Тез хаво окимларини зонасида харорат градиентлари - География - Рефераты

Тез хаво окимларини зонасида харорат градиентлари

Загружено в:

15.09.2022

Скачано:

0

Размер:

628.4150390625 KB

Тез ҳаво оқимлари зонасида ҳарорат градиентлари Ҳарорат майдони тез ҳаво оқимларининг турли қисмларидаги горизонтал ва вертикал ҳарорат градиентларининг тақсимланиши билан тавсифланади. Ушбу ишда қутбий фронтга боғлиқ бўлган тез ҳаво оқимларидаги вертикал ва горизонтал ҳарорат градиентларини ўрганишда унинг ўзагига кўндаланг ўтказилган вертикал кеcимлардан фойдаланилди Очиқ осмондаги турбулентликни тадқиқ этиш натижасида унинг жадал ùосил бûладиган зонаси билан ùарорат горизонтал градиенти майдони ûртасида чамбарчас боғлиқлик борлиги аниқланган. Жумладан, Н.З. Пинус, В. Рамушкевич ва С. Гейко ûз тадқиқотларида ùарорат горизонтал градиентининг ùар 100 км да 6 ° С дан юқори бûлганда самолётларнинг чайқалиши 85% га етгани кûрсатилган [3]. Вертикал кеcимдаги ҳар 1 км сатҳда ҳароратнинг вертикал ва горизонтал градиентлари, тез ҳаво оқимларининг илиқ ва совуқ томонида, шунингдек, ўзакнинг паст ва юқори қисмларида алоҳида ҳисоблаб чиқилди. Ҳарорат вертикал градиентларини тез ҳаво оқимлари ўқининг устида ва остидаги градациялар бўйича такрорийлиги 1 - жадвалда келтирилган. 1 -жадвал Ҳарорат вертикал градиентининг тез ҳаво оқимлари усти ва остидаги такрорийлиги(%) Ўққа нисбатан вертикал масофа, км В ертикал градиент, ° СҒ1 км 0-1 2-3 4-5 6-7 8-9 ³ 1 0 0-1 2-3 4-5 6-7 8-9 ³ 1 0 Қиш ЁзЎқ устида 5 65 30 5 32 30 25 10 3 4 66 28 6 27 21 31 20 1 3 64 26 6 3 1 22 15 25 34 4 2 53 29 12 4 1 1 9 14 34 40 2 1

1 31 31 18 14 4 2 8 21 40 28 3Ўқ остида 1 14 8 20 25 25 8 15 13 28 35 9 2 3 9 14 36 35 3 11 19 31 30 8 1 3 1 3 16 34 42 4 7 6 20 50 15 2 4 2 10 47 39 2 2 1 26 53 18 5 2 4 12 51 29 2 1 2 18 60 18 1 Жадвалдан кўриниб турибдики, қиш даврида ҳарорат вертикал градиентининг такрорийлиги, асосан, ўқнинг остида ҳар 1 км баландликда 4- 5, 6-7, 8-9 ва унинг устида 0-1, 2-3 ° С градацияларга тўғри келади. Ёз даврида эса такрорийликнинг яққол ифодаланган максимумини ажратиш қийин. Лекин, ўқ устида ҳарорат вертикал градиентининг ҳар 1 км баландликда 0-1, 2-3, 4-5 ва 6-7 ° С, унинг остида эса 4-5, 6-7 ° С градациялари такрорийлигининг устиворлигини пайқаш мумкин. Ҳарорат вертикал градиентининг ҳар 1 км да 10 ° С ва ундан юқори бўлган қийматлари кўпинча тез ҳаво оқимлари ўқининг остида кузатилиб, унинг такрорийлиги қиш даврида ўртача 8%, ёз даврида эса 2% ни ташкил этади. Т ез ҳаво оқимларининг турли қисмларида ўртача ҳарорат вертикал ва горизонтал градиентларининг тақсимоти 1 - расмда тасвирланган. Ҳарорат вертикал градиенти тез ҳаво оқимлари зонасида баландлик бўйича камайиб боради. Айни вақтда қиш даврида, шунингдек, ёз даврида ҳам ўқнинг совуқ томонида, илиқ томонига қараганда тезроқ камайиши кузатилади. Лекин ёз даврида ҳарорат вертикал градиенти, қиш давридагига нисбатан бир хил тақсимланмайди. Шуни айтиш мумкинки, ўртача ҳарорат вертикал градиенти ёз даврида тез ҳаво оқимлари ўқининг устида ҳар 1 км баландликда 4-6 ° С, ўқ остида 5-6 ° С чегарасида тебранади, қиш даврида эса, мос равишда, 2-5 ва 6-7 ° С ни ташкил этади. Тез ҳаво оқимлари ўқининг совуқ томонида ўртача ҳарорат вертикал градиенти ёз даврида ўқнинг устида ҳар 1 км баландликда 2-4, унинг остида 4-7 ° С чегарасида ўзгаради, қиш даврида эса мос равишда, 1-4 ва 5-7 ° С ни ташкил этади. Шундай қилиб, ҳарорат вертикал градиентининг катта қийматлари кўпроқ қиш даврида, тез ҳаво оқимлари ўқининг остида, кичик қийматлари

эса - ўқ устида, кўпроқ унинг совуқ томонида кузатилади. Ҳарорат вертикал градиенти қийматининг бундай тақсимоти, фикримизча, тез ҳаво оқимлари ва тропопаузанинг ўзаро жойланиш хусусиятлари билан тушунтириш мумкин. 0 2 4 2 4 0 2 4 2 4 H , км L, км Ñî âó= È ëè= 400 200 0 400 200 7 7 6 5 4 3 2 2 3 4 5 6 6 5 6 1 1 2 3 4 5 6 7 2 3 4 5 6 6 6 7 ¨ ç +èø а) 0 2 4 2 4 0 2 4 2 4 H , км L, км Ñî âó= È ëè= 400 200 0 400 200 1 1 1 1 1 >1 1 1 1 2 1 1 1 <1 1 1 1 2 1 ¨ ç +èø б) 1 -расм. Тез ҳ аво о қ имлари зонасида ў ртача ҳ арорат вертикал (а) ва горизонтал (б) градиент лар ининг та қ симоти ( ° СҒ1 км). Мўътадил кенгликлар тез ҳаво оқимлари зонасида ўртача ҳарорат горизонтал градиентининг ёз ва қиш даврларидаги тақсимоти симметрик хусусиятга эга эканлиги билан диққатни ўзига жалб этади. Ўртача ҳарорат горизонтал градиенти ҳар 100 км да 2 ° С ва ундан юқори бўлган қиймати тез ҳаво оқимлари ўқининг остида, ундан ўнг ва чап томонларда 200 км масофагача кузатилади.

Т ез ҳаво оқимлари зонасида ўртача ҳарорат горизонтал градиентининг таҳлили шуни кўрсатдики, улар ҳар 100 км да 0,5 дан 3,2 ° С орасида ўзгаради, унинг максимал қиймати 7-8 ° С ни ташкил этади. Тинч океанининг марказий қисмида ўртача ҳарорат горизонтал градиентининг қиймати ҳар 100 км да 1,1-4,4 ° С ни, максимал қиймати эса 8-9 ° С ни ташкил этиб, бизнинг тадқиқотларимиз натижасига мувофиқ келади [ 1 ]. Йил мавсумлари бўйича юқорида келтирилган мўътадил кенгликлар тез ҳаво оқимларидаги жадвал ва график лардан олинган натижаларни йирик аэропортларда, фуқаро авиаметеорология хизматида самолётларнинг учиш эшелонлари баландлигини режалаштириш бўйича тезкор ишларда фойдаланиш мумкин.

Адабиётлар: 1. Верле Е.К., Стариченко Л.А. Некоторўе характеристики струйнўх течений над центральной частью Тихого океана ҒҒ Тр. ДВНИГМИ. - 1968. - Вўп. 26. - С. 48-73. 2. Т ропосферадаги тез ҳ аво о қ имлари. – Тошкент, 2000. – 170 б. 3. П и н у с Н . З . Физическая модель турбулентности ясного неба ҒҒ Метеорология и гидрология. - 1971. - № 6. - С. 57-66. 4. www.ziyonet.uz

Похожие

Австралия материгининг иклими ва ички сувлари

Австралия материги географик урни, релъефи хусусиятлари

Антарктида ва антарктика. Материкнинг кашф этилиши. Географик урни ер юзасиниг тузулиши

Марказий Осиё ва Узбекистоннинг кишлок хужалиги минтакалари

Африка материгининг табиат зоналари