logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Юриспруденция
  4. Huquqiy ong

Huquqiy ong

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56 KB
Скачать
Huquqiy ong Reja: 1. Huquq va huquqiy ongaing o`zaro bog`liqligi 2. Huquqiy ongning tuzilishi 3. Huquqiy ong - huquqni takomillashtirish va rivojlantirish omili HUQUQIY ONG 1 . Huquq va huquqiy ongaing o`zaro bog`liqligi Jamiyat hayotining olg`a qarab rivojlanishida huquq ijtimoiy munosabatlarni tartibga solib turish yo`li bilan unga uyushqoqlik va tartib kiritadi. Huquqning qoidaga solish ta`siri o`ta ko`p qirralidir. YA`ni u, bir tomondan, mavjud ijtimoiy munosabatlarni mustahkamlasa va barqarorlashtirsa, ikkinchi tomondan, hayotda endi tugilib kelayotgan yangi munosabatlarning rivojiga rag`batlantiruvchi ta`sir qiladi. Ijtimoiy hayot rivojiga to`sqinlik qiluvchi, jamiyatning olg`a borishiga xalaqit beruvchi, ya`ni jamiyat munosabatlari uchun noxush bo`lgan hodisalarning oldini olishda ham huquqning vazifasi kam emas. Huquq - ozodlik me`yorini belgilab yoki man etib, majburiyat yuklab va aniqlab, odamlarni aniq rivojlanish iziga solib, ularning fe`li-atvoriga faol ta`sir ko`rsatadi. Huquqning tartibga solish ta`siri, uning odam ongiga ta`-sirida yuzaga chiqadi. Huquqiy talablar ongda aks etib, shaxs tomonidan anglab yetiladi, tushuniladi va o`zlashtiriladi, insonning huquqqa munosabatini belgalovchi taassurot va ishonchning murakkab bilimlar birikmasiga aylanadi. Huquq, ijtimoiy hodisa sifatida, ongdan tashqarida mavjud bo`la olmaydi. U, haqiqiy voqelikning boshqa hamma hodisalari kabi, jamiyat ongada aks etib, nafaqat uning in`ikosiga, balki bilish kuroli yoki usuliga aylanadi. Ushbu murakkab ruhiy sohada kechadigan ichki fikrlash jarayoni huquqiy haqiqatning ongdagi aksini tushunib yetish va huquq haqidagi bilimlarni shakllantirish bilan bog`langan. Huquq va ong o`rtasida vujudga keladigan uzilmas bogliklikni ko`zda tutib, avvalo huquqiy ong tushunchasini aniqlab olish lozim. Huquqiy ong ijtimoiy ongning bir shaklidir. Demak, u yagona shakl emas. Hayotning sohalari g`oyatda xilma-xil va ularning har biri jamiyat ongida diniy, siyosiy, huquqiy, axlokyay va boshqa aniq shakllarda yuz beradi. O`rganadigan sohasining o`ziga xosligvdan kat`i nazar, ijtimoiy ongning har bir shakli boshqa shakllar bilan uzviy aloqada rivojlanadi. Goho, ijtimoiy ongaing har xil shakllari o`rtasidagi o`zaro singib borish tarzi muayyan qiyinchiliklar tug`diradiki, natijada ularni ajratish oson bo`lmay qoladi. Hamma biladigan - «O`ldirma!», «O`g`irlama!» kabi diniy aqidalar o`zining yuqori axloqiy talabi bilan ajralib turadi. Ammo shu talablarning o`zi ijtimoiy ongaing axloq kabi shaklida ham ko`rinadi. Huquqda ko`zda tutilgan o`g`irlik, jamoat mulkini talon-toroj qilish yoki odam o`ldirish uchun jinoiy-huquqiy javobgarlik o`zining tabiati bilan o`sha axloqiy talabning gavdalanishi yoki timsoli emasmi? Yaxshilik va yomonlik hodisalarini tushunish, ko`rdingizki, jamiyat onganing har xil shakl va darajalarida va shunday dialektik o`zaro bog`liqlikda namoyon bo`ladi. Shu bilan bir vaqtda ularning har biri ijtimoiy ongaing aloxida sohasida xuquq va huquqiy voqelikning xilma-xil hodisalari bilan uzviy bog`likdir. Ongning bu shaklini huquqsiz tasavvur qilib bo`lmaganidek, huquqni ham huquqiy ongsiz akdga sigdirib bo`lmaydi. Biri ikkinchisidan kelib chiqadi, birvdan oldin ikkinchisi yuz bergan bo`ladi, chunki bir holda huquq huquqiy ongaing rivojiga yordam bersa, boshqa holda buning aksi bo`lib, huquqiy ong huquqning rivojiga, uning takomillashuviga ko`maklashadi va amalga kiritilishini ta`minlaydi. Ammo, ular o`rtasidaga mavjud uzilmas bog`liqlik, ularning har biri inson odatiga ta`sir qilishiga qaramasdan, huquq va huquqiy ongai bir-biriga o`xshatish uchun asos bo`la olmaydi. Ularning har biri alohida huquqiy hodisa sifatida, odamlar munosabatiga, o`zining tartibga solish xususiyatiga ta`sir etishi bilan farq qiladi. Masalan, huquqning odamlar munosabatrga ta`sirining o`ziga xosliga shundaki, uning me`yoriy qoidalari umummajburiy xususiyatga ega. Bu - har kim huquqiy talabga bo`ysunishga majbur deganidir. Bo`ysunmaslik bo`lsa, huquqiy javobgarlik bilan boglikdir. Huquqiy ongta kelsak, uning tartibga solish ta`sir kuchi boshqa shaklda amalga oshiriladi. Gap shundaki, har bir huquqiy ko`rsatma huquqiy ong sohasi orqali o`tgandan so`nggana, aniq fe`l-atvorda yoki qilmishda amalga oshiriladi. Huquqiy buyruq, hamma vaqt, shaxsning ongiga murojaat qiladi, chunki odillikning ta`sir kuchi shaxsga qaratilgan buyruqni inson tomonidan anglab olib qabul qilinishiga qaratilgan. Inson huquqiy axborotni anglab qabul qilish, ruhiy tushunib yetishdek murakkab jarayonga duch keladi. Axir, huquqiy ong, mohiyati bo`yicha o`ziga xos «laboratoriyani» tashkil qiladi, unda huquqiy axborotni o`zlashtirish va qabul qilib olish bilan bog`liq bo`lgan murakkab jarayon kechadi. Huquqiy ongaing bilib olish vazifasi, huquqiy talabga nisbatan, o`zining fe`l-atvor yo`lini ishlab chiqishdagi baholash fikriga yoki mulohazaga aylanadi. Boshqacha qilib aytganda, miyaning ichki fikrlash ishining butun jarayoni insonning o`z- o`zini boshqarishi, o`zini o`zi nazorat qilishiga, uning fe`l-atvori xususiyatini aniqlashga yordam beradi. Huquqiy talabni tushunishda, huquqiy bilim darajasi, adliya sohasidan xabardorligi, umumiy va shuningdek huquqiy madaniyatning saviyasi so`zsiz muhim ahamiyatga egadir. Huquq - qanday fe`l-atvor shaklida (qonuniy yoki qonunsiz) amalga oshirilmasin, u hamma hollarda, avvalo, insonning ongiga qaratilgan bo`ladi, u orqali fe`l-atvorga uni tartibga solish ma`nosida ta`sir ko`rsatadi. Huquq va huquqiy ongning yuqoridagidek o`zaro ta`sirida, shu murakkab ijtimoiy hodisaning jamiyat munosabatlariga ta`sir kuchi va tartibga solish ta`sirining mohiyati namoyon bo`ladi. Huquqiy ong ijtimoiy ongning shunday sohasiki, uning qamrovida: tushuncha, taassurot, baholash, fikr yuritish kabi jarayonlarning huquq me`yorlarigina shakllanib qolmasdan, balki huquqiy tizimning xilma-xil qismlari (hakam, hakam-lar ishi, jazo berish huquqi, militsiya xizmati, notarial idoralar, prokuratura va boshqa ko`p sohalar) borasida tushunchalar yuzaga keladi. Pirovardida - odamlar xulq-atvori tamoyiliga singib ketadigan, xilma-xil huquqiy hodisalarga jamiyat a`zolarining munosabati, huquq to`g`risidagi tushuncha, huquqiy bilim - yuqorida zikr etganimizdek shakllanadi. 2. Huquqiy ongning tuzilishi Murakkab ruhiy hodisa bo`lgan huquqiy ong ikki qismga: huquqiy mafkura va huquqiy ruhiyatga ajratiladi. Shu birliklarning har qaysisida huquqiy hodisalar o`ziga xos aksini topadi. Masalan, ulardan birida, huquqiy hodisalar ilmiy-tushunib yetilgan mafkura ko`rinishida aks etsa, ikkinchisida esa, huquqiy hodisaning tarkibiy qismlari, xilma-xil his qilish va holatlar shaklida namoyon bo`ladi. Huquqiy mafkura va huquqiy ruhiyatlarning o`ziga xosligi ulardagi mavjud umumiylikni va o`zaro ta`sirni mutlaqo inkor etmaydi. Chunki ular bir-birlari bilan chambarchas boglangandir. Ularning biri ikkinchisini to`ldiradi, biri ikkinchisidan kelib chiqadi, shu tariqa huquqiy voqelik to`g`risida ilmiy asoslangan, hissiy tushunib yetilgan, murakkab yo`lni o`tgan tushunchani hosil qiladi. Huquqiy ong ruhiy tarkibining boyligi, uning odamlar xulq-atvoriga, ularning huquqqa munosabatiga ta`siri unga o`ziga xos kuch bag`ishlaydi. Huquqiy mafkura - har xil huquqiy hodisalar haqidagi nuqtai nazar, tushuncha, g`oya va qarashlarning ilmiy umumlashtirilgan tizimidan iboratdir. Huquqiy ongaing huquqiy mafkura qismida aksini topgan huquqiy hodisalar huquqka bag`ishlangan maxsus nazariy izlanishlarda o`z rivojini topib, ilmiy darajada anglab yetiladi. Bunday ilmiy asarlarning mazmuni odamlar ma`naviy mulkiga aylanib, ularning ongiga aniq huquqiy bilimlar-ni, mulohazalarni, e`tiqod va kayfiyatni olib kiradi. Insonning ongida huquqni bilib olish jarayoni, yuqorida zikr qilganimizdek yoki shunga yaqinroq tarzda kechadi. Odamning huquqiy ong jarayonini bilib olish vazifasi tufayli huquqni so`llashda, sud ishlarida, qonuniylik va qonun to`g`risida axborot olinadi. Shunday axborotlar asosida huquqiy madaniyat darajasi ko`tariladi, odamning huquqiy bilimi rivojlanadi va teranlashadi. Insonning huquqiy fe`l-atvori qandayligi, pirovardida uning huquqiy madaniyati da-rajasiga, huquqiy bilimining kengligi va teranligiga boglikdir. Huquqiy mafkura - shaxsning huquqiy ongini ilmiy asosda shakllantira borib, huquqqa, odamning huquqqa bo`lgan munosabatiga hal qiluvchi ta`sir qiladi. Huquqiy ruhiyat - ong doirasidagi huquqiy hodisalar bilan bog`liq holda, ongda yuzaga keladigan va unga singib ketgan his, kechinmalar sohasini ifodalaydi. Huquqiy ruhiyat - huquqiy hodisalarni hissiyot bilan tiklash sohasidir. Odam hissiz, o`z-o`zidan o`ylamasdan fikr qiladigan mashina emas - u, nafaqat fikr qiladigan, balki sezadigan tirik zotdir. Shuning uchun, u ijtimoiy hodisalarni, jumladan huquqiy hodisalarni ham, nafaqat aql bilan, balki sezgi bilan ham tushunib yetadi. Xukuqiy hodisalarni tushunib yetish jarayoni odamning ishtirokisiz rivojlana olmaydi, shu sababli unda tabiiy tarzda g`oyaviy va hissiy jarayonlar qo`shilib, chatishib ketadi. Misol uchun, loyihalanayotgan qonun mazmuni bilan od-diy tanishib chiqish, unda har xil hayajonlanishni (shodlanish va qanoatlanishdan, anglashilmovchilik va achinishgacha, chukur xafa bo`lishgacha) keltirib chiqaradi yoki to`lqinlanishga olib keladi. Odam o`zining ruhiy holatiga ko`ra huquqni oyoq osti qilish, noqonuniylik, zulm va inson erkini kamsi-tish bilan bog`liq bo`lgan salbiy huquqiy voqeyaiklarga befarq, loqayd qola olmaydi. Uning huquqiy kechinmalari va kayfiyati g`azab, qahr va norozilik sezgilarida namoyon bo`lib, ijtimoiy-huquqiy hayotning manfiy hodisalariga tanqidiy qarash uchun hissiy asos yarata borib, insonparvarlik g`oyalari negizida, odamda qayta tuzishga intilish tugdiradi. Huquqiy ong chegarasida har qanday bilimning shakllanishi idrok etish jarayonini teranlashtira borib, ular aks ettirgan hodisalarni o`zlashtirishda hissiy tus oladi. Xuquqni takomillashtirishda xuddi shu inson hissiyoti (buni eslatib o`tish joiz) oldingi o`rinlardan birida turadi. Jamiyatda ijtimoiy odillikka erishishga qaratilgan va hissiy tus berilgan talablar kuchiga ishonish uchun qullikni bekor qilish, tabaqaviy imtiyoz va chegaralash, irqiy kamsitish, qonun oldida hamma fuqarolarning konstitutsiyaviy tengligini tan olish kabilarni eslashning o`zi kifoya. Huquqiy ong sohasida kechadigan fikrlash jarayoni odamlar talabini va manfaatini ifoda etuvchi inson hissiyoti bilan yo`grilgan yoki shu hissiyotdan tuzilgan. Huquqiy ong sohasida vujudga keladigan huquqiy g`oyalar, tushunchalar va taassurotlar, aql va sezgining shunday noaniq chalkashib ketishi oqibatida, odam fe`l-atvorini tartibga solishda katta ta`sirchan kuchga ega bo`ladi. Shuning uchun, huquqiy ongai o`rganishga katta ahamiyat beriladi. Huquqiy ongning tuzilishi taxlili, bir tomondan, huquqiy mafkura va huquqiy ruhiyat kabi uning tabiiy tarkibiy qismlarining o`zaro ta`siri tabiatini va o`zaro nisbatini ochadi, boshqa tomondan, ijtimoiy hayotda butun hodisa sifatida uning vazifasini ochib berishga yordamlashadi. Xuquqiy fan huquqiy ong sohasini ijtimoiy va shaxsiy turlarga ajratadi. Ammo bu chegaralash, ularning o`rtasidagi dialektik o`zaro bog`liqpikni mutlaqo inkor etmaydi. Huquqiy ongaing har bir turini, nisbatan mustaqilligani tan olgan hodda, ularga xos bo`lgan xususiyatlarni ochadigan huquqning umumiy nazariyasi, ularning ikkalasi ham jamiyat hayoti mahsuli bo`lganligi uchun, ularning birligani yagona ijtimoiy hodisalar sifatida tan olishdan kelib chiqadi. Ijtimoiy ong huquqiy ongaing yanada yuqoriroq darajasi hisoblanadi, chunki unda huquqiy voqelikka xos bo`lgan hamma xususiyatlar mujassamlashgan. Uning mazmuni huquqni bilishda va hayotga tatbiq qilishda odam tafakkurining ijodiy yutuqlari va ijtimoiy-huquqiy amaliyoti bilan sug`orilgan. Shaxsiy huquqiy ongga kelsak, u o`z mazmuni bilan uncha katta hajmli va keng emas. Bundan tashqari, u, huquqiy tafakkur tarixida to`plangani uchun, huquqiy bilimlar yig`indisini qamrab ola olmaydi. Shaxsiy huquqiy ong bilish imkoniyatlari jihatidan bir qadar cheklangan. Hammaga ma`lumki, har bir odamning hayoti alohidadir. Bir shaxsda huquqiy bilim olish imkoniyati katta bo`lsa, boshqasida kamroq. Birinchisining huquqiy ong darajasi yuqori bo`lsa, ikkinchisiniki - past. Shuning oqibatida, shaxsiy huquqiy ong har xil rivojlanish darajasiga ega. Ma`lum darajada, huquqiy ong darajasi jamiyat a`zolarining huquqiy ma`lumotlariga ham boglikdir. Shunga ko`ra, fuqarolarning huquqiy madaniyat darajasini ko`tarishga ko`mak beradigan huquqiy axborot tizimini tashkil qilish masalasi alohida amaliy ahamiyat kasb etadi. Huquqiy madaniyatning darajasiga qarab, huquqiy ong uch turga ajratiladi: oddiy, ilmiy va kasbiy. Oddiy huquqiy ong, odatda, o`z-o`zidan vujudga keladi va odamning shaxsiy tajribasi va huquqiy hodisalar bilan bog`liq bo`lgan hayotiy vaziyatlar haqidagi tushunchasi bilan belgilanadi. Bunga - odamning ishga joylashuvidagi yoki oliy o`quv yurtiga kirish qoidalari yoki yo`l qoidasini buzgani uchun javobgarligi haqidagi bilimlar misol bo`la oladi. Shaxsiy tajriba, kundalik hayotning chegarasida kechib - tor bo`lganligi uchun, huquqiy ong juda chegaralangandir. Huquqiy ong bizni o`rab turgan borliq haqidagi oddiy tushunchalar chegarasida muttasil qola olmaydi va doimo rivojlana borib, tabiiy ijtimoiy qonuniyatlar darajasiga chiqadi, shu bilan nazariy, ilmiy tushunchaga aylanadi. Ilmiy huquqiy ong ijtimoiy huquqiy-haqiqatni u yoki bu darajada to`g`ri aks ettiruvchi bilimlar tizimini o`z ichiga oladi. Ilmiy huquqiy ong huquqni ijod qilish faoliyati-ning birinchi darajali manbai bo`lgani uchun huquqiy amali-yotni takomillashtiradi. Unda huquqiy nazariya va huquqiy g`oyalar, tasavvurlar va tushunchalar tizimi bilan bir qatorda, huquqshunoslarning kasbiy huquqiy ongi ham ajratiladi. Huquqshunoslarning huquqiy ongi qonunga bo`ysunuvchi fuqarolarning huquqiy mulohazalaridan huquqiy me`yor va nuqtai nazarlari bilimining teranligi hamda katta hajmi va eng muhimi, huquqshunoslar huquqning qoidalari va me`yorlarni qo`llashni bilishi bilan farq qiladi. Huquqshunoslar huquqka, shuningdek uning amalda qo`llanishiga kasbiy malaka bilan yondashadilar. Bu qonunchilik bilan yuqori darajada mos kelishni, huquqni qo`llash foydaliligini va uni chukur tushunish zarurligani ko`zda tutadi. Kasbiy huquqiy ong huquqiy oliy o`quv yurtlarida o`qish natijasida shakllanadi, so`ngra, huquqiy amaliyot jarayonida sayqallanadi. 3. Huquqiy ong - huquqni takomillashtirish va rivojlantirish omili Xukuqiy ong - jamiyat onganing tarkibiy kdsmi sifatida ijtimoiy hayot rivojida katta ahamiyatga egadir. Huquqiy tizimda biron-bir soha topilmaydiki, unga huquqiy ong o`zining tartibga solish ta`siri bilan kirib borgan bo`lmasa. U huquqiy tizimning me`yoriy asosidan boshlab, huquqiy tashkilotlar faoliyatida huquqni takomillashtirish va rivojlantirish jarayoniga qo`shilib, bu bilan ja-miyatda qonunchilikni va huquqiy tartibni mustahkamlay-di. Huquqiy ongaing bu qadar ko`p qirraliligi va ko`p qamrovliligi uning ijtimoiy tabiatining qonuniy ko`rinishidir. Axir, ijtimoiy tizimning tarkibiy qismi sifatidagi huquqiy tizimning mavjudligani huquqiy ongdan tashqarida tasavvur etib bo`lmaydi. U huquqiy tizimning tarkibiy qismlarini bevosita yaratadi, takomillashtiradi, bunyodga keltiradi, mustahkamlaydi va uning xilma-xil qismlarini rivojlantiradi, odamlar munosabatini tartibga solishga xizmat qiladi. Huquqiy tizimning asosi huquqiy me`yoriy hujjatlar (qonunlar, qonun asosidagi hujjatlar) hisoblanadi. Bu hujjatlarni yaratish, normalarni ijod qilish faoliyatini amalga oshiruvchi alohida organlarga tegishlidir. Umummajburiy huquqiy normalar yaratish jarayonining o`zi oson emas. U huquqiy me`yorni yaratishda ijtimoiy ta-lab va manfaatyi anglab yetish va o`rganish, qonun loyihalarini ishlab chiqish, ularni muhokama qilish, qabul qilish va qabul qilingan hujjatlarni fuqarolarga yetkazish bilan bog`likdir. Bu murakkab, norma ijod qilish jarayonining har bir bosqichi, sohasida har bir qabul qilingan hujjatni anglab yetish huquqiy ongaing bevosida ishtirokida kechadi. Yaratilayotgan me`yoriy-huquqiy hujjatlar ijodkorlarining umumiy, huquqiy va kasbiy madaniyati darajasi qancha yuqori bo`lsa, ular yaratgan hujjat ham shuncha mukammal bo`ladi. Shuning uchun huquqni ijod qilish jarayoni qatnashchilariga, huquqiy ongai takomillashtirish uchun, shu sohaning yuqori darajali mutaxassisi bo`lishdek yuqori talab qo`yiladi. Ammo, huquq ijod qilish jarayonida faqat shu kasb bo`yicha tayyorlangan odamlargana qatnashmaydilar. Demokratik davlatlarda qonun loyihalari jamiyatning o`zi tomonidan muhokama qilinadi. Masalan, hozir amaldagi O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi yoki 1996 yilda Oliy Majlis qabul qilgan Mehnat kodeksi loyihasining qator muhokamalari ko`pchilikning qiziqishi va xohishini hisobga olib qolmasdan, ularning huquqiy ong darajasini ham aniqladi. Bundan tashqari, umumiy muhokama jarayonida aholining jalb qilinishi fuqarolarning huquqiy ongini ko`tarish, uning huquq ijodkorlik faoliyatidagi salmogani oshirishda ham foydalidir. Huquqiy ong huquqni nafaqat yaratadi va takomillashtiradi, balki rivojlantiradi ham. Uni hayotga tatbiq etishda muhim vosita bo`lib xizmat qiladi. Biroq, uning chegarasida bo`lib o`tadigan huquqiy talablarni anglab olish jarayoni unchalik oddiy bo`lmay, ancha murakkabdir. Huquqiy talablarga ong munosabatining bir xil bo`lmasligi shaxsning nafaqat real hayotida, balki ziddiyatli fe`l-atvorida o`zgaradi. Har bir davlatga uyushgan jamiyatdagi qonunbuzarlik shundan dalolat beradi. Huquqiy ong darajasida shaxsning o`zining huquqiy bilimlari ko`lami ham, xukuqni qabul qilish holati ham, ma`naviy o`sganligi ham shaksiz ko`zga tashlana-di. Huquqiy ongta faqatgina yuqorida sanab o`tganlarimiz ta`sir etib qolmay, yana boshqa ko`p omillar ham (jumladan, ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, maishiy) o`z ta`sirini o`tkazadi. Odamlarning bir-birlari bilan o`zaro ta`siri va munosabati, muhiti, tarbiyasi, axloqiy darajasi ham kam ta`sir qilmaydi. Ijtimoiy-huquqiy yo`l- yo`riq huquqni baholash, uning talablariga munosabat, o`ta xilma-xil omillar majmuining ta`siriga bog`liq holda ongda shakllanadi. Shuning uchun, huquqiy talablarga bo`lgan, salbiy yoki ijodiy holatning o`zi ham har xilligi bilan farq qiladi. Masalan, bir odamning qonuniy fe`l- atvori uning axloqiy ongi bilan ta`riflansa, boshqasi faqat yuridik javobgarlik oldidagi qo`rquv tufayli o`zini to`g`ri tutadi. Shaxsning fe`l-atvorida qayd qilingan nozik farklar, huquqiy ong tabiatining o`zi naqadar murakkabligini yaqqol ko`rsatadi. Shuning uchun, shaxsning huquqiy bilimini kengaytirib va teranlashtirib qolmasdan, balki unda huquqning haq talablari izidan borishini anglab yetishida va unda ichki ishonch shakllanishiga yordam beradigan, huquqiy tarbiya bo`yicha to`g`ri yo`lga qo`yilgan faoliyat zarurdir. Huquqni amalga kiritishga, demak jamiyatda huquqiy tartib o`rnatishga yordam beruvchi, o`z-o`zini nazorat qilish, o`z-o`zini tartibga chaqirish kabi tuyg`ular faqat shunday sharoitdagana rivojlanadi. Huquqiy talablarga rioya qilmaslik, albatta huquqiy tartibning buzilishiga olib keladi. Xuddi shuning uchun, huquqiy ongaing yuqori darajada rivojlangan bo`lishi, xuquqiy tarbiyaning muhim masalasiga aylanadi. Bu, demak, fuqarolarning huquqiy bilimlarini maqsadli rivojlantirish, huquqka zo`r e`tibor bilan qarash, uning ijtimoiy qimmatini tushunish demakdir. Shaxsning huquqiy bilimlari ko`lami, nafaqat uning huquqsan xabardorligi, bilish darajasiga bog`liq, balki huquqiy talablarga munosabatiga ham bog`liqdir. Chunki, ongda axborotlarning ijobiy yoki salbiy qabul qilinishiga qarab, muttasil anglab yetish jarayoni kechib turadi. Huquqka hurmatsizlik bilan salbiy (nigilistik) munosabatda bo`lish, axlokqa qarshi fe`l- atvor bilan bog`likdir. Huquqiy tarbiyaning vazifasi, odamlarning ongida huquqning ahamiyatini, maqsadini to`g`ri tushunishni, uning talablarining haqiqatligini, ularga ongli ravishda rioya qilish zarurligani shakllantirishdan iborat. Adabiyotlar 1. Адилходжаева С.М. Либерализм: эволюция идей от прошлого до настояҳего. Монография. –Т.: ТДЮИ, 2002. –120 с. 1. Бобоев Ҳ.Б. Сиёсий ҳуқуқий таълимотлар тарихи. –Т.: ТДЮИ, 2003. –205 2. Бобоев Ҳ.Б. Ўзбек давлатчилиги тарихи. –Т.: “Фан”, 2004. – 294 б. 3. Исламов З. Обҳество. Государство. Право. –Т.: Адолат, 2001. 695 б. 4. Исломов З.М. Давлат ва ҳуқуқ: умумназарий масалалар. (Давлат назарияси). –Т.: Адолат, 2000. –272 б. 5. Исломов З.М. Ҳуқуқ тушунчаси, моҳияти, ижтимоий вазифаси. –Т.: ТДЮИ, 2004. –138 б. 6. Исломов З.М.Фукаролик жамияти: кеча, бугун, эрта. –Т.: ТДЮИ, 2003. – 87 б.

Похожие

Huquqiy ong va huquqiy madaniyat
Huquqiy munosabatlar
Fuqarolik-huquqiy munosabat
Mahkumlar huquqiy holati
Mа'muriy huquqiy shаkllаr