Huquq darsining tuzilishi va turlari - Юриспруденция - Рефераты

Huquq darsining tuzilishi va turlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

46 KB

Huquq darsining tuzilishi va turlari Reja: 1. Huquq darslarining tuzilishi 2. O‘qituvchi ish rejasi 3. O‘qituv hujjatlari

1. Huquq darslarining tuzilishi Har bir huquq mashg‘ulotlarida o‘quvchilarga puxta bilim berib boriladi. Mustaqil ishlar, qo‘shimcha mashg‘ulot, suhbatlar va hokazolar ham bilim berishning shakllari bo‘lib hisoblanadi. Ularning mazmuni esa darsda o‘rgatiladigan ma’ruzalar mazmuni bilan bevosita bog‘liqdir. Dars o‘quv ishlarini tashkil etishning asosiy shakli, ma’ruza asosiy shakli va asosiy mazmuni o‘quvchilarga bilim va tarbiya berishdan iborat. Huquq o‘qitish murakkab va keng qamrovli jarayon bo‘lib, darsda o‘quv materialini bayon etish bilan cheklanib qolmaydi. Huquqiy ma’lumotlarni o‘quvchi tomonidan to‘la o‘zlashtirishga erishish darsning asosiy maqsadi hisoblanadi. Huquq darsi oddiy mashg‘ulot emas, uni katta va murakkab ishonch muassasasiga o‘xshatish mumkin, chunki unda o‘qituvchi ham, o‘quvchi ham doimo turli tuman va o‘ta mas’uliyatli vazifalar bilan band bo‘ladi. Darsning mazmuni, bayon etish shakli, o‘rgatish obyektlari ham doimiy ravishda murakkablashib boradi. Darsda o‘quvchining bilim darajasi tekshirib boriladi; o‘tilgan ma’ruza albatta mustahkamlanishi shart; yangi o‘rgatilayotgan mavzu ustida o‘quvchilarni mustaqil fikrlash; hujjatlarni tahlil qilish va taqqoslashga o‘rgatib boradi, Huquqiy o‘qitish usullari ham har hil. Masalan, og‘zaki bayonning turli shakllari, bilimni tekshirish usullari, ko‘rgazmali qurollar, ularning turlari va ularning foydalanish yo‘llari va hokazolar huquq fanidan dars berishning o‘ziga xos shakl va usullaridan biri hisoblanadi. Har bir huquq darsi o‘z mavzusiga ega bo‘ladi. Darsning mavzusi esa dastur va darslik mazmuni asosida o‘qituvchi tomonidan tuziladi.

Dars mavzusi qisqa va o‘quvchilarga tushunarli qilib tuzilmog‘i shart. Mavzuning nomi esa yangi materialni bayon etishdan oldin o‘quvchi diqqatiga e’lon qilinadi. Yangi darsni bayon etish rejali tarzda olib boriladi. Dars mavzusini bir necha masalalarga bo‘lib ko‘rsatishni, materialni o‘rgatish rejasi deyiladi. Rejaning punktlari ikkitadan kam beshtadan oshiq bo‘lmasligi shart. Mavzuning rejalari har bir darsda oldindan emas, har bir mavzu, uning barcha punktlari mo‘ljallangan vaqtda o‘tib ulgurishi shart. 2. O‘qituvchi ish rejasi Darsni o‘tishdan oldin o‘qituvchi ish rejasini tuzadi. Ma’lumki har bir sohaning o‘quv rejasi asosida o‘quv dasturi tuzilgan. Shu dastur o‘quv yiliga o‘qituv ish rejasi tuzishda asos qilib olinadi. O‘qituvchi dasturdan kelib chiqqan holda kalendar reja tuzadi. Unda mavzular soatlarga bo‘lib chiqiladi va dars o‘tish vaqti, hajmi, turi ko‘rsatiladi. O‘qituvchilar ish rejasiga qo‘shimcha metodik karta ham tuzishlari mumkin. Unda darsning mavzusi, maqsadi, dars o‘tish usuli, foydalanadigan adabiyotlar va texnik vositalari, darsni yakunlash metodi ko‘rsatiladi. Metodik karta tuzish uchun o‘qituvchi puxta tayyorgarlik ko‘rishi, unga kiritilgan ma’lumotlarni yaxshi bilishi, barcha o‘qituv vositalarini o‘tiladigan mavzu bilan bog‘lashi kerak. Metodik kartalarda mavzular qismlarga bo‘linib chiqiladi, har bir ma’ruza mavzulari bo‘yicha savollar tuziladi, uy vazifalari, foydalanadigan adabiyotlar yoki ko‘rgazmali qurollar, mustaqil ish mavzulari, ma’ruza soatlari, o‘zlashtirishni tekshirib turish metodlari

aniqlanadi. Masalan, «Huquqshunoslik» fanining birinchi qismida davlat va huquq nazariyasi tushunchasi, davlatning vujudga kelishi to‘g‘risida ma’ruza o‘qiladi. O‘qituvchi shu mavzularni tasvirlab beradigan sxemalar va diagrammalardan foydalanishi mumkin. Tinglovchilarga «Huquqshunoslik» darsliklaridan, Prezident asarlaridan, huquqshunos olimlarning kitoblaridan, yangi adabiiyotlardan foydalanishni tavsiya etib, ularning to‘lik nomi va mualifini ko‘rsatish ham maqsadga muvofiqdir. 3. O‘qituv hujjatlari O‘qituvchi darsga o‘qituv hujjatlarini ham tayyorlaydi. O‘tilayotgan mavzuning tarbiyaviy aspektini aniqlash uchun o‘qituvchi nazariy manbalarga murojat qilishi kerak. Masalan, «Mustaqillik asoslari. Huquqiy davlat tushunchasi», «O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senat va Qonunchilik palatalari to‘g‘risida» mavzular o‘tilganda Prezident asarlaridan, davlat va huquq nazariyasi, Qonun yangiliklari, Oliy Majlis sessiyasi hujjatlari, huquqiy davlat belgilariga bag‘ishlangan adabiyotlardan foydalanish, ularning ayrimlarini tinglovchilarga tavsiya etish mumkin. Har bir mavzuvning o‘ziga hos asosiy maqsadi bor. Masalan, «Ahloq va huquq» mavzusini o‘tishdan maqsad davlat va huquqning uzviy bog‘liqligini tushuntirish, mustaqil respublikamiz rivojlanishida huquqning o‘rnini ko‘rsatish, ahloqiy normalar bilan huquqiy normalarning umumiy va farqiy belgilarini tushuntirish, ularning yangi avlodni tarbiyalashdagi o‘rnini bayon etishdir.

Tinglovchilar huquqiy bilimning asoslarini bilishi bilan bir qatorda ayrim, xayotda to‘qnash keladigan huquq normalarini bilmasliklari mumkin. Masalan, O‘zbekiston Respublikasida nikoh yoshi qizlar uchun 17 yosh o‘rnatilganligini, ayollarga pensiyaga chiqish yoshi 54 yoshdan belgilanganligini ayrim hollarda qasdan qiynab odam o‘ldirgan jismoniy shahslar 13 yoshdan jinoiy jazoga tortilishi mumkinligini hamma ham bilmaydi. Demak, bu savollarning yechimini topish uchun tinglovchilarga maxsus yuridik adabiyotlar tavsiya etiladi, Ular qatoriga Oila, Mehnat, Jinoyat Kodekslari va boshqalar kiradi. O‘quv hujjatlariga har tomonlama o‘ylab tuzilgan, chiroyli bezatilgan ko‘rgazmali qurollar kiradi. Ular tinglovchilarda qonunlarga nisbatan hurmat bilan qarash xususiyatlarini shakillantiradi va huquqiy tarbiyaning samaradorligini oshirishga yordam beradi. Ko‘rgazmali qurollar dars rejasiga loyiq bo‘lishi kerak. Qaysi mavzu bo‘yicha qanday ko‘rgazmali qurol qo‘llanilishi dars oldidan aniqlanadi, mavzuda ularga tegishli joy va vaqt ajratiladi. Odatda ko‘rgazmali qurollarni talabalar, o‘quvchilar o‘zlari tayyorlab kelishlari tavsiya etiladi. Masalan, fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va burchlarini tasvirlaydigan sxemani uch mavzuga bo‘lib, katta formatdagi vatman qog‘ozga chiziladi. Xar bir mavzu alohida: «Fuqarolarning shaxsiy huquq va erkinliklari», «Fuqarolarning siyosiy huquqlari», «Fuqarolarning ijtimoiy va iqtisodiy huquqlari» va «Fuqarolarning burchlari» deb nomlanib, tinglovchilar yaxshi eslab qoladigan tarzda bezatilgan bo‘lishi kerak. O‘qituvchidan biroz harakatchanlik, izlanish va tinglovchilarni qiziqtirishga erishish

qobiliyati talab qilinadi. Shunda u o‘z oldiga qo‘ygan maqsadiga erishadi, dars qiziqarli va foydali o‘tadi. Huquqiy ta’lim-tarbiya ta’limning barcha turlarida olib boriladi. Bosqichli huquqiy ta’lim-tarbiya berishdan maqsad – yoshlarning huquqiy ongini bevosita ta’sir etuvchi nazariy huquqiy bilimlar, ko‘nikma va malakalarini tarkib toptirishni zuluksiz ta’minlashdir.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. I.A.Karimov. «O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li». – T., «O‘zbekiston», 1992. 2. I.A.Karimov. «O‘zbekiston - kelajagi buyuk davlat». - T., «O‘zbekiston», 1992. 3. I.A.Karimov. «Buyuk kelajagimizning huquqiy kafolati». - T., «O‘zbekiston», 1993. 4. I.A.Karimov. «Bizdan ozod va obod Vatan qolsin!». – T., «O‘zbekiston», 1993. 5. I.A.Karimov. «O‘zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari». - T., «O‘zbekiston», 1995. 6. 1918-1920 yillardagi Turkiston ASSR Konstitutsiyalari. 7. 1920-23 yillardagi Xorazm Xalq Respublikasi Konstitutsiyalari. 8. 1921-23 yillardagi Buxoro Xalq Respublikasi Konstitutsiyalari. 9. 1927-1937-1978 yillardagi O‘zbekiston SSR Konstitutsiyalari. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Huquq tizimining tarkibiy tuzilishi

Huquq ijodkorligi tushunchasi, prinsiplari va turlari

Konstitutsiyalarning shakllari, turlari va tuzilishi

Konstitutsiyalarning shakllari, turlari va tuzilishi

Huquq ijodkorligi tushunchasi, turlari, funksiyalari