Suriya Arab Respublikasi - География - Рефераты

Suriya Arab Respublikasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

356 KB

Suriya Arab Respublikasi Reja:  Geografik o‘rni va chegaralari.  Tabiiy sharoiti va resurslari.  Davlat tuzumi va siyosiy partiyalari  Aholisi va mehnat resurslari.  Xo‘jaligiga umumiy ta’rif  Qishloq xo‘jaligi.  Sanoati.  Transporti.  Tashqi iqtisodiy aloqalari.  Ichki tafovutlari.

Tayanch so‘z va iboralar: plato; voha; cho‘l; aholi zichligi; ekstensiv xo‘jalik; lalmi yer; tranzit; iqtisodiy rayon. Geografik o‘rni va chegaralari. Suriya Janubi-G‘arbiy Osiyoda joylashgan davlat. Shimolda Turkiya (822km), sharqda Iroq (605km), janubda Iordaniya (375km) va Isroil (79km), g‘arbda Livan bilan (375km) chegaradosh. G‘arbda sohillarini O‘rta dengiz suvlari yuvib turadi. Mamlakatning umumiy maydoni 185200km². Poytaxti – Damashq shahri. Tabiiy sharoiti va resurslari. Relyefi. Suriya yer yuzasi asosan tekisliklardan iborat. Sharqda balandligi 500-800m ga yetuvchi keng yassitog‘lik, O‘rta dengiz bo‘yida 200km.dan ortiqqa cho‘zilgan tor sohilbo‘yi pasttekisligi bor. Dengizga tomonh yo‘nalishda tog‘lar ularni bir necha o‘zlashtirilgan tekisliklarga bo‘lib yuboradi: Latakiya, Jabal-Baniyos va boshqalar. Tog‘ relyefi faqat mamlakatni g‘arbiy qismi uchun xosdir. Dengiz bo‘yi tekisligida sharqda yoriqlar bo‘lib, Al-Gab (kengligi 15-20km) cho‘kmasi joylashgan va bu cho‘kmani g‘arb hamda sharqdan tog‘lar o‘rab olgan: g‘arbda-Ansariya (baland cho‘qqisi 1500 m) tizmasi, sharqda bir nechta tizmalar mamlakat janubigacha davom etadi. Bular Al-Akrad (1759m), Az- Zaviya (800m dan baland), Antilivan (2659m) va Xermon (2814m). Ansariya tizmasi shimoldan janubga cho‘zilgan bo‘lib, sohilbo‘yi tekisligi tomon pasyib boradi. Tog‘ tizmalari sharqdan Suriyadagi yoriqlar bilan o‘ralgan bo‘lib, uning katta qismi asta-sekin unga sharqdan tutashgan platoga o‘tib boradi. Suriya hududining qolgan qismini tog‘lardan sharqqa tomon asta-sekin shimoli-sharqqa Frot vodiysi tomonga pasayib boruvchi yassitog‘lik egallaydi va yana bu daryo ortidan ko‘tarilib boradi. Uni janubi-sharqiy qismi Suriya cho‘li, shimoli-sharqi Al-Jazira cho‘li deb ataladi. Cho‘llar va tog‘lar oralig‘i dasht kengliklari bilan band.

Yassitog‘likda alohida tog‘ tizmalari va vulqonlar guruhi bilan keng lavali platolar uchraydi. Ulardan eng baland tizma – Ad-Druz (1800m) Suriya cho‘lidan g‘arbda mamlakatning eng chekka janubida joylashgan. Suriya cho‘li bir xildagi platodan iborat bo‘lib, balandligi 500m dan 800m gacha, ba’zan 1000m gacha yetadi. Cho‘l qalinligi bir metrga yetuvchi shag‘allardan tashkil topgan. Suriya cho‘li hayotsiz kenglik. Suriya cho‘li kengliklaridan faqat qishda yomg‘irdan keyin qoramollar uchun yaylov sifatida foydalanish mumkin. Suriyaning shimoli-sharqi Yefrotdan Tigrgacha Al-Jazira tekisligi bilan band. U Masopotamiya cho‘kmasining bir qismi bo‘lib, Fors ko‘rfazidan janubi-sharqqa Tavr tog‘laridan shimoli-g‘arbga tomon 1200km ga cho‘zilgan. Al-Jazira balandligi 600m ga yetuvchi platodan iborat bo‘lib, janubi-sharqqa tomon nishab. Uning birmuncha baland shimoliy qismi to‘lqinsimon relyefdan iborat, janubiy qismi ancha past. Yer yuzasi gipsli va sho‘rxoklardan tashkil topgan. Insonlar va bu yerda yashaydigan jonzotlar uchun bo‘ronlar ancha ko‘ngilsizliklar keltiradi. Qishda esuvchi shemal va janubdan Arabiston cho‘llaridan esuvchi yozgi issiq shamollar hukmronlik qiladi. Al-Jaziradan eng chekka shimoli-sharqda Tavr tog‘ oldi tekisligi bo‘lib, Suriya tog‘laridan sharqda joylashgan yassitog‘likning g‘arbiy qismi dashtlar bilan band. Boshqa yassitog‘liklardan farq qilib, bu hudud ancha yaxshi tuproq-iqlim sharoitlari va suv resurslari bilan ustun turadi, shuning uchun bu yerni “ unumdor yarim oy” deb atashadi. Suriya uchun vohalar xos bo‘lib, u yerlarda sug‘orma dehqonchilik qilinadi va gutlar deb ataladi. Ulardan eng mashhuri – Damashq guti. Arabiston qumlaridan tog‘lar bilan himoyalangan. Bu yerdan dehqon chi lik da keng foydalaniladi.

Iqlimi va ichki suvlari. Sohilbo‘yida subtropik O‘rta dengiz tipidagi iqlim; nam yumshoq qish (yanvarning o‘rtacha harorati +12°C) yuqori haroratli quruq yoz bilan almashinadi (iyulda o‘rtacha harorat +26°C). Bu yerga bir yilda 900mm yog‘in tushadi. Doimiy yashil subtropik daraxtlar va butazorlar hukumronlik qiladi(doimiy yashil emanning 5 turi ,lavr, mirt, oleandr, magnoliya, fikuslar). O‘rta dengiz sohilbo‘yida aholi zich bo‘lib, uning katta qismi o‘zlashtirilgan yerlar. Suriya tabiiy xaritasi. Suriya tog‘larining iqlimi subtropik O‘rta dengiz tipida. Qishda tog‘larda sovuq bo‘lib, qor yog‘adi. Yog‘in g‘arbdan sharqqa tomon kamayib boradi: Ansariyaning g‘arbiy yonbag‘riga 1500mm, Al-Gab botig‘iga 500mm dan 750mm gacha, mamlakatning sharqiy qismiga – 400-500mm, janubi-sharqiga esa faqat-250mm yog‘in tushadi. Suriya cho‘llari hayotsiz. Uning iqlimida haroratning mavsumiy va sutkalik farqi katta. Qishda harorat tunda -10°C gacha tushushi mumkin, kundizi esa +20°C dan ortadi. Yozda harorat ba’zan +45+50°C gacha yetishi mumkin. Yog‘in bir yilda 50-100mm tushadi. Bu yerlarda deyarli tuproq qatlami yo‘q. Suriya Al-Jazirasida iqlim sharoiti qurg‘oqchil. Yoz juda issiq

va quruq. Iyulning o‘rtacha harorati +30°C dan yuqori, maksimum +50°C dan yuqori bo‘ladi. Qishda sovuq bo‘ladi (yanvarninh o‘rtacha harorati +6°C). Yog‘in kam tushadi: bir yilda 200-300mm va eng chekka shimoli- sharqida 400-600mm; asosan qishda tushadi. Mamlakatning eng chekka shimoli-sharqida iqlim subtropik, juda issiq yoz (iyulning o‘rtacga harorati +28°C) va nisbatan iliq qish (yanvarning o‘rtacha harorati +6°C). yog‘in 400-600mm dan g‘arbda tog‘oldi tekisligida 300-600mm gacha o‘zgarib turadi. Asosan qishda yomg‘ir yog‘adi. Ichki suvlari . Orant daryosi (Al-Asi) Livandan boshlanib Suriyadan 325km oqib o‘tadi, umumiy uzunligi 571km. M.a. III ming yillikda Orantda Xoms shahri yaqinida har yilgi vodiydagi suv toshqinini oldini olish uchun to‘g‘on qurilgan, u dunyodagi eng qadimiy gidrotexnik inshoot hisoblanadi. Uning balandligi 5m, “Xims” ko‘lining hajmi 90mln.m³. tashkil etgan. Bu yerda qaytadan 1938-yilda 7m balandlikdagi to‘g‘on qurilib, suv omborining suv sig‘imi 200mln. m³.ga yetadi. Yefrot Suriyada shimoli-g‘arbdan janubi-sharqqa tomon Turkiya chegarasidagi Tavr etagidan Iroq chegarasigacha oqib o‘tadi. Suriyada Yefrot chuqur va keng vodiydan oqadi. Daryodagi suv oqiminig tezligi 1-1,5 m/sek. Faqat qishda Yefrot suvi kamdan-kam holda toza bo‘ladi. Yilning qolgan qismida oqim loy bilan to‘yingan bo‘ladi. Yefrot bir yilda o‘rtacha 15 mln.t. qattiq zarrani olib keladi. Uning katta qismini daryo qayirda qoldiradi, qolgan qismini boshqa joylarga olib boradi, shuning uchun u tez-tez o‘zanini o‘zgartitib turadi. Bir muncha unumdor yerlar daryo qayir usti terassalarida joylashgan. Mamlakatning shimoli-sharqi Xabur daryosining ko‘plab irmoqlari suvi bilan sug‘oriladi. Dasht zonasining g‘arbiy qismi esa Orant daryosi suvi bilan sug‘oriladi. Bu yerlar grunt suvlarga boy.

O‘simlik va hayvonot dunyosi. Suriya tog‘lari qadimda o‘rmonlar bilan qoplangan. Hozir bu o‘rmonlar kesib tugatilgan. Butun Suriyada o‘rmonlarni faqat Latakiya portini Xalab shahri bilan bog‘laydigan shasse yo‘l bo‘ylab uchratish mumkin. Bu yerda eman, kiparis, livan kedri, aleppo qarag‘ayi o‘sadi. Ad-Druz tog‘i yon bag‘ri daraxtlar va butazorlar bilan qoplangan. Hozirgi kunda madaniy landshaftlar 1600m gacha egallaydi. Undan yuqorida o‘tloqlar bo‘lib, yozgi yaylov sifatida foydalaniladi. Suriya cho‘li o‘simliklarga kambag‘al. Katta kengliklar butunlay o‘simliklardan maxrum. O‘simliklardan bu yerda faqat qurg‘oqchilikka chidamli va sho‘rxok butalar uchraydi: saksovul, yulg‘un, polina, efemerlar. Suriya cho‘llaridan qishda yomg‘irdan so‘ng yaylov sifatida ko‘chmanchi chorvachilikda foydalaniladi. Yozda o‘simliklar kuyib (qo‘vjirab), suv manbalari qurib qoladi. Al-Jazira yaylovlarida bahorda qishki yomg‘rli mavsumdan so‘ng o‘simliklar gurkirab o‘sadi: saksovul, yantoq, polina va boshqa yem-xashak o‘simliklari. Suriya hayvonot dunyosida – yovvoyi mushuk, olmaxon,quyon; qushlardan – tuyaqush, flamingo, pelikan, burgut, lochin; cho‘l rayonlarida xamelion va kaltakesaklar, sudraluvchilar, zaxarli hashoralar ko‘p. Tarixi. Bugungi Suriya hududlari tarixning turli davrlarida turli xil davlatlar tarkibiga kirgan. M.a. XVI asrda qadimgi Misr, m.a. XIV asrda Xett podshohligi, m.a. XII asrga kelib bu hududlar yahudiylar tomonidan ishg‘ol qilingan. M.a. VII-VI asrlarda bu hududlar ossuriyaliklar tomonidan egallan gan. M.a. 539-yilda forslar, m.a.333-yilda Aleksandr Makedonskiy imperiya si tarkibiga kirdi. M.a. III asrda salavkiylar sulolasi Suriya podshohligiga asos soldi. M.a. 64-yildan bu podshohlik Rim imperiyasi tarkibiga kiritildi. 636-yilda bu hududlar arablar tomonidan bosib olindi. Keyin Suriya salibchilar tomonidan tashkil etilgan Quddus podshohligi tarkibiga kirdi. 1516-yildan 1920-yilgacha

Suriya Usmoniylar imperiyasining tarkibiy qismi bo‘lib qoldi. 1920-yili Fransiya Suriyani boshqarish huquqini oldi. 1914-yil sentabrda Suriya o‘z mustaqilligini e’lon qilgan bo‘lsa-da, amalda 1946-yilning 17-aprelidan to‘la mustaqillikka erishdi. Davlat tuzumi va siyosiy partiyalari. Davlat tuzilishi – prezidentlik respublikasi. Mamlakat 14 ta ma’muriy hududga bo‘lingan. Suriya 1946-yil 17-aprelda o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritgan. Davlat va ijroiya hokimiyat rahbari – prezident. Amaldagi prezidenti – Bashar Al-Asad. Oliy qonun chiqaruvchi organi bir palatali parlament – Xalq Kengashi. Yirik siyosiy partiyalari: Arab sotsialistik uyg‘onish partiyasi, Milliy sotsialistik partiya, Taraqqiyot milliy fronti (7ta partiyani birlashtirgan). Aholisi va mehnat resurslari. Mamlakatning umamiy aholisi 21mln kishidan ortiq. Suriyaning asosiy aholisi – arablar(90%). Kurdlar Xalabdan sharqda va shimoli-sharqda Al-Xasaka va Latakiya provinsialarida, shuningdek, Xama rayonida, ularning bir qismi yarim ko‘chmanchi hayot kechirishadi. Kurdlarning katta qismi o‘troq hayotga o‘ytishgan va shaharlarda yashaydilar, Damashq va Xalabda ular butun mavzelarni egallagan. Armanlar asosan Damashq va Xalab shaharlarida yashaydilar. Ular o‘z tillari, yozuvlari va madaniyatini saqlab qolishgan. Mamlakatda yana ossuriylar (Xabur daryo vodiysida va Al-Jazira viloyatida), turkmanlar va turklar (Latakiya provinsiyasida), cherkaslar (Xalab va Dera provinsiyalarida) yashaydi. Turklar hukumronligi va fransuz mandati davrida ko‘pchilik suriyaliklar ish topish maqsadida mamlakatdan chiqib ketishgan. Suriyadan tashqarida 200ming dan ortiq kishi bo‘lib, ularning asosiy qismi Janubiy Amerikada yashaydi. II Jahon urushidan so‘ng Suriya aholisining emigratsiyasi keskin qisqardi. Shu bilan birga Suriyaga boshqa arab mamlakatlaridan arablar ko‘chib keldi.

Suriyada davlat tili arab tili. Aholininh keng qatlami arab tilining Suriya lahjasida so‘zlashadi. Dini Islom – sunniy masxabida 74%, shia masxabida 16%, 10% aholi xristian diniga e’tiqod qiladi. 1973-yildagi konstitutsiyaga muvofiq din davlatdan ajralgan holda, biroq konstitutsiyada mamlakatning yuqori hukumiyat vakillari faqat musulmonlardan iborat bo‘lishi qonun bilan belgilab qo‘yilgan. Suriya aholisi tabiiy o‘sish hisobiga juda tez ko‘payotgan mamlakatlar qatoriga kiradi. II Jahon urushidan so‘ng mamlakatda o‘lim koeffitsiyenti pasaydi va tug‘ilishning yuqori koeffitsiyenti saqlanib qoldi. Tu`gilish har ming kishiga 43,21 ta, o‘lim har ming kishiga 6,07 tani tashkil etadi. O‘rtacha umr ko‘rish erkaklarda 67 yosh, ayollarda 69 yosh. Suriyada ham boshqa musulmon mamlakatlari kabi erkaklarning soni ko‘p. aholining o‘rtacha zichligi 1km² da 97 kishi, biroq juda notekis taqsimlangan. O‘rta dengiz sohilibo‘yida va Damashq atrofida 1km² da 210 kishi, Suriya cho‘lida esa 1km² da 5 kishi to‘g‘ri keladi. Iqtisodiy faol aholi 4,7mln kishini tashkil etadi. Shundan qishloq xo‘jaligida - 40%, sanoatda - 20%, xizmat ko‘rsatishda – 40% aholi band. Mamlakatning yirik shaharlari – Damashq, Xalab, Xoms, Xama, Latakiya, Dayr-az-Zor, Qamishli, Idlib, As-Suvayda. Xo‘jaligiga umumiy ta’rif. Suriya hukumatining iqtisodiy siyosati xom ashyo bazasini mustahkamlashga qaratilgan. O‘zining milliy mustaqilligini kuchaytirish maqsadida Suriya Arab Sharqida birinchi bo‘lib korxonalarni milliylashtirish yo‘liga o‘tdi. 1950-yillardan boshlab ko‘pchilik temir yo‘llar, eletr-energiya ishlab chiqaruvchi xorij kompaniyalari, yirik va o‘rta korxonalar milliylashtirildi. Iqtisodiy rivojlanishnig o‘n yillik dasturi joriy qilindi, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning uchinchi besh yillik dasturi (1971-1975) sanoat va

qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishini oshirishga yo‘naltirildi. Bu dasturlarni amalga oshirishda sobiq Sovet Ittifoqi texnik jihatdan yordam berdi va 50ta sanoat ob’yektlarini qurilishida, jumladan Yefrot gidroenergiya kompleksini qurishda, neft konlarini topishda yordam ko‘rsatdi. Qishloq xo‘jaligi. Suriya iqtisodining asosi – qishloq xo‘jaligidir. Dehqonchilik asosan mamlakatning g‘arbiy qismida rivojlangan; bu Suriyaning shimoli-g‘arbi va janubi-g‘arbidagi tekisliklar, Al-Asi daryo vodiysi, shuningdek, O‘rta dengiz sohilbo‘yi. Ishlov beriladigan yerlar mamlakatning 45% maydonini egallaydi. Qishloq xo‘jaligi ekinlari ichida donli ekinlar ustun turadi, asosan bug‘doy va arpa. Donli ekinlar bilan ishlov beriladigan maydonlarning 70%i band,undan tashqari makkajo‘hori, durra va dukkaklilar yetishtiriladi. Asosiy texnika ekini – paxta. Zaytun va mevalar yetishtirish ham muhim o‘rinni egallaydi. Sholi daryo vodiylarida, shakarqamish O‘rta dengiz sohilbo‘yida, Yefrot daryo vodiysida kunjut, tog‘larda pista va uzum yetishtiriladi. Chorvachilik ekstensiv harakterda. Qoramolchilik bilan ko‘chmanchi badaviylar shug‘illanadi. Qo‘y, echki, eshak boqiladi. Mamlakat g‘arbida ipak qurti boqiladi. Sohil- bo‘yida baliqchilik rivojlangan. Sanoati. Sanoatinig asosiy yo‘nalishi neft qazib chiqarish (eksport umumiy qiymatining yarimi) va fosfaridalar qazib chiqarishga qaratilgan. 1968-yilda Suvayda neft koni ochilgandan keyin Suriya neft qazib chiqaruvchi mamlakatlar qatoriga qo‘shildi. 1969-yilda Karachuk va Tell- Rumaylda, 1975-yilda Jibisida neft korxonasi qurildi. Neft qazib chiqarishni rivojlanishi bilan neftni qayta ishlash sanoatida ham o‘zgarishlar ro‘y berdi. 1972-yilda Xomsda Chexiya bilan hamkorlikda neftni qayta ishlovchi zavod qurildi. Bu esa Suriyaga import neft mahsulotlaridan voz kechishga imkon berdi.

Birinchi kimyo zavodi 1971-yilda Xomsda azot o‘g‘itlari zavodi 1972- yil superfosforitlar zavodi, 1971-yilda metall prokatlar zavodi, 1971-yil Xalabda trator yig‘uv zavodi, 1972-yilda Latakiyada elektrmotorlar zavodi ishga trushirildi. 1978-yil As-Saurada SSSR bilan hamkorlikda Yefrot gidroenergiya kompleksi qurib bitkazildi. Elekr stansiyaning quvvati 800ming kVt/s. Suriya zamonaviy ishlab chiqarishini asosini yengil va oziq-ovqat sanoati tashkil etadi. To‘qimachilik ishlab chiqarishi Suriya sanoatida yetakchi o‘rinni egallaydi. To‘qimachilik sanoati xom ashyo va milliy kadrlar bilan ta’minlangan. Oziq-ovqat sanoatida shakar, meva konservalari,o‘simlik yog‘i ,ichimliklar, sut va non mahsulotlari ishlab chiqarish rivojlangan. Xama, Idlib, Xasakada un tegirmonlari, Rakkada qand zavodi, Xomsda uzumni qayta ishlovchi fabrika, Idlib va Jabalda tomat soki ishlab chiqaruvchi zavodlar bor. Qurilish materiallari sanoati tez rivojlanmoqda. Damashq, Xalab, Xomsda sement zavodlari, g‘isht, kafel, cherepitsa ishlab chiqaruvchi korxonalar bor. Damashqda Arab Sharqidagi eng yirik oyna zavodi joylashgan. Transporti. SSSR bilan hamkorlikda qurilgan Qamishli-Latakiya temir yo‘li muhim qishloq xo‘jalik rayonini Xalab va port shahar Latakiya bilan bog‘laydi. Shuningdek,Damashq-Latakiya temir yo‘li qurilgan. Temir yo‘lning umumiy uzunligi – 1998km. Mamlakatda yuk va yo‘lovchilar tashishda avtomobil transporti muhim rol o‘ynaydi. Ichki yuk tashishning 90%i uning hissasiga to‘g‘ri keladi. Umumiy uzunligi – 41451km.

Suriyaning yirik portlari – Latakiya, Baniyos, Tartus. Suriya orqali ko‘plab xalqaro havo yo‘llari o‘tadi. Damashq, Xalab, Qamishli, Latakiya, Dayr-az-Zorda aeroportlar bor. Tashqi iqtisodiy aloqalari. Suriya eksportida qishloq xo‘jalik mahsulotlari va mineral xom ashyolar tashkil etadi. Eksportga paxta, urug‘, ip, gazlama va boshqa to‘qimachilik mahsulotlari, don, mevalar, neft, fosforid, yarim fabrikatlar, ba’zi tayyor buyumlar chiqariladi. Importda texnika va jihozlar, avtomobillar, gazlamalar tashkil etadi. Savdo hamkorlari – Fransiya, Italiya, Germaniya, Livan, Gretsiya, Yaponiya. Ichki tafovutlari. Suriyaning geografik, ijtimoiy-iqtisodiy va tarixiy omillariga qarab 3ta rayonga ajraladi: Janubi-G‘arbiy, Shimoli-G‘arbiy, Shimoli-Sharqiy. Janubi-G‘arbiy rayon qishloq xo‘jaligida sug‘orma dehqonchilik ustun turadi. Rayonning ancha unumdor qismi - Damashq guti - Barod daryosi suvi bilan sug‘oriladi. Hauran tekisligiga nisbatan ko‘p miqdorda yog‘in tushishi lalmi dehqonchilik uchun imkon beradi; katta maydonlar bug‘doy va arpa bilan band. Qulay iqlim, grunt suvlarning ko‘pligi rayonning g‘arbiy qismida sitruslar, shakarqamish, mango, xurmo, o‘rik va shaftolilar yetishtirish imkonini beradi. Rayonning xo‘jalik markazi Damashq- dunyoning eng qadimiy shaharlaridan biri. Poytavt yangi va eski qismga bo‘linadi. Yangi va eski qismida antik va o‘ta zamonaviylikni bu yerda yonma-yon har qadamda uchratish mumkin. Damashq Barod daryosi bo‘yida dengiz sathidan 700m balandda tog‘ etagida joylashgan. Damashq aholisining 90%i arablar. Bu yerda yirik sanoat korxonalari joylashgan: bir qancha to‘qimachilik yigiruv fabrikalari, oyna, famrasevtika, sement, elektrokabel zavodlari, gilamdo‘zlik

fabrikasi, shakar zavodi, qandolatchilik fabrikasi, sutni qayta ishlovchi zavod, konservalar, meva sharbatlari ishlab chiqaruvchi zavodlari bor. Damashq muhim transit markaz hisoblanadi. Turli yuklarning asosoy qismi Livandan Iordaniya va Iroqqa Damashq orqali o‘tadi. Damashq temir yo‘llar tuguni hisoblanadi. Damashqdan 25km uzoqda mamlakatdagi eng katta aeroport joylashgan. Poytaxtda hukumat idoralari, faoliyat yuritayotgan partiyalarning shtab – kvartiralari, yetakchi gazeta va jurnallarning redaksiyalari va boshqa siyosiy tashkilotlar joylashgan. Damashqda ilmiy va o‘quv yurtlari joylashgan: Arab fanlar akademiyasi, universitet, sharq musiqasi instituti, Oliy pedagogika bilim yurti, Oliy ijtimoiy fanlar bilim yurti, Oliy siyosiy bilim yurti, Xarbiy akademiya. Shimoli-G‘arbiy rayon bug‘doy va paxta yetishtirishga iqtisoslashgan. Qish oylarida lalmi dehqonchilik, yoz mavsumida sun’iy sug‘orishga asoslangan dehqonchilik bilan shug‘ullaniladi. Birmuncha katta lalmi yerlar Xalabdan Idlibgacha cho‘zilgan. Bu rayon qadimdan mamlakatning boquvchisi hisoblanadi. Bug‘doy dalalari Xama – Xoms yo‘li yoqalab katta maydonlarni egallaydi. Sug‘oriladigan yerlarning katta qismi asosan Xoms vohasida joylashgan. Shimoli-G‘arbda mamlakatning yirik shaharlari joylashgan: Xalab, Xoms, Xama, Latakia. Rayon markazi Xalab – Suriyaning “shimoliy poytaxti”. Xalab Damashqqa nisbatan kam yevropalashgan, sharqonalik saqlanib qolgan. Xalab Suriyaning yirik sanoat shahri: bu yerda bir qancha to‘qimachilik fabrikalari, gilamdo‘zlik fabrikasi, sement zavodi bor. Shahar mamlakatning ikkinchi madaniy markazi hisoblanadi. 1960-yida Xalabda universitet ochilgan.

Latakia – O‘rta dengiz sohilibo‘yidagi katta port shahar. Shaharda yengil sanoat korxonalari va universitet joylashgan. Xalqaro turizm rivojlangan. Shimoli – Sharqiy rayon yerlari Suriyada eng unumdor hisoblanadi. Tushadigan yog‘inlarning bir maromdaligi (400-600mm) va unumdor tuproqlar rayonni mamlakatning asosiy don yetkazib beruvchisiga aylantirdi. Bug‘doyning ⅓dan ½qismigacha yetkazib beradi. Rayon uchun yirik mexanizatsiyalashgan xo‘jaliklar xos. Xabur vodiysining sug‘oriladigan yerlarida paxta yetishtiriladi. 1978-yilda Yefrot daryosida qurilgan gidrotexnika kompleksi sug‘oriladigan yerlar maydonining 640ming ga ga oshishiga imkon berdi. Gidroenergiya kopleksi yonida yefrot daryosi bo‘yida zamonaviy As-Saura shahri bunyod etildi. Qamishli – Xalab – Latakia temir yo‘li va Yefrot GESi qurib bitkazilgandan so‘ng rayon iqtisodini tez rivojlanishi uchun imkoniyat yaratildi. Xususan arzon energiya bu yerda qayta ishlovchi sanoatni tashkil qilishiga yordam berdi.

ADABIYOTLAR RO‘YXATI. 1. Алиев М. Г. , Ишанходжаева Д. А. , Хачиев Г. А. Экономи ка и финанс ы регионов мира в цифрах сравнения. – Т. , 2003. 2. Вавилова Е. В. Экономическая и социальная география мира. Учебное пособие. – М. , 2006. 3. Soliyev A . , Muhammadaliev R . . Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya asoslari. –T., 2005. 4. Soliyev A., Ahmedov E., Muhammadaliyev R. va b. Mintaqaviy iqtisodiyot. O‘quv qo‘llanma. – T. : Universitet, 2003. 5. Социально – экон омическая география зарубежного мира. Под ред В. В. Вольского –М.: Крон-пресс, 2003. 6. Социально – экономическая география зарубежного мира. – Дрофа , 2001. 7. Энциклопедический справочник Страны мыра. – Смоленск : Русич , 2002. 8. Страны и на роди. Восточная и централная Азия. –М.: Мысль 1982. 9. Страны и народи Юго-Восточная Азия. –М.: Мысль, 1982.

Похожие

Misr Arab Respublikasi

Germaniya Federativ Respublikasi, Fransiya Respublikasi, Italiya Respublikasi, Polsha Respublikasi, Shveysariya Konfederasiyasi

Arab mamlakatlarining umumiy ta’rifi

Gruziya Respublikasi

Moldaviya Respublikasi