Главная страница
Рефераты
Юриспруденция
Jinoyat protsessual qonun hujjatlari
Jinoyat protsessual qonun hujjatlari
Загружено в:
20.09.2019
Скачано:
0
Размер:
175.5 KB
Скачать
Похожие
Jinoyat protsessual majburlov choralari
Jinoyat-protsessual isbotlashning axloqiy asoslari
Jinoyat-protsessual kodeksini takomillashtirishda liberallashtirishning o`rni
Jinoyat huquqi va jinoyat protsessi
Jinoyat tarkibi
![O`zbekiston Respublikasi jinoyat-protsessual q onun hujjatlarining rivojlanish tarixi O`zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual qonun hujjatlari institutining mohiyatini ochib berish uchun uning tarixiga nazar tashlash zarur. O`zbekiston Respublikasida amalda bo`lgan Jinoyat-protsessual kodekslari qabul qilingan tarixiy sanalari quyidagicha bo`lgan. 1922 yilgi RSFSRning birinchi jinoyat-protsessual kodeksi Turkiston ASSR hududida ham amalda bo`lgan. 1926 yilgi, O`zbekistonning birinchi JPK 1926 yil 16 iyunda qabul qilingan va u 1 iyuldan kuchga kirgan. Shu paytdan e`tiboran RSFSR, Buxoro va Xorazm halq Respublikalari JPKlari o`z kuchini yo`qotgan. Ushbu Jinoyat-protsessual kodeks 6 bo`lim, 32 bob, 455 moddadan iborat bo`lgan 1929 yilgi, O`zbekistonning ikkinchi JPK 1929 yil 29 iyunda qabul qilinib, shu yilning 1 avgustidan kuchga kirgan. Ushbu Jinoyat-protsessual kodeksi 18 bob, 175-moddadan iborat. 1959 yilgi, O`zbekistonning uchinchi JPK Oliy Sovetning 5-chaqiriq 2- sessiyasida 1959 yil 21 mayda qabul qilinib, 1960 yilning 1 yanvaridan kuchga kirgan. Ushbu Jinoyat-protsessual kodeks 8 bo`lim, 29 bob, 378-moddadan iborat bo`lgan 1 [19] Sud sohasida yuz bergan o`zgarishlarning muhim bosqichini Marka ziy Osiyo hududi ustidan sovetlar tuzumining o`rnatilishi davri tash kil qiladi. Zotan, ushbu davr xalqimiz tarixidan o`ta murakkab ziddiyatli jarayonlar davri sifatida o`rin olgandir. 1 [19] O`zbekiston Respublikasining ilgari amalda bo`lgan Jinoyat-protsessual kodekslari internet veb sayti manzili http://www.shoxrud.boom.ru/Kutubhona.html](/data/documents/b34c8a9d-7091-4bcd-a560-7c04d36518b1/page-2.png)
![Turkiston Respublika si RSFSR tarkibiga kirib, RSFSRda amalda bo`lgan qonunlar o`lkami z hududidagi sudlov amaliyotiga joriy etilar edi. 1922 yilda qabul qilingan RSFSRning birinchi Jinoyat-protsessual kodeksi shular jumlasidandir. Mazkur kodeksning amaliy faodiyatga kiritilishining muhim ahamiti shunda ediki, unda ilk bor sudlov tizimi hamda uni yuritishda ishtirok etuvchi subyektlar o`rtasida vujudga keladigan va kechadigan protsessual munosabatlar muayyan bir tizimga solindi. Chunki bunga qadar, yuqorida qayd etilganidek, sudlov tizimida bir-birini takrorlovchi, protsessual tartiblarning xilma-xilligi, protsessual kafolatlar masalasini turli d arajada hal qilinganligini kuzatish mumkin. Turkistonga ham joriy etalgan RSFSRning 1922 yildagi JPKga taalluqli ijobiy xususiyat unda ilgari surilgan g`oya: nulla poena sine 1yegye, buning ma`nosi agar, qonun bilan belgilanmagan bo`lsa, demak, bunday harakat na jinoyat hisoblanadi, na shunday harakatni qilgai shaxsni jazolash mumkin. Biroq ushbu kodeks jinoyat qonunchiligini qiyoslash asosida qo`llash, dastlabki tergov bosqichida himoyachining ishtirokini cheklashni saklab qolgandi. Bundan tashqari, qayd etilgan JPKda muayyan jinoiy qilmishlar, xususan, ijtimoiy xavfi uncha yuqori bo`lmagan hamda kam ahamiyatli jinoyat ishlari soddalashgan shaklda muhokama qilinardi. Lekin buiday tartibning salbiy jihati ayblanayotgan shaxsga yetarli protsessual kafo latlarni taqdim etmaganligida edi 2 [20] . O`zbekistonning SSRning 1926-yildagi JPKsi mamlakatimiz hududida sovetlar tomonidan amalga oshirilgan sud islohotining muhim pallasini ifoda etadi. Zotan, ushbu kodeks mamlakatimiz tarixida jinoyat-sudlov sohasida birinchi milliy jinoyat-protsessual munosabatlarni tratibga solgan yozma huquqiy manbadir. Ushbu kodeksning asosiy manbalari sifatida 1922 yildagi RSFSR JPKsi hamda 1924 yil 29 oktabrdagi Sovet Ittifoqi MIQ ikkinchi chaqiriq II sessiyasida qabul qilingan. 1926 yil 1 iyul kunidan amalga kiritilgan O`zSSR JPKsi 6 bo`limdan iborat bo`lib, 1-bo`limda u tartibga soladigan protsessual munosabatlarning umumiy shartlari (I bob); sudlovga tegishlilik masalalari (II bob ); sud tarkibi, taraflar 2 [20] Petruxin I.L. Pravosudiye: vremya remor. S-26.](/data/documents/b34c8a9d-7091-4bcd-a560-7c04d36518b1/page-3.png)
![ishtirokchilariga, ayniqsa ayblanuvchiga bir qancha protsessual kafolatlarni taqdim etsada, lekin dastlabki tergov bosqichida himoyachining ishtirokiga yo`l qo`yil masdi (53-modda). Himoya huquqining shunday tarzda «ta`min etilganlig a», aksincha ayblanuvchining dastlabki tergovda himoyachisiz qoldirilishi, keyinchalik uning sud muhokamasidagi mavqeiga salbiy ta`sir etmay qolmasdi. Bu esa, sud muhokamasidagi taraflar tortishuvini ro`yobga chiqishiga to`siq qo`yar edi. Shunday bo`lsada, mazkur JPK O`zbekistonning sudlov yurituvi makonida bir qancha o`zgartirish va qo`shimchalar bilan 1929 yilga qadar amalda bo`lib keldi. O`zbekiston SSRning 1929 yildagi JPK hamda u asoslangan markaz da ishlab chiqilgan jinoyat-protsessual nazariyasi jinoyat-protsessual munosabatlarni imkon qadar «soddalashtirish»ga, to`g`rirog`i qisqarti rish yo`nalishida isloh etildi. Darhaqiqat, agar 1926 yildagi Jinoyat-protsessual kodeksi jami 455-moddani o`zida jamlagan bo`lsa, O`zbekis ton SSRning 1929 yildagi Jinoyat-protsessual kodeksi bor-yo`g`i 175 moddani nazarda tutgan edi. Bunday qisqartirish nafaqat son jihati dan, balki mazmun nuqtai nazaridan ham yuz bergandi. XX asrning 20-yillarida amalga oshirilgan sud siyosati protsessual huquqiy nazariyada ko`pincha «huquqiy bilimsizlik» oqibati sifatida talqin etiladi. Jumladan, IL.Petruxinning fikricha, SSSR Adliya xalq komissari N.V. Krilenko rahbarligida ishlab chiqiltan JPK loy ihasi «revolutsiya erishgan yutuqlarga xavf soluvchi har qanday tajo vvuzlarga qarshi tura oluvchi shafqatsiz jinoyat protsessini ifoda etgan edi 3 [21] . O`zbekiston SSRning 1929 yildagi JPK bo`yicha shunday qarashlarni G`AAbdumajidov ham ilgari surgan. Uning ta`kidlashicha, Uzbekekis tonning 1926 yildagi JPK juda muhim nazariy kamchiliklarga ega edi, biroq 1929 yildagi JPK ularni kamaytirish o`rniga, jiddiy ravishda ko`paytirdi 2 4 [22] . Shubhasiz, 1929 yildagi JPK protsessual munosabatlarni huqukiy tartibga solishda vujudga keladigan barcha masalalarga yechim topmagan bo`lsada, ammo u 3 [21] Petruxin I.L. Pravosudiye: vremya remor. S-29. 4 [22] Abdumajidov G`.A. Razvitiya zakonodatelstva o rassledovanii prestupleniy. -S.44-45.](/data/documents/b34c8a9d-7091-4bcd-a560-7c04d36518b1/page-13.png)
![ishi qo`zg`atish , bu holda sud ishni dastlabki tergov o`tkazish uchun yuborar yoki ishni shaxsan o`zi ko`rib chiqar edi (xususiy ayblov ishlari bo`yicha); b ) jinoyat ishi qo`zg`atishni rad etish; g) ayblov xulosasi bilan kelgan jinoyat ishlarini sud muhokamasiga tayyorlash (91-92-moddalar). Ush bu Jinoyat- protsessual kodeksida avvalgi JPKda yo`l qo`yilgan strukturaviy nuqsonni bartaraf etishga harakat qilindi. Shu bilan birga aqli noraso shaxslarniig g`ayriqonuniy harakatlari bo`yicha tibbiy yo`sindagi majburlov chorasini qo`llash to`g`risidagi ishlarning alohida yurituv tartibi joriy qilindi 5 [23]1 . Biroq jinoyat protsessiga kiritilgan yuqoridagi o`zgartirishlar, 1929 yiddaga JPKni odil suddovni ta`minlash borasida jiddiy qadam sifatida etirof etishga asos bermas edi. 1929 yildagi Jinoyat-protsessual kodeksi 1926 yildagi JPKda iishab chiqilgan jinoyat- protsessual munosabatlarning umumiy asos va qoidalarini chiqarib tashladi. Kodeksda jinoyat protsessining ayrim prinsiplarigina e`tirof etilib, ular turli boblarda namoyon bo`lib, jinoyat protsessining ayrim bosqichlaridagi harakatlarni tartibga solishni ko`zda tutdi. Xususan, jinoyat ishining barcha holatlarini, ayblanuvchining aybini ham og`irlashtiruvchi, ham yengillashtiruvchi, ham uning aybini fosh etuvchi va himoya qiluvchi dalillarni aniqlashga doir muhim prinsiplar sud muhokamasini qamrab olmay, u faqat dastlabki tergov faoliyatiga talluqli bo`ldi (15-modda). Qonunchilik prinsipi bor yo`g`i sudya va prokurorning asossiz hibsga olingan yoxud belgilangan muddatdan ortiq hibsda saqlanayotgan shaxslarni ozod qilish doirasi dagina chegaralandi (54-modda). Fransuz burjua revolutsiyasining yuk sak qadriyati hisoblangan, jinoyat protsessining eng demokratik prin siplari - aybsizlik prezumpsiyasi, tortishuv va boshqalar ushbu JPK uchun noma`lum qoldi. Albatta, JPKda taraflar tushunchasi e`tirof etilgan bo`lib, unda tergovchi o`zi nazorat yuritgan surishtiruv ishlari bo`yicha sudda ayblov ni quvvatlash huquqiga ega bo`lishi yangicha yechim bo`lsada (86-87-modda lar), biroq gumon qilinuvchi ayblanuvchi, sud va prokuror majburiyatla ri tizimiylik asosida tartibga 5 [23] UPK Uzbekskoy SSR. — Samarqand: Izdatelstvo Upravdelami SNK Uz SSR, 1930. S.33-34.](/data/documents/b34c8a9d-7091-4bcd-a560-7c04d36518b1/page-15.png)
![qildi. Boz ustiga, muayyan jinoyat ishining holatlari fuqarolik-sudlov yurituvining obyekti sifatida hal qilingan bo`lsa, fuqarolik sudning hal qiluv qarori jinoyat sud lov muhokamasi uchun ustuvor xarakterga ega edi (130-modda). Tahlil etilayotgan JPKning salbiy jihatlariga yana sud muhokamasining uzviyligaga oid qoidani kiritish mumkin. Ushbu qoidaga muvofiq bir jinoya ishining muhokamasini boshlagan sud tarkibi, ishni tugatib, hukm qabul qilingunga qadar, boshqa biron bir ishni muhokama qilishgan ruxsat berilmas edi. Jinoyat-protsessual ish yurituvining strukturasi hamon xususiy, ummuiy- xususiy va umumiy ayblovlarga asoslansada, biroq ushbu ayblovlarga taaluqlilik jinoyat ishlarini muhokama qilishning o`ziga xos xususiyatlari bilan bog`liq protsessual tamoyillar ochiq qoldirilgan edi. Jinoyat protsessidagi bosqichlar tizimi nazorat tartibida ish yuritishning umumiy asoslari, qoida va tartibi joriy etilgan bo`lsada, nazorat tartibida protest keltirish vakolati okrug va Oliy sudi raislari va prokurorlardan tashqari, Adliya xalq komissarlariga ham berildi 6 [24] . Sovetlarning keyingi JPK uchun xos bo`lgan protsessual qoida – nazorat tartibida protets bildirgan prokurorga kuchga kirgan sud hukmini ijrosini to`xtatish vakolati berilganligi edi (160-modda). 1929 yildagi O`zSSR JPKga shaxs huquq va erkinliklarini himoya qilishdagi ahamiyati nuqtai nazaridan baho beradigan bo`lsak, uni zamonaviy protsessual standartlarga javob bermasligini qayd etish lozimdir. Zotan, u nafaqat yuqorida ta`kidlangan protsessual tartiblarni «soddalashtirish»da yoki «qisqartirish»da namoyon bo`ladi, balki qatag`on qilishning asosiy quroli - Davlat-siyosiy boshqarmasiningg (ruscha: OGPU) hatti-harakatlari jinoyat-protsessual munosabatlardan tashqarida qolganligi bilan ifodalanadi. OGPU amalga oshiradigan tezkor-qidiruv va tergov faoliyati maxsus nizomlarda tartibga solinib, mana shu protsessual-huquqiy nuqson XX asrning 30 va 40 yillarni o`z ichiga olgan stalinizm davrida millionlab insonlarni kamash va ularni yo`q qilish uchun xizmat qildi. 6 [24] O`sha kezlarda Adliya xayaq komissari amalda Respublika Prokurori hisoblan- sada, biroq JPKda nazorat tartibida protest kiritish huquqiga ega shaxslar ning ro`yxatida Adliya xalq komissari alohida subyekt sifatida qayd etilgandi (Qaral si n: 1929 yi ldagi O`zS SR JP K, 162-modda. 37-6.)](/data/documents/b34c8a9d-7091-4bcd-a560-7c04d36518b1/page-17.png)
![shaxslar. Bularga: ayblanuvchi (sudlanuvchi) 7 [25] , jabrlanuvchi, fuqaroviy da`vogar, fuqaroviy javobgar, shuningdek, yuqoridagi shaxslarga o`z huquq va majburiyatlarini amalga oshirishga yordam ko`rsatuvchn shaxslar: vakillar (qonuniy va tayinlanadigan), himoyachi kiritildi. JPK ishtirokchilarni ikki bir-biriga zid protsessual maqsad va manfaatga ega taraflarga, ya`ni: ayblovchi va ayblanuvchiga ajratib, ustiga-ustak, ayblanuvchi himoyachi yordamidan foydalanish huquki bilan ta`minlangan hamda barchaning qonun va sud oldida tengligi belgilangan bo`lsa-da, lekin ayblovni quvvatlovchi prokuror (umumiy, xusus iy-ommaviy, ba`zan esa xususiy ishlarni yuritishda ham ayblovni quvvatlash vakolati bilan ta`minlangan) bilan ayblanuvchi va uning himoyachisi sud va qonun oldida teng protsessual huquklarga ega emas edi. Zotan, JPKning 17-moddasiga binoan, prokuror qonunlarning jinoyat-sudlov ishlarini yuritishda aniq ijro etilishi ustidan nazoratni amalga oshirib, ishlarni yuritishning hamma bosqichlarida qonunni har qanday buzishlarga qarshi va ularni bartaraf qilish uchun, bunday buzilishlar kim tomonidan yuz berilishiga qaramay, qonunda belgi langan choralarni ko`rishi lozim edi. Bu holat amadda jinoyat- protsessu al qonunchiligining asosiy xususiyatlaridan birini namoyon etib, su dyalarning mustaqilligini tizginlab turuvchi va barchaning ustidan nazorat olib boruvchi prokurorning monopoliyasini o`rnatdi. Bu esa sud muhokamasida taraflar tushunchasini bartaraf etar edi. Na zariy jihatdan taraflarning mavjudligi hamda ular o`rtasida torti shuvning kechishini isbotlashga garchand urinilmasin 8 [26] , lekin protses sual me`yorlarning mazmuni JPKni tortishuvga asoslanganligani eti rof etishga imkon bermas edi. Umuman olganda, funksiyaviy jihatdan 1959 yildaga JPK avval gi shunday qonunlarga nisbatan bir qadar ilg`or yondoshuvni ishlab chiqqdi. Chunonchi, ayblanuvchi himoya huquqi bilan ta`minlangan bo`lib, uni tartibga soluvchi asosiy normalarni JPKning 13-moddasida, ya`ni ter govchi, 7 [25] 1959 yildagi O`zSSR JPK gumon qiZtinuvchini ishtirokchi sifatida tan olmagan, uning huquq va majburiyatlari ochiq qolgan 8 [26] Qaralsin: Strogovich M.S. Ugolovnoye presledovaniye v sovetskom ugolovnom protsesse. - M.: AN SSSR, 1951; Strogovich M.S. Materialnaya istina i sudeb niye dokazatelstva v sovetskom ugolovnom protsesse. M.: AN SSSR, 1955; Polyan skiy N.N. Ocherk razvitiya sovetskoy nauki ugolovnogo protsessa. M.: AN SSSR, 1960; Golunskiy S.A. Voprosi sudoproizvodstva i sudoustroystva v novom zako nadatelstve Soyuza SSR. M.: Gosyurizdat, 1959.](/data/documents/b34c8a9d-7091-4bcd-a560-7c04d36518b1/page-20.png)
![prinsipining inkor etilishini namoyon qilar, taraflar tortishuvini ro`yobga chiqishini yo`qqa chiqarardi. Jinoyat protsessi strukturasida yuz bergan o`zgarishlardan yana biri, bu muayyan toifadagi jinoyat ishlarini yuritish tartibi bilan bog`liq bo`lib, avvalgi jinoyat-protsessual qonunlardan ikki jihatdan farq qilardi. Birinchisi, 1959 yildaga JPK jinoyat ishlarining aksar qismi t ortiladigan protsessual tartibdan tashqari yana to`rt shaklda vujudga keladigan protsessual munosabatlarni alohida normalar asosida tartibga solgandi. Bular: 1) meditsina xarakteridagi majburiy choralarni qo`llash; 2) jabrlanuvchining shikoyati bilan qo`zg`atshshdigan jinoyat ishlarshsh yuri tish (xususiy ayblovni yuritish); 3) xuliganlik va davlat yoki jamoat mulkini oz miqdorda talon- taroj qilganlik to`g`risidagi ishlarni yuritish (protokol shaklida ayblovni yuritish); 4) jinoiy javobgarlikdan ozod etilgan shaxslarga majburiy jazo chorasi qo`llash ishlarini yuritish. Ikkinchisi, JPK strukturasida gumon qilinuvchi hamda ayblanuvchi deb topilgan shaxslarni ushlab turish va dastlabki qamoqda saqlash masalalarida vujudga keladitan protsessual munosabatlarni, ularni hal qilish tartib va qoidalarini o`rnatgan edi. 1958-60-yillarda amalga oshirilgan sud islohotlarining protses sual jihatlari ana shulardan iboratdir. Biroq mazkur davrdagi sud islohotlari tugallanmay, jinoyat protsessidagi muhim muammolar hal qilinmagandi. Xususan, himoyachi dastlabki tergov bosqichida ishtirok etish huquqini olgan bo`lsa-da, lekin u tergov ishini tugallanishidan (faqat voyaga yetmaganlar to`g`risidagi ishlarni yuritishda ayb e`lon qilish davridan himoyachining ishtirokiga ruxsat berilardi) qatna shishga haqli edi. 1929 yildagi JPKda ayb e`lon qilmay gumon qilin gan shaxsni 14 kun qamoqda saqlashga ruxsat berilgan bo`lsa, yangi JPKda ushbu muddat bor-yo`g`i 10 kungacha qisqartirildi. Prokuror sud muhokamasida bir- biriga zid ikki, ya`ni ayblov va nazorat funks iyalari bilan ta`min etildi. Eng muhimi, avval qayd etilganidek, JPK da odil sudlov yurituvining demokratik prinsiplari: taraflar tortishuvi h amda aybsizlik prezumpsiyasi, shaxsning sha`ni va qadr-qimmatining qo`riqlanishi kabi prinsiplar rad etildi 9 [27] 9 [27] Petruxin I.L. Pravosudiye: vremya remor. S-38.](/data/documents/b34c8a9d-7091-4bcd-a560-7c04d36518b1/page-23.png)
![I.L. Petruxinning qayd etilgan xulosalarini bir jumlaga jamlay digan bo`lsak, sovetlarning so`nggi JPK jinoyat protsessida shaxsning huquq va erkinliklarini to`liq himoya qilishning ijtimoiy institu tsiyaviy mexanizmiga aylangan emasdi. Zotan, ushbu JPK o`tgan asrning 80-yillarida «o`zbeklar ishi», «paxta ishi» kabi ayblovlar bilan mil latimiz vakillarini qatag`on qilishning protsessual-huquqiy manbasi sifatida xizmat qildi. 1991 yil 31 avgust O`zbekiston Respublikasi jahonning teng huquqli subyeti sifatida o`z mustaqilligini e`lon qilganidan so`ng o`z-o`zidan milliy mentalitet hamda ichki sharoit va imkoniyatlarni o`zida aks ettirgan Jinoyat-protsessual kodeksini qabul qilinishi davr talabi bo`lib qoldi. O`zbekiston Respublikasining amaldagi JPK Oliy Kengashning Jinoyat-protsessual kodeksi amalga kiritish tartibi to`g`risidagi qarori bilan 1994 yil 22 sentabrda qabul qilindi va u 1995 yil 1 apreldan kuchga kirdi. JPKning uslubiy asosini xalqning xohish-irodasini ifoda etish, uning manfaatlariga xizmat qilishi to`g`risidagi qoida tashkil etadi. JPK 13 bo`lim, 62 bob, 586 moddadan iborat bo`lib, jinoyat sudlov ishlarini yuritishning yagona dasturi deyish mumkin. O`zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligini qo`lga kiritganidan so`ng, qator mustaqil davlatlar ichida birinchilardan bo`lib, 1994 yil 22 sentabrda Jinoyat- protsessual kodeksi (keyingi o`rinlarda JPK)ni qabul qildi. Bu albatta ijobiy holdir. Yuqoridagi fikrni quyidagi ayrim ma`lumotlar bilan asoslaymiz: Qozog`iston Respublikasining JPK 1997 yil 13 dekabr 10 [28] , Armaniston Respublikasining JPK 1998 yil 1 iyul 11 [29] , Qirg`iziston Respublikasining JPK 1999 yil 30 iyun 12 [30] , Belarus Respublikasining JPK 1999 yil 16 iyul 13 [31] , Ozarbayjon Respublikasining JPK 2000 yil 14 iyulda qabul qilingan 14 [32] . Shu o`rinda, Turkmaniston, Tojikiston, 10 [28] Qarang Internet veb manzili: http://www.cis-legal-reform.org 11 [29] Qarang Internet veb manzili: http://www.parliament.am 12 [30] Qarang Internet veb manzili: http://www.cis-legal-reform.org 13 [31] Qarang Internet veb manzili: http://www.cis-legal-reform.org 14 [32] Qarang Internet veb manzili: http://nadzor.pk.ru](/data/documents/b34c8a9d-7091-4bcd-a560-7c04d36518b1/page-24.png)
![Moldova va Ukraina 15 [33] kabi davlatlarda hali hanuz yangi JPK qabul qilinmaganligini ta`kidlash o`rinli bo`ladi 16 [34] . 15 [33] Qarang Internet veb manzili: http://nadzor.pk.ru bundan tashari yana http://www.cis-legal-reform.org 16 [34] Fayziyev SH. F. , Xidoyatov B.B. Osnovnie etapi zakonodatelnogo regulirovaniya doznaniya v Respublike Uzbekistan. Mejdunarodnaya Konferensiya "Evolutsiya ugolovnogo sudoproizvodstva na postsovetskom prostranstve: sravnitelno-pravovoy aspekt".22-23 iyunya 2006 goda v g. Kiyeve . Qarang Internet veb manzili: http:// iuaj.net/modules.php?name=Pages&go=page&pid=81](/data/documents/b34c8a9d-7091-4bcd-a560-7c04d36518b1/page-25.png)
