиш хусусиятига қараб. ТҚМни амалга оширувчи органларнинг фаолият йўналишларидан келиб чиқил белгиланади. Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари

билан тегишли органларнинг ваколатлари доирасига қуйидаги фаолият йўналишлари киритилган: а) Ўзбекистон Республик ас и ички ишлар органлари : - шахс хавфсизлигини таъминлаш ; - жиноятлар ва маъмурий ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш ва тўхтатиш; - жиноятларни аниқлаш ва фош этиш ; - жамоат тартибини сақлаш ва жамоат хавфсизлигини таъминлаш; - хусусий мулк, давлат мулки, муниципал мулкни ҳамда мулкнинг бошқа шаклларини ҳимоя қилиш; - жисмоний ва юридик шахсларга уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишга қонунда белгиланган доирада ёрдам бериш; - гиёҳвандлик воситалари, психотроп моддалар ва уларнинг прекурсорлари билан қонунга хилоф равишда муомала қилишга қарши курашиш; жазоларни ижро этиш хизмати: - маҳкумлар, жазони ижро этиш муассасалари ходимлари ва бошқа шахсларнинг шахсий хавфсизлигини таъминлаш; - жазони ижро этиш муассасаларида тайёрланаётган ва содир этилаётган жиноятларни ҳамда белгиланган сақлаш режимини бузиш ҳолларини аниқлаш, уларнинг олдини олиш ва фош этиш; - озодликдан маҳрум этиш жойларидан қочган маҳкумларни қидириш; - маҳкумлар мазкур муассасага етиб келгунга қадар содир этган жиноятларни аниқлаш ва фош этиш; б) Ўзбекистон Республикаси Миллий хавфсизлик хизмати органлари : - контрразведка фаолияти (чет эл давлатлари махсус хизматлари ва ташкилотлари, шунингдек айрим шахсларнинг Ўзбекистон Республикаси хавфсизлигига путур етказишга қаратилган разведка ва бошқа фаолиятини аниқлаш, уларнинг олдини олиш ва уларни тўхтатиш);

- разведка фаолияти (чет эл давлатлари, ташкилотлар ва шахсларнинг Ўзбекистон Республикасининг ҳаёт учун муҳим манфаатларига дахл этувчи реал ва потенциал имкониятлари, ҳаракатлари, режалари ва ниятлари тўғрисида ахборотни қўлга киритиш ва унга ишлов бериш, шунингдек давлат Ўзбекистон Республикаси хавфсизлигини таъминлаш манфаатларида амалга оширувчи чора-тадбирларга кўмаклашиш); - жиноятчилик ва террористик фаолиятга қарши кураш (суриштирув ва дастлабки терговни юритиш қонун билан миллий хавфсизлик хизмати ваколатлари доирасига киритилган жосуслик, террористик фаолият, уюшган жиноятчилик, коррупция, қурол-яроғ ва гиёҳвандлик воситалари билан қонунга хилоф равишда муомала қилиш, контрабанда ва бошқа жиноятларни аниқлаш, уларнинг олдини олиш ва уларни фош этиш, шунингдек Ўзбекистон Республикаси конституциявий тузумини ўзгартириш мақсадини кўзлаган ғайриқонуний қуролли тузилмалар, жиноий гуруҳлар, айрим шахслар ва жамоат бирлашмалари фаолиятини аниқлаш, уларнинг олдини олиш, уларни тўхтатиш ва фош этиш); - Давлат чегарасини қўриқлаш борасидаги фаолият (Ўзбекистон Республикаси Давлат чегараси қонунга хилоф равишда ўзгартирилиши ва ундан ўтилишига йўл қўймаслик мақсадида Давлат чегарасини ҳимоя қилиш ва қўриқлаш, жисмоний ва юридик шахслар томонидан Давлат чегараси режими, чегара олди режими ва Давлат чегараси орқали ўтказиш пунктларидаги режимга риоя этилишини таъминлаш; Ўзбекистон Республикасининг чегара олди ва алоҳида иқтисодий зонаси ҳудудида республиканинг иқтисодий ва бошқа қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш ва қўриқлаш); -ахборот хавфсизлигини таъминлаш (Ўзбекистон Республикасида ва унинг Ўзбекистон Республикасидан ташқаридаги муассасаларида ахборот- теле коммуникация тизимлари ҳамда шифрланган, махфийлаштирилган ва бошқа турдаги махсус алоқа тизимларини ҳимоя қилиш ва қўриқлаш);

- ўта муҳим объектларнинг қўриқланишини таъминлаш (давлат аҳамиятига молик объектлар – Ўзбекистон Республикаси, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Раиси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Раиси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Раиси, Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди Раиси, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Раиси, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Раиси, Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори, чет эл давлатлари ва ҳукуматлари бошлиқлари хавфсизлигини, шунингдек, зарур ҳолда, Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарорига биноан, Ўзбекистон Республикаси давлат лавозимларини эгаллаб турган бошқа шахслар, давлат хизмати ходимлари, чет эллик шахслар (улар Ўзбекистон Республикаси ҳудудида бўлган вақтда) хавфсизлигини таъминлаш; - Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари билан белгиланган бошқа фаолият ; в) Ўзбекистон Республикаси божхона органлари : шошилинч тергов ҳаракатларини бажариш ва суриштирув ўтказиш Ўзбекистон Республикаси жиноят-процессуал қонун ҳужжатлари билан божхона органларининг ваколатлари доирасига киритилган жиноятларни аниқлаш, уларнинг олдини олиш, уларни тўхтатиш ва фош этиш, уларни тайёрлаётган, содир этаётган ёки содир этган шахсларни аниқлаш ва топиш; божхона чегараси орқали олиб ўтилаётган товарларни ТҚФни амалга оширувчи бошқа органлар назорати остида етказиб бериш божхона органлари билан келишилган ҳолда амалга оширилади; 2) ҳудудийлик белгисига кўра – қонунга хилоф қилмиш содир этилган жойга қараб. Ўзбекистон Республикасининг маъмурий-ҳудудий бўлиниши (туман, вилоят, Ўзбекистон Республикаси таркибидаги Қорақалпоғистон Республикаси) ва ТҚФни амалга оширувчи бўлинмалар қайси органлар таркибига кирса, шу органларнинг тегишли ҳудудга хизмат кўрсатиш бўйича ваколатлари билан белгиланади. Идоралар раҳбарларининг қарорларига кўра

ТҚФни турли даражадаги бўлинмалар – ҳам ҳудудий органлар, ҳам марказий девон бўлинмаларининг ходимлари амалга ошириши мумкин; 3) хусусийлик белгисига кўра – муайян объ ектларга нисбатан (масалан, Миллий хавфсизлик хизматининг қўшинлардаги органлари (ҳарбий контрразведка) – Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари, бошқа қўшинлар ва ҳарбий тузилмаларга, шунингдек уларнинг бошқарув органларига нисбатан; ТҚФни амалга оширувчи ҳар бир орган хусусий хавфсизликни таъминлашни мустақил равишда амалга оширади). ТҚФ тўғрисидаги қонун 11-моддасининг 1-қисмига мувофиқ, суриштирув ва тергов органлари иш юритувида бўлган жиноят ишлари бўйича тезкор-қидирув тадбирлари тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органлар томонидан Ўзбекистон Республикаси Жиноят- процессуал кодексининг 43-боби (“Дастлабки терговнинг умумий шартлари”)да назарда тутилган терговга тегишлиликка мувофиқ ўтказилади. 3.4. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг ҳуқуқлари Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органлар ТҚФнинг қонунда белгиланган вазифаларини ҳал этишда: - ТҚФ тўғрисидаги қонуннинг 14-моддасида назарда тутилган тезкор- қидирув тадбирларини ошкора ва ноошкора ўтказиш; - махфийлик асосида кўмаклашиш истагини билдирган шахслар билан пулли ёки бепул ҳамкорлик ўрнатиш; - юридик ёки жисмоний шахсларнинг розилиги билан уларга тегишли хизмат жойлари ва турар жойлардан, транспорт воситалари ва бошқа мол- мулкдан фойдаланиш; - ўз зиммаларига юклатилган вазифаларни ҳал этиш учун махсус билимларга эга бўлган мутахассислар ёрдамидан фойдаланиш;

- видео- ва аудиоёзув, кино- ва фотосуратга олиш воситаларини, шунингдек инсоннинг ҳаёти ва соғлиғи, юридик ва жисмоний шахсларнинг мол-мулки, атроф-муҳит учун хавфсиз бошқа техника воситаларини қўллаш; - тезкор-қидирув учун мўлжалланган ахборот тизимларини яратиш ва улардан фойдаланиш ҳуқуқига эга (ТҚФ тўғрисидаги қонуннинг 12- моддаси). Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органлар қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ҳуқуқларга ҳам эга бўлиши мумкин. Масалан: - ТҚФни амалга оширувчи корхоналар, ташкилотлар, муассасалар, бўлинмаларнинг идоравий мансублигини, улар мансабдор шахсларининг шахсини, шунингдек уларга махфийлик асосида кўмаклашаётган фуқаролар шахсини шифрловчи ҳужжатлардан конспирация мақсадларида фойдаланиш; - қонунда белгиланган вазифаларни ҳал қилиш учун зарур бўлган корхоналар, ташкилотлар, муассасалар ва бўлинмаларни Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тузиш. ТҚФни амалга оширувчи органлар мансабдор шахсларининг қонуний талаблари улар қўйилган жисмоний ва юридик шахслар томонидан ижро этиш учун мажбурийдир. ТҚФни амалга оширувчи органлар мансабдор шахсларининг қонуний талабларини бажармаслик ёки уни қонуний амалга оширишга монелик қилиш Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида назарда тутилган жавобгарликка тортишга сабаб бўлади. 3.5. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг мажбуриятлари Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органлар ТҚФнинг қонунда белгиланган вазифаларини ҳал этишда: - ўз ваколатлари доирасида инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини, юридик ва жисмоний шахсларнинг мол-мулкини ҳимоя қилиш, шунингдек шахс, жамият ва давлат хавфсизлигини таъминлаш юзасидан барча зарур чораларни кўриши;

- жиноятларнинг олдини олиш, уларни аниқлаш, уларга барҳам бериш ва уларни фош этиш, шунингдек жиноятларни тайёрлаш ва содир этишга дахлдор бўлган шахсларни аниқлаш ҳамда топиш чораларини кўриши; - суриштирув, тергов органларидан ва суддан яшириниб юрган, жиноий жазодан бўйин товлаётган шахсларни, бедарак йўқолган шахслар ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда бошқа шахсларни қидиришга, шунингдек таниб олинмаган мурдаларнинг шахсини аниқлашга доир ишларни ташкил этиши; - тезкор-қидирув тадбирлари ўтказиш тўғрисидаги суриштирув, тергов органларининг ёзма топшириқларини, прокурорнинг кўрсатмалари ва топшириқларини бажариш бўйича барча зарур чораларни кўриши; - ТҚФ ни амалга оширишда конспирация принципига риоя этиши; - фуқароларнинг шахсий ҳаётига тегишли, шаъни ва қадр-қимматига дахлдор маълумотларни уларнинг розилигисиз ошкор этмаслиги; - ТҚФни ўтказишда фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғи, юридик ва жисмоний шахсларнинг мол-мулки хавфсизлигини таъминлаши; - ТҚФни ўтказишда атроф-муҳит хавфсизлигини таъминлаши; - ўз ходимларининг ҳамда тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларга кўмаклашаётган шахсларнинг, шунингдек улар оила аъзоларининг хавфсизлигини, уларнинг мол-мулкини жиноий тажовузлардан ҳимоя қилишни таъминлаши; - мазкур органлар ваколатига тааллуқли, ўзларига маълум бўлиб қолган жиноий фаолият фактлари тўғрисида бир-бирини хабардор қилиши ҳамда зиммаларига юклатилган вазифаларни бажаришда бир-бирига зарур ёрдам кўрсатиши; - ўз зиммаларига юклатилган вазифаларни бажаришда тезкор-қидирув фаолиятининг мавжуд куч ва воситаларини самарали қўллаши шарт (ТҚФ тўғрисидаги қонуннинг 13-моддаси).

Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органлар зиммасида қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа мажбуриятлар ҳам бўлиши мумкин. Масалан: - бир-бирига (Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ТҚФни амалга оширувчи органларга) ўзига маълум бўлган, ушбу органлар ваколатлари доирасига кирадиган жиноий фаолият фактлари тўғрисида хабар бериш ва зиммаларига юкланган вазифаларни ҳал этишда бир-бирига зарурий ёрдам кўрсатиш; - тегишли халқаро ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари, чет эл давлатлари ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ва махсус хизматларининг сўровларини Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномаларида назарда тутилган асосда ва тартибда бажариш.

хулоса Тезкор-қидирув тадбирлари билан тергов ҳаракатлари ўратасидаги ўхшаш томонлари ва фарқларни кўрсатинг. Сизнингча, яна қандай турдаги тезкор қидирув тадбирлар билан қонунчиликни тўлдириш мумкин. Тошкент ша ҳар М.Улуғбек тумани, А.Югнакий маҳалласи 25 уй олд томони, 2 подъез ёнида ёши тахминан 18 - 2 5 ларда, бўйи 1 70 см, эгнида малла рангли аёллар кийими , қора рангли норка телпак, қўлида қора рангли тўрли қўлқоп бўлган номаълум аёл жинсига мансуб жасад топилди. Мурда кўздан кечирилганда унинг кўкрак қисми 2 маротаба ўткир санчилиб кесувчи жисм билан жароҳат етказилган. Ҳодиса жойида бошқа моддий излар топилмади. Ҳабар берилган маълумотни таҳлил қилинг. Мавзкур ҳолатда амалга оширилиши лозим бўлган тезкор-қидирув тадбирларини аниқланг ва уларни ташкил этиш ва ўтказиш тартибини белгиланг.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ў збекист о н Республик аси Конституция си . – Т.: «Узбекистан», 2012. 2. Ў збекист о н Республик аси Жиноят кодекси . – Т.: Адолат, 2010. 3. Ў збекист о н Республик аси Жиноят процессуал кодекси . – Т.: Адолат, 2010. 4. Ў збекист о н Республик аси Жиноят ижроия кодекси . – Т.: Адолат, 2013. 5. Оперативно-розыскная деятельность: Учебник /Под ред. К.К. Горяи- нова, В.С. Овчинского, А.Ю. Шумилова. – М.: ИНФРА-М, 2001. 6. Пулатов Ю.С. Оперативно-розыскное как отрасль юриспруден- 7. ции и ее связь с другими науками //Хуқуқ-Право-Law. – Тошкент, 1999. - № 2. 8. Саитбаев Т.Р. О создании аппаратов уголовного розыска Республики Узбекистан (1917-1920 годы) //Независимость и проблемы формирования демократического правового государства и гражданского общества в Республике Узбекистан. – Т.: Академия МВД Республики Узбекистан, 1996. 9. Саитбаев Т.Р. Из истории оперативно-розыскного права //Хуқуқ-Право- Law. – Тошкент, 1999 . 10. Hepp. Archiv des Kriminalrechis. – Berlin, 1848. 11. Claser. Oesammelie kicisele Schifien. – Wien. 1860. 12. Хейфиц И.Я. Подстрекательство к преступлению. – М.: МГУ, 1914.

Похожие

Олий Мажлис сенатининг конституциявий – ҳуқуқий мақоми

Ўзбекистон республикаси вазирлар маҳкамасининг конституциявий ҳуқуқий мақоми

Олий Мажлис қонунчилик палатасининг конституциявий ҳуқуқий мақоми

Парламент иш тартиби ва парламент аъзоларининг ҳуқуқий мақоми

Солиқ тизимини бошқариш соҳасида ваколатли органлар ва уларнинг вазифалари