Advokatlik faoliyatida notiqlik san’ati asoslari - Юриспруденция - Рефераты

Advokatlik faoliyatida notiqlik san’ati asoslari

Загружено в:

01.11.2023

Скачано:

0

Размер:

38.970703125 KB

Advokatlik faoliyatida notiqlik san’ati asoslari Reja: 1. Zamonaviy ritorikaga kirish 2. Advokatning himoya nutqining tuzilishi 3. Sud nutqining asoslantirish jihatlari. Nutq maqsadining belgilanishi

1. Zamonaviy ritorikaga kirish Notiqlik san’atini mukkamal egallamasdan va uni tortishuvga asoslangan sud protsessida mohirlik bilan qo’llash ko’nikmasiga ega bo’lmasdan turib, advokat o’z vazifasini yuqori darajada uddalashi qiyin. Ammo ko’pchilik advokatlar sudda nutq so’zlash san’atini egallashga zarur darajada e’tibor qilishmaydi. Notiqlik san’ati amaliyot bo’lsa, ritorika uning nazariyasidir. Ritorika grekcha so’z bo’lib, fikrni chiroyli va ishonarli ifoda etishni anglatadi. O’zaro munosabatlar sohasida fikrni ifodalovchi so’zning ishonchliligi uning dalillanganligidan kam ahamiyatga ega emas. Ritorika san’at va ayni vaqtda ishontirish nazariyasi sifatida o’zining borliqni bilish va o’zgartirish usuli ritorik usulga ega. Tadqiq etishning ritorik usuli – bu ijtimoiy borliqni amaliy vazifalarni hal etish maqsadida anglash, boshqalarni ham shunga ishontirish uchun amalga oshiriladigan fikrlash usullarining majmuisidir. Sud ritorikasini o’rganishda ritorik usul dalillarni anglab etish va uning mohiyatini boshqalarga ham yetkazishning umumiy uslubi sifatida e’tirof qilinadi. Sud ritorikasi yoki yuridik ritorika fan sifatida yuridik ahamiyatga ega bo’lgan faktlarni o’rganish va huquqiy xususiyatdagi qarorlarni qabul qilish jarayonida yuridik faktlar tahlilini tayyorlash va ularni baholash to’g’risidagi xulosalarni ishonchli tarzda taqdim etish bilan bog’liq barcha muommalarni o’rganadi. Yuridik ritorikaning predmeti huquqiy munosabatlar sohasida ishontirishdir. Advokatning muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatishi uning kasb mahorati, chunonchi ish materiallarini o’rganish va tahlil qilish, ularga huquqiy baho berish, so’roq olib borish, savollarni aniq, tushunarli va maqsadli shakllantirish qobiliyatiga bog’liqdir. Advokat o’z protsessual funksiyalarini amalga oshirishda yuridik ritorikadan foydalanishi ko’yidagilarda namoyon bo’ladi:

- sud tergovi boshlanganga qadar himoyaning ishonchli pozitsiyasini shakllantirish maqsadida ish materiallarini o’rganish, ularni tahlil etish va baholash; - himoyaning uzil-kesil pozitsiyasini aniqlash maqsadida sud tergovi jarayonida ish olib borish, sudda nutq so’zlash uchun materiallar tayyorlash, ayblov taraf bilan protsessual kurashish va sudni advokat sudlanuvchi foydasiga keltirgan vajlarni haqiqiy deb qabul qilishga oldindan tayyorlab borish; - advokatning protsessual harakatining yakuni sifatida, advokat tomonidan ishni tahlil etish natijasi va shu bilan birga sud tomonidan qaror qabul qilish uchun o’z pozitsiyasini yakka-yu yagona to’g’ri deb taqdim etadigan, himoya nutqi. Himoya nutqining ishonchliligi advokatning jinoyat protsessidagi barcha protsessual faoliyatining bosh maqsadi bo’lganligi uchun, unga himoya pozitsiyasining qanchalik ishonchli ekanligidan dalolat beruvchi muhim ko’rsatkich va advokatning kasbiy layoqatining muhim mezoni sifatida qarash mumkin. 2. Advokatning himoya nutqining tuzilishi Ko’pchilik mualliflar advokat himoya nutqining tuzilishi deganda, uning tarkibiy qismlarini tushunadi. Uni kirish, asosiy (asoslantirish) qism hamda xulosadan iborat deb ta’riflab, o’rganadilar. Bu yondashuvni noto’g’ri deb bo’lmaydi, lekin u asosiy masalani, ya’ni advokat himoya nutqining ishonchliligi masalasini ikkinchi darajaga tushirib qo’yadi. Bizning nazarimizda, advokat himoya nutqining tuzilishini o’rganishda uning kommunikativ xususiyatlariga asosiy e’tiborni qaratish lozim. O’zbekistonda sud ishlarini yuritish tortishuv prinsipiga asoslangan. Taraflarning o’zaro tortishuviga asoslangan sud protsessida advokatning nutqi ishontirish jarayoni bilan (himoyadagi shaxsning haq ekanligini isbotlash, tinglovchilarni o’ziga jalb etish va ularning fikrini ishdagi taraf uchun zarur bo’lgan tomonga yo’naltirish) bog’liq masalalarni samarali hal qilishga ko’maklashadigan muayyan kommunikativ sifatlarga ega bo’lganidagina

advokatga nisbatan ishonch uyg’onadi. Sud majlisida so’zlayotgan notiq nutqining kommunikativ sifatlarini quyidagilar belgilaydi: nutqning tushunarliligi; nutqning mantiqiyligi; nutqning yetarli darajada davom etishi bilan birga, lo’ndaligi; nutqning his-hayajonliligi; nutqda bayon etilayotgan fikrlarning o’z joyidaligi; nutqning samimiyligi; nutqda aniqlik. Nutqning tushunarligi uning tinglovchining ongiga osonlik bilan yetib borishini anglatadi. Nutqning bu kommunikativ sifati ayniksa xalq maslahatchilari ishtirokida o’tkazilayotgan sud protsessida alohida ahamiyat kasb etadi. Nutq o’zining tushunarligi tufayli ishonchli bo’lishi sud protsessi ishtirokchilarining ish yuzasidan advokat uchun zarur bo’lgan xulosalarga kelishiga yordam beradi. Nutqning tushunarliligiga umum kabul qilingan so’zlar va iboralarni ishlatish orqali erishiladi. Advokatning o’z nutqida boshqalar uchun tushunarsiz bo’lgan yoki tushunilishi uchun maxsus bilimlar talab qilinadigan so’zlar yoxud iboralarni ishlatishi nutqning kommunikativ sifatiga aks ta’sir ko’rsatadi. Nutqning ommabopligi, tushunarliligi, aniqligi, demak uning ishonarliligi nutqning boshqa kommunikativ sifatlari, jumladan mantiqiyliligiga ham bevosita bog’liq. Nutqning mantiqiyligi uning mazmunini mantiq qonunlariga muvofiq, obyektiv borliqda mavjud aloqalar va munosabatlarga asoslangan holda ketma-ket bayon etishda ifodalanadi. Nutq mantiq jihatidan o’zuk-yuluq bo’lib, fikrlar tugallanmasdan turib, bir predmetdan ikkinchiga o’tish, asosiy fikr yakunlamasdan mayda chuyda narsalarga o’tib ketish, tinglovchida notiqqa va uning vajlariga nisbatan salbiy munosabat uyg’otadi, oqibatda advokat o’z nutqida qo’yilgan maqsadga erishishi qiyin bo’ladi.

Aksincha, nutqda bayon etilayotgan fikrlar qat’iy mantiqiy ketma-ketlikda rivojlansa, uni tinglash nafaqat yoqimli bo’ladi, balki bunday nutq tinglovchining ongiga jiddiy ta’sir ko’rsatib, uni tushunish va qabul qilishni osonlashtiradi. Bunday mantiqiy jihatidan muqammal nutkni tayyorlash uchun nutq rejasini va uning tuzilishini puxta o’ylash lozim. Nutq rejasi – bu uning mazmuni chizmasi bo’lib, u bir fikrdan boshqasiga o’tish mantiqini belgilaydi. Nutq rejasini shunday tuzish kerakki, bunda ikkinchi fikr birinchisidan, uchinchisi ikkinchisidan kelib chiqishi yoki bir fikrdan ikkinchisiga o’tish tabiiyligi ta’minlashi lozim. Bir fikrdan ikkinchisiga o’tishning tabiiyligi suddagi nutqning tuzilishining mantiqiyligi, nutqning barcha qismlari mantiq – mazmuni bo’yicha yaxlitligi bilan ham ta’minlanadi. Bunday mukkamal nutqni tayyorlash va so’zlash uchun birinchi navbatda nuqning maqsadini, uning asosiy fikrini aniqlab olish lozim, bu esa nutqning barcha qismlariga singdirilishi va uni yaxlit birlik sifatida bog’lab turishi lozim. Sudyalar tomonidan advokatning asosiy fikrni, uning pozitsiyasi va vajlari anglab etilishi uchun, nutqning yana bir kommunikativ sifati - nutqning yetarli darajada davom etishi bilan birga lo’ndaligi (qisqaligi) muhim ahamiyatga ega. Chunki nutqda asosiy fikrni ifodalashda ortiqcha so’z va iboralardan foydalanish tinglovchining asosiy fikrlarni tushunishdan chalg’itadi. Uzundan-uzoq so’zlangan nutq tinglovchini zeriktiradi, va oxir oqibatda advokat tomonidan bayon etilayotgan vajlarning qabul qilinishini qiyinlashtiradi. Himoya nutqi xaddan tashqari davomli, quruq, faqat muayyan axborotlardan iborat bo’lib, his-hayajonsiz so’zlanishi odatda sudyalarda salbiy munosabat uyg’otadi. Shuning uchun ham advokat o’z nutqini tuzayotganda uning yetarli darajada his-hayajonli bo’lishiga ham e’tibor berishi kerak. Nutqning his-hayajonliligi deyilganda, nutqning tinglovchilarning diqqati va qiziqishini jalb etadigan, ularning advokat bayon etilayotgan mulohazalar, faktlar, dalillar va ularning o’zaro

aloqadorligini tushunub yetishini yengillashtiradigan hamda tinglovchilarda ijobiy hissiyot va kechinmalarni uyg’otib, ularning taassurotini, mantiqiy fikrlashi va xotirasini faollashtiradigan o’ziga xos tuzulishiga aytiladi. Advokatning nutqi his-hayajonli bo’lishi uch maqsadga: ishontirish, jalb etish va tinglovchilarning his-hayajonini qo’zg’atishga xizmat qiladi. Shuni yodda saqlash kerakki, advokatning tinglovchini ishontirishga urinayotganligi hammaga ko’rinib turishi kerak. Lekin, uning tinglovchilarni jalb etishga va ularning his-hayajonini ko’zg’ashga harakat kilayotganligi aniq ravshan ko’rilmasligi balki nutqning barcha qismiga singdirib yuborilishi lozim. Bu vazifani bajarish uchun advokatning nutqi yana uchta muhim kommunikativ sifatlarga ega bo’lishi lozim. Bular bayon etilayotgan fikrlarning o’z joyida aytilayotganligi, samimiyligi va aniqligidir. Fikrlarning o’z joyida aytilishi deyilganda nutq va uni bayon etish uslubining shunday tashkil etilishi tushuniladi-ki, u mavjud sharoitga mos kelishi, muloqot vazifalari va maqsadiga javob berishi, gapirayotgan kishi bilan tinglovchi o’rtasida ruhiy bog’liqlikni o’rnatishga va saqlab turishga ko’maklashishi lozim. Advokatning nutqida o’z joyida aytilmagan gap nutqning ahamiyatini yo’qqa chiqarishi, o’z joyida aytilgan gap esa nutqning ta’sirchanligini yanada oshirishi mumkin. Shuning uchun advokat sudda nutq so’zlashga tayyorgarlik ko’rishda ish holatlarini ortiqcha “bezab ko’rsatishga” harakat qilmasligi, nutq o’rtacha darajada rivojlangan sog’lom fikrlovchi sudya, xalq maslahatchisi uchun mo’ljallanganligini unutmasligi, shuningdek, o’zini haddan tashqari yuqori intellekt egasi ekanligini ta’kidlashga urinmasligi kerak. Advokatning nutqi o’zining ma’naviy-madaniy darajasiga mos bo’lishi nutqqa tabiiylik bag’ishlaydi va advokatga nisbatan ishonch uyg’otadi. Aqsincha, agarda tinglovchi advokatning nutqi uning o’zining ma’naviy-madaniy darajasiga, intellektual salohiyatiga mos emasligini uning boshqalarning so’zini takrorlayotganligini sezsa, unda advokatning axloqiy fazilatlariga nisbatan, ya’ni advokatning pozitsiyasi to’g’ri va adolatliligiga hamda ular asosida yotgan vajlarga nisbatan shubha uyg’onadi.

Nutqning samimiyligi – bu shunday kommunikativ sifatki, notiqning so’zlash ohangidan samimiyligi sezilib turishi, uning fikr va kechinmalari tabiiy ekanligi, himoya qilinayotgan holatlar hamda vajlarning to’g’ri va adolatliligi to’g’risida notiqda ichki ishonch mavjudliligiga tinglovchini ishontiradi, buning o’zi sud majlisida raislik etuvchi sudya va xalq maslahatchilarida xuddi shunday ichki ishonch shakllanishiga ko’maklashadi. Shunday qilib, nutqning samimiyligi advokatga tinglovchilarni o’zi tomonga og’dirib olishga yordamlashadi. Tinglovchilarda advokat haqiqatni gapirayotganligi haqidagi fikr shakllanishi uchun advokatning nutqi yana bir sifatga, ya’ni aniqlikga ega bo’lish, aytilayotgan fikr va haqiqiy holat bir-biriga to’g’ri kelishi lozim. Sud protsessida himoya nutqining aniqligi eng avvalo advokatning ishga qanchalik vijdonan yondashishiga bog’liq. Noaniq nutq, u ataylab yoki e’tiborsizlik natijasida yo’l qo’yilganligidan qat’i nazar tinglovchilarda advokat yolg’on so’zlayapti degan tassavur uyg’otadi. Buning o’zi advokatning haqiqatga to’g’ri keladigan fikr va vajlari ishni hal qilishda sudya va xalq maslahatchilari tomonidan e’tiborga olinmasdan qolinishiga olib kelishi mumkin. Yuqorida ko’rsatib o’tilgan advokat nutqining kommunikativ sifatlari himoya nutqining tuzilishiga bevosita ta’sir kursatadi. Nutqning kommunikativ sifatlarga ega bo’lishi advokatning o’z oldiga qo’ygan maqsadlarga erishishiga ko’maklashadi. 3. Sud nutqining asoslantirish jihatlari. Nutq maqsadining belgilanishi Advokatning sud protsessidagi nutqining eng asosiy jihatlaridan biri uning asoslantirilganligidir. Tinglovchilarni (protsess ishtirokchilarini) ishontira oladigan nutqni tuzish asoslash faoliyatining bir turidir. Asoslantirish deyilganda nima tushuniladi? Asoslantirish – bu intellektual faoliyat bo’lib, uning mohiyatini qaysidir bir fikrni aniqlash yoki rad etish, kimnidir ishontirish, uning qarashlari yoki

pozitsiyasini o’zgartirish maqsadida vajlar, asoslar keltirish tashkil etadi. Har qanaqangi asoslantirishning bosh maqsadi tinglovchini muhokama qilinayotgan masala bo’yicha o’z maslakdoshiga, ittifoqchisiga aylantirishdir. Agarda asoslantirish odob doirasida, sud protsessining boshqa ishtirokchilari hurmati joyiga qo’yilgan holda amalga oshirilsa, asoslantirish jarayonida isbotlanayotgan holat haqiqat ekanligi haqida tinglovchilarda ishonch uyg’otish osonlashadi. Shuni hamisha yodda tutish kerakki, asoslantirish birinchi navbatda inson ongiga ta’sir etishga yo’naltirilgan, shuning uchun ham asoslantirishda bayon qilinayotgan vajlar shunday tinglovchilarga tushunarli tarzda yetkazilmog’i lozim. Tinglovchida ishonch uyg’otadigan nutq tayyorlashda odatda ishontirishning quyidagi shakllaridan foydalaniladi: mantiq yordamida ishontirish; emotsiya yordamida ishontirish; disskusiya (bahslashuv) yordamida ishontirish. Mantiq yordamida yoki mantiqiy ishontirish isbotlash (dalillar) mantiqiy operatsiyalari, tanqid va rad etish orqali amalga oshiriladi. Dalillar – bu asoslashning bir turi, fikrlarning to’g’riligini boshqa haqiqat deb qabul qilingan fikrlar yordamida asoslashdir. Sud nutqini shakllantirishda uning ishontiruvchi ta’sirini ta’minlash uchun quyidagi asosiy qoidalardan iborat bo’lgan mantiqiy dalillar qoidasiga rioya etish lozim: tezis va asoslar (vajlar) aniq, qisqa, tushunarli holda keltirilishi shart; isbotlash (asoslantirish)ning boshdan oxirgacha tezis bir xilda o’zgarmasdan qolishi kerak; tezisni tasdiqlash maqsadida keltirilayotgan vajlar bir-biriga qarama-qarshi bo’lmasligi kerak; haqiqat bo’lgan tezisni isbotlash haqiqiy asoslardan foydalanishni talab etadi; vajlarning haqiqat ekanligi tezisdan qat’i nazar aniqlanishi (isbotlanishi)

kerak; vajlar (asoslar) mazkur tezis uchun yetarli asos bo’lib xizmat qilishi kerak; isbotlash (asoslash) jarayonida xulosa chiqarish shakllariga (deduksiya, induksiya va analogiya) va fikrlashning mantiq qonunlariga: aynanlik qonuni, qarama-qarshi bo’lmaslik qonuni, uchinchini istisno qilish qonuni, asos yetarlililigi qonunlariga rioya etish lozim. Ko’rsatilgan qoidalarni buzish mantiqiy xatolarga olib keladi. Advokatning suddagi nutqida eng ko’p uchraydigan mantiqiy xatolar quyidagilar: - yolg’on asoslar yoki asosiy adashish, bunda tezisni yolg’on yoki haqiqatdan yiroq asoslar bilan isbotlashga harakat qilinadi; - asoslantirishni o’zining haqiqatligi tasdiqlanishi zarur bo’lgan holatlar bilan isbotlashga urinish; - chiqib bo’lmas aylanaga tushib qolish. Bunda tezisni biron bir holat bilan, uni esa tezis bilan isbotlashga harakat qilinadi; - tezisni to’liq almashtirish yoki tezisdan chekinish. Bunda advokat tezis sifatida olg’a surilgan ma’lum bir holatni asoslash o’rniga, tezisga yaqin yoki unga o’xshash holatni asoslashga o’tib ketib, asosiy g’oyani boshqasi bilan almashtiradi; - tezisni qisman o’zgartirish. Bunda advokat tezisni asoslashda birinchi aytilgan umumiy yoxud keskin fikrni toraytirib yoki yumshatib o’zi olg’a surgan tezisni o’zgartiradi. Masalan: u dastlab “jinoyatning barcha ishtirokchilari qasddan harakat qilgan” deb ta’kidlab, keyin “ularning ko’pchiligi qasddan harakat qilgan” deb o’zgartiradi. - “asoslar qancha ko’p bo’lsa, shuncha yaxshi” prinsipi bo’yicha haddan tashqari ko’p dalil keltirishga urinish. Bunda asoslash haddan tashqari ko’payib ketib, asoslantiruvchi (advokat) o’zi sezmagan holda mantiqga zid ravishda bir- biriga qarama-qarshi vajlar keltirishi mumkin; - sababiy bog’lanishni ma’lum vaqtda sodir bo’lgan hodisalarning oddiy ketma-ketligi bilan aralashtirib yuborish. Bu “shundan so’ng, demak shu sababli” qabilida fikr yuritishda namoyon bo’ladi; - tezisni tasdiqlash maqsadida unga nisbatan aytilgandan unga aloqasi

bo’lmaganga o’tish; - umumlashtirishga shoshilish, ya’ni tezisning ma’lum bir qismini tasdiqlovchi asos bilan tezisni to’liq asoslantirishga harakat qilish; - asos bilan asoslantirilayotgan tezis o’rtasida mantiqiy bog’liqlik yo’qligi. Sanab o’tilgan mantiqiy xatolar advokatning pozitsiyasiga nisbatan uning protsessual raqiblari va sudyalarda tanqidiy munosabatni vujudga keltiradi. Bunday holatlarda munozara davomida bir-birini ishontirish va qayta ishontirish, sudyalarni o’z tomoniga og’dirib olish uchun advokatlar mantiqiy asoslantirishning yana ikki usuli tanqid va rad etishdan foydalanishi mumkin. Tanqid – bu protsessual raqib tomonidan amalga oshirilgan asoslantirish jarayonini buzishga yo’naltirilgan mantiqiy operatsiyadir. Rad etish – bu mantiqiy vositalar va isbotlangan holatlardan foydalangan holda u yoki bu holatning yolg’on ekanligini isbotlashdir. Shunday qilib, mantiqiy ishontirish uch mantiqiy operatsiyadan: dalillar, tanqid va rad etishdan iborat. Mantiqiy ishontirishning ta’siri u emotsional ishontirish bilan qo’shib olib borilganda yanada oshadi. Emotsional ishontirish advokat tomonidan bayon etilayotgan holatlar bo’yicha ishontirilayotganlarda (birinchi navbatda sudya va xalq maslahatchilarida) keyingi fikrlash jarayoniga ta’sir qiladigan kechinmalar, emotsiya va his-hayajon hosil qilishga mo’ljallangan. Mantiqiy ishontirish u ma’lum bir emotsional holatda qabul qilinganda yanada kuchayadi. Bu shu bilan bog’liqqi, emotsiya har qanaqangi bilish jarayonining zarur elementi va shu bilan birgalikda emotsiya bilishning rag’batlantiruvchi zarur shartlaridan biridir. Diskussiya shaklida (yoki yordamida) ishontirish munozara jarayonida o’z nuqtai nazarini himoya qilish maqsadida asos (vajlar) keltirish orqali amalga oshiriladi. Odatda advokatlar ishontirishning bu shaklidan sud muzokarasida barcha taraflar chiqish qilganlaridan so’ng replikaga chiqish huquqini amalga oshirishda foydalanadilar. Ko’pgina hollarda ishontirishning bu shakllini advokatlar himoya nutqini tuzishda – davlat ayblovchisi (prokuror) nutqida

keltirilgan vajlarni rad etishda ishlatadilar. Shunday qilib, advokatning suddagi nutqining asoslantirish jihatlarini qisqacha ko’rib chiqdik. Endi nutq maqsadining belgilanishi masalasiga to’xtalamiz. Advokatning suddagi nutqi maqsadi ish yuzasidan o’z ishonch bildiruvchisi shaxs foydasiga qaror chiqarilishiga erishishdir. Jinoyat ishlar bo’yicha advokatning nutqining maqsadi himoyasi ostidagi shaxsning aybsizligi yoxud uning ahvolini yengillashtirish lozimligiga sudni ishontirishdir. Nutqning maqsadini belgilashda advokat ish holatlaridan kelib chiqishi lozim. U faqat o’zi ishongan narsalar haqida gapirishi kerak. Nutq maqsadini belgilashda advokat unga ishonch bildirgan shaxs (himoyasi ostidagi shaxs) bilan maslahatlashib sud muzokarasidagi pozitsiyani yana bir bor kelishib olishi shart. Nutq maqsadini belgilash ko’plab faktorlar bilan bog’liq. Advokat birinchi navbatda ishning mohiyati va tayyorlanayotgan nutqni sud tarkibi tomonidan qabul qilinishi xususiyatidan kelib chiqib, sudga ta’sir ko’rsatishning obyektiv va subyektiv tomonlarini aniqlab olishi zarur. Lekin hamma vaqt shuni yodda tutish kerakki, advokat – notiq o’zi uchun haqiqat, o’z-o’zidan ko’rinib turgan, muhim va istalgan asoslarga tayanmasa maqsadga erishib bo’lmaydi. Shuning uchun ham advokat o’z nutqini tayyorlashda erishish lozim bo’lgan maqsadlarni aniq tassavur qilishi lozim. Nutq qanchalik oddiy tuzilsa, maqsadlar nechog’lik aniq bo’lsa, uni qabul qilish shunchalik oson bo’ladi.

Adabiyotlar 1. Rustambayev M.X., Tuxtasheva U.A. Advokatura: kasb- hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma. - T.: Ilm Ziyo, 2010. – 232 bet. 2. Rustambayev M.X., Tuxtasheva U.A. Sud hokimiyati va O’zbekiston Respublikasida sud-huquq islohotlar: ilmiy-publitsistik nashr. - Toshkent: TDYUI nashriyoti, 2009. – 559 b. 3. Salomov B. O’zbekistonda advokatlik faoliyati. - T.: Adolat, 1-2 tom 2000. – 225 b. 4. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati: Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan 5380100 yurisprudensiya yo’nalishi bo’yicha bakalavriat talabalari uchun darslik: 2 jildlik. / Mualliflar: G.Abdumajidov va boshq. – T. Konsauditinform-Nashr, 2007. – 360 b. - 472 b. 5. Jo’rayev I.B. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati. O’quv uslubiy qo’llanma. - Toshkent: TDYUI, 2010 yil. – 8.5 b.t.

Похожие

O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslari

O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati fanining tushunchasi, predmeti va tizimi

O'quv –uslubiy materiallar (advokatura fani)

Himoya pozitsiyasi

O`zbekiston Respublikasida Advokatura fanining tushunchasi va tizimi