Fransiya turizm resurslari - География - Рефераты

Fransiya turizm resurslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

25.064453125 KB

Fransiya turizm resurslari Reja: 1. Fransiya 2. Ispaniya 3. Portugaliya 4. Buyuk Britaniya

Fransiya Fransiya ichki turizm bozori boshqa g’arbiy Yevropa davlatlari ichki turizmi bozoridan farq qiladi. Birinchidan, fransuzlarning juda oz miqdorigina o‘z ta’tillarini chet davlatlarda o‘tkazadi (1 yilda 18%). Ikkinchidan, bu yerda ta’til davrining "pik" vaqtlari mavjud: iyul va avgust oylarida o‘quvchilar ta’tillari, qisqa rojdestvo ta’tillari, fevral oyidagi ta’tillar va pasxa davridagi ta’tillar. Uchinchidan, fransuzlar avtomobillarda sayohat qilishni xush ko‘radilar (bu ko‘rsatkich 81%ni tashkil qiladi). To‘rtinchidan, sayohatchilarning aksariyati shahar aholisi. Ular ta’til davrida mehmonxonalarga emas, boshqa joylarga joylashishni yoqtiradilar. Masalan: 1990 yilda mamlakatda 2,8 mln "2-uylar" mavjud edi. Otellar qishda dam oluvchilar uchun qulay hisoblanadi. Fransuzlarning 50%ga yaqini o‘z ta’tillarini yozda dengiz bo‘yida, 25%i qishloq joylarida, 17%i tog‘ kurortlarida o‘tkazadilar. qishda esa qirg‘oq bo‘yida faqat 17% fransuz dam oladi. Chet elga chiqish turizmiga kelsak, fransuzlarning faqat 5% igina Pekij-turlari bo‘yicha va 6%i aviatransportda sayohat qiladilar. Yozgi davrda qo‘shni Ispaniya va Italiya mamlakatlari mavqei oshadi (ularning ikkalasi yozgi sayohatlarning 40%ini tashkil qiladi). 1991 yilda Ispaniya Fransiyadan 8 mln turist, Italiya esa 7,29 mln turistni qabul qildi. Keyingi paytlarda fransuzlar AqSH, Osiyo kabi uzoq hududlarga sayohat qilishni ma’qul ko‘rmoqdalar. Ish yuzasidan bo‘ladigan sayohatlarning aksariyati Germaniya va Buyuk Britaniyaga to‘g‘ri keladi. 1980-91 yillarda chet el turistlarining Fransiyaga kelishi keskin o‘sdi va 29 mln. dan 55 mln kishiga yetdi. Fransiya uchun katta asosiy bozor – bu Germaniya. U yerdan 25% mehmon keladi. Ularning miqdori esa 1980-91 yillar orasida 8,4-13,4 mln odamga yetdi. Germaniyadan keyin Buyuk Britaniya, Belgiya, Italiya, Shveytsariya, Niderlandiya va boshqa mamlakatlar keladi. Fransiyaga keluvchi turistlar ko‘proq Fransuz rivyerasida dam olishni xush ko‘radilar. Undan keyin Parij, Alp, Akvitaniya, Langedok-Russilyon turadi. Fransiya iqtisodiyoti davlat muvozanatini saqlagan holda hududiy iqtisodiyotni rivojlantirish maqsadida mehmonlarni qabul qilish uchun muntazam ravishda qishloq joylarni rivojlantirishga katta e’tibor qaratadi. Avvallari bu hollarni

Akvitaniya, Markaziy massiv va Langedok-Russilyon hududlarida ko‘rish mumkin edi. Ammo bu loyiha birinchi navbatda chet el turizmini emas, balki ichki turizmni rivojlantirishga xizmat qilar edi. 1967 yilda Fransiya rahbariyati tomonidan Akvitaniyada turizm va qishloq joylarni birgalikda rivojlantirish rejasi qabul qilindi. Rejani moliyalashtirish ishi xususiy sektor, rivojlantirish koordinatsiyasi esa hukumat komissiyasi tomonidan amalga oshirilar edi. Bu rejaga ko‘ra qirg‘oqdagi tuman 16 sektorga bo‘linar, ulardan 9 tasi turizmni rivojlantirish uchun kerak edi. YA’ni, plyajlar, dam olish zonalari, suv sportlari qurilishi lozim edi. qolgan 7 ta sektor yashil zona deb nomlanib, u yerdagi landshaft va yovvoyi tabiatni saqlab іolish ko‘zda tutilgan edi. Bu rejaga ko‘ra, amaldagi Arkashon va Biarits kabi faoliyat ko‘rsatayotgan kurortlarni saqlab іolish, yashash joylarini kengaytirish va nihoyat Moliyets kabi yangi kurortlarni qurish lozim edi. Yangi obyektlarni qurish, rejalashtirish mamlakatni ichki turizm talablarini qondirish maqsadida amalga oshirilar edi. 1982 yilgacha tunash uchun joylarning 28%i dam olish lagerlarida joylashgan edi. Mehmonxonalar qismi esa faqatgina 13%ni tashkil qilar edi. Shu bilan birgalikda "2-uylar" 46%ga yetgan edi. Ushbu loyiha amalgaidaЬshi bilan turizmda katta rivojlanish sezildi. Bu holatga hattoki 80- yillardagi inqiroz ham ta’sir ko‘rsata olmadi. Langedok-Russilyon qirg‘oqi 60- yillargacha turizm va dam olish uchun rivojlangan emas edi. qirqoqning qumlik tepaliklari asosiy yerlarda botqoqliklar bilan ajratilgan edi. 1964 yilda hududda turizm sektorini rivojlantirishni raqbatlantirish maqsadida fransuz hokimiyati rejaning rivojlantirish dasturini ishlab chiqdi. Bu dasturga asosan 5 ta turistik yashash joylari, ularni boqlovchi yo‘llar va avtomobil trassalari qurilishi ko‘zda tutilgan edi. Shimoliy kurortlar guruhi Ajua-Morte nomli qadimiy shahardan 20 km janub va qarbda dengizning qumli qirg‘oqida joylashgan. 1990 yilda uni amalga oshirish uchun rayonga turizmni rivojlantirish uchun belgilangan mablaqning 24%i ajratildi. Oldingi qurilgan kurortlardan Sarnon va Palava turistlar orasida yuqori mavqega ega. La-Grand-Mot o‘zining mashhur yaxta-klubi ulkan kurortiga ega. Kurortlarning 2 guruhi umumiy Tu nomi bilan atalib, qumlik qirg‘oqlarda uzunligi 30 km masofada joylashgan. Shuningdek, bu kurort o‘z

ichiga qadimiy kurortlar bo‘lmish Set, Meze va Marsel hamda yosh kurort Kap de Adglarni oladi. Bulardan keyin Valras-Grussan, Lyuka-Barkares, Kane-Arjeles guruhlari turadi. Dasturni ishlab chiqqanlar fikricha, avtomobil yo‘llarini yaxshilash turizm o‘sishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Dasturga muntazam ravishda o‘zgartirishlar kiritildi (1969-1972 yillar). Uni amalga oshirish hududda o‘tkazilayotgan turistik kunlarning ortishiga olib keldi. YA’ni, 1968 yilda ular soni 16 mln. ni tashkil qilgan bo‘lsa, 1979 yilda 39 mln. gacha o‘sdi. 1960 yilda bu yerlarga 30 ming kishi kelgan bo‘lsa, 1990 yilda 5 mln kishiga yetdi. Turizmning rivojlanishi hudud iqtisodiga katta ta’sir ko‘rsatayotganligini tan olib, Fransiya hukumati avtomobil yo‘llarini kengaytirish va ekologiyani yaxshilash ishlariga tavakkalchilik qilib katta mablaq ajratdi. Ammo ushbu sxema har doim ham ijobiy natija bermaydi. Masalan: Italiya janubida turizmni rivojlantirish uchun shu kabi avtomobil yo‘llarini yaxshilashga ketgan Italiya hukumatining barcha urinishlari befoyda bo‘ldi. Langedok-Russilyon hududi aksariyat hollarda ichki turistlarga xizmat qiladi. Masalan: 1986 yillarda mehmonxonalarning 88%ini fransuzlar tashkil qildi. 1992 yil 54,1 mln turistik kunlar aynan shu hududga to‘g‘ri keldi. Chet davlatdan kelgan turistlarning aksariyati Belgiya, Germaniya va Niderlandiya orqali kelar edilar. 1988 yilda joylashgan o‘rinlarning 63%ini "2-uylar", 26%ini esa lager shaharchalar tashkil etdi. Yaqin yillarda ichki turizm modeida NATgartirish, yoz mavsumida yashash joylariga bo‘lgan talabni oshirish uchun Fransiyada imkoniyatlar ko‘p. La-Manshdagi tonnelning ochilishi Buyuk Britaniyalik turistlar oqimining ko‘payishiga va chet el turizmi modelini o‘zgartirishga olib keldi. Ispaniya Ispaniya asosan ommaviy plyaj turizmiga ixtisoslashtirilgan va u dunyoning asosiy turistik markazlaridan biri hisoblanadi. Turizmning jadal ravishda o‘sishi Ikkinchi Jahon urushidan keyin sezildi. Turistlar soni 1950 yilda 3 mln kishi bo‘lgan bo‘lsa, 1990 yilda 34,3 mln kishiga yetdi. Turizm rivojlanishi mamlakatning O‘rta Yer qirg‘oqi va Biliar orollaridagi turizm rivojiga bog‘liq. Ispaniyaning Atlantika qirg‘oqlarida turizm nisbatan kam rivojlangan. Ispaniyaga

tegishli Kanar orollari janubda joylashgan. Shu sababli ko‘p turistlar bu yerga asosan qishki ta’tillarini plyajlarda o‘tkazish uchun keladilar. Birinchi va Ikkinchi Jahon urushi oraliqidagi Ispaniya turistlarni o‘ziga jalb qilmas edi. Chunki 1936-39 yillarda bo‘lib o‘tgan grajdanlar urushi natijasida mamlakat iqtisodiyotini tang ahvolda qolganligi sababli mamlakat juda faqirlashgan edi. Bu davrda Italiya, Fransiyaning Lazur qirg‘oqi, shuningdek Alplar doimiy turistik markaz hisoblangan. Ushbu davrda Ispan hukumati turizm tarmoqining milliy iqtisodiyotini rivojlantirishdagi o‘rnini tan oldi va turli yo‘llar bilan (Masalan: otel qurish uchun ssuda berish va h. k. ) uni raqbatlantirish siyosatini o‘tkaza boshladi. 1959 yilda bir yo‘la chet el investitsiyalari uchun mamlakat iqtisodiyoti ochildi va milliy valyuta (peseta) devalvatsiya qilindi. Buning natijasida Ispaniya o‘z qirg‘oqlariga Italiya va Fransiyaga nisbatan turistlarni ko‘proq jalb qila boshladi. Buning natijasida turistik markazga aylandi. Ispan iqtisodiyotining xususiy tarmoqi turizm bilan jiddiy shuqullana boshladi va 60-yillarning boshlarida O‘rta Yer dengizi qirg‘oqlarida yangi otellar, apartamentlar (hashamatli binolar) va villalar hech bir qanday reja va koordinatsion siyosatsiz qurildi. Buning natijasida 10 yil ichida turistlar soni qariyb 4 baravar oshdi va 1970 yilda 24 mln kishiga yetdi. Keyinchalik havo transportining ekspansiya qilinishi va Shimoliy Yevropa bozori uchun Ispaniyaga o‘tish imkoniyati yaratildi, bu esa o‘sishni orttirdi. Turizm Ispaniya iqtisodiyotida juda muhim o‘rin egallaydi. 60-yillarning o‘rtalarida 500 ming kishi uchun, 1975 yilda 1 mln kishi uchun yangi ish joylari tashkil qilindi va mamlakatga chet el valyutasi kiritildi (1975 yilda turizm Ispan eksportining 1/4 qismini tashkil qilar edi). Shu sababli Ispan hukumatining keyinchalik ham mamlakatning turistik sektorini qo‘llab-quvvatlashi ajablanarli hol emas. Ammo turizmda nazoratning yo‘qligi va jadal o‘sish atrof-muhitning vayron bo‘lishiga sabab bo‘ldi hamda O‘rta Yer dengizida turizmning jadal sur’atlarda rivojlanishi mamlakat demografiyasiga ham ta’sir etdi. Chunki ushbu hududda aholining o‘sishi ham ko‘paydi.

70-yillarning o‘rtalarida turizm rivojlanishi davrida Ispaniyada ommaviy turizmning talablarini qondirish uchun katta zamonaviy yotoqxonalarning qurilish ishlari boshlandi. 80-yillarda turizm Ispaniya iqtisodiyotida muhim rol o‘ynashda davom etdi va mamlakat potensial ishchi kuchining 11%i ish joylari bilan ta’minlandi hamda Ispan eksporti 33,4% ni tashkil qildi. Ammo besh yil oraliqida (1988-1992 yillar) chet el turistlarining umumiy soni bir meyorda saqlanib keldi, ya’ni 1 yilda turistlar soni 34-35 mln kishini tashkil qildi. Ispaniya bozorini asosan Fransiya, Germaniya, Niderlandiya va Italiya ta’minlaydi. Mazkur mamlakatlardan keluvchi turistlar 1988-1992 yillarda keskin tarzda qisqardi. Buyuk Britaniyalik turistlar soni 1988 yildagi 7,6 mln kishidan, 1991 yilda 6,1 mln kishiga tushdi. Boshqa turistik markazlar bilan raqobat hamda Ispaniyaning ko‘plab qadimiy kurortlaridagi ekologik holatlar bir qator muammolarni tug‘dirdi. Ushbu negativ holatlarga javoban aksariyat kurort rayonlarda atrof-muhitni yaxshilashga etibor berila boshlandi. Shu maqsadda avtomobil transporti harakati qisqartirildi, ya’ni parklar tashkil qilinib, daraxtlar ekildi, ko‘cha va plyajlar tozalandi. Shuningdek, yangi dam olish zonalari qurildi. Bundan tashqari turistlarni joylashtirish uchun yangi joylar, ko‘ngil ochar tadbirlar uchun mablaqlar ajratildi. Masalan: Benidorm, Salou, Torremolinos va Balear orollaridagi turizm sanoati qayta jihozlandi. 1992 yilda Barselona shahrida olimpiya o‘yinlari o‘tkazildi. Sevilyeda esa "Ekspo-92" butun dunyo ko‘rgazmasi tashkil qilindi. Bundan tashqari Madrid Yevropaning madaniy shahri deb nomlandi. Bularning barchasi Ispaniyaning ulkan turistik mamlakat sifatida nom qozonishiga sabab bo‘ldi. Ushbu davrda turizmning Ispan agentligi o‘z turistik markazlarini Buyuk Britaniyaga kiritish maqsadida 1,9 mln ingliz funt sterlingini ajratdi. Bu tadbir turistlar ko‘payishiga olib keldi. 70-80- yillarda Ispaniyaning ichki turizmi faol rivojlana boshladi. Shu bilan birga mamlakat fuqarolari ko‘proq qirg‘oq kurortlariga qatnay boshladilar. Dam oluvchilar aholining 41%idan 53,4%igacha ko‘tarildi. 1991 yilda Ispaniya ichki bozori mamlakat mehmonxona va lager shaharchalarini umumiy hisobda 22,7 mln turist kelishi bilan ta’minladi. Faqatgina Benidorm kurortlarining o‘zigagina 3,2%,

Palma-de-Malyerka kurortiga esa 3% ichki turistlar tashrif buyurdi. Valensiya hududi ichki turistlarning asosan 15,7%ni qabul qildi va 1-o‘rinni egalladi. 2-va 3- o‘rinlarda esa Andalusiya va Kataloniyalar turibdi. Shunday qilib, O‘rta Yer dengizi kurortlari mahalliy va chet el turistlarini qabul qilishda yetakchilik qiladi. Ammo bu yerda Fransiya yoki Italiya kabi tiqizlik yo‘q. Bu esa Ispaniyaning ichki turizmi g‘arbiy Yevropa o‘lchamlariga nisbatan katta emasligidandir. Ichki turizmning o‘sishi Buyuk Britaniya turistlarining Kosta-Brava, Kosta- Blanka, Kosta-del-Sol kurortlariga kelishining qisqarishini qopladi. Ispaniya chet el turizmi sust rivojlangan. Ammo o‘sish darajasi sezilarli. Birinchidan, mamlakatdan chiquvchilar turistlarning umumiy soni nisbatan kam, ammo ularning quyoshli davlatlarga chiqishi tez-tez uchramoqda. Masalan: Portugaliyaga chiquvchi turistlarning soni 1986 yilda 2,5 mln kishini tashkil qilgan bo‘lsa, 1991 yilda 4,1 mln kishiga ortdi. Ushbu davr ichida Fransiyaga chiqish 1 mln. dan 2,8 mln kishiga yetdi. Yevropaning uzoq hududlariga turistlarning chiqishi juda sust holda edi. 1989 yildan boshlab esa bu holning umuman tushib ketishi sezildi. Ikkinchidan, nisbatan arzon bo‘lgan turistik markazlar hisoblanmish Gretsiya, Marokash, Portugaliya, Tunis va Turkiyaga chiquvchilar soni jadal o‘sdi va ular 30-57%ni tashkil qildi. qimmat hisoblanmish Fransiya, Italiya va Buyuk Britaniya mamlakatlariga chiqish holatlari kamaydi. Uchinchidan, havo transporti bilan sayohatga chiquvchi ispanlar chet elga chiquvchi turistlarning 7,5%ini tashkil qiladi. Mamlakatlarga chiquvchi turistlarning 90%i quyoshli mamlakatlarga avtomobillarda boradilar. Uzoq masofaga chiquvchi turistlarga asosan biznes bilan shuqullanuvchi turistlar kiradi. Ularning 40,7%i Kanadaga va 44,5%i Yaponiyaga boradi. Portugaliya Portugaliya Ispaniya turizm sanoatidan hajmiga nisbatan katta farq qiladi. Ammo ularning ijobiy tomonlari ham ko‘p. Masalan: ikkala mamlakatda ham turistik sektor katta bo‘lmagan hududlarda: mamlakat ichkarisida va Janubiy qirg‘oqlarda joylashgan. Shimoliy Atlantik qirg‘oqlarida esa turistlar kam.

Portugaliya Ispaniya kabi Atlantika, Okeanida, Afrikaning g‘arbiy qirg‘oqlaridagi o‘z hududiga ega. Bu Modeyra orolidir. Bu yerdagi iqlimning yumshoqligi kishilarni dam olishga jalb qiladi. Ikkala mamlakatda ham ichki va chetga chiqish turizmi rivojlangan. Biroq Portugaliyada ichki turizm hajmi hozircha kichik va faqat aholining 1/3 qismigina ta’tilni o‘z mamlakatida o‘tkazadi. Chetga chiqish turizmi ham uncha katta emas. Masalan: 1986 yilda aholining faqat 8%igina chet davlatga chiqqan. Portugaliya 1 yilda 20 milllionga yaqin mehmon qabul qiladi, ammo ularning asosiy qismini quyoshli Ispaniya mamlakatining 1 kunlik turistlari tashkil qiladi. Biroq 90-yillar boshlarida turizmga oid yashash joylarida 4 mln.ga yaqin turistlar qayd qilingan. Portugaliyada chet el turizmi 80-90 yillarda jadal rivojlangan. O‘rtacha hisobda 10-11%ga Portugaliya uchun Ispaniyadan tashqari, Buyuk Britaniya (1991 yilda bir kunda 13,5%ni tashkil qiladi), Germaniya 9,1%, Fransiya 7,7%, Niderlandiya 3,8%, Italiya 2,9% va AQSH 1,7% yirik ta’minotchi bo‘lgan. Buyuk Britaniya Buyuk Britaniya turizm sanoatining o‘sishi rivojlanish davrida aholi strukturasi o‘zgarishiga va uning dam olish darajasiga bog‘liq edi. Ammo aholi soniga buning ta’siri sezilmagan. Britaniyaliklar Ikkinchi Jahon urushidan keyin faol sayohat qila boshladilar. 70-yillar o‘rtasidagi neft inqirozi, shuningdek, 80- yillardagi iqtisod pasayishi turizm rivojini susaytirdi. 80-yillar o‘rtalariga kelibgina sayohatlarning umumiy miqdorida biroz o‘zgarishlar yuz bera boshladi. Bu davr ichida ichki turizm va chet davlatlarga sayohat qilishdagi o‘zaro tafovut jadal o‘zgardi. Ichki turizm inqirozga uchradi. Lekin shu davr ichida turistlarning Britaniya dengiz kurortlariga sayohatlari 14%ga qisqardi. Shuningdek, o‘z-o‘ziga xizmat yuzasidan tashkil qilinadigan turizmda ham o‘sish sezildi. Turistlar soni 1978 yil 17 mln kishidan iborat bo‘lgan bo‘lsa, 1980 yilda 20 mln. gacha yetdi. Bu davrda esa ichki turizm qiyin ahvolda edi. Bozor strukturasidagi bu kabi o‘zgarishlar turizm sanoatiga oid mablaqlarni taqsimlashga ta’sir qildi. Masalan: kurort zonalarida otellarga talab kamayayotganligi sababli otel egalarini mehmonxonalarni turizm uchun yoki qariyalar uyi sifatida foydalanishga

majbur qildi. 70-yillardan boshlab to hozirgacha chet davlatga chiquvchi Britaniyaliklar soni Buyuk Britaniyaga keluvchi mehmonlarga nisbatan juda ko‘p. Chunki britaniyaliklar o‘z ta’tillarini Ispaniya, Fransiya, Gretsiya, Kipr, Portugaliya va Turkiyaning eng yaxshi kurortlarida o‘tkazishni xush ko‘radilar. Ikkinchi asosiy omillardan biri — bu milliy valyutaning kuchliligi. Shu sababli bu mamlakatga kelish chet elliklar uchun qimmatga tushadi. 80-yillarning oxirlarida "Cho‘ldagi bo‘ron urushi" va milliy valyuta muvozanatining buzilishi Buyuk Britaniyaning chetga chiqish turizmining qisqarishiga (1989 yilda 31,03 mln. nidan, 1990 yilda 30,5 mln kishiga tushdi) sabab bo‘ldi. Ammo 90-yillarda chet elga chiqish turizmida yana ijobiy o‘zgarish sezildi. Buyuk Britaniyaning chet elga chiqish turizmida asosiy o‘rinni Shimoliy Amerika sayohatlari egallab turibdi. Bu sayohatlar dollar va funt sterling kurslari nomutanosibligiga bog‘liq. Britaniyaliklar uchun yozgi davrda Amerikaning Mayami kurorti katta mavqega ega. Boshqa vaqtda esa bu yerga faqat qarindoshlar, do‘stlar bilan uchrashish uchun sayohat qiladilar. 70-yillarda Buyuk Britaniyaga keluvchi chet el turistlarining soni o‘sib bordi va 1977-79 yillarda ularning soni 12,5 mln. kishini tashkil qildi. Ammo 80-yillarning boshlarida chet el mehmonlarining soni biroz kamaydi va 1981-yilda 11,4 mln kishini tashkil qildi. Shundan keyin bu ko‘rsatkich yana o‘zgardi va 1992 yilda 18,1 mln. kishini tashkil qildi. 1979-yilda turizmdan kelgan mablaq 2797 ming funt sterlingni tashkil qilgan bo‘lsa, 1992 yilda 7630 ming funt sterlingni tashkil qildi. Buyuk Britaniyaga turistlar turli maqsadlarda kelishadi. Ta’tilni o‘tkazish uchun keluvchilar 43%ni, ish yuzasi bilan keluvchilar esa 21%ni tashkil qiladi. Kelayotgan chet ellik mehmonlarning 50%ga yaqini Yevropa ittifoqi mamlakatlari fuqarolaridir. Ulardan 40% i ta’til o‘tkazuvchilar va 26%i biznes turistlaridir. Buyuk Britaniyaga tashrif buyuruvchi chet el mehmonlarining asosiy qismini biznes sayohatchilar tashkil qiladi. Ular madaniy turizm mavjud bo‘lgan katta shaharlarga, masalan, Londonga sayohat qilishni xush ko‘radilar. Benilyuks mamlakatlari.

1958 yilda Benilyuks mamlakatlari Benilyuks iqtisodiy ittifoqi shartnomasini tuzadilar. Yevropaning 3 ta mamlakati – Belgiya, Niderlandiya va Lyuksemburg ommabop turistik markazlar deb hisoblanadi. Belgiyaning ichki turizm bozori 1990 yilda 23,9 mln turistik kunni tashkil qildi. Uning asosiy qismi, ya’ni 59%i mamlakatning qirg‘oq bo‘yi zonalariga, an’anaviy kurortlar Ostendle, Knokkl va Blankenberglga to‘g‘ri keladi. Belgiyada o‘z-o‘zig sababat qilish sektorida dam olishni xush ko‘radilar (Turistlarning 1/3 qismi lager shaharchalarda, yarmi esa o‘z-o‘zini boshqarish sektorining boshqa turlari — Villa apartamentlar va hokazolardan foydalanishni xush ko‘radilar). Belgiyaliklar uchun qirg‘oq bo‘yi zonadan keyin ikkinchi dam olish maskani, ommabop Ardenna tog‘i hisoblanadi. Ushbu tog‘larda mamlakatning yozgi ichki turizmining 6%i to‘g‘ri keladi. 1991 yilda Belgiyada dam olish joylarido 12,17 mln tunash o‘rinlari qayd qilingan. Mehmonlarning asosiy qismini Buyuk Britaniya, Germaniya, Italiya, Ispaniya, Niderlandiya, AqSH va Fransiya fuqarolari tashkil qiladi. 1992 yilda mamlakatni 3,2 mln. turist ziyorat qilgan. Turistlarning mamlakatda bo‘lishi o‘rtacha hisobda faqat 2 kunni tashkil qiladi. Belgiyaga tashrif buyurgan turistlarning asosiy qismini ishbilarmon, sayohatchilar, chinovniklar tashkil qiladi. Bryussel Belgiyaning nafaqat poytaxti, balki Yevropa ittifoqi NATO va ko‘pgina transmilliy kompaniyalarning bosh offislari joylashgan shahardir. Ushbu tashkilotlarga qarashli mehmonlar qimmatbaho otellarda juda kam muddat yashaydilar. Turistlarning keyingi toifasini shaharning tarixiy-madaniy obidalari bilan tanishmoqchi bo‘lgan sayohatchilar tashkil qiladi. Belgiyada O‘rta asr kvartallari yaxshi saqlangan 9 ta shahar bor. Chet el turistlarini ko‘proq qiziqtiradigan shaharlar – bu, Bryusseldan tashqari, Antverpen, Bryugge va Gent. Turistik kunlarning 85%i ushbu shaharlarga to‘g‘ri keladi. Bryugge — go‘zal, o‘tgan asrdan darak beruvchi shahar. O‘zining tor ko‘chalari, eski ko‘priklari, binolari bilan Venetsiyani eslatadi. Bryuggeda 1248 yil qurilgan Belfi end Kloz Xoll, 1336 yil qurilgan Toun Xoll va boshqa ko‘plab XII—XIII asr ibodatxonalari mavjud. Shaharda muzeylar juda ko‘p. Dunyo san’ati namunalariga

boy bo‘lgan Groyening muzeyi, shu jumladan, o‘rta asrning yana bir shahri hisoblanmish – Gent o‘zining gullar ko‘rgazmasi bilan tanilgan. Uning markazida 1180 yilda qurilgan Cherkov, 1300 yilda qurilgan Belfi end Kloz Xoll va XV asrda barpo etilgan Sant Bravo Kafedral joylashgan. Antverpen shahri nafaqat o‘zining qadimiy binolari bilan tanilgan, balki u yerda Almaz ishbilarmonlar turizmi ham rivojlangan. Bryussel shahri ham o‘rta asrlarda vujudga kelgan shaharlar hisobiga kirib, ishbilarmonlar turizmidan tashqari katta tarixiy madaniy turizm markazi ham hisoblanadi. So‘nggi yillarda o‘rta asrlar, ya’ni 1696 yilda qayta qurilgan Bryussel shahrining asosiy maydoni – Grand Palas e’tiborni jalb qila boshladi. Bu yerda yunon uslubida qurilgan shahar saroyi, Mezon de Roy va Gald Xausez binolari joylashgan. Chet davlatlardan kelgan mehmonlarning deyarli 3 qismi Belgiyaning qirg‘oq zonalarida dam olishni ma’qul ko‘radilar. Mehmonlar asosan qo‘shni bo‘lgan Buyuk Britaniya, Germaniya, Niderlandiya va Fransiya mamlakatlaridan tashrif buyuradilar. Mamlakatga, shuningdek, bir kunlik mehmonlar ham ko‘p miqdorda keladi. Masalan, 1985 yilda ularning soni 15 mln. kishini tashkil qilgan edi. Belgiya (asosiy strategik) Yevropa yo‘llarining chorrahasida joylashgan. U Parij va Shimoliy Germaniya, Buyuk Britaniya va Yevropa orollariga chegaradosh. Shu sababli mamlakat chegarasini juda ko‘p miqdorda tranzit turistlar kesib o‘tadi. Masalan, 1985 yilda ular soni 7 mln kishini tashkil qildi. Belgiyaliklarning o‘zlari Fransiya, Italiya va Ispaniyaning O‘rta Yer dengizi kurortlarida hamda Alp mamlakatlarida dam olishni yoqtiradilar. Benilyuksga kiruvchi ikkinchi davlat bu Niderlandiyadir. Bu yerda ichki turizm bozori juda yaxshi rivojlangan. Masalan, 1990 yilda 14,6 mln kishi ta’tilini o‘z mamlakatida o‘tkazdi. Ularning katta qismi o‘z-o‘zini boshqarish sektoridan foydalandilar (Niderlandiyada, ayniqsa, uning qarbiy qismida lager shaharchalar ko‘p). Keyingi paytlarda mamlakatda o‘z-o‘zini boshqarishning yangi konsepsiyasi ommabop bo‘lib kelmoqda. "Parks markazi" kompaniyasi O‘rmon massivlari va suv havzalarida joylashgan. Umumiy maydoni 120—160 gektar bo‘lgan

sog‘lomlashtirish sport komplekslariga ega. Mamlakatda 7 ta kompleks mavjud. Ulardan har biri 1 yilda 1,5 mln mehmonni qabul qila oladi. Shuningdek, 2 ta qo‘shimcha kompleks qo‘shni Belgiya mamlakatida joylashgan. Ushbu komplekslar tarkibiga yaxshi ta’minlangan bungalo, restoranlar, magazin, basseynlar, sport bilan shuqullanish uchun boshqa vositalar kiradi. Boshqa Yevropa mamlakatlari aholisiga qaraganda, niderlandiyaliklar o‘z ta’tillarini mamlakat ichkarisida joylashgan dam olish zonalarida o‘tkazadilar. Masalan, Shimol va Janub qirg‘oq zonalarida dam olish qismiga faqatgina 15,5% niderlandiyalik to‘g‘ri keladi. Bu esa 2 ta sabab bilan asoslanadi. Birinchidan, qirg‘oq bo‘yi zona aholisi yashayotgan hududga 1 kunlik sayohatlar uyushtiriladi. Niderlandiya aholisi ko‘proq Germaniyada dam olishni xush ko‘radi. Ammo yakka holda sayohat qiluvchilar Fransiya, asosan uning markaziy massivi, Alplar, shuningdek Avstriya va Shveytsariya (ularga mamlakatdan chiqish bozorining 16%i to‘g‘ri keladi)ni ma’qul ko‘radilar. Niderlandiyalik turistlarning aynan shu mamlakatga sayohat qilishlarining asosiy sabablaridan biri – bu, o‘zlari rivoji tamoman farq qiluvchi landshaft va sport qishki turlari bilan shuqullanish imkoniyatining mavjudligidir. O‘rta Yer dengizi mamlakatlari bozorida Niderlandiya faqat 26%ni tashkil qiladi (Chunki ushbu mamlakatlarga borib kelish juda qimmatga tushadi). Niderlandiyaning hududi kichkina bo‘lganligi sababli unga asosan 1 kunlik mehmonlar tashrif buyurishadi. 1991 yilda Niderlandiyaga 5,8 mln. turist sayohat qilgan. Niderlandiya bozorida birinchi o‘rinda Germaniya, katta tavofut bilan Buyuk Britaniya, keyin esa AqSH turadi. Turistik kunlarning yarmidan ko‘pini mehmonxona fondida ishbilarmon sayohatchilar tashkil qiladi. Niderlandiya xalqaro turizmning asosiy markazi bo‘lib, uning poytaxti Amsterdam hisoblanadi. Bu shaharda qadimiy (XVII asr) va go‘zal binolar ko‘p. Shahar aeroportini ulkan transport tarmoqi bilan boqlovchi Rotterdam Yevropaning eng katta dengiz porti hisoblanadi. Demak, mamlakat chegarasini 5 mln tranzit yo‘lovchining kesib o‘tishi hech kimni hayron qoldirmaydigan holat.

Lyuksemburg. Ushbu mamlakat yuqoridagi 2 mamlakatga nisbatan turistlarni kam qabul qiladi. Masalan, 1988 yilda u 760 ming turistni va 2 mln. 1 kunlik mehmonlarni qabul qildi. Ammo, turizm mamlakat iqtisodiyotining 3-muhim sohasi hisoblanadi. Lyuksemburg qo‘shni Belgiya hamda Niderlandiyaga mute. Bu mutelik sabablari shundaki, aynan shu mamlakatlar Lyuksemburgning xalqaro turizmini rivojlantiradilar. Shuningdek, chet el mehmonlarining asosiy qismini ishbilarmon sayohatchilar tashkil qiladilar. Chunki bu yerda YKL bankining shtab kvartirasi va ko‘plab chet el banklari joylashgan. Lyuksemburg aholisi ko‘p emas, ammo mamlakat aholisi chet davlatlarga, shuningdek qo‘shni mamlakatlarga sayohat qilib turadilar.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.«O`zbekistonda turizmni rivojlantirishning 2005 yilgacha bo`lgan davlat dasturi», O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning 15.01999 yildagi UP-2286 farmoni. 2. O`zbekiston Respublikasining «Turizm to`g`risidagi qonuni». Xalq so`zi gazetasi 109.1999. 3. Александров А.Ю. Международный туризм. Уч. пособие для вузов. - М.: Аспект Пресс, 2000 Биржаков М.Б. Введение в туризм. С.Пб.: Издательский Торговый Дом «Герда», 2004 5 . Лицензирование и сертификацие в туризме. Учебное пособие Дехтярь Г.М.: Финансы и статистика, 2003 г. 6 . Маринин М.М. Туристские формальности и безопасность в туризме.2000

Похожие

Mintaqaviy turizm resurslari infratuzilmalarini takomillashtirish yo’llari

Mintaqalarda ekologik turizm resurslari va ulardan foydalanish

Mintaqaviy turizm resurslari fanining predmeti maqsadi va vazifalari

Fransiya

Fransiya Respublikasi