Узбекистоннинг ер захираси, ерни бахолаш, туркумлаштириш ва тупрокларни бонитировка килиш - Геология - Рефераты

Узбекистоннинг ер захираси, ерни бахолаш, туркумлаштириш ва тупрокларни бонитировка килиш

Загружено в:

16.09.2022

Скачано:

0

Размер:

200 KB

Ўзбекистоннинг ер заҳираси, ерни баҳолаш, туркумлаштириш ва ту проқ ларни бонитировка қ илиш Режа: 1. Узбекистоннинг ер захираси 2. Ерни бахолаш 3. Ерни туркумлаштириш 4. Тупрокларни бонитировкаси

Ў збекистон тупроқшунослари ер заҳираси ҳ а қ идаги маoлумотлар н и тупроқ-и қ лимий районлаштириш асосида ҳи собга олганлар. Ў збекис т о н ҳ удуди биои қ лимий ва тупроқ шароитларига к ў ра Турон тупроқ-и қ лимий провинциясига киради. Провинциянинг текисликларда зона ва зоначаларга, тоғларда пояс ва поясчаларга ажратилиши табиатимиздаги турли-туманликни тўла акс эттиролмайди. Жумхуриятимиз орографик хусусиятларига кўра Устюрт, Қуйи Амударё, Қизилқум, Чирчик-Ангрен, Фарғона, Зарафшон, Қашқадарё ва Сурхондарё каби саккизта округларга ажратилади. Округлар бир-биридан геологик тузилиши, тупроқ яратувчи омиллари, иқлими, ички сувлари, тупроқ ва ўсимликлар қопламининг ўзига хослиги билан ажралиб туради. Чунончи, жанубий округларда қиш ойларида вегатациянинг давомийлиги яққол сезилиб тургани ҳолда шимолий округларда бу ҳолат умуман сезилмайди. 4-жадвал. Ўзбекисгон округлари бўйича баoзи иқлим элементлариюгаг кўрсаткичлари Иқлим кўрсаткичи округлар Устюр т Қуйи Амуда рё Қизил қ ум Чирч и қ - Ангре Фарғо на Зарафш он Қашқад арё Сурхо н д арё Ўртача йиллик t°C 8,6-10 10- 12,4 13,3-15 12,5- 13,6 12,7- 13,6 11,6 15,1 >15 >15 +10° дан ортиқ т е мпе ратурала р йиғиндиси, кун 178- 186 188- 200 207- 224 211- 217 212- 223 200- 225 242 245 Эффектив температу ра ла р йиғилдиси (вегетация даврида) кун 1950 2000- 2300 2400- 2 800 2150- 2380 2200 2530 2840 2533 2939 2540- 2950 Вегетацион қ иш % ҳ исобида - - - 43 30-34 42-54 дан 52- 54 гача. 50-70 50-70 Ў збекистон (майдони 447,4 минг км 2 ) ер за ҳ ирасининг 40 млн гектарга я қ ин қисми турли типдаги тупроқлар билан қ опланган. Шундан 4,1 млн гектар ер суғориладиган тупроқларга тўғри келади. Суғориладиган бўз тупроқлар 1,5 млн гектар, суғориладиган ўтлоқи тупроқлар 1,7 млн гектарни ташкил қилади. 12 млн гектардан кўпроқ ер сур-қўнғир тупроқлар билан, 12 2

млн гектарга яқин майдон қумлар билан, 2,5 млн гектар тақирли ва қумли чўл тупроқлари билан қопланган (5-жадвал). Ерни баҳолаш . Тупроқ қопламининг сифати ва унинг иқтисодий баҳоси ҳақида ахборот берадиган ерни баҳолаш деган тушунча мавжуд. Бу кадастри (французча kadastre - солиқ мақсадида аҳолини рўйхатга олиш, регистрация қилиш демакдир) мамлакат ер фондининг тарқалишини, ҳисобини, баҳосини давлат тизимида ўрганишдир. Шу билан бирга ер кадастри хусусий ерларнинг даромадлилиги, баҳоси, катталиги ва хўжалик ҳолатининг маoлумотидир. Демак, ер кадастри деганда кўрилаётган чора ва хужжатларнинг ўзаро алоқадор тизимлари тушунилади. Ер кадастри 6-жадвал. Ер кадастри Ер кадастри тартиблари Ердан фойдаланиш тартиблари Ерларни инвентаризация қилиш ва ердан фойдаланувчиларни қайд қилиш давлат китоби Тупроқ бонитировкаси Тупроқ қопламининг бонитировкаси Ернинг кадастр харитаси Тупроқнинг агроишлабчиқариш бўйича группировка қилиш Ердан фойдаланиш ҳуқуқи тўғрисидаги акт Ерни иқтисодий баҳолаш Ер кадастрининг китоби Ердан фойдаланиш режаси Ер ресурсларини муҳофаза қилиш ва улардан оқилона фойдаланиш тадбирлари Ер ресурслари бешта категорияга б ў линади: 1. қишлоқ хўжалигида фойдаланиладиган ерлар; 2. аҳоли пунктлари; 3. қишлоқ хўжалигида фойдаланиладиган кўриқхоналар, дам олиш масканлари, транспорт ва саноат жойлари; 4. давлат ў рмон фондлари; 5. давлат ер за ҳ ираси. Бу категориялар давлат ак т и б ў йича ердан фойда л анувчиларга бўлиб 3

берилган. Тупроқларни агроишлабчиқариш кўламида туркумлаштириш принциплари . Агрономик хоссаларининг умумийлийлиги, экологик шароити ва ҳосилдорли гин инг ў хшашлиги, зарур агротехник ва мели о ратив тадбирларнинг тартибли эканлигига кўра тупроқнинг тур ва турчаларини бирлаштириш агроишлабчиқариш к ў ламида туркумлаштиришининг мазмунини ташкил қилади. Бундай туркумлаштиришнинг маoлумотлари тупроқ ресурсларини ҳисобга олиш, ерни баҳолаш, алмашлаб экиш, экин турларини тўғри жойлаштириш, агротехник ва мелиоратив тадбирларни оқилона қўллаш ҳамда экин турларини танлаш учун хизмат қилади. Агроишлабчиқариш қўламида туркумлаштиришни умумий, регионал ва хўжалик жиҳатлирига ажратиш мумкин. Агроишлабчиқариш қўламидаги туркумлаштиришнинг умумий жиҳатлари тупроқнинг зонал, провинциал ва экологик ҳолатлари замирида хосса ва хусусиятларидаги ўхшашлик асосида тузилади. Бунда тупроқ майдонлари рўйхатга олинади. Ўз навбатида механик таркиби ва бошқа хоссалари ҳисобга олиниб кичик туркумларга ҳам ажратилади. Агроишлабчиқариш қўламидаги туркумлаштиришининг регионал жиҳатлари ўлка ва вилоятлар миқёсида олиб борилади. Аммо умумий принциплардан четга чиқилмаган ҳолда унга қишлоқ хўжалигининг ўзига хос хусусиятлари қўшимча қилинади. Агроишлабчиқариш қўламидаги туркумлаштиришнинг хўжалик жиҳатлари айрим олинган хўжалик ҳудудида йирик масштабли тупроқ тадқиқотларини агрономик жиҳатдан умумлаштириш ва изохлашдан иборатдир. Хўжалик тупроқларини комплекс агроишлабчиқариш қўламида туркумлаштириш қишлоқ хўжалигида экинлардан фойдаланишнинг бир типлилиги, агромелиоратив тадбирларнинг бир хил йўналишда бўлиши асосида тузилади. Тупроқнинг генетик хусусиятлирига асосланган агрономик хоссаларидаги ўхшашлик, қишлоқ хўжалик экинларидан фойдаланишга асосланган релpеф хусусиятлари ва тупроқ қопламининг структураси бундай 4

туркумлаштиришнинг мезони бўлиб хизмат қилади. Ўхшашлик белгиланаётганда қуйидагалар ҳисобга олинади: 1) жойнинг геоморфологик ва гидрологик шароитлари, чириндили қатламнинг қалинлиги, тупроқнинг сув-ҳаво ва иссиқлик тартиботини белгилаб берувчи механик (гранулометрик) тузилишидаги умумий ўхшашлик; 2) тупроқнинг озиқа тартиботи билан боғлиқ бўлган ўғитлаш (ҳаракатчан азот, фосфор, калий ва чиринди миқдори, озиқа элементларининг ялпи заҳираси, тупроқ реакцияси, микроэлементлар миқдори ва бошқалар)нинг ўхшашлиги; 3) тупроққа ишлов беришдаги илашимлиги, пластиклиги, ёпишқоқлиги, қатқалоқ ҳосил бўлиши, кўпчиши, ишлов бериш учун етилиш муддати, ҳайдов қатлами чуқурлашувининг ўхшашлиги; 4) тупроқнинг шўрланиш, механик таркибининг карбонатлашганлиги, гипслашганлиги, реакцияси кабилар аососида мелиоратив тадбирларнинг қўлланилиши, тупроқнинг гидролитик (сизот сувларининг чуқурлиги ва минерализацияси) тартиботи ва релpеф шароити; 5) ўсимлик учун зарарли моддалар (шўрланиш ва глейланиш); 6) эрозия жараенининг интенсивлиги ва характери. Агроишлабчиқариш қўламидаги хўжалик жиҳатидан туркумлаштиришда тупроқ типи, кичик типи ва контакт зоналарда агроиқлимий шароитлар ўхшаш бўлганлигидан умумий ва регионал жиҳатдан туркумлаштириш ҳар доим ҳам қайтарилавермайди. Шунинг учун икки хил тупроқ типи битта агроишлабчиқариш қўламидаги туркумлаштариш таркибига киритиб юборилипш мумкин. Агроишлабчиқариш қўламидаги хўжалик жиҳатидан туркумлаштириш йирик масштабли умумлаштиришнинг асосий ва охирги босқичидир. Уни тузишда қуйидагиларга амал қилинади. Биринчи босқичда тупроқлар икки группага ажратилади: махсус мелиорация ва агротехникани талаб қилмайдиган, зонал агротехника 5

нормативи асосида (зона учун хос) экинлар етиштириладигал тупроқ; махсус агротехника ва мелиорация талаб қиладиган тупроқ (шўрлашган, тошлоқ, эрозия ва дефляцияга мойил, ва х.). Иккинчи босқичда биринчи группанинг механик таркибига кўра икки қисмга - соз (ва енгил соз) ҳамда қумоқ (ва қумлоқ) тупроқларга ажратилади. Учинчи босқичда махсус мелиорация ва агротехника талаб қилмайдиган тупроқларнинг зонал хусусиятлари ҳисобга олинган ҳолда бўлинади: суғориладиган ўтлоқ, суғориладиган оч тусли бўз тупроқ ва х. Т ў ртинчи босқичда биринчи группа тупроқларнинг тур фар қ лари ажратилади. Тупроқ генетик қатламларидаги чиринди миқдори, ҳаракатчан азот, фосфор, калий кабилар асосида бўлинади. Махсус мелиорация ва агротехника талаб қилувчи тупроқлар тупроқ кесмасининг хусусиятлари, қўлланилаётган тадбирларнинг интенсивлиги, caрф-харажатлар хажми ва уларни амалга ошириш билан боғлиқ ҳолда тўртта группага киритиш мумкин: I - махсус агротехника билан яхшиланадиган; II - енгил мелиорация билан яхшиланадиган; III - о ғ ир мелиорация билан яхшилаиадиган; IV - амалда яхшиланмайдиган. Юқоридаги т ў рт т а группа навбатда мелиоратив тадбирларнинг йўналиши ва характери ( қ уритиш, ювилиш, тошларни териб олиш кабирлар)га кўра бўлинади. Бир агроишлабчиқариш группасига қишлоқ хўжалигида фойдаланишнинг йўналиши бир хил (пахта-беда алмашлаб экиш) ва қишлоқ хўжалиги экинларини етиштиришда агротехник тадбирлар комплекси умумий бўлган тупроқлар киритилади. Амалда нафакат ишлаб-чиқариш майдони ва тупроқ айирмаларнинг, балки уларнинг кимбинациялирини билиш талаб қилинади. Бундай баҳо бериш тупроқ қоплами структураси (ТКС)га асосланган. ТКСни агрономик баҳолаш бир томондан комплекснинг ҳар бир компоненти кўрсаткичлари (кесмаси, таркиби, хоссалари, тартиботи)ни баҳолаш, иккинчидан, комбинациянинг ўзини муфассал таҳлил 6

(комбинацияларнинг турини, компонентлар нисбатини, ТКСнинг тавсифини) қилишга асосланган. Бундай баҳо бериш тупроқнинг агрономик ўхшашлиги ва агрономик бирлиги масалаларини ечишга ердам беради. Агрономик нуктаи назардан тупроқ қоплами структурасининг бир неча асосий тиии ажратилади. I ) Агрономик жиҳатда н ўхшаш тупроқлар агротехник ва мелиоратив тадбирлар бир хил бўлган, экин ва ҳосил н и йи ғ иштириб олиш бир хил оптимал муддатларда б ў ладиган, ҳосилдор бир хил комбинацияга кирувчи ТКСдир. II ) Агрономик ҳ ар хил бирликларга умумий бир типли бўлишига қ арамай ҳ ар хил агрономик ва мелиоратив тадбирларни талаб қ илувчи тупроқлар киради. Тупроқ контурларида дала ишлари бир-бирига я қ ин б ў л и шига қ арамай ҳосилд о рлиги сезиларли фар қ қилади. Бундай структурали тупроқ қоплами битта ишлаб-чиқариш массивига бирлаштирилади. ТКС агрономик жиҳатдан номувофиқ шароитда турли агротехник ва мелиоратив тадбирлар талаб қилинади. Агрономик номувофиқ ТҚСга махсус алмашлаб экиш далалари ажратилади. Адирлардаги ёнбағирларнинг шўрланиб кетиши бунга мисол бўлаолади. Тупроқларни бонитировка қилиш . Тупроқ бонитировкаси (лотинча bonitos - сифат) унинг ишлаб-чиқариш қобилиятига кўра нисбий баҳосидир. Тупроқ бонитировкаси интенсив деҳқончиликнинг маoлум даражасида қишлоқ хўжалик экинларини ўртача ҳосилдорлиги билан тупроқнинг тартиботи, хоссалари ва обoектив белгиларини таққослаш йўли орқали тузилади. Тупроқни бундай баҳолаш кадастр комиссиялари томонидан ҳар бир тупроқнинг ўртача ҳосилдорлигини белгилаш, тупроқнинг сифати ҳақида маoлумотлар йиғиш билан белгиланади. Тупроқка унинг ҳосилдорлигига кўра баҳо берадиган бонитировка шкалалари ишлаб чиқилган. В.В.Докучаев бундай кадас т р комиссиясининг ишини юқори баҳолаган эди. Ерга баҳо 7

бериш, сотиш, аренда баҳоси, ер эгасининг соф даромади кабиларга қараб аниқланган. В.В.Докучаев Н.М.Сибирцев ёрдамида тупроқни бонитировка қилишнинг "табиий-тарихий" ёки "тупроқни баҳолашнинг Нижегород усули" каби илмий баҳолаш усулини ишлаб чиқди. В.В.Докучаев тупроқнинг табиий хоссалари унинг ҳосилдорлигини аниқлаш билан белгиланади деб ҳисоблайди. Унинг фикрича тупроқ ҳосилдорлигини аниқлашда қуйидагилар асосий аҳамиятга эгадир: 1) геологик (чиринди қатламининг қалинлиги, ундаги чириндининг миқдори, оналик жинс, унинг қанчалик чуқурдалиги ва х.); 2) кимёвий (10% ва 1% ли хлорид кислотада ани қ ланадиган озиқа моддалари, водород хл ориди кислотасида ан иқ ланадиган м инерал таркиби); 3) тупроқнинг сингдириш қобилияти; 4) тупроқнинг физик хусусиятлари. Т ў ртала к ў рсаткичдаг и ў ртача балл асосида тупроқнинг узил-кесил бо н итировка баҳоси ани қ ланади. Тупроқ ҳақидаги маoлумотлар билан ҳосилдорликни таққослаш уларнинг бир-бирига мос келишини кўрсатади. В.В.Докучаев ва Н.М.Сибирцевлар тупроқ бонитировкасининг назарияси ва амалда ишлатилишига катта хисса қўшдилар. Улар тупроқ тушунчасини, яoни тупроқнинг табиий-тарихий жисм сифатида меҳнат обoекти ва қишлоқ хўжалиги ишлаб-чиқаришининг асосий воситаси эканлигини кўрсатиб бердилар. Тупроқ бонитировкасининг принциплари ва методлари. Ҳ озирги замон тупроқ бонитировкасининг усуллари В.В .До кучаев ишлаб чиққан принциплардан келиб чи қ ади. Тупроқ бонитировкаси деҳқончиликнинг интенсивлик даражаси бир хил бўлган шароитда ҳосил, ўртача ҳосилдорлик, агроиқлим ва тупроқ хусусиятларининг миқдорий кўрсаткичлари орасидаги коррелятив боғланиш асосида тузилади. Тупроқнинг чириндиси, механик таркиби, сингдирувчи комплекси, зичлиги, чириндили қатламнинг қалинлиги каби хоссалари кўп йиллик ўртача ҳосилдорлик билан корреляция қилади. 10 дан ортик ҳароратнинг йигиндиси, намланиш коэффициенти (Висоцкий-Иванов буй ича), иқлимнинг 8

континенталлиги каби иқлимий кўрсаткичлар ҳам ўртача ҳосилдорлик билан яхши корреляция қилади. Аммо тупроқнинг хоссалари агроиқлим ва ҳосилдорлик орасидаги коррелятив боғланиш тупроқ эколого-генегик қаторларининг маoлум қисмигагина тегишли бўлиб регионинг ҳамма тупроқлари учун хос эмас. Масалан, тупроқларда чиринди миқдори ва чиринди заҳираси (гектарига тонна ҳисобида) ҳосилдорлик билан мустахкам корреляция қилади, аммо кучли шўрлашган тупроқларда чиринди ҳосилдорлик билан корреляция қилмайди. Қишлоқ хўжалик экинлари тупроқ физик-кимёвий ва морфологик хоссалари билан мустахкам корреляция қилади. Чўл зонасининг воҳа тупроқларида чиринди миқдори, агроирригацион қатламнинг қалинлиги, сувда эрийдиган тузларининг миқдори, физик соз ва ил жинсларининг миқдори билан ҳосилдорлик ўртасида тўғри корреляция мавжуд. Булардан ташқари ҳаракатчан шаклдаги азот, фосфор ва калийнинг миқдори ҳосилдорлик билан тўғри корреляция қилади. Ўзбекистокнинг янги ўзлаштирилаётган ерларида ҳосилдорлик энг аввало тупроқнинг механик таркиби, тупроқ яратувчи жинсларнинг хусусиятлари, сўнгра эса эрийдиган тузларнинг миқдорига ва таркиби, гипсли ва карбонатли қатламнинг чуқурлиги, уларнинг миқдори, сизот сувларининг сатхи ва минерализацияси билан ҳосилдорлик орасида тўғри корреляция мавжуд. Тупроқнинг зичлиги, хажм оғирлиги ғоваклиги, сув ўтказувчанлиги, сув кўтарилиш хоссалари ҳам ҳосилдорлик билан корреляция қилади. Б ў з тупроқлар меха н ик тарк и бининг физ ик , физик- м ехамик ва сув-физик хоссалари ораси д а яхши корреля ци я бор. Л е кин, тупроқ б он итир ов каси факат тупроқ тадқиқотлари ва қ тида ани қ ланган ялпи маoлумотлар асосида ту п ла на ди. Унинг муҳим хусусиятлари бўлган дефляцияга ортилганлиги ва суғориш эрозиясига берилганлигини қатpий ҳисобга олиб бўлмаганлигидан "оз", "ўртача", "кучли" каби номлар билан миқдорий-сифат усулидагина белгиланади. Бу маoлумотлар тузатиш коэффициенти номи билан юритилади ва тупроқ бонитировкасини тузишда ҳисобга олинади. 9

Тупроқни бонитировка қилишда агроиқлимий кўрсаткичлар ишлатиладиган бўлса бонитировка қилинаётган ҳудудлар учун тузилган агроиқлимий хариталар ёки агроиқлимий манбалардан маoлумотлар йиғилади. Ҳайдаладиган ёки суғориладиган ерлардаги экинларнинг ёхуд қўриқ ерлардаги табиий ўсимликлар қоплами (чунончи, ўтчил ўсимликлар) ҳосилдорлигини аниқлаш муҳим бўлишига қарамай ҳали ишланмаган сохадир. Ҳосилдорлик бўйича қуйидаги маoлумотлар асосий ҳисобланади: 1) жамоа хўжалигининг ҳосилдорлиги; 2) тажриба ва сортучастка маoлумотлари; 3) далада тўғридан-тўғри ҳосилни ҳисоблаш. Маoлумотлар ҳар хил вақтда олиниб бир хил муддатга (5, 7, 10 йил) келтирилади. Иккинчи ва учинчи хил маoлумотлар айрим тупроқлар учун ҳисобланади, биринчиси эса умумийроқ бўлиб бир қанча тупроқ турлари олинади. Материаллар ҳ ар бир тупроқ учун деҳқончил и к интенсивлигининг учта даражасига кўра группалаштирилади. Ҳар бир даража ўртача агротехник ва агроиқтисодий кўрсаткичлари бўйича изохлаб чиқилади: хўжаликнинг бир гектар ер учун ишлатган қишлоқ хўжалиги машиналарининг ўртача баҳоси (юк машиналари ҳам ҳисобга олинади); солинган ўғит; ернинг ишчи кучи билан таoминланганлиги; сув сарфи. Тупроқ хоссалари ва қишлоқ хўжалик экинларининг ҳаммасига математик ишлов берилади. Сўнгра тупроқ бонитет шкаласини тузиш учун маoлумотлар учта услуб ёрдамида қайта ишланади: 1) ҳосилдорлик билан корреляция қиладиган тупроқ хоссалари учун ва ҳосилдорлик учун бир-бирига параллел иккита тупроқ бонитет шкаласи тузилдди; 2) тупроқ хоссалари ва ҳосилдорлик ҳақида битта шкала тузилиб тупроқ асосий группасининг ўртача бонитети ҳосилдорлик билан аниқланади, шу группа ичидаги конкрет тупроқ бонитети умумий группалари 10

ҳисобга олинган ҳолда тупроқ хоссаларига қараб аниқланади; 3) тупроқ бонитети ҳосилдорлик бўйича аниқланади, тупроқ хоссалари ҳақидаги материаллар шкаласи текширишда ишлатилади, тупроқ группировкалари аниқланади ва тасниф қилинади. Учала услубдан фойдаланса бўлаверади, лекин иккинчиси (С.А.Шувалов ишлаб чиққан) синтез материали сифатида энг ишончлисидир. Маoлумотлар регрессия тенгламаси ҳамда ЭҲМда қайта ишлаш учун осондир. Тупроқни баҳолашда юз (100) балли баҳо шкаласининг "очиқ" ва "ёпиқ" вариантлари қўлланилади. Очиқ шкалада ўртача тупроқлар 100 ёки 50 балл билан баҳоланади. Қолган тупроқлар ундан юқори ёки паст баҳоланади. Ёпиқ вариантда энг яхши тупроқларга 100 балл берилади, қолган тупроқларга эса бундан оз балл берилади. Бонитировка шхаласи ёки баҳо жадваллари илмий-тадқиқот институти, ер тузиш давлат лойиха институти ва тупроқшунослик кафедралари иштирокида тузилади. Ўзгипрозем ва ЎзРФА Тупроқшунослик ва Агрокимё институти иштирокида тузилган бонитировка шкалалари мавжуддир. 5-жадвал. Ўзбекистонда округлар бўйича тупроқ типларининг тарқалиши, минг гектар ҳисобида. Тупроқлар Округлар Устюрт Қуйи Амударё Қизилқум Чирчиқ- Ангрен Фарғона Зарафшон Қашқа- дарё Сурхон- дарё Жами Сур-қўнғир 7601 291 2448 - 25 1380 377 12 11234 Тақирли 386 615 224 - - 40 283 24 1572 Қумли чўл - 15 203 - 6 610 147 66 1047 Ўтлоқи-тақир ва ўтлоқи- ботқоқ - 777 10 - 12 152 2 10 963 Суғориладига н тақирли - 110 - - - - 106 110 326 Суғориладига н ўтлоқи - 859 5 - 173 231 - 6 1274 Шўрхоклар 293 221 143 4 241 138 58 29 1127 Бўз - - 1134 215 440 1188 1453 745 5175 11

Ўтлоқи-бўз - 147 - - - - - - 147 Ботқоқли- ўтлоқи - - - - - 18 - - 18 Суғориладига н бўз - - 305 249 336 201 280 88 1459 Суғориладига н бўз-ўтлоқи - - 208 7 - 27 25 - 267 Суғориладига н ўтлоқи - - 22 155 137 79 30 21 444 Суғориладига н ботқоқ- ўтлоқи - - 17 70 75 49 14 - 225 Жигарранг - - 1135 523 52 401 280 215 1643 Оч жигарранг - - 17 - 53 - - - 70 Тоғ-ўрмон- қўнғир - - - 39 - - - - 39 Юксак тоғ- дашт оч қўнғир - - - 497 11 8 70 149 735 Қумлар 249 2113 8705 2 52 667 56 60 11904 Тупроқсиз ерлар - - - 47 66 - - 5 118 12

2 0 4 0 6 0 A o A B C 1 2 0 Aк A B C 8 0 13

Похожие

Мелиоратив тупрокшунослик фанининг предмети вазифаси ва услублари

Тупроклар географияси ва тупрок – географик тадкикотлар тарихи

Ер ости сувларини ифлосланишдан ва тугаб колишидан мухофаза килиш

Тупрокларнинг тузли режими

Табиатни кайта яралишида мелиорация асосий омил