Mеҳнат шартномаси тузиш ва ишга қабул қилишни расмийлаштириш - Юриспруденция - Рефераты

Mеҳнат шартномаси тузиш ва ишга қабул қилишни расмийлаштириш

Загружено в:

16.09.2022

Скачано:

0

Размер:

147.5 KB

M еҳнат шартномаси тузиш ва ишга қабул қилишни расмийлаштириш Режа: 1. Ишга қабул қилишнинг умумий тартиби 2. Ишга қабул қилишда дастлабки синовни қўллаш 3. Ишга қабул қилишни расмийлаштириш. 4. Меҳнат дафтарчаси ва унинг юридик аҳамияти 5. Айрим турдаги меҳнат шартномалари тузишнинг ўзига хос жиҳатлари

Ишга қабул қилишнинг умумий тартиби Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодексида ва унинг асосида қабул қилинган қонун ҳужжатларида белгилаб қўйилган бўлиб, мулкчиликнинг барча шаклидаги, турли усулда хўжалик фаолияти юритувчи барча корхона ва ташкилотлар учун бир хил талабларни илгари суради. Бу тартиблар Меҳнат Кодексининг 77-87- моддаларида, ички меҳнат тартибининг Намунавий қоидаларида 1 ва бошқа меъёрий ҳужжатларда назарда тутилган . Ишга қабул қилиш юзасидан қатъий тартибларнинг белгиланишидан мақсад – фуқароларнинг меҳнат қилиш ҳуқуқларини амалга оширилиши учун қулай ҳуқуқий шароит яратиш, меҳнат ҳуқуқларини амалга ошириш борасида асоссиз чеклашлар ва камситишларга йўл қўймасликдан иборат. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодексининг 6-моддасида айтили шича: Барча фуқаролар меҳнат ҳуқуқларига эга бўлиш ва улардан фойдаланишда тенг имкониятларга эгадир. Жинси, ёши, ирқи, миллати, тили, ижтимоий келиб чиқиши, мулкий ҳолати ва мансаб мавқеи, динга бўлган муносабати, эътиқоди, жамоат бирлашмаларига мансублиги, шунингдек ходимларнинг ишчанлик қобилиятларига ва улар меҳнатининг натижаларига алоқадор бўлмаган бошқа жиҳатларига қараб меҳнатга оид муносабатлар соҳасида ҳар қандай чеклашларга ёки имтиёзлар белгилашга йўл қўйилмайди ва булар камситиш деб ҳисобланади. Меҳнат соҳасида меҳнатнинг муайян турига хос бўлган талаблар ёки давлатнинг кўпроқ ижтимоий ҳимоясига муҳтож бўлган шахслар (аёллар, вояга етмаганлар, ногиронлар ва бошқалар) тўғрисидаги алоҳида ғамхўрлиги билан боғлиқ фарқлашлар камситиш деб ҳисобланмайди. Меҳнат соҳасида ўзини камситилган деб ҳисоблаган шахс камситишни бартараф эти ш ҳамда ўзига етказилган моддий ва маънавий зарарни тўлаш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат қилиши мумкин. 1 Қаранг : Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1999 йил 14 июнда 746-тартиб рақами билан рўйхатга олинган «Мулкчилик шакли, идоравий бўйсуниши, хўжалик юритиш шаклидан қатъи назар барча корхона, ташкилот, муассасалар учун ички меҳнат тартибининг Намунавий қоидалар»нинг 2-бўлими.

Ишга қабул қилишни асоссиз рад этишга йўл қўйилмайди. Меҳнат бозорида тенг рақобатлаша олмайдиган айрим тоифаларга мансуб бўлган фуқароларни (ҳомиладор ва уч ёшга етмаган боласи бўлган аёлларни) ишга қабул қилишлик рад этилган тақдирда унинг сабаби кўрсатилгани ҳолда ёзма жавоб бериш лозим. Меҳнат шартномаси унинг тарафлари барча асосий шартлар тўғрисида келишиб олган ва уни белгиланган тартибда расмийлаштирганларидан бошлаб тузилган ҳисоб-ланади. Меҳнат шартномаси ёзма шаклда тузилади. Унинг шакли Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томонидан тасдиқланган намунавий шартномага мувофиқ ишлаб чиқилади. Бундай намунавий шартнома Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1997 йил 11 мартдаги 133-сонли қарори билан тасдиқланган 2 . Шунингдек, ушбу қарор билан «Ёзма ҳолдаги меҳнат шартномаси (контракт) тузиш юзасидан тавсиялар» ҳам тасдиқланган бўлиб 3 , унда айтилишича, бу тавсияларга, ёзма меҳнат шартномаси намунасига амал қилиш мулкчиликнинг барча шаклдаги корхоналар учун мажбурий саналади. Ишга қабул қилиш пайтида иш берувчи ишга кираётган шахсдан қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳужжатларни талаб қилиши лозим. Меҳнат Кодексининг 80-моддасида айтилишича: «Ишга қабул қилиш вақтида ишга кираётган шахс қуйидаги ҳужжатларни: паспорт ёки унинг ўрнини босадиган бошқа ҳужжатни, ўн олти ёшга тўлмаган шахслар эса, туғилганлик ҳақидаги гувоҳнома ва турар жойидан маълумотномани; меҳнат дафтарчасини, биринчи маротаба ишга кираётган шахслар бундан мустасно. Ўриндошлик асосида ишга кираётган шахслар меҳнат дафтарчаси ўрнига асосий иш жойидан олган маълумотномани; ҳарбий хизматга мажбурлар ёки чақирилувчилар тегишлича ҳарбий гувоҳномани ёки ҳарбий ҳисобда турганлиги ҳақида гувоҳномани; 2 М. Гасанов, Е. Соколов. Ўзбекистонда меҳнат шартномаси (контракти). Т., 1996, 303-бет. 3 Ўша жойда, 209-бет.

қонун ҳужжатларига мувофиқ махсус маълумотга ёки махсус тайёргарликка эга шахсларгина бажариши мумкин бўлган ишларга кираётган олий ёки ўрта махсус ўқув юртини тамомлаганлиги тўғрисидаги дипломни ёхуд мазкур ишни бажариш ҳуқуқини берадиган гувоҳномани ёки бошқа тегишли ҳужжатни тақдим этади. Ишга қабул қилиш вақтида ишга кираётган шахсдан қонун ҳужжатларида кўрсатилмаган ҳужжатларни талаб қилиш таъқиқланади». Меҳнат Кодексида ва бошқа қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда ишга қабул қилишни амалга оширишдан аввал ишга кирувчининг саломатлигига кўра топширилаётган ишга мувофиқлигини аниқлаш мақсадида олдиндан тиббий кўрикдан ўтказилиши талаб этилиши мумкин, жумладан, Меҳнат Кодекснинг 214-моддасида айтилишича: «Иш берувчи меҳнат шартномаси тузиш чоғида дастлабки тарзда ва кейинчалик (иш давомида) вақти-вақти билан қуйидаги ходимларни тиббий кўрикдан ўтказишни ташкил қилиши шарт: ўн саккиз ёшга тўлмаганлар; олтмиш ёшга тўлган эркаклар, эллик беш ёшга тўлган аёллар; ногиронлар; меҳнат шароити ноқулай ишларда, тунги ишларда, шунингдек т ранспорт ҳаракати билан боғлиқ ишларда банд бўлганлар; озиқ-овқат саноатида, савдо ва бевосита аҳолига хизмат кўрсатиш билан боғлиқ бўлган бошқа тармоқлардаги ишларда банд бўлганлар; умумтаълим мактаблари, мактабгача тарбия ва бошқа муассасаларнинг бевосита болаларга таълим ёки тарбия бериш билан машғул бўлган педагог ва бошқа ходимлари. Меҳнат шароити ноқулай ишлар ва бажарилаётганида дастлабки тарзда ва вақти-вақти билан тиббий кўрикдан ўтилиши лозим бўлган бошқа ишларнинг рўйхати ва уларни ўтказиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан белгиланади».

Ишга кирувчи шахсни тиббий кўрикдан ўтишдан бош тортиши ёки тиббий кўрик натижаларига кўра унинг топширила ётган вазифага номувофиқ эканлиги у билан меҳнат шартномаси тузилиши рад этилиши учун қонуний асос бўлиб ҳисобланади. Ишга қабул қилиш пайтида ишга кирувчининг муайян вазифа ва лавозимларда ишлаш ҳуқуқидан суд ҳукмига биноан маҳрум этилганлиги маълум бўлиб қолганда бу ҳол унинг мазкур вазифа (лавозим)га ишга қабул қилинишига тўсқинлик қилади. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 1998 йил 17 декабрда 565- рақам билан қайд этилган «Юридик шахслар томонидан касса операцияларини юритиш қоидалари»га кўра қасддан ғаразли жиноятлар содир этган шахслар пул ёки бошқа моддий бойликлар билан боғлиқ вазифаларга қабул қилинишлари мумкин эмас. Аммо амалиётда уни текшириш нинг механизмлари яхши ишлаб чиқилган эмас ва бу ҳол муаммоларни келтириб чиқармоқда. Меҳнат Кодексининг 79-моддасига кўра: «Ўзаро яқин қариндош ёки қуда- анда бўлган шахсларнинг (ота-оналар, ака- укалар, опа-сингиллар, ўғил ва қизлар, эр-хотинлар, шунингдек эр-хотинларнинг ота-оналари, ака-укалари, опа-сингиллари ва болалари), башарти улардан бири иккинчисига бевосита бўйсуниб ёки унинг назорати остида хизмат қиладиган бўлса, бир давлат корхонасида бирга хизмат қилишлари тақиқланади. Бу қоидадан истиснолар Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томон идан белгиланиши мумкин». Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1 997 йил 11 мартдаги 133-сонли қарорининг 3-иловасида «Давлат акционерлик корхоналарининг Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодексининг 79-моддасида назарда тутилган қариндош-уруғларнинг, агар уларнинг хизматлари улардан бирининг бошқасига бевосита бўйсуниши ёки назорати остида бўлиши билан боғлиқ бўлса, бирга хизмат қилишларини чеклаш қ оидаларидан истисно этилиши мумкин бўлган ходимлари рўйхати» тасдиқланган бўлиб, унга кўра:

1. Хориждаги дипломатик хизмат ходимлари. 2. Давлат қишлоқ хўжалиги корхоналари ва ташкилотлари, шунингдек, қишлоқ жойлардаги қишлоқ хўжалиги бўйича илмий-тадқиқот муассасаларида ишловчи қишлоқ хўжалиги мутахассислари. 3. Темир йўл транспортининг линия корхоналари ходимлари, шунингдек «Ўзбекистон темир йўллари» давлат ҳиссадорлик компаниясининг йўл, қурилиш-монтаж ва кўп риксозлик поездлари, механизациялашган колонналари ва бошқа ҳаракатланувчи тузилмаларининг ходимлари, бу корхона ва ташкилотларнинг бош бухгалтерлари ва кассирларидан ташқари. 4. Алоқадан фойдаланиш корхоналари ва ташкилотлари ходимлари. 5. Соғлиқни сақлаш даволаш-профилактика ва санитария-профилактика муассасаларининг шифокорлари. 6. Барча ўқув ва тарбия муассасаларидаги педагог ходимлар, ўқитувчилар, библиографлар ва кутубхоначилар. 7. Театрлар, бадиий жамоалар ва студияларнинг артистлари, рассомлари ва мусиқачилари. 8. Илмий муассаса ходимлари, шунингдек, сейсмик станциялар ходимлари. 9. Гидрометеорология бош бошқармаси тармоқ ташкилотларининг ходимлари. 10. Дала геология экспедициялари, партиялари, отрядлари ва участкалар ходимлари. 11. Қишлоқ жойларда ишлайдиган ўрмон ва сув хўжалиги мутахассислари, халқ таълими ходимлари, тиббиёт ходимлари, маданий- маърифий муассасалар ходимлари. 12. Умумий фойдаланишдаги автомобил йўлларидан фойдаланишни амалга оширувчи йўл ташкилотларининг ходимлари, бу ташкилотларнинг бош бухгалтерлари ва кассирларидан ташқари.

13. Қурилиш-монтаж ва кўприксозлик поездлари, механизациялашган колонналар ва бошқа кўчма махсус қурилиш тузилмаларининг ходимлари, бу ташкилотларнинг бош бухгалтерлари ва кассирларидан ташқари. 14. Дарё флоти кемаларининг сузувчи таркиби ходимлари ва дарё транспортидан фойдаланиш корхоналари ва ташкилотлари ходимлари, бу ташкилотларнинг бош бухгалтерлари ва кассирларидан ташқари. 15. Магистрал трубопроводлар қурилиши ҳамда нефт ва газ конларини тартибга келтиришни амалга оширувчи қурилиш, қурилиш-монтаж ва бошқа ихтисослаштирилган бошқарма ва участкаларнинг ходимлари, бу ташкилотларнинг бош бухгалтерлари ва кассирларидан ташқари. 16. Ҳавза ва кўллардаги балиқчилик хўжаликлари, балиқчилик заводлари, балиқларга увулдириқ сочиш ва уларни ўстириш хўжаликлари ва балиқларни озиқлантирадиган жойларнинг ходимлари (бу ташкилотларнинг бош бухгалтерлари ва кассирларидан ташқари) шулар қаторига киритилган. Юқорида қайд этилган ва бошқа тартибларга хилоф равишда ишга қабул қилинган шахслар ўз розиликлари билан бошқа ишга ўтказиладилар, агар бунинг иложи бўлмаса, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодекси 106- моддаси, 4-бандига кўра ишдан бўшатилади. Ишга қабул қилишда дастлабки синовни қўллаш Меҳнат шартнома муносабатлари унинг иштирокчиларининг эркин ва тенг эканликларига асосланади. Шунга кўра улар ўзаро муносабатларини бир-бирларини яқиндан ўрганиш, синаб кўриш, маъқул келганда давом эттириш асосига қурилишлари мумкин. Меҳнат Кодексининг 84-моддасида айтилишича: «Меҳнат шартномаси қуйидаги мақсадда дастлабки синов шарти билан тузилиши мумкин: ходимнинг топширилаётган ишга лаёқатлилигини текшириб кўриш; ходим меҳнат шартномасида шартлашилган ишни давом эттиришнинг мақсадга мувофиқлиги ҳақида бир қарорга келиши.

Дастлабки синовни ўташ ҳақида меҳнат шартномасида шартлашилган бўлиши лозим. Бундай шартлашув бўлмаган тақдирда ходим дастлабки синовсиз ишга қабул қилинган деб ҳисобланади. Ҳомиладор аёллар, уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар корхона учун белгиланган квота ҳисобидан ишга юборилган шахслар ишга қабул қилинганда, шунингдек, олти ой гача муддатга ишга қабул қилиш ҳақида ходимлар билан меҳнат шартномаси тузилганда дастлабки синов белгиланмайди». Дастлабки синов муддати уч ойдан ортиқ бўлиши мумкин эмас. Вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик даври ва ходим узрли сабабларга кўра ишда бўлмаган бошқа даврлар дастлабки синов муддатига киритилмайди, яъни масалан, дастлабки синов шарти билан ишга қабул қилинган ходим синов даврида айтайлик 10 кун давомида вақтинча меҳнатга яроқсиз бўлгани сабабли ишга чиқа олмаса, синов даври унинг учун 10 кунга узайтирилади. Айтайлик, синов муддати 15 мартда тамом бўлиши лозим бўлса, юқоридаги ҳол туфайли у 25 мартгача чўзилади. Дастлабки синов даврида ходимларга меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ва корхонада ўрнатилган меҳнат шартлари тўлиқ татбиқ этилади. Дастлабки синов даври меҳнат стажига киритилади. Дастлабки синов муддати тугагунга қадар ҳар бир тараф иккинчи тарафни уч кун олдин ёзма равишда огоҳлантириб, меҳнат шартномасини бекор қилишга ҳақлидир. Бундай ҳолда иш берувчи меҳнат шартномасини синов натижаси қониқарсиз бўлгандагина бекор қилиши мумкин. Меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисида ушбу модданинг биринчи қисмида назарда тутилган огоҳлантириш муддатини қисқартиришга фақат шартнома тарафларининг келишуви билан йўл қўйилади. Агар дастлабки синов муддати тугагунга қадар тарафлардан бирортаси ҳам меҳнат шартномасини бекор қилишни талаб қилмаса, шартноманинг амал қилиши давом этади ва бундан кейин уни бекор қилишликка умумий асосларда йўл қўйилади, яъни синов муддати важ қилиб кўрсатилиб, ишдан бўшатишга йўл қўйилмайди.

Дастлабки синовнинг қонунда белгиланганидан энг кўп муддатидан узоқроқ синов муддати белгиланиши мумкин эмас ва уч ойдан ортиқ муддатга белгиланган синов муддати ҳеч қандай юридик кучга эга эмас. Синов муддати тамом бўлмасидан аввал ҳам меҳнат шартномасининг томонлари келишуви билан умумий асосларда бекор қилиниши мумкин. Синов натижалари нотўғри, нохолис баҳоланган ҳолда ишдан бўшатиш амалга оширилганидан ходим суд томонидан ишга қайта тикланади. Дастлабки синов меҳнат шартномасининг қўшимча, томонлар келишувига кўра белгиланадиган шарти сифатида ишга қабул қилиш вақтидагина белгиланиши мумкин бўлиб, ишлаб турган ходимга уни бошқа ишга ўтказиш пайтида дастлабки синов қўллашликка, шу асосда уни ишдан бўшатишликка йўл қўйилмайди. Ишга қабул қилишни расмийлаштириш.Меҳнат дафтарчаси ва унинг юридик аҳамияти Ишга қабул қилишнинг тўғри расмийлаштирилиши ходим ва иш берувчи манфаатларини самарали ҳимоя қилинишига, келгусида турли низолар юзага келишининг олдини олишликка хизмат қилади. Ишга қабул қилиш ходим билан тузилган меҳнат шартномаси асосида ишга қабул қилиш ваколати берилган иш берувчи мансабдор шахс (корхона раҳбари, унинг ўринбосари) буйруғи билан расмийлаштирилади. Ишга қабул қилиш ҳақидаги буйруқда унинг чиқарилган жойи, вақти, ишга қабул қилинаётган ходимнинг тўлиқ исми, шарифи, фамилияси, у қачондан бошлаб, қайси вазифага ва қанча иш ҳақи тўлаш шарти билан қабул қилинаётганлиги каби муҳим ҳолатлар назарда тутилмоғи лозим. Буйруқ матни танишиб чиқиш учун ходимга тақдим этилади ва ундан танишиб чиққанлиги тўғрисида тилхат олинади. Корхона раҳбарини ишга қабул қилиш корхона мулкдорининг ҳуқуқи бўлиб, бу ҳуқуқ унинг бевосита ўзи ёки у ваколат берган орган томонидан амалга оширилиши мумкин. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат вазирлиги

ҳайъати томонидан 1997 йил 6 сентябрдаги 611-қарор билан тасдиқланган «Акциядорлик жамиятларида меҳнат муносабатларини тартибга солишни такомиллаштириш юзасидан Тавсиялар»нинг 3.2-бандига мувофиқ жамият ижроия органининг раҳбари таъсис мажлиси (конференцияси) томонидан ўз вазифасига сайланади 1 . Ижроия органи раҳбари билан акциядорлик жамияти мулкдори (акциядорлар умумий мажлиси) ўртасида меҳнат шартномаси тузилади. Раҳбар билан тузилган меҳнат шартномасини имзолаш ҳуқуқи одатда умумий мажлис номидан ҳаракат қилиш ваколатига эга бўлган кузатув кенгаши раисига берилган. Матбуотда нодавлат мулкчилик шаклига асосланувчи корхоналарнинг (шу жумладан, акциядорлик жамоаларининг ҳам) раҳбар ўринбосарлари ва бош бухгалтерлари (катта бухгалтерларни)ни ҳам махсус шартнома (контракт) асосида мулкдор томонидан бевосита ишга қабул қилиш лозимлиги ғояси муҳокама этилмоқда 2 . Ишга қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган мансабдор шахс томонидан ёки унинг ижозати билан ходимга ҳақиқатда ишлашга рухсат этилган бўлса, ишга қабул қилиш тегишли равишда расмийлаштирилган ёки расмийлаштирилмаганлигидан қатъий назар, иш бошланган кундан эътиборан меҳнат шартномаси тузилган деб ҳисобланади. Ғайриқонуний равишда меҳнат шартномаси тузишдан бош тортишга ва ишга қабул қилишни ғайриқонуний рад этилишига йўл қўйилмайди. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодексининг 78-моддасига мувофиқ: ишга қабул қилишни ғайриқонуний рад этиш деб қуйидагилар ҳисобланади: ушбу Кодекс 6-моддаси биринчи қисмининг талабларини бузиш; иш берувчи томонидан таклиф қилинган шахсларни ишга қабул қилмаслик; иш берувчи қонунга мувофиқ меҳнат шартномаси тузиши шарт бўлган шахсларни (белгиланган квота ҳисобидан ишга юборилган ногиронлар ва ўн 1 Қаранг : Ўзбекистон Республикаси вазирликлари, Давлат қўмиталари ва идораларининг меъёрий ҳужжатлари Ахборотномаси, 1999 йил, 1-сон. 2 Т. Рустамов. «Прекрати ть трудовой договор с руководителем предприятия нелегко. В чем же причина?». «Налоговое и таможенные вести». 2001, № 9-10.

саккиз ёшга тўлмаган шахсларни; ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган болалари бўлган аёлларни – тегишлича уларнинг ҳомиладорлиги ёки боласи борлигини важ қилиб) ишга қабул қилмаслик; қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ҳоллар. Ишга қабул қилиш рад этилган тақдирда ходимнинг талаби билан иш берувчи уч кун муддат ичида ишга қабул қилишни рад этишнинг сабабини асослаб, ёзма жавоб бериши шарт; бу жавоб ишга қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган мансабдор шахс томонидан имзоланган бўлиши лозим. Ишга кирувчининг бундай асослантирилган жавобни бериш ҳақидаги талабини қондиришни рад этиш ходимнинг ишга қабул қилиш ғайриқонуний равишда рад этилганлиги устидан шикоят қилишга тўсиқ бўлмайди. Ишга қабул қилишни ғайриқонуний рад этиш айбдор раҳбар шахсни қонун ҳужжатларига мувофиқ маъмурий ёки жиноий жавобгарликка тортилишига сабаб бўлиши мумкин (Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги Кодексининг 49, 50-моддалари; Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 148-моддаси, 2-қисм). Ходимнинг меҳнат фаолияти унинг меҳнат дафтарчасида акс эттириб борилади. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодексининг 81-моддасида айтилишича, «Меҳнат дафтарчаси ходимнинг меҳнат стажини тасдиқловчи асосий ҳужжатдир». Иш берувчи корхонада беш кундан ортиқ ишлаган барча ходимларга меҳнат дафтарчасини тутиши шарт. Иш берувчи меҳнат дафтарчасига ишга қабул қилиш, бошқа доимий ишга ўтказиш ва меҳнат шартномасини ёзиши шарт. Ходимнинг илтимосига кўра меҳнат дафтарчасини ўриндошлик асосида ишлаган ва вақтинча бошқа ишга ўтказилган даврлар ҳақидаги ёзувлар киритилади. Меҳнат шартномасини бекор қилиш асослари (сабаблари) меҳнат дафтарчасига ёзилмайди. Мулкчилик шаклидан, фаолияти шаклидан қатъи назар барча корхона муассаса ва ташкилотларда меҳнат дафтарчасини юритиш Ўзбекистон Республикаси Меҳнат вазирлиги ва Ижтимоий таъминот вазирлиги

томонидан 1999 йил 7 январда Ўзбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси Кенгаши билан келишилган ҳолда тасдиқланган ҳамда Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1999 йил 29 январда 402-тартиб рақами билан рўйхатга олинган «Меҳнат дафтарчаларини юритиш тартиби тўғрисида»ги йўриқномада белгилаб қўйилган. Ишлаб турган ходимларнинг меҳнат дафтарчалари иш берувчида сақланади ва ишга оид маълумотлар қайд этиб борилади. Хусусий тадбиркорлик ва якка тартибда меҳнат фаолияти билан шуғулланувчи юридик шахс бўлмаган фуқароларга ҳамда шахсий ёрдамчи хўжаликда ишловчиларга меҳнат дафтарчаларини бериш, меҳнат стажини белгилаш пенсия жамғармаси томонидан амалга оширилади ва юритилади. Уларнинг меҳнат дафтарчалари пенсия жамғармасида (улар кўчиб кетгунларига, пенсияга чиққунларига қадар) сақланади ва расмийлаштириб борилади. Меҳнат дафтарчасини тўлдириш ходим тўғрисидаги маълумотларни ёзиш, иш тўғрисидаги маълумотларни ёзиш, меҳнат шартномаси бекор қилинишига оид маълумотларни қайд этиш ва уни бериш тартиблари, меҳнат дафтарчасига қўшимча варақлар юритиш қоидалари меҳнат дафтарчаларини юритишга оид йўриқномага мувофиқ олиб борилади. Меҳнат дафтарчаси йўқотиб қўйилганда, яроқсиз ҳолга келганда (йиртилганда, ёниб кетиши ва ҳоказо) унинг дубликати белгиланган тартибда ҳамда муддатда ходимнинг охирги иш жойида берилиши лозим. Янги меҳнат дафтарчаси (ёки дубликати) берилганда иш берувчи ходимдан энг кам ойлик иш ҳақининг ўн фоизи миқдорида ҳақ олади. Меҳнат дафтарчаларининг бланкалари белгиланган тартибда ҳисобга олиб борилиши, эҳтиёт қилиб сақланиши ва тўғри расмийлаштирилиши лозим 4 . Айрим турдаги меҳнат шартномалари тузишнинг ўзига хос жиҳатлари Айрим вазифаларда ишлаш учун муайян тоифаларга мансуб бўлган ходимлар билан тузиладиган меҳнат шартномалари, шунингдек меҳнат 4 Қаранг : Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1998 йил 29 январда 402-тартиб рақами билан давлат рўйхатига олинган «Меҳнат дафтарчаларини юритиш тартиби тўғрисида»ги Йўриқнома, (унга 2001 йил 19 майда 402-2 тартиб рақами билан ўзгартириш ва қўшимчалар киритилган.

шартномаларининг бошқа баъзи турлари ўзига хос хусусиятларга эга бўлиб, бу хусусиятларни билиш ва тўғри ҳисобга олиш, уларга тааллуқли бўлган қонунчилик талабларининг эътиборга олиниши меҳнат муносабатлари борасида қонунийликни таъминлашга, ходимлар ҳуқуқ ва манфаатларини самарали тарзда ҳимоя қилишга хизмат қилади. Ана шундай ўзига хос хусусиятларга эга бўлган меҳнат шартномалари қаторига ўриндошлар, уйда ишловчилар, танлов ёки сайлов асосида ўз вазифасига тайинланадиган шахслар, муқобил хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчилар, уй хизматчилари билан тузиладиган шартномаларни киритиш мумкин. Ўриндошлик бўйича меҳнат шартномаси Ўриндошлик ходимнинг асосий иш вақтидан бўш бўлган вақтида алоҳида меҳнат шартномасига кўра меҳнат фаолияти бўлиб, у Меҳнат Кодекси билан ҳамда 1989 йил 9 мартда тасдиқланган (1990 йил 15 августдаги ўзгартиришлар билан) «Ўриндошлик бўйича ишлаш шартлари тўғрисида»ги Низом билан тартибга солинади 5 . Ходимларга уларнинг асосий иш жараёнидан ташқари бир корхона, муассаса, ташкилотларда ўриндошлик бўйича ишлашга рухсат этилади. Ўриндошлик бўйича ишлаш учун асосий иш жойидаги маъмурият ва касаба уюшмаси қўмитасининг розилиги талаб этилмайди, аммо солиқларни тўғри ушлаш мақсадида асосий иш жойидан маълумотнома талаб этилади. Ўриндошлик бўйича ишга кираётган ходим паспортини, махсус билим, малака талаб этиладиган ишларга қабул қилинаётганда маълумоти ҳақидаги тегишли ҳужжат, қонунда махсус кўзда тутилган ҳолларда тиббий кўрикдан ўтганлиги ва топширилаётган ишга яроқлилиги ҳақидаги тиббий маълумотнома тақдим этгач, ёзма меҳнат шартномаси тузилади. Корхона, муассаса, ташкилотларнинг иш берувчилари ўз ходимларининг ўриндошлик бўйича ишлашларини чеклаб қўйишлари мумкин. Бунда ходим саломатлиги, 5 М. Гасанов, Е. Соколов. Ўзбекистонда меҳнат шартномаси (контракти), учинчи китоб. Т., 1996, 362-бет.

ишлаб чиқаришнинг хавфсиз лиги, ходимнинг 18 ёшга тўлмаганлиги, ҳомиладорлиги ва бошқалар эътиборга ол иниши мумкин. Ўриндошлик бўйича иш тўғрисидаги маълумотлар ходимнинг илтимосига кўра асосий иш жойидаги маъмурият томонидан унинг меҳнат дафтарчасига ёзиб қўйилади. Қонунда махсус кўрсатиб қўйилган ҳоллардан ташқари, айни бир вақтда икки жойда раҳбарлик лавозимида ўриндошлик асосида ишлашга йўл қўйилмайди. Ходимларнинг айрим тоифалари учун ўриндошлик бўйича ишлашнинг ўзига хос хусусиятлари белгилаб қўйилган (мактаб муаллимлари, тиббиёт ходимлари, концертмейстрлар, маданият ходимлари ва бошқалар). Ўриндошлик бўйича ишлаётган шахс ўрнига доимий ходимни ишга қабул қилиниши муносабати билан ўриндошлик вазифасидан бўшатиб юборилиши мумкин. Уйда ишловчилар (касаначилар, надомниклар) билан тузиладиган меҳнат шартномаси Иш берувчи ўз хоҳиши билан уйда ишлашни хоҳловчи ходимлар билан ҳам меҳнат шартномаси тузиши мумкин. Бундай ҳолда ходим ўз асбоб- ускуналари ва ишлаб чиқариш воситаларидан фойдалангани ҳолда ўз уйида иш бажаради. Иш берувчи ходимни ўз вақтида хом ашё ва бошқа зарур воситалар билан таъминлайди, тайёрланган маҳсулотларни қабул қилади, ҳисобини юритади ва белгиланган иш ҳақи тўлайди 6 . Ўзбекистон шароитида халқ ҳунармандчилиги буюмларини тайёрлаш юзасидан уйда иш бажариш бирмунча кенг т арқалган. Уйда иш бажариш пайтида бошқа ишлаб чиқариш фаолиятлари ҳам амалга оширилиши мумкин. Уйда ишловчилар билан ҳам умумий асосларда меҳнат шартномаси тузилади, ишга қабул қилиш расмийлаштирилади ва меҳнат дафтарчаси юритилади. Улар ҳам корхонанинг бевосита ўзида меҳнат қилувчи ходимлар билан тенг асосларда меҳнат ҳуқуқларидан фойдаланадилар. 6 Қаранг : «Ўзбекистон Республикасида уйда ишловчилар меҳнатини ташкил этиш тартиби тўғрисида»ги Низом. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1998 йил 28 августда 487-тартиб рақами билан давлат рўйхатидан ўтказилган.

Уйда иш бажариш юзасидан шартнома тузилганда ҳомиладор ва ёш боласи бўлган аёллар, ногиронлар, пенсионерлар, қарамоғида парваришга муҳтож бемор оила аъзолари бўлган ходимлар, ўқув юртларининг кундузги бўлимларида таълим олувчилар ва бошқалар афзалликдан фойдаланадилар. Уйда иш бажариш юзасидан меҳнат шартномалари зарур уй-жой маиший шароитларига эга бўлган, санитария ва ёнғин хавфсизлиги талабларига эга шароитлар мавжуд бўлганида тузилиши мумкин. Бунда уйда иш бажарилиши қўшнилар осойишталигига, соғлигига ва хавфсизлигига путур етказмайдиган ҳолда бўлиши лозим. Танлов ёки сайлов асосида ўз вазифасига тайинланган шахслар билан тузиладиган меҳнат шартномаси Иш берувчи қонун ҳужжатларида бевосита назарда тутилган ҳолларда унда белгиланган касб ва лавозимларга танлов асосида ишга қабул қилиши лозим. Ҳозирги пайтда илмий-тадқиқот муассасаларининг илмий ходимлари ҳамда олий ўқув юртларининг профессор-ўқитувчилари таркибидан бўлганлар 7 билан танлов асосида меҳнат шартномаси тузиш назарда тутилган. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 1998 йил 30 октябрдаги 305-сонли буйруғи билан тасдиқланган (4-илова) «Олий таълим муассасаларига педагог ходимларни ишга қабул қилиш тартиби ҳақидаги Низом», «Таълим тўғрисида»ги Қонуннинг 5-моддаси асосида педагог ходимлар (профессор-ўқитувчилар)ни конкурс асосида ишга қабул қилишни белгилайди. Ушбу Низомда айтилишича, конкурснинг мақсади Кадрлар тайёрлаш миллий дастурига мувофиқ замонавий талабларга жавоб берувчи, кадрлар тайёрлаш жараёни учун лаёқатли, юқори малакали, чуқур касбий билимга эга, илмий ютуқларга эришган, илмий-ижодий салоҳиятли, юқори идрок ва ахлоқли шахс ларни саралаб олишдир. Олий таълим муассасаларида кафедра 7 Қаранг : Ўзбекистон Республикаси Олий таълим тизимини ислоҳ қилиш бўйича меъёрий ҳужжатлар, 1-қисм, Т., 1998, 99-бет.

мудири, профессор, доцент, катта ўқитувчи, ўқитувчи ва ассистент лавозимлари конкурс асосида 5 йил муддатга эгалланади ва муддат тугагач, қайта конкурс ўтказилади. Кафедра мудири, профессор лавозимларини эгаллаш учун ўтказиладиган конкурсда, одатда профессор илмий унвони ёки фан доктори илмий даражасига эга бўлган шахслар, қолган лавозимларни эгаллаш учун ўтказиладиган конкурсда эса доцент илмий унвонига ва фан номзоди илмий даражасига эга шахслар иштирок эта оладилар. Истисно тариқасида илмий унвон ва илмий даражага эга бўлмаган, аммо беш йилдан ортиқ илмий- педагог иш тажрибасига эга, олий, ўрта махсус, касб-ҳунар таълим муассасалари ёҳуд умумтаълим мактаблари учун якка муаллиф сифатида дарслик ёки ўқув қўлланмаси ёзган, юқори илмий-назарий даражада маърузалар ўқий оладиган олий таълим муассасалари ўқитувчилари ҳам профессор ёки доцент лавозимини эгаллаш учун конкурсда қатнашишга рухсат берилади. Олий таълим муассасаси жорий семестрда 5 йиллик сайлов муддатлари тугаётган лавозимларга ва бўш лавозимларга конкурс эълон қилади ҳамда бу ҳақда оммавий ахборот воситаси (республика газетаси, олий таълим муассасасининг кўп нусхали газетаси ёки бошқа жойда) эълон қилади. Конкурсда иштирок этиш истагини билдирган шахслар ёзма ариза ва зарур ҳужжатларни институт ректори номига тақдим этади. Профессор ва кафедра мудири лавозимларига олий ўқув юртининг, бошқа педагогик лавозимларга эса факультетнинг илмий кенгаши томонидан сайланадилар. Конкурсни ўтказиш тартиби унинг натижаларини баҳолаш масалалари юқорида кўрсатилган Низомда батафсил белгилаб қўйилган. Конкурсдан муваффақиятли ўтган ва лавозимига сайланган шахслар билан ушбу асосга кўра меҳнат шартномаси имзоланади ҳамда 5 йил муддатга вазифасига тайинланганлиги ҳақида олий ўқув юрти ректорининг буйруғи чиқарилади. Иш берувчи салоҳиятли ва юқори малакали ходимларни танлай олиш мақсадида корхона локал ҳужжатларида олдиндан белгилаб қўйилган

тартибда ва шартларда лавозим (вазифа)ларни эгаллаш учун конкурс эълон қилишга, бу ҳақда даврий матбуотда эълон қилишга ҳақли. Бундай ҳолда лавозим (вазифа)ни эгаллашга даъвогар фуқарони ишга қабул қилишдан бош тортиш меҳнат шартномаси тузишни ғайриқонуний рад этиш деб ҳисобланмаслиги лозим 8 . Амалдаги қонунчилик талабларига мувофиқ айрим лавозимларни эгаллаш белгиланган тартибда ўтказиладиган сайлов натижаларига кўра амалга оширилади. Давлат ҳокимияти, бошқарув ва маҳаллий органларнинг айрим мансабдор шахслари, жамоат бирлашмалари органларининг раҳбарлари, акциядорлик жамияти ижроия органи раҳбарлари ўз лавозимларини белгиланган тартибда ўтказиладиган сайловлар асосида эгаллайдилар. Бундай лавозимларга сайловлар ўтказиш, сайлов натижалари якунлаш ва қарор қилиш тегишли сайлов комиссиялари, сайлов натижаларини баҳолашга ваколатли бўлган бошқа органлар зиммасига юклатилган. Ушбу орган томонидан лавозимни эгаллашга даъвогарни ўтказилган сайловда ғолиб деб топилиши, бу ҳақда тегишли ҳужжатни расмийлаштириши, мазкур шахс билан ёзма шаклда меҳнат шартномаси тузилишига ҳамда уни лавозимга тайинлаш тўғрисида ваколатли органнинг буйруғи чиқарилишига асос бўлади 9 . Муқобил ҳарбий хизматни ўтаётган шахслар билан тузиладиган меҳнат шартномаси Ўзбекистон Республикаси «Муқобил хизмат тўғрисида»ги Қонунига 10 мувофиқ муайян тоифаларга мансуб бўлган фуқаролар муддатли ҳарбий хизмат ўрнига муқобил хизматни ўташлари, шу асосда корхона, муассаса ва ташкилотларда юқори малака талаб этилмайдиган ишларда ва малакасига мос келувчи бошқа ишларда ишлашлари лозим бўлади. Бундай шахсларни муқобил хизматни ўташ тартиблари юқорида эслатилган Қонун, Ўзбекистон ҳукуматининг 1993 йил 7 июндаги 275-сонли қарори билан тасдиқланган 8 Қаранг : М. Гасанов, Е. Соколов. Ўзбекистонда меҳнат шартномаси (контракти), биринчи ва иккинчи китоблар, Т., 1996, 63-бет. 9 Қаранг : Ўзбекистон Республикаси «Касаба уюшмалари, уларнинг ҳуқуқлари ва фаолияти кафолатлари тўғрисида»ги Қонунининг 6- моддаси. 10 Ўзбекистоннинг янги қонунлари, Т., «Адолат», 1993, 6-сон. 21-бет.

«Муқобил хизматни ташкил этиш ва ўташ тартиби тўғрисидаги Низом» ҳамда Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирининг 1994 йил 20 сентябридаги 194-сонли буйруғи билан тасдиқланган йўриқнома билан тартибга солинади. Муқобил хизматни ўтаётган шахсларга нисбатан меҳнат қонунчилиги талаблари юқорида қайд этилган қонун ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган истиснолардан ташқари татбиқ этилади. Улар билан ҳарбий органлар йўлланмаси асосида ёзма шаклдаги меҳнат шартномаси тузилади. Юқорида баён қилинганларидан ташқари яна ҳомиладор ва ёш боласи бўлган аёллар, 18 ёшга тўлмаган шахслар, ногиронлар билан банд қилинган бўш иш жойларига ишга қабул қилиш юзасидан тузиладиган меҳнат шартномалари ҳам бир қатор ўзига хос хусусиятларга эга. Корхоналардаги товар-моддий бойликлари, пул ва бошқа қимматликлар билан боғлиқ бўлган моддий жавобгарлик ишларига қабул қилинаётган шахслар билан меҳнат шартномаси тузишнинг бир қатор ўзига хос жиҳатлари мавжуд. Шунингдек, хусусий фуқаролар билан уларнинг оилавий ишларини бажариш учун тузиладиган меҳнат шартномалари, уларнинг мазмуни, қайд этилиши ва ходим ҳуқуқларини қўшимча равишда кафолатлаш воситалари билан таъминланганлигига кўра ажралиб туради. Ўзбекистон Республикаси ҳукуматининг 1995 йил 19 октябрдаги 408-сонли қарорига кўра хорижий фуқаролар билан меҳнат шартномаси тузиш ва уларни ишга қабул қилишнинг ўзига хос шартлари ҳамда тартиблари белгилаб қўйилган. Ишга қабул қилишнинг тўғри расмийлаштирилиши ходим ва иш берувчи манфаатларини самарали ҳимоя қилинишига, келгусида турли низолар юзага келишининг олдини олишликка хизмат қилади. Ишга қабул қилиш ходим билан тузилган меҳнат шартномаси асосида ишга қабул қилиш ваколати берилган иш берувчи мансабдор шахс (корхона раҳбари, унинг ўринбосари) буйруғи билан расмийлаштирилади.

Ишга қабул қилиш ҳақидаги буйруқда унинг чиқарилган жойи, вақти, ишга қабул қилинаётган ходимнинг тўлиқ исми, шарифи, фамилияси, у қачондан бошлаб, қайси вазифага ва қанча иш ҳақи тўлаш шарти билан қабул қилинаётганлиги каби муҳим ҳолатлар назарда тутилмоғи лозим. Буйруқ матни танишиб чиқиш учун ходимга тақдим этилади ва ундан танишиб чиққанлиги тўғрисида тилхат олинади. Корхона раҳбарини ишга қабул қилиш корхона мулкдорининг ҳуқуқи бўлиб, бу ҳуқуқ унинг бевосита ўзи ёки у ваколат берган орган томонидан амалга оширилиши мумкин. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат вазирлиги ҳайъати томонидан 1997 йил 6 сентябрдаги 611-қарор билан тасдиқланган «Акциядорлик жамиятларида меҳнат муносабатларини тартибга солишни такомиллаштириш юзасидан Тавсиялар»нинг 3.2-бандига мувофиқ жамият ижроия органининг раҳбари таъсис мажлиси (конференцияси) томонидан ўз вазифасига сайланади 1 . Ижроия органи раҳбари билан акциядорлик жамияти мулкдори (акциядорлар умумий мажлиси) ўртасида меҳнат шартномаси тузилади. Раҳбар билан тузилган меҳнат шартномасини имзолаш ҳуқуқи одатда умумий мажлис номидан ҳаракат қилиш ваколатига эга бўлган кузатув кенгаши раисига берилган. Матбуотда нодавлат мулкчилик шаклига асосланувчи корхоналарнинг (шу жумладан, акциядорлик жамоаларининг ҳам) раҳбар ўринбосарлари ва бош бухгалтерлари (катта бухгалтерларни)ни ҳам махсус шартнома (контракт) асосида мулкдор томонидан бевосита ишга қабул қилиш лозимлиги ғояси муҳокама этилмоқда 2 . Ишга қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган мансабдор шахс томонидан ёки унинг ижозати билан ходимга ҳақиқатда ишлашга рухсат этилган бўлса, ишга қабул қилиш тегишли равишда расмийлаштирилган ёки расмийлаштирилмаганлигидан қатъий назар, иш бошланган кундан эътиборан меҳнат шартномаси тузилган деб ҳисобланади. 1 Қаранг : Ўзбекистон Республикаси вазирликлари, Давлат қўмиталари ва идораларининг меъёрий ҳужжатлари Ахборотномаси, 1999 йил, 1-сон. 2 Т. Рустамов. «Прекрати ть трудовой договор с руководителем предприятия нелегко. В чем же причина?». «Налоговое и таможенные вести». 2001, № 9-10.

Ғайриқонуний равишда меҳнат шартномаси тузишдан бош тортишга ва ишга қабул қилишни ғайриқонуний рад этилишига йўл қўйилмайди. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодексининг 78-моддасига мувофиқ: ишга қабул қилишни ғайриқонуний рад этиш деб қуйидагилар ҳисобланади: ушбу Кодекс 6-моддаси биринчи қисмининг талабларини бузиш; иш берувчи томонидан таклиф қилинган шахсларни ишга қабул қилмаслик; иш берувчи қонунга мувофиқ меҳнат шартномаси тузиши шарт бўлган шахсларни (белгиланган квота ҳисобидан ишга юборилган ногиронлар ва ўн саккиз ёшга тўлмаган шахсларни; ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган болалари бўлган аёлларни – тегишлича уларнинг ҳомиладорлиги ёки боласи борлигини важ қилиб) ишга қабул қилмаслик; қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ҳоллар. Ишга қабул қилиш рад этилган тақдирда ходимнинг талаби билан иш берувчи уч кун муддат ичида ишга қабул қилишни рад этишнинг сабабини асослаб, ёзма жавоб бериши шарт; бу жавоб ишга қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган мансабдор шахс томонидан имзоланган бўлиши лозим. Ишга кирувчининг бундай асослантирилган жавобни бериш ҳақидаги талабини қондиришни рад этиш ходимнинг ишга қабул қилиш ғайриқонуний равишда рад этилганлиги устидан шикоят қилишга тўсиқ бўлмайди. Ишга қабул қилишни ғайриқонуний рад этиш айбдор раҳбар шахсни қонун ҳужжатларига мувофиқ маъмурий ёки жиноий жавобгарликка тортилишига сабаб бўлиши мумкин (Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги Кодексининг 49, 50-моддалари; Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 148-моддаси, 2-қисм). Ходимнинг меҳнат фаолияти унинг меҳнат дафтарчасида акс эттириб борилади. Ўзбекистон Республикаси Меҳнат Кодексининг 81-моддасида айтилишича, «Меҳнат дафтарчаси ходимнинг меҳнат стажини тасдиқловчи асосий ҳужжатдир».

Иш берувчи корхонада беш кундан ортиқ ишлаган барча ходимларга меҳнат дафтарчасини тутиши шарт. Иш берувчи меҳнат дафтарчасига ишга қабул қилиш, бошқа доимий ишга ўтказиш ва меҳнат шартномасини ёзиши шарт. Ходимнинг илтимосига кўра меҳнат дафтарчасини ўриндошлик асосида ишлаган ва вақтинча бошқа ишга ўтказилган даврлар ҳақидаги ёзувлар киритилади. Меҳнат шартномасини бекор қилиш асослари (сабаблари) меҳнат дафтарчасига ёзилмайди. Мулкчилик шаклидан, фаолияти шаклидан қатъи назар барча корхона муассаса ва ташкилотларда меҳнат дафтарчасини юритиш Ўзбекистон Республикаси Меҳнат вазирлиги ва Ижтимоий таъминот вазирлиги томонидан 1999 йил 7 январда Ўзбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси Кенгаши билан келишилган ҳолда тасдиқланган ҳамда Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1999 йил 29 январда 402-тартиб рақами билан рўйхатга олинган «Меҳнат дафтарчаларини юритиш тартиби тўғрисида»ги йўриқномада белгилаб қўйилган. Ишлаб турган ходимларнинг меҳнат дафтарчалари иш берувчида сақланади ва ишга оид маълумотлар қайд этиб борилади. Хусусий тадбиркорлик ва якка тартибда меҳнат фаолияти билан шуғулланувчи юридик шахс бўлмаган фуқароларга ҳамда шахсий ёрдамчи хўжаликда ишловчиларга меҳнат дафтарчаларини бериш, меҳнат стажини белгилаш пенсия жамғармаси томонидан амалга оширилади ва юритилади. Уларнинг меҳнат дафтарчалари пенсия жамғармасида (улар кўчиб кетгунларига, пенсияга чиққунларига қадар) сақланади ва расмийлаштириб борилади. Меҳнат дафтарчасини тўлдириш ходим тўғрисидаги маълумотларни ёзиш, иш тўғрисидаги маълумотларни ёзиш, меҳнат шартномаси бекор қилинишига оид маълумотларни қайд этиш ва уни бериш тартиблари, меҳнат дафтарчасига қўшимча варақлар юритиш қоидалари меҳнат дафтарчаларини юритишга оид йўриқномага мувофиқ олиб борилади. Меҳнат дафтарчаси йўқотиб қўйилганда, яроқсиз ҳолга келганда (йиртилганда, ёниб кетиши ва ҳоказо) унинг дубликати белгиланган тартибда

ҳамда муддатда ходимнинг охирги иш жойида берилиши лозим. Янги меҳнат дафтарчаси (ёки дубликати) берилганда иш берувчи ходимдан энг кам ойлик иш ҳақининг ўн фоизи миқдорида ҳақ олади. Меҳнат дафтарчаларининг бланкалари белгиланган тартибда ҳисобга олиб борилиши, эҳтиёт қилиб сақланиши ва тўғри расмийлаштирилиши лозим 11 . 11 Қаранг : Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1998 йил 29 январда 402-тартиб рақами билан давлат рўйхатига олинган «Меҳнат дафтарчаларини юритиш тартиби тўғрисида»ги Йўриқнома, (унга 2001 йил 19 майда 402-2 тартиб рақами билан ўзгартириш ва қўшимчалар киритилган.

Похожие

Mеҳнат шартномаси тушунчаси ва фуқароларнинг меҳнат қилиш ҳуқуқларини амалга оширишдаги ўрни

Ўғрилик ҳақидаги ариза ёки хабарни қабул қилиш ва расмийлаштириш хусусиятлари

Тадбиркорлик фаолияти соҳасида юридик хизмат курсатиш

Банк омонати ва банк ҳисобварағи шартномаси. Ҳисоб-китоблар. Қарз шартномаси ва кредит шартномаси

Тадбиркорлик фаолияти субъектларининг мажбуриятлари