Qashqadaryo viloyati iqtisodiy ijtimoiy rivojlanish shart-sharoitlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

354 KB

Скачать

Qashqadaryo viloyati iqtisodiy ijtimoiy rivojlanish shart-sharoitlari Reja: 1. Qashqadaryo viloyatining tabiiy sharoiti va undan foydalanish 2. Viloyat aholi va mehnat resurslari. 3. Viloyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi va ishlab chiqarish salohiyati

1. Kashkaryo viloyatining tabiiy sharoiti va undan foydalanish Kashkadaryo viloyati va uning tumanlarini barkaror ijtimoiy-iktisodiy rivojlantirish aksariyat jixatdan mavjud tabiiy-iktisodiy saloxiyatdan samarali foydalanish i bilan aniklanadi. Kashkadaryo viloyatining mavjud tabiiy-iktisodiy saloxiyati xususiyatlari kuyidagilardan iborat: agroiklimiy resurs zaxiralarining kattaliti. Bu esa issiksevar ekinlarni rivojlantirishga omili buladi; agrar sektorni rivojlanishiga asos buladigan er-suv resurslari saloxiyatining yukoriligi; tabiiy gaz, neft va gaz kondensata, kuyosh va shamol energiyasi kurinishidagi yirik energiya zaxiralarining mavjudligi energiya va texnika sigimi katta bulgan ishlab chikarish soxalarini rivojlanishiga muayyan sharoit yaratadi; kon-kazilma, kimyo va kurilish materiallari sanoati shakllanishi va rivojlanishining asosibulgan mineral xom -ashyo resurslarining kupligi; tabiiy resurslari - chul yaylovlari, togli va tog oldi tumanlarining mavjudligi; - iktisodiyotning aloxida sektorlarini joylashtirishning muxim elementa xisoblangan mexnat resurslari saloxiyatining yukoriligi va boshkalar. Kashkadaryo viloyati turtta agroiklim rayonlarini uz ichiga oladi: Sandikli, Karshi, Kitob va Guzor. Sandikli rayoni xududiga xaydab ookiladigan chorva mollarining ozuka bazasi xisoblangan chul yaylovlari va tabiiy usimliklar dunyosi kiradi. U kuruk zonaga taalluklidir. Karshi rayonining agroiklim sharoiti sun'iy sugorish orkali paxta va don etishtirish imkoniyatini beradi. Kitob rayoni esa iklim sharoiti buyicha meva-sabzavotchilik, uzumchilik, bogdorchilik va boshkalar uchun kulay xisoblanadi.

Ayni chogda Guzor rayonining termik resurslari paxtaning ingichka tolali va urta pishar navlarini etishtirish imkoniyatini beradi. Viloyatning agroiklim sharoitidagi keskin -tafovutlar aloxida xududlar iktisodiyoti rivojlanishining taxlili va prognozini atroflicha tadkik etishni, tekislik va tog xududlari xususiyatlarini kishlok xujaligini ixtnsoslashtirishda xisobga olishni takozo kiladi. Shuningdek tabiiy iklim,ob-xavoning nokulay kelishi xolatlari mavjudligini xam ta'kidlash joiz. Ushbu jarayonlar keyingi yillarda kurgokchilik va yogingarchilikning kam bulishi kurinishida namoyon bulib, iktisodiyotning agrar tarmogiga salbiy ta'sir kureatmokda. YEr-suv resurslari. Viloyatning umumiy er maydoni 2856,8 ming gektardan iborat bulib, uning 81,8 foizidan kishlok xujaligida foydalaniladi. Kishlok xujalik erlarining 28,8 foizi xaydab ekin ekiladigan maydonni tashkil etib, uning 62,7 foizi sugoriladigan erlardan iborat. Umuman sugorish uchun yarokli erlar 1,4 mln gektarni tashkil etsada, xozirgi kunda yangi erlarni uzlashtirish suv resurslarining etishmasligi sababli cheklangan. Xaydab ekin ekiladigan er maydonlarining 173,2 ming gektarini (25,6%) paxtazorlar, 223,4 ming gektarini (32,7%) esa gallazorlar tashkil etadi. Jami galla maydonining 160,7 ming gektari (78%) sugoriladigan erlardir. Bugungi kunda erlarning meliorativ xolatini yomonlashganligi, shurlanib ketgan erlarda drenaj va kollektorlar kurish ishlarini past darajada ekanligi soxadagi yirik muammodir. Sugoriladigan er maydonlari asosan Amudaryo kaskadidan Tallimarjon suv xavzasi orkali suv bilan ta'minlanmokda. Viloyat iktisodiyoti uchun yaylov erlari muxim axamiyatga ega. Birok aksariyat yaylovlar xosildorligi past. Kelajakda yaylovlar xaydab bokiladigan chorvachilikning rivojlanishi va ozuka ekinlari etishtirishni kupaytirishda muxim rol ugshashi mumkin. Viloyatda er resurslaridan samarali foydalanish uchun inteneiv xujalik yuritish usullarini kullash buyicha chora tadbirlar kabul kilinmogi lozim. Suv resurslari. Kashkadaryoda 1 1 ta gidromineral resurslar mavjud, shuning 7 tasi

buloklar va er osti euvlaridan, 4 tasi mineral euvlardan iborat bulib, mineral euvlardan foydalanish yulga kuyilmagan. Shuningdek, vaktinchalik suv okimlari xam mavjuddir. Ularning etish mae ligi Zarafshon va Amudaryo euvlaridan foydalanish zaruriyatini keltirib chikargan. Xususan, Kashkadaryo va uning irmoklari, Kashkadaryo daryosi urta xavzasiga kanallar orkali keladigan Zarafshon daryosi suvi xamda Karshi va Mirishkor magistral kanallariga nasoslar orkali etkazib beriladigan Amudaryo euvidan foydalaniladi. Viloyatni okar suvlar bilan ta'minlash keyingi 25-30 yil ichida Kashkadaryo va boshka daryolarda kator suv xavzalari kurish orkali bir muncha yaxshilandi (Chimkurgon, Pachkamar, Tallimarjon va Xisorak va boshkalar) va pirovardida sugoriladigan erlar maydoni keskin kupaydi. Issik iklim sharoiti, Amudaryodan sugoriladigan chulning serxosil tuprogi kimmatbaxo va jaxon bozorida yukori talabga ega bulganingichka tolali paxta xamda subtropik ekinlar etishtirish uchun xar tomonlama kulaydir. Issiklik- energiya vamineral xom-ashyo resurelaridan tabiiy gaz viloyatda kazib olinadigan muxim resurs xisoblanadi. Mineral xom-ashyo resurslari. Mintakada 71 ta mineral xom-ashyo zaxiralari mavjud. Jumladan, 1775,4 ming tonna utga chidamli materiallar xom-ashyosi, 265,6 mln. tonna sement xom-ashyosi, 70 mln.tonna, gips, 69 mln. tonna kaliy tuzi, 39 mln. tonna oyna ishlab chikarishda foydalaniladigan xom-ashyo, 11 mln. tonna glaukonit, 6 mln. tonna oxak, 3 mln. tonna marmar, 1 mln. tonna marganes va boshka xom- ashyo zaxiralari mavjudligi aniklangan bulib, ulardan sanoat maxsulotlari ishlab chikarishning katta imkoniyatlari mavjud. Masalan, maxalliy xom-ashyo negizida lak-buyok maxsulotlari ishlab chikarishni yulga kuyish mumkin. Bundan tashkari, yukorida ta'killanganidek, neft, osh va kaliy tuzi, sement xom-ashyoei, marmar, noruda materiallar va boshka resurslarning ta zaxiralari mavjud. Mintakada aniklangan gaz zaxiralari 1452 mlrd. m3 ni tashkil kiladi. Jami 43 ta foydali kazilma joylari aniklangan bulib, viloyatda respublika tabiiy gaz

zaxiralarining 80% tuplanganligi sababli 2011 yilgacha respublikada tabiiy gaz kazib olishning usishini ta'minlash viloyat xissasiga tugri keladi. Mintakaning tabiiy gazi respublikaning asosiy yokilgi bazasi xisoblanadi. Tabiiy gaz resurslari elektroenergetikaning rivojlanishida, shu jumladan Tallimarjon GESning 3200 mvt kuvvatini ishga tushirishda muxim omil bulib xizmat qiladi. Kelajakda uning kuvvatini ikki barobar oshirish muljallangan. Issiqlik ishlab chikarish majmuining yokilgi resurslari gaz, neft, suyuk gaz kondensat, etan va boshka elementlari viloyat xududida yirik "Sho'rtangazkimyo" majmuasining barpo etilishining asosiy sababi buldi. Kashqadaryo viloyat xokimligi Yokilgi-energetika resurslari bilan foydalanish markaziy ma'lumotlariga asosan Kashkadaryoda neftning 90 mln.t.ga yakin zaxiralari aniklangan. Kazib olingan neft esa Korovulbozor neftni kayta ishash zavodining asosiy xom ashyo bazasini tashkil etadi. Shuningdek, mineral xom-ashyoning uch gurux zaxiralari aniklangan, bular: tog kimyo, qurilish materiallari, tog ruda kabilar. Tog ruda mineral xom-ashyolariga marganes va yarim metal rudalar taallukli bulib, ular xozircha viloyat sanoati uchun unchalik axamiyatli emas. Tog kimyo xom-ashyolari tosh va kaliy tuzlaridan iborat bulib, ularning zaxiralari asosan chegaralanmagan. Tosh tuzining Tepakuton va Boybichaxon konlari 19.4 mln.t zaxiraga ega. Boybichaxon tuz koni machsuloti kimyo sanoati korxonalarida soda va xlor olishda xom-ashyo fatida foydalaniladi. Tepakuton koniningtosh tuzidan fakat kaliy tuzlari olishda foydalanish mumkin. Ushbu foydali kazilma koni kaliy o'g'itlari ishlab chikarishda kullanilib, respublikada yagona xisoblanadi va uning aniklangan zaxiralari 400,3 mln.t.ni tashkil etadi. rilish materallari sanoati uchun mineral xom-ashyo resurslari -ent xom-ashyosi, oxak, marmar, gips, noruda materiallar - shagal, .ardan iborat. Kurilish materiallari zaxirasi viloyatni ularga an extiyojini tulik ta'minlay oladi.

1.Kashkadaryo vnloyatining yokilgi va mineral-xom-ashyo resurslari Улчов ЗАХИРАЛАР Жами жумлалан, категориялар А+В+С1 С2 Табиий газ - жами млрд. м* 1451.8 1163.8 288.0 Нефть захиралари - млн.т. 80.8 51.7 28.7 Конденсат - жами млн.т. 42.0 42.0 - Тош тузлари жами Жумлалан: 1. • млн.т. млн.т. 19362 1474-у 862 0 858 10542 6157 Калий тузлари - жами млн. т. .68 5. 9 . 400.3 285. 6Цемент хом ашёси млн.т. 402.2 1244.0 168.2 Курил и ш 1. Кайпаю мл 8 8 - 2. KvuniDTOB. млн i 1 - 3. 11ачкамар млн 1 4. Кунгирот мл 1 1 - Табиий амень 1. Бодомзор мин 1 1 - Мармар - жами мин 2 24 - 1. Биркул мин 9 9 * 2. Севаз мин 1 1 Manba: Kashkadaryo viloyat statistika boshkarmasi ma'lumotlariga asosan Tayyorlangan Ushbu tadkikotda viloyatning tabiiy-iktisodiy saloxiyatini urganish an'anaviy yondashuvdan farkli ravishda kishlok ma'muriy tumanlari darajasida kurib chikilgan. Bunday yondashuv ularni anik tumanlar ajasida joylashtirishni ijobiy va mikdoriy natijalarini aniklashga imkoniyat yaratadi. Xisob-kitoblar kursatishicha, tumanlarning tabiiy-iktisodiy saloxiyati bir-biridan keskin fark kiladi. Ishlab chikarish va ijtimoiy infratuzilma rivojlanish indeksi buyicha barcha tumanlar past kursatkichga ega bulib (indeks 1.0 dan kichik), ishlab chikarish infratuzilmasi ob'ektlari saloxiyati nixoyatda pastdir (transport va aloka) (2.14-jadval). Mexnat resurslari zaxiralari kursatkichlari buyicha xam viloyat darajasi urtacha

respublika kureatkichlaridan past bulib, ushbu saloxiyat Dexkonobod (indeks 1.49), Nishon (1.19), Kasbi (1.21) va Chirokchi (1.23) tumanlarida yukori. Kishlok xujaligi resurslari buyicha Mirishkor (1.60), Nishon (1.74) va Kasbi (2.6) tumanlari yukori saloxiyatga ega. Viloyatning barcha tumanlarida mineral xom-ashyo resurslari saloxiyati respublikaning boshka tumanlariga nisbatan yukori ekanligi mintakaning aloxida xususiyati bulib, ayniksa Dexkonobod. Mirishkor, Kitob 'va Guzor tumanlarida ushbu kursatkich yanada yukoridir. Mintaka tabiiy-iktisodiy saloxiyati urganilganda shu xolat namoen buladiki, eng yukori tabiiy-iktisodiy saloxiyat Dexkonobod tumanida mavjud bulsa, bu borada eng past kursatkich Kamashi tumaniga xosdir. Ular urtasida fark 5 ming martani tashkil etadi. Bunda shunga dikkatni karatmok lozimki, indekslar urtacha darajasi buyicha Dexkonobod tumani viloyatda Shaxrisabz, Yakkabog va Koson tumanlaridan keyingi yukori urinni asosan mineral xom-ashyo va mexnat resurslari buyicha egallaydi. Boshka kursatkichlar, xususan, ishlab chikarish (0,615), infratuzilma (0,364), va sanoat (0,043) soxalaridagi saloxiyati buyicha viloyat tumanlari ichida eng past kursatkichlarga ega. Bu xolat tumandagi mavjud tabiiy-iktisodiy saloxiyat imkoniyatlaridan ayrim ob'ektiv va sub'ektiv- sabablarga kura foydalanilmay kelayotganligidan xamda unda kator ijtimoiy-iktisodiy muammolar echilmay kolayotganligndan darak beradi. Shuning uchun xam xar bir tumanning ijtimoiy-iktisodiy rivojlanishi kelajakda mintaka barkaror iktisodiy usishni ta'minlashda uziga xos xususiyatlari bilan ajralib turadi. Viloyatda togli xududlarning ulushi umumiy maydonning 31% ni tashkil etib, unda mintaka axolisining 42,2% istikomat kiladi. Barcha tog tumanlarida asosiy xujalik yunalishi kishlok xujaligi bulib, sanoat past 2.Qashkadaryo viloyati tumanlarining tabiiy-iktisodiy saloxiyati indeksini baxolash (Respublika urtacha kursatkichlariga pisbatai, 2005 y) Туман лар Иифра ст руктура га га О.М е хна 'Ки ш л Ер- сув М и нер

И шла б чнкар и ш индек си Иж 111 МОП Й индекс Гузор 0.17 0.69 0.8 0.7 0.9 1 Дехконо 0.11 1.4 0.9 • Карши 0.16 0.71 0.6 0.9 0.8 8 Kocoi i 0.38 0.84 0.6 0.8 0.8 ( Камаши 0.15 0.61 0.6 0.8 0.9 Китоб 0.12 0.82 0.7 0.8 1.1 7 Муборак 0.24 0.81 0.3 0.5 0.7 Нин юн 0.30 0.96 1.1 1.7 0.8 2 Касби 0.30 0.98 1.2 1.0 0.9 Миришк 0.21 0.75 0.5 1.6 0.7 4 Чирокчи 0.17 0.62 0.9 0.8 1.0 "| Шахриса 0.93 0.2 .- 1. ч Яккабог 0.27 0.62 0.5 0.7 1. Вилоят буйича жами 0.2 4 6 0.7 8 0 .547 .759 0. 8 1 0.9 640. Manba: Tuman xokimiyatlari ma'lumotlari asosida muallif tayyorlagan. darajada rivojlangan. Chul-tekislik xududlari bilan takkoslaganda, tog oldi xududlari etarli xom-ashyo va mexnat resurslariga ega bulishlariga karamay, ijtimoiy va ishlab chikarish infratuzilmasi saloxiyati buyicha ancha orkada. Chul xududlari xissasiga viloyat xududining 2/3 kismi tutri keladi. Sugoriladigan erlar barcha chul xududining 20% ni tashkil etadi. Chul xududida neft, gaz, kurilish materiallarining katta zaxiralari aniklangan va bu erda 1 mln.ga yakin ki.shi istikomat kiladi. Ijtimoiy va ishlab chikarish infratuzilmasi. mineral xom-ashyo resurslari va sanoatni rivojlanish darajasi buyicha saloxiyat chul xududlarida tog-tog oldi xududlaridan kura yukori. Viloyatning ijtimoiy-iktisodiy rivojlantirish strategiyasini asoslarda uning- tabiiy-iktisodiy saloxiyatiga xamda tumanlar va aloxida tabiiy-iktisodiy xududlar darajasidagi uziga xos xususiyatlarni inobatga olgan xolda keng kamrovli yondashuv nazariy va amaliy jixatdan muxim axamiyatga egadir. Shuning uchun xam viloyatni kelajakda tabiiy-resurs saloxiyatidan samarali foydalanishni ta'minlash uchun yukorida ta'kidlangan tumanlar va viloyat ichidagi

aloxida tabiiy-iktisodiy xududlarning ixtisoslashuvini keng yulga kuygan xolda asosiy e'tibor rakobat ustuvorligiga karatilmogi lozim. 3.Kashkadaryo viloyati togli xududlarining rivojlanish kursatkichlari (2006 yil xolatida) Ахоли пунктлари, Ахоли пунктлар Туман марказидан Ахол и Хужаликни нг 1 2 3 4 5 Fvioo тумани Пачкамар КФИ 8 45 5991 Чорвачилик Кооакул КФИ 4 90 582 Чорвачилик Жами 12 11573 Дсхконобод тумани Обиоавон КФИ 5 50 5300 Дехкончилик.чорвачи К УРГОНТОШ КФИ 7 40 6900 Дех кончил и к. Кпзилча КФИ 1 40 2 01 8 Дехкончилнк. Оккишлок КФИ 1 1 190 4400 Дехкончилик.чорвачи Окрабог КФИ 6 30 4200 Дехкончилик.чорвачи Бозортепа КФИ 3 40 4700 Дехкончилик.чорвачи Окиртма КФИ 2 50 3200 Дехкончилик.чорвачи Бибикорасоч КФИ 9 16 12900 Дехкончилик.чорвачи Бешкутон КФИ 12 30 5600 Дехкончилик.чорвачи Дуоб КФИ 18 160 9700 Дехкончилнк. Бош чо обо г КФИ 7 55 8000 Дех кончил и Октош КФИ 8 42 7200 Дехкончилнк. .чорвач Карашина КФИ 12 10 1 7 1 0 0 Дехкончилик.чорвачи Жами 101 9 1 2 1 8 Камаши тумани • кбулок КФИ 24 45 21048 Дехкончилик.чорвачи Жами 24 21048 Кнтоб туманн- Кайнарбулок КФИ 14 10 13592 Дехкончилик.чорвачи Макпид КФИ 20 22 15017 Дехкончилнк. Наландара КФИ 29 22 17305 Дехкончилик.чорвачи торбог КФИ 16 17 14125 Дехкончилик.чорвачи пчок КФИ 13 17 11009 Богдочилик, Жами 92 71048 Шахоисабз тумани сорак КФИ 13 75 15508 Дех кончил ик.чррвач гой КФИ 16 45 13030 Дехкончилик.чорвачи Жами 29 28538

Чапокчн тумани мсилга КФИ 4 50 9330 Дехкончилик.чорвачи ■игар КФИ 8 50 9758 Дехкончилнк. кама КФИ 7 35 10382 Дехкончилик.чорвачи ШУН КФИ 11 30 16696 Дехкончилик.чорвачи Жами 30 46166 _Яккабог тумани ж КФИ 18 45 16251 Дехкончилик.чорвачи - "оагоч КФИ 20 30 15379 Дехкончилнк. ебон КФИ 20 20 24062 Дехкончилнк. п КФИ 10 35 6579 Дехкончилик.чорвачи Жами 68 62271 = :оят буйича 356 331862 Manba Tuman xokimiyatlari ma'lumotlari asosida muallif tayyorlagan 2 Viloyat axoliey va mexnat resurelari. Kashkadaryo viloyati uzining axoli soni buyicha Uzbekistonda Samarkand, Fargona, Toshkent va Andijon viloyatlaridan keyingi beshinchi urinni egallaydi. U ayni vaktda, axoli sonining usishi jixatidan Surxondaryo viloyati bilan birgalikda mamlakat demografiya vaziyatida etakchilik kiladi. Kashkadaryo viloyati 1943 yil 20 yanvarda tuzilgan. 1960 yil yanvarda Surxondaryo viloyati bilan birlashtirilgan 1964 yil 7 fevralda kayta tiklangan. Kashkadaryo viloyati Uzbekistonning janubiy kismida joylashgan bulib sharkda va janubiy-sharkda Surxondaryo viloyati bilan, sharkda Tojikiston Respublikasi bilan garbda va shimoliy-garbda Buxoro viloyati bilan janub va janubiy-sharkda Turkmaniston Respublikasi bilan va shimolda Samarkand viloyati bilan chegaradosh. Viloyat xududi Uzbekiston Respublikasi xududining 6,3% ini tashkil etadi yoki 28,6 ming kv. kmga teng. Kashkadaryo viloyati 13 kishlok tumanlardan iborat bulib, ular kuyidagilardir: Dexkonobod, Kasbi, Kitob, Koson, Mirishkor, Muborak, Nishon, Chirokchi, Shaxrisabz, Yakkabog, Kamashi, Karshi. Guzor. Viloyatda 12 ta shaxar ( Karshi, Bishkent, Kitob, Koson, Muborak, Talimarjon, Chirokchi, Kamashi, Guzor, Yakkabog, Yangi Nishon, Shaxrisabz) bor. Viloyatning ma'muriy markazi Karshi shaxridir. Viloyat axoliey 2005.01.01. xolatiga kura 2378,2 ming kishini tashkil etadi. 2007 yil boshida 2336,4 ming kishi bulib bir yilda 41,8 ming kishiga kupaygan viloyat

axolisining tabiiy kupayishi yillar davomida turli xilda uzgarishalr bilan tavsiflanib asosiy axolining tabiiy kupayishi xamda axolisining usib borishini ifodalaydi. Shaxarlarda iktisodiy faol axoli soni 2000 yilda 193,3 ming kishidan 2005 yilda 265,0 ming kishiga, kishloklarda 533,6 ming kishidan 641,8 ming kishiga kupaygan ya'ni, shaxarlarda iktisodiy faol axoli 37,1%ga, kishloklarda esa 20,2% ga ortgan. 2005 yilda shaxar joylarda16 1,9 ming kishi, kishlok joylarda 19,4 ming kishi ish bilan ta'minlandilar. Shunga karamasdan, bugungi kunda yangi ish urinlariga talab yukoriligicha kolmokda va bu xolat 201 1 yillarni xam kamrab oladi. Jumladan, 2005 yil ma'lumotlariga kura viloyat buyicha shaxar joylarda ish urniga talab 2000 i il ga nisbatan 2,4 barobarga ortib 5.9 mingtani, kishlok joylarda 2,1 barobarga ortib 49,3 mingtani tashkil etmokda. Viloyat buyicha jami ish urinlarini yaratish uchun barcha manbalar xisobidan 26,8 mlrd.sum mablag sarflangan. Viloyat buyicha yaratilgan ish urinlarining kiymati 483,4 ming sumga, kishlok joylarida esa 438,7 ming sumga tugri keladi. Agar viloyat iktisodiyoti soxalarida ish bilan band bulgan axoli kursatkichlarini taxlil kilsak, moddiy ishlab chikarishda, 2000 yilda jami 563,6 ming kishi yoki ish bilan band bulganlarning 77,7% faoliyat yuritgan bulsa, 2005 yilga kelib bu kursatkich moe ravishda 638,1 ming kishi va 88% ni tashkil etdi. Jumladan, sanoat soxasida band bulgan axoli soni yildan yilga ortib borayotgan bulsada, bu asosan shaxarlar xisobiga tugri kelmokda. Kishlok joylarda sanoat korxonalarining past sur'atlarda rivojlanayotganligi, mavjud korxonalarning uzi xam tulik kuvvatlar bilan ishlamayotganligi sababli kishlokda sanoat soxasida band axoli soni 2000 yilda 24,5 ming kishidan 2005 yilda 14,6 ming kishiga kamayib ketgan. Bundan tashkari, savdo, umumiy ovkatlanish, tayyorlov soxalarida band axoli nomutanosib rivojlangan. Xususan, taxlil etilayotgan davr mobaynida shaxarlarda mazkur soxalarda bandlar soni oshgan bulsada, kishlok joylarda esa u 205 taga kamaygan. Viloyat buyicha nomoddiy ishlab chikarishda band bulgan axoli soni xam ortib bormokda. Jumladan, 2000 yilda iktisodiyotning -nomoddiy tarmoklarida faoliyat yuritgan axoli soni shaxarlarda 63.2 ming kishidan 2005 yilda 8.1,7 ming kishiga,

kishlok joylarda esa moe ravishda 98,2 ming 4-jadval Kashkadaryo viloyatida ish bilan band axolining iktisodiyot tarmoklari buyicha taksimlanishi (ming kishi) ЬСурсаткичлар 2000 2005 шахар кишлок шачар кишлок Иш билан банд булганлар 193.3 5 3 1 . 7 257.1 562.8 Моддий ишлаб чикарпшда 130,1 433,5 175.4 462,7 Саноат 23,5 24,5 ■44.4 14.6 кишлок ва урмон 0,3 276.7 "'5.6 322.4 транспорт ва ал ока 13 2 25.3 20.8 21.8 Курил иш 26.7 52.8 35.6 54.7 савдо. у мумий овкатланиш. 43,8 40.2 56.0 32.5 Бошка 22.6 14.0 •13.0 16.7" Номоддий ишлаб 63,2 98,2 81,7 100,1 уй жой комму нал хужалнк ва маиший 5.2 3,0 10,4 5.7 согликни саклаш. жисмоний тарбия ва 14.2 34.9 19.5 34,6 таълим. маданият. санъат .38.7 55.3 43.6 56.4- молия ва кpeдиt 2.3 0.3 2.4 1.0 бошкарув аппаратида 2,8 4.7 5.8 2.4 Manba: Kashkadaryo viloyati iktisodiyot boshkarmasi ma'lumotlari asosida m u al lif tomonidan tamyorlandi. kishidan 100.1 ming kishi ga ortgan bulsada. birok bu. soxaning umumiy ish bilan bandlik kusatkichidagi ulushi 22,3 foizdan 12 foizgacha kamaygan. Bu xolatni viloyatda ishlab chikarish korxonalarining xizmat kursatish korxonalariga nisbatan tezrok sur'atda rivojlanayotganligi bilan izoxlash mumkin. Axoli soni va mexnat resurslarining kelajakdagi xisob-kitoblari shuni kursatadiki, mexnat resurslari viloyat ijtimoiy-ikdisodiy rivojlanishining asosiy omillaridan biri xisoblanadi. Axolini takror ishlab chikarishni shakllangan tendensiyasi va asosiy omillarni istikbolli baxolashda namoyon bulishicha, viloyatda 201 1 yilgacha axoli soni respublika urtacha kursatkichlaridan yukorirok sur'atlarda usishga ega buladi va taxminan 2668.3 ming kishiga etadi.

Ma'lumki, axoli kupayishi bilan mexnat resurslari xam usadi, riloyatda 2006-2011 yillarda mexnat resurslari taxminan 1,2 martaga oshadi. Sanoat ustuvor rivojlanishi sababli, sanoat korxonalarida bandlar soni 32,5 ming kishidan 2011 yilda 86,8 ming kishiga etadi yoki 267 foizga oshadi. 3. Viloyatning ijtimoiy-iktisodiy rivojlanishi va ishlab chikarish saloxiyati Kashkadaryo viloyati respublikaning janubiy mintakasi xisoblanib, uzining tabiiy- iklimiy va ijtimoiy-demografik sharoitlari bilan mamlakatimiz iktisodiyotida muxim urin tutadi. Viloyat sanoati rivojlanayotgan mintakalardan bulib, respublika yonilgi-energetika soxasida etakchidir. Viloyatning agrar soxaga ixtisoslashuvi uning mamlakat ishlab chikarish kuchlarini xududiy tashkil etishdagi urni va axamiyatini belgilab beradi. Keyingi yillarda viloyatda iktisodiy saloxiyatni usishiga olib kelgan tarkibiy uzgarishlar amalga oshirildi. Mamlakat, milliy iktisodiyoti tarkibida viloyat salmogi oshdi. YaXM barkaror usish sur'atiga ega bulib, 2006 yilda 6,8 % ni, 2000-2006 yillarda jami 149,7 % ni, uning urtacha usish sur'ati esa 7,1 % ni tashkil kildi. Bu respublika kursatkichidan (139,3%) ancha yukoridir. Birok, erishilgan ijobiy natijalarga karamasdan iktisodiyotning shakllangan tarkibiy resurs saloxiyati, mexnat bozori, iktisodiyotning real sektori va ijtimoiy soxaning rivojlanishi bilan balanslashmagan. Iktisodiy rivojlanish (yalpi xududiy maxsulot) darajasi buyicha viloyat 5-urinda bulib, rivojlangan mintakalar guruxiga kiradi. Jumladan, sanoat maxsulotlari ishlab chikarish darajasi buyicha 3-urinda, kishlok xujaligi buyicha 4-urinda, tashki iktisodiy alokalar buyicha 7-urinda, ijtimoiy soxa buyicha esa 11-urinda turadi. Viloyat tumanlarida iktisodiy rivojlanish darajasi katta tabakalanishga ega. 2006 yilda amalga oshirilgan iktisodiy guruxlashga kura rivojlangan guruxga bor-yugi 2 ta -Mirishkor va Nishon tumanlari (14,5%), nisbatan rivojlangan tumanlarga 5 ta (Muborak, Koson. Yakkabog, Kasbi, Shaxrisabz - 38,5% ), suet rivojlangan tumanlarga 6 ta (Kitob, Guzor, Karshi, Kamashi, Chirokchi va Dexkonobod - 46,1%o) tuman kirdi.

Keyingi 6 yil ichida Mirishkor, Koson, Muborak, Yakkabog va Chirokchi tumanlarida sanoat, kishlok xujaligi va tadbirkorlikni rivojlanishi xisobiga iktisodiy rivojlanish darajasi oshgan bulsa, boshka tumanlarning barchasida, ayniksa Karshi, Kasbi, 'Shaxrisabz, K,amashi, Dexkonobod tumanlarida bu kursatkich tabiiy-iktisodiy saloxiyatdan tulik foydalanmaslik sababidan pasaygan. Viloyatda sanoat va kishlok xujaligi rivojlangan bulib, neft, gaz maxsulotlari, paxta va bugdoy ishlab chikarish buyicha respublikada birinchi urinda turadi. 1- jadval Uzbekiston Respublikasi ijtnmoiy-iktisodny rivojlanishida Kashkadaryo viloyatining ulushi (Uzbekiston Reepublikasi - 100%) Махсулотлар 2000 йил 2006 йил Узгариши (ф.п.) Нефт 91,2 92,4 + 1,2 Табиий газ 95,4 95,9 +0,5 Газ конденсати 99.4 97,5 -1.9 . Пахта тол ас и 10.8 13.8 +3.0 Maiba: Uzbekiston Respublikasi Davlat Statistiki Kumitasi ma'lumotlari Jadval ma'lumotlari taxlili shuni kureatmokdaki, viloyat respublikaning gaz va neft mustakilligini ta'minlovchi asosiy mintaka xisoblanib, neftning 92,4 foizini, tabiiy gazning 95,9 foizini, gaz kondensatining 97,5 foizini ishlab chikaradi. Gaz kondensatidan boshka 20barcha maxsulotlar ishlab chikarish ulushida 2006 yilda 2000 yilga nisbatan usish tedensiyasi saklanib kolgan. Shuningdek, boshka makroiktisodiy kursatkichlar buyicha xam viloyat etakchi urinlarni egallaydi (2.2- jadval). Respublika makroiktisodiy kursatkichlari tizimida viloyatning investisiyalar buyicha ulushi 18,2 foizni, sanoat maxsuloti ulushi 13,1 foizni, kishlok xujalik maxsuloti va axoli soni salmogi 9,2 foizni tashkil kiladi va bu kursatkichlar xam asosan usgan. 2- javdal Uzbekiston Respublikasi makroiktisodiy kursatkichlari tizimida Kashkadaryo viloyatining ulushi (%)

$Курсаткичлар вилоятнинг республикадаги 2006 йилда 2000 йилга нисбатан,2000 нил 2006 йил "Х УДУДИ 6.4 6.4 - А\оли сони 9.0 9.2 + 0.2 Иктисодиётда бандлар 6.6 8.1 + 1.5 . Ялпи ички махсулот 6.4 7.9 + 1.6 Саноат махсулоти 8.3 13.1 +4.8 Халк истеъмол товарларини ишлаб 5.5 3.5 -2.0. Инвестициялар 16.9 18.2 + 1,3 Цурилиш монтаж ишлари 8.8 8.9 +0.1 Кишлок хужалиги 7.2 9.2 +2.0' Чакана товар айирбошлаш 5.9 6.2 +0.3 Пуллик хизматлар 4.2 4 . 6 . +0,4 Ташки савдо айланмаси 5.6 3.8 -1.8 Шу жумладан экспорт 3,6 4.3 +0.7- Jadaal Uzbekistan Respublikasi. Davlat Statistika Kumitasi ma'lumotlari aeoeida tiiyorlaigan Xalk iste'moli mollarini ishlab chikarish va tashki savdo aylanmasi viloyat kursatkichlarining respublikadagi ulushi kamaygan. Bu xolat viloyatda xalk iste'moli tovarlarini ishlab chikarish kursatkichi darajasining usish sur'ati respublika urtacha darajasidan past bulganligi tufayli yuzaga kelgan, umuman olganda esa ular viloyat mikesida usish tendensiyasiga ega bulgan. Tashki savdo aylanmasining umumiy salmogi asosan importni kamayishi natijasida yuzaga kelgan bulib, eksport ulushi 21 19,4 foizgausgan. Viloyatning yalpi xududiy maxeulotida sanoatning ulushi 30,4 foiz, Kishlok xujaligi 29,8 foiz, kurilish 8,1 foiz, savdo va umumiy ovkatlanish soxasi 4,9 foiz va boshka xizmatlar xissasi 20,1 foizni tashkil kiladi. Xudud iktisodiyotining asosiy ixtisoslashuvi - kishlok xujaligi xisoblanib, paxtachilik, gallachilik xamda xom-ashyoni birlamchi kayta ishlash sanoati muxim tarmoklardan xisoblanadi. Ishchi kuchining asosiy Kismi mazkur tarmoklarda ish bilan band bulib, asosiy ishlab chikarish fondlarining katta kismi xam xuddi shu tarmoklarga jalo etilgan. Viloyat paxta xom-ashyosi va don etishtirish buyicha respublikada birinchi urinni egalaydi. Iktisodiy isloxotlarni amalga oshirish jarayonida viloyat iktisodiyoti tarmoklarida rivojlanish tendensiyalari kuzatildi. Istiklol yillarida Kashkadaryo viloyati xujaligi$

tarkibidagi uzgarishlar mamlakatimiz xukumati tomonidan olib borilgan okilona ijtimoiy-iktisodiy siyosat, bozor munosabatlarining rivojlanish kulami xamda mintakaning ichki tabiiy iktisodiy saloxiyatidan foydalanish darajasi oshganligi tufayli yuz berdi. Jumladan, mustakillik yillarida Kashkadaryo viloyatida kishlok xujaligi, sanoat maxsulotlari ishlab chikarish xajmi usish tendensiyasiga ega buldi, yokilgi-energetika sanoatining mavkei mustaxkamlandi, mamlakatimiz yalpi ozik- ovkat maxsulotidagi ulushi usdi. Kashkadaryo viloyatining keyingi besh yilda iktisodiy kursatkichlari barcha parametrlar buyicha sezilarli darajada usganligini kuramiz 3-jadval Kashkadaryo viloyatining ijtimoiy-iktisodiy rivojlanishining asosiy kursatkichlarn, % (usish sur'atlari uttan davrga nisbatan takkoslama narxlarda) 2001 2002 | 2003 2004 2005 2006 Ялпи худудий махсулот 105.0 110. 1 105.4 105.7 106.2 106.8 Саноат ишлаб чикариши 104.4 112. 1 114.4 110.0 101.4 107.9 Кишлок; хужалиги махсулотла- рини ишлаб чикариш 106.9 113. 8 112.0 111.2 109.8 100.8 Халк истеъмол товарларини ишлаб чикариш 112.7 108. 5 108.8 117.1 111.4 116.7 Инвестициялар 130.0 94.0 111.7 81.4 110.5 139.5 Чакана товар айланмаси 116.5 105.5 108.3 100.8 107.0 100.3 Пуллик хизматлар курсатиш 114.6 121.9 108.2 102.6 133.5 125.2 Mstoa: Uzbekistan iktisadiyoti. Tix.iit) sharx. 2005 iiu.i mart. № S. 93-94 betlar. Jumladan, yalpi xududiy maxsulot xajmi 2006 yilda utgan yilga nisbatan 106,8 % ga, sanoat ishlab chikarishi 107,9% ga, xalk iste'moli tovarlari ishlab chikarish xajmi 116,7 % ga usganligini, kishlok xujaligi maxsulotlarini ishlab chikarish sur'ati 2005 yilda 109,8 % dan 2006 yilda 100,8% ga pasayganligini kuzatish

mumkin. Viloyatni ijtimoiy-iktisodiy jixatdan rivojlantirish borasida salmokli ishlar olib borilganligiga karamasdan, bu erda bir kator muammolarning xam mavjudligini kurishimiz mumkin. Agrosanoat majmuasi viloyat iktisodiyotida ish bilan band axolining shu tarmokda kamrab olingan ulushi bilan xam axamiyatlidir. Birok viloyat agrosanoat majmuasida olib borilgan tarkibiy uzgaRishlaR kishlok xujalik maxsulotlarini kayta ishlash sanoatining barkaror rivojlanishiga kuzlangan darajada ta'sir kursatmadi. Kishlok xujalik maxsulotlarini kayta ishlash darajasi viloyat buyicha ancha past darajada saklanib kolmokda. Keyingi yillar mobaynida viloyat kishlok xujaligining barkaror usish sur'atlarida jiddiy muammolarning mavjudligi kuzga tashlanmokda. Buni, bir tomondan, oxirgi yillarda ob-xavo sharoitining nokulay kelishi (kurgokchilik, erning sifat darajasining pasayib ketishi), boshka tomondan esa, agrar ishlab chikarish jarayonlarini xujalik yuritishning bozor mexanizmlariga tezlik bilan moslasha olmayotganligi bilan izoxlash mumkin. Bozor iktisodiyoti mexanizmlarining samarali ishlashining muxim omillardan yana biri - bu kurilish majmuasining samarali faoliyat yuritishi xisoblanadi. Kashkadaryo viloyatining kurilish majmuasi katta saloxiyat xamda imkoniyatlarga ega bulsa-da, mazkur majmua isloxotlardan va bozor talabidan ortda kolib, bugungi kunda viloyat extiyojlarini kondira olmayapti. Bu xolat birinchi navbatda kurilish materiallari ishlab chikarish sanoatidagi vaziyat bilan baxolanadi. Viloyat etarli darajada mineral xom-ashyo resurslariga ega bulsada, kurilish materiallar ishlab chikarish sanoati extiyojlarining salmokli kismi chetdan olib kirilayotgan materiallar xisobiga kondirilmokda. Yukorida e'tirof etilgan yutuk va kamchiliklar viloyat xududlarining ijtimoiy - iktisodiy rivojlanishiga turlicha ta'sir kursatmokda. 2000-2006 yillarda Kashkadaryo viloyati xumanlari va Karshi shaxrida iktisodiyot tarmoklarining rivojlanish darajasi kursatkichlari keltirilgan. Kurinib turibdiki, mintaka tuman va shaxarlarining iktisodiy saloxiyati va rivojlanishi turlicha. Viloyat xududlari ichida Muborak va Karshi shaxarlari uzining tez sur'atlarda

barkaror rivojlanayotganligi bilan ajralib turadi. Mazkur shaxarlarda sanoat ishlab chikarish, investisiyalarni jalb kilish xamda chakana savdo aylanmasi yukori sur'atlarda kayd etilgan bulsa, ayni vaktda xuddi shu va boshka kursatkichlar buyicha eng past natijalar viloyatning Dexkonobod tumaniga tegishlidir. Tuman viloyatdagi eng yukori mineral xom-ashyo zaxiralariga ega bulishiga karamasdan, bu erla 2006 yilda viloyat sanoat ishlab chikarishinint atigi 0,03 %, eksportning 0,02%, iste'mol tovarlarining 0,45%, pullik xizmatlarning 1.0 foizi yaratilgan xolos. Aksariyat tarmoklar buyicha xuddi shunday past kursatkichlar. Chirokchi, Kamashi, Nishon, Kitob kabi kator tumanlarga xam xosdir. Viloyatda erishilgan ijtimoiy-iktisodiy natijalar uning boy tabiiy-iktisodiy imkoniyatlariga moe kelmaydi. Iktisodiyotning shakllangan tar-kibiy tuzilishi mavjud ijtimoiy (ayniksa ish bilan bandlik) muammolarni echa olmaydi. Chetga chikarilayotgan maxsulotlarning 90 foizdan kuprogi esa xom-ashyo resurelaridir. Sanoat maxsulotlarini ishlab chikarish buyicha tumanlar urtasidagi tabakalanish darajasi 2000 yildagi 18,2 martadan 2006 yilda 28,6 martaga, iste'mol tovarlarini ishlab chikarish buyicha esa tegishli ravishda 24,7 martadan 34 martaga oshgan. Tumanlar iktisodiyotida sanoat va xizmat kursatish soxalari salmogi pastligicha kolmokda. Kishlok tumanlarida maxalliy xom-ashyo va mexnat resurslaridan foydalangan xolda yirik bulmagan sanoat va xizmat kursa tish korxonalarini barkaror rivojlanishini ta'minlash utkir muammoli-gicha kolmokda. Ijtimoiy soxaning rivojlanishi boshka viloyatlarga Karaganda suet bulib, bu xolat pul daromadlari darajasi buyicha tumanlar urtasidagi farklarida yakkol namoyon buladi.(ma'lumot kushish kerak) . 5-jadval K,ashkadaryo viloyati tumanlarining ijtimoiy-iktisodiy rivojlaiish kursatkichlari (mln.sum) Туманлар ях,м Саноат Истеъмол товарларн2000 й. 2006 и. уз rap 2000 и. 200,6 и. узгар 2000 и. 2006 и. А 1 2 3 4 5 6 7 8

Кдрши т. 32818, 164263 42800.6 427095. 22674, 71446. Fyiop 19431, 1018.8 270531. 342,4 882.7 Дехконобол 3371,9 129,1 726.5 242,2 -748.1 Кдмаши 8007,8 1992.8 19913.6 795,3 4196.4 Карши 7190,1 1836,4 18729. 854,5 1981.0 Косом 10536, 4919.8 47503.9 . 19107. Китоб 7384,8 1706,1 6743 643,2 4638.9 Миришкор* 17119. 1446.3 Муборак 63534, 82437.3 955072. 4927,3 1215.8 Нишон 6036,7 2227.3 20560.6 417,3 985.6 Касби 8331,9 2890 30 516 . 349,7 899.4 Чирокчи 9515,1 1759,5 15534. 659,4 43 7 7 . Шахрисабз 15563, 8805.7 47270.1 10531, 24328. Яккабог 7721,3 4331.9 19201. 3063,9 6141.0 У. Юсупов * 3803,2 1627,8 254,4 Бахлристон * 2225,3 58,4 211,6 Жами 205986 ,5 158547 ,5 189651 8.9 49996 14239 4.9 Manba: Kdshkadaryo viloyati iktisodiyot boshkarmasi malumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlaidi. *Bax,oriston va U.Yusupov tumanlari kushilib, ular negizida Mirishkor tumani tashkil etilgan. 2000-2005 yillar mobaynida Kashkadaryo viloyati iktisodiyotida nodavlat sektorining ulushi ortib bordi. Jumladan, YaXMda nodavlat tashkilotlari ulushi 2000 yilda 82,5%dan 2005 yilda 97,0% ga etdi. Bundan tashkari, nodavlat korxonalari ulushi sanoat, iste'mol tovarlari ishlab chikarish, kishlok xujaligi, savdo soxalarida 99 % dan ortikni tashkil etdi Xizmatlar soxasida nodavlat korxonalari salmogi yildan-yilga ortib borayotgan bulsada 2005 yilda mazkur korxonalar ulushi 85,6% ni tashkil etdi. Ma'lumki, xizmat kursatish soxasini rivojlanganligi iktisodiyotni boshka soxalarini xam rivojlanishiga sinergik samara beradi yoki boshkacha kilib aytganda zanjirsimon turtki buladi. Bu soxani rivojlantirish iste'molchilar talabiga tez moslasha oladigan yukori sifatli, arzon va kulay maishiy xizmat servisini taklif etish orkali amalga oshiriladi. Bozor iktisodiyoti sharoitida yukorida aytilgan talablarga xususiy

tadbirkorlik foaliyatini yuritayotgan kichik va urta mikyosdagi koxonalar tezlik bilan moslasha oladilar. Demak, viloyatda xizmat kursatish soxasini nodavlat sektoriga aylantirish imkoniyatini kuchaytirish orkali ijtimoiy-iktisodiy infratuzilma xamda iktisodiyot tarmoklari rivojlanishini kuchaytirish mumkin. Taxlil etilayotgan davr mobaynida viloyatda kichik tadbirkorlikning yukori sur'atlarda rivojlanganligini kurishimiz mumkin. 2006 yilda kichik korxonalar soni 2000 yilga nisbatan salkam 5,4 barobarga ortdi: 2000 yilda 13044 ta kichik korxona faoliyat yuritgan bulsa, 2006 yilga kelib ularning soni 69845 taga etdi. Tegishli ravishda 2000-2005 yillar mobaynida mikrofirmalar soni 4.9 barobarga ortgan. Kichik korxonalarning maxsulot sotishdan yalpi tushumi xam kupaydi. Agar bu kursatkich 2000 yilda 19,7 mln.sumdan 9,8 barobarga'kupayib, 2005 yilda 193,5 mln.sumga etdi. Kurinib turganidek, 2000-2005 yillar davrida kichik korxonalarning YaXMdagi ulushi 25,8% dan 38,4% ga ortdi. Viloyat kichik tadbirkorlik sektorining tashki savdo aylanmasini rivojlantirishdagi ishtiroki sezilarlidir. Masalan, 2005 yilda kichik tadbirkorlik korxonalarining mintaka eksportidagi ulushi 2,5 foizni, importidagi ulushi esa kariyb 70 roizni tashkil kildi. Kelgusida kichik tadbirkorlik sub'ektlarining eksport saloxiyatini kuchaytirish uchun ularni jaxon standartlari talablariga javob bera oladigan rakobatbardosh, eksportbop tovarlar ishlab chikarishini ragbatlantirish chora-tadbirlarini kullash lozim. Bunday ragbatlarning natijasi-nafakat kichik tadbirkorlik sub'ektlari ning ishlab chikarish va moliyaviy kursatkichlarida namoyon buladi, balki mintaka uchun bugungi kunda muxim ijtimoiy masala - bandlik muammosi echimiga xam ijobiy ta'sir kursatadi. Fikrimiz tasdigini jadval ma'lumotlaridan kurish mumkin. 2000- 2006 yillar davomida kichik tadbirkorlik korxonalari xisobiga tashkil kilingan. yangi ishchi urinlari kariyb uch baravarga oshgan. 6- jadval Kashkadaryo viloyatida kichik tadbirkorlikning rivojlanishi

$Курсаткичлар Улч ов бирлиги 2 000 йил 200 5 йил 2005 йилда 2000йилга Корхоналар сони та 130 5790 4,4.бароб хумладан: - микрофирмалар та 1145 5684 4,9 - якка тартибдаги та 1593 1062 66,7 КЬСпарнинг махсулот сотишдан тушган млн. сум 19.7 193. 5 9,8 баробар Ма\сулотлар экс порти мин г АКШ 419 8 *> 6172. 7 147.0 Махсулотлар импорти мин г АКШ 971 4 .5 3932 4 4,0 баробар Банд булганлар сони киши 75.9 554 7.3 KT хисобига ташкил этилган янги ишчи уринлари та 164 9 0 4740 7 2,9 баробар Асосий капиталга млн. сум 245 8662 3.5 1000 киши хисобига фаолият та 5.4 22.9 4,2 баробар ККнинг ЯХМдаги улуши % 25.8 38,4 148.8 Manba: Kashka dare viloyati iktisodiyot boshkarmasi ma'lumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlaidi. 2006 yilda umumiy xizmatdagi xalk xujaligi transportlari orkali 28,1 mln tonna yuk tashildi, yuk aylanishi xajmi esa 2524,4 mln.tonna km.ni tashkil kildi yoki 1 12,6 foiz usishga erishildi. Iktisodiyotni erkinlashtirish va iktisodiy isloxotlarni chukurlashtirish sharoitida mamlakatimiz xududlarini, jumladan Kashkadaryo viloyatini ijtimoiy-iktisodiy jixatdan rivojlantirish, tabiiy-resurs saloxiyatidan okilona va samarali foydalanish kelgusida mintakaning rivojlanishida muxim manba bulib xizmat kiladi. Zero, bozog ktisodiyotiga utayotgan xar bir mamlakat xududlarni rivojlantirishning kilona mintakaviy siyosatini amalga oshirishga intiladi. Uzbekistan sharoitida xam ayrim muammolar va nomutanosibliklarning mavjudligiga karamasdan, respublika xududlarini ijtimoiy-iktisodiy jixatdan rivojlantirish, xududiy tabakalanish darajasini kiskartirish borasida kagor ijobiy ishlar amalga oshirilib kelinmoksa. Kelgusida xam mamlakatimiz mintakalarining iktisodiy rivojlanish yunalishlarini aniklash, ularni rivojlantirish strategiyasini ishlab chikishda va amaliyotga joriy kilishda xorijiy mamlakatlar tajribasini urganib, mintakaviy rivojlanishni davlat tomonidan tartibga$

solish mexanizmlarini yaratish bu boradagi ishlar samarasini oshirishga yordam beradi. Ma'lumki, xar kanday mintakada xududiy tabakalanish darajasini kiskartirish va axoli turmush darajasini oshirish uchun uni xom-ashyo bazasidan sanoati rivojlangan industrial xududga aylantirish lozim. Bu maksadda viloyatda ma'lum ijobiy ishlar kilinmoksa, ayni paytda echimini kutayotgan masalalar xam yuk emas. Kashkadaryo viloyatida 2006 yilda 2005 yilga nisbatan sanoat maxsulotlarini ishlab chikarish 7,9 foizga oshdi, yalpi ichki maxsulot xajmida esa sanoatning ulushi 2000 yildagi 18.6 foizdan 31.7 foizga etdi. Bugungi kunda ish bilan band axolining 7,2 foizp sanoat korxoialariga tugri keladi. Viloyat sanoatining asosini mamlakatimizning neft, gaz va kimyo sanoati gigantlari - Muborak gazni kayta ishlash zavodi, «Shurtangazkimyo» majmui, «Shurtanneftgaz», «Muborakneftgaz» unitar shu'ba korxonalari tashkil kiladi. 2005 yilda bu korxonalarda 57,9 milliard kubometr gaz, 3,2 million tonna neft, 2 million tonna kondensat, 116,8 ming tonna polietilen ishlab chikildi. 2006 yilda sanoat - korxonalari tarmogini kengaytirish 1pversifikasiya kilish), mavjud korxonalarni rivojlantirishga xaratilgan iktisodiy siyosat izchil amalga oshirildi. Maxalliy xomashyo bilan ishlaydigan korxonalarning faoliyati xar tomonlama kullab-kuvvatlanadi. Bir yilda 180 dan ortik sanoat korxonalari tashkil etilib, ;-larning umumiy soni 1410 tadan ortdi. Sanoat korxonalarida ishlab chikarishni modernizasiyalash jarayoniga xorijiy investorlarni jalb kilishga e'tibor karatilgani xam muxim ahamiyat kasb etadi. Xususan. 2006 yilda Karshi shaxridagi «Topaz Anzur» qo`shma korxonasiga 182 ming, «UzI Karshi» kushma korxonasiga 865,5 ming. G`uzor tumanidagi «Guzarflour» kushma korxonariga 11008,5 ming, Guzorteks" kushma korxonasiga 150 ming AKSh dollari mikdorda chet el investisiyasi kiritildi. Xorij sarmoyasi va viloyat mablaglari xisobiga esa 15 ta korxona zamonaviy texnologiyalarga asoslangan uskunalar bilan jixozlandi. Ishlab chikarishni modernizasiyalash uz navbatida maxsulot xajmi va sonini kupaytirish imkonini bermokda. Masalan, 2006 yil davomida 32 lagi sanoat maxsulotlarini ishlab chikarishda usishga erishildi. Usish ajasi alkagolsiz ichimliklar

buyicha 66,2 % ni, gisht ishlab chikarishda 65,4, temir-beton buyumlari tayyorlashda 33,8, kiyim-kechak va paxta tolasi buyicha esa moe ravishda 45,1 va 13,1 % ni tashkil etdi. Shuningdek, viloyatda 15 turdagi yangi maxsulotni ishlab chikarish yulga kuyildi. Bular: 30 alyuminiy eshik va deraza romlari. yangi rusumdagi mebellar, plastmassa rlar, bezakli gishtlar, paypoklar, chinni buyumlar, pivo va boshka «axsulotlardir. Keltirilgan ma'lumotlardan kurinib turganidek, ^yatda engil sanoat va kurilish industriyaei yukori darajada •zojlanmoksa. Anikrok aytadigan bulsak, agar 2005 yilda engil sanoat orxonalarida 173587,6 mln. sumlik maxsulot ishlab chikarilgan bulsa, 6 yilda bu kursatkich 222644,9 sumga etdi yoki 108,7 % usishga erishildi. lrilish materiallari ishlab chikarish sanoatida esa usish darajasi bundan yukori - 115,5% ni tashkil kildi. Kashkadaryo viloyatining eng asosiy saloxiyati - bu uning axolisidir. Viloyat axoliey 2007 yil 1 yanvar xolatiga kura 2442,2 ming kishidir. 2006 yil shu davrga nisbatan yilga nisbatan 22,4 ming kishiga yoki 101,0 % ga laygan. Jami axolining 24,6 % yoki 601,4 ming kishi shaxarda, 1840,8 ming shi yoki 75.4 % kishlok joylarda istikomat kiladi. Xdr 1000 kishiga 1ugilish koeffisienti 22,0 kishini, tabiiy usish 17,9 ni tashkil kyladi. Mexnatga layokatli yoshdagi axoli soni 1301,4 ming kishi bulib, 2005 yilga nisbatan 105,5 % ga usgan. Viloyat iktisodiyotida band bulgan axoli soni 103,7% ga oshib, 850 ming kishiga etgan.

$Adabiyotlar Karimov I. A.Uzbekiston iktisodiy isloxatlarini chukurlashtirish yulida -T Uzbekistan . J 996-1586 5"zbekiston respublikasi konstntutsiyasi. T.- Uzbekiston. 1992 yil 46-6. "Mulkchilik tugrisidagi Uzbekiston respublikasining konuni". Uzbekiston respublikasi: konunlar va farmonlar.-T. Uzbekiston. 1992. : 2-b. "Lxolpnp pi/ bnlan tampplash t\trisida"'gp Uzbekiston respublikasining konuni. Uzbekistonning yangp kopunlari. № 5T 1993. 190-6. Nabiev E.Kayumov A. "Uzbekistonning iktisodiy saloxiyati". T. Akademiya- 2000.-106-6. A.S. Soliev va boshkalar "Mintakaviy iktisodiyot'T. Universitet 2003. 6-7 bet. Kayumov L.A. Nazarov X.M. Egamberdiev F.T "Mintakaviy iktisodiyot'T. Universitet. 2004. 4-6. "Erkin iktisodiy zonalar tugrpspda"gp Uzbekiston respublikasining konuni. Uzbekistonning yangi kopunlari. №13. T. Adolat. 2000. 40-6. Abdusalya.mov M. Alimov A.. Musienko I. Proizvoditelne sil i sovershenstvovanie ekonomicheskix svyazey Uzbekistana. — G.. Fan. 1987.-140 s.$

Qashqadaryo viloyati iqtisodiy ijtimoiy rivojlanish shart-sharoitlari

20.09.2019

0

354 KB

Похожие