R -qarshilikli, L- induktivli va C - sig‘Imli tarmoqlanmagan o‘zgaruvchan tok zanjiri - Физика - Рефераты

R -qarshilikli, L- induktivli va C - sig‘Imli tarmoqlanmagan o‘zgaruvchan tok zanjiri

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

387 KB

R -qarshilikli, L- induktivli va C - sig‘Imli tarmoqlanmagan o‘zgaruvchan tok zanjiri Reja: 1.Kuchlanishlar rezonasi 2. Toklar rezonansi 3. Quvvat koeffitsenti. aktiv va reaktiv energiya. Kuchlanishlar rezonasi.

Agar R aktiv qarshilik, L induktivlik va S sig‘imdan iborat tarmoklangan zanjirdan. i = I m sin  t tok utayotgan bo‘lsabu zanjir kismlaridagi kuchlanish uchta tashkil etuvchidan; aktiv kuchlanishdan, - induktiv kuchlanishdan va - sig‘im kuchlanishdan iborat bular edi, ya’ni U = U L + U L + U C Vektorlar diagrammasidan zanjirning kismlaridagi kuchlanishni bir kateti aktiv induktiv va sig‘im kuchlanishlari vektorlarning ayirmasidan iborat bulgan tugri burchakli uchburchakdan topish mumkin. Bu uchburchakdan quyidagicha yoza olamiz; U = Zanjirning ayrim uchastkalariuchun kuchlanishlarni tegishli tok bilan qarshiliklarning ko‘p aytmalari orqali ifodalab, quyidagini hosil kilamiz: U = = I = Iz Bundan zanjirdagi tok I = Zanjirning to‘la qarshiligi z = Tok faza buyicha kuchlanishdan burchakka siljigan bulib, uni shu burchak tengensi orqali topish mumkin: tg  = =

Bo‘lganda tok faza buyicha kuchlanishdan burchakka orkada koladi. va bo‘lganda tok kuchlanishdan ilgari ketadi. bo‘lganda esa zanjirda kuchlanishlar rezonasi yuzaga kelib, bunda zanjirning to‘la qarshiligi aktiv qarshilikka baravarlashadi, ya’ni z = = R Demak, berilgan kuchlanishdan zanjirning to‘la qarshiligi eng kichik, tokning effektiv qiymati esa zanjir kuchlanishi bilan bir fazada o‘zga rib, eng katta qiymatga erishadi. U L ва U C kuchlanishlar o‘zaro teng bulib kolgani uchun zanjirning umumiy kuchlanishga teng bulib koladi: U = U R Reaktiv kuchlanishlardan, masalan, induktivlikdagi kuchlanishning zanjirning umumiy kuchlanishga nisbati = = = bundan U L = U bo‘ladi. Aktiv, induktiv va sig‘im qarshiliklari ketma – ket ulanganda x L - x C =  L - Bundan  L - =0 yoki  L = tenglamani burchak chastotasi ga nisbatan topamiz va bu hol uchun uning qiymatini bilan belgilab, ni topamiz:  0 2 LC = 1 yoki  0 =  - xususiy burchak chastotasi deb ataladi. Rezanans vaqtida kuchlanish va tok orasida fazalar siljishi nolga teng, demak cos( = 1, ya’ni: cos  = ( ) =1 bulib koladi.

Kuchlanishlar rezonasining elektrotexnika apparatlari uchun ham, ishchi xodimlar uchun ham xavfligi mana shundadir. Kuchlanishlar rezonasi radiotexnikada keng kullaniladi. Toklar rezonansi. Aktiv, induktiv va sig‘im qarshiliklar umumiy kuchlanishda deb faraz qilaylik. Zanjirning kismlaridagi kuchlanish sinusoidal bo‘lganda birinchi parallel tarmokdagi – g‘altak dagi tok quyidagicha bo‘ladi: I 1 = = Bu tok kuchlanishdan faraz buyicha tangensi tg  = ga teng bulgan burchakka orkada koladi. Galtakdagi tokning aktiv tashkil etuvchisi Ia 1 = I 1 cos  1 reaktiv tashkil etuvchisi Ip 1 = I 1 sin  1 Ikkinchi parallel tarmokdagi- kondensatordagi tok I 2 = faza buyicha kuchlanishdan 90 % ga ilgari ketadi. Umumiy tok tarmokdagi toklarning geometrik yig‘indisiga teng bo‘ladi: I = Bunda Ia =Ia ва Ip=I L - I C = Ip 1 Ip 2 Umumiy tokning kuchlanishdan siljish burchagini uning tangensi orqali topish mumkin. tg  = Umumiy tok I L >I C bo‘lganda kuchlanishdan φ burchakka orkada kolishi I L <I C yoki bo‘lganda ilgari ketishi va nixoyat, IL=IC bo‘lganda kuchlanish bilan bir fazada o‘zgarishi mumkin bulgan holda zanjirda

toklar rezonansi sodir bo‘ladi. Rezonans paytidagi umumiy tok I = = Ia Toklar rezonansida zanjirning tarmoklanmagan kismidagi tok minimal qiymatga erishgani uchun ulagich simlardagi quvvat isrofi ham minimal bo‘ladi. Tarmokni tok bilan ta’minlovchi o‘zgaruvchan tok generatori uchun =0 yoki cos =1 bo‘lganda qulay sharoit yaratiladi. Aktiv induktiv qarshiliklarga ega bulgan zanjirga kondensator ulansa cos ortadi. S sig‘imli kondensator aktiv karshligi e’tiborga olinmaydigan darajada kichik bulgan induktivlik L bilan parallel ulansa (R=0), generatorning U kuchlanish butunlay L induktivlik va S sig‘im tarmoklariga uzatiladi. Induktivltik tarmokdagi tok I L = Induktivlik L ni va sig‘im S ni shunday ta’minlaymizki, bunda I va I toklari teng bulsin, ya’ni = U C Bundan quyidagilarni aniklaymiz:  0 = ва f p = Bu chastotalar xususiy yoki rezonans chastotalar deb ataladi. Sigimli zanjirda I tok U kuchlanishdan fazas jihatidan 90 gradus oldinda bo‘ladi, induktivli zanjirda esa I va U kuchlanishdan fazasi buyicha 90 gradus burchakka orkada koladi. I va I toklarning qiymatlari teng va yunaishlari karama – qarshi bulgani uchun zanjirning tarmoklanmagan kismida I tok nolga teng bo‘ladi. Formuladan toklar rezonansining sharti kuchlanishlari rezonansi shartiga uxshashligi kurinib turibdi. Zanjirning tarmoklanmagan kismida to‘la rezonans vaqtida tok nolga teng bulgani uchun unga parallel ulangan induktivli va sig‘imning birgalikdagi to‘la qarshiligi cheksiz katta qiymatga teng bo‘ladi. Agar kondensator biror kuchlanishgacha zaryadlansa va induktiv g‘altak ka ulansa , unda yopik konturdan tok utadi va kondensator g‘altak orqali zaryadsizdanadi. Vektor diagrammadan kurinib turibdiki, induktivlik va sig‘imda toklar faza buyicha ( = 180 gradus burchakka siljigan va o‘zaro teng bo‘ladi. Bunda toklar rezonansi vaqtida umumiy tok nolga teng, zanjirning to‘la qarshiligi esa cheksiz katta bo‘ladi.

Xakikatda esa umumiy tok juda kichik bo‘ladi, birok nolga teng bulmaydi. Aslida bu tok generator beradigan va konturdagi energiya isrofini koplaydigan aktiv tokdir. Quvvat koeffitsenti. Aktiv va reaktiv energiya. Generator normal kuchlanish, nominal tok va cos =1 bilan ishlagan vaqtda uning quvvatidan to‘la foydalaniladi, chunki shundagina generator uzining to‘la nominal teng bulgan eng katta aktiv quvvat beradi: P a = U н I н cos  Akt iv quvvat cos ga proportsional bulganligidan, quvvatning kamayishi generator quvvatidan to‘la foydalanmaslikka olib keladi. Aktiv quvvat bilan ishlayotgan energiya iste’molchisining toki kuchlanish o‘zga rmaganda cos ga teskari proportsional o‘zgaradi: I = Demak, energiya iste’molchisiga boglik bulgan cos kamaysa, tok ko‘payadi, simlarda va tok manbaini kizitish uchun isrof bo‘ladigan quvvat ortadi. Sos( kamayganda generatorlarning belgilangan quvvatidan to‘la foydalanmaslik va elektr energiya isrofining ortishi xar bir kurilmaning cos( sini birga yakinlashtirish zaruriyatini tugdiradi. Dvigatel-larning cos( si nagruzkaga boglik bulib, nagruzkasiz ishlagan vaqtda 0,1- 0,3 bo‘lsanormal nagruzkada 0,8-0,9 gacha kutariladi. Demak, cos( ning ortishi dvigatellar nagruzkasining ortishini talab etadi. Undan tashkari, cos( ni orttirish uchun dvigatellarga parallel qilib kondensatorlar ulanadi. Elektr asboblarining cos( sini orttirish xalk xujaligi uchun katta ahamiyatga ega, chunki cos( orttirilsa, tarmoklarda va generatorlarda isrof bo‘ladigan ko‘p miqdordagi elektr energiyani tejashga va generatorlarning katta quvvatlaridan yaxshirok foydalanishga imkoniyat tugiladi. Aktiv quvvatning shu quvvat doimiy koladigan vaqtga ko‘paytmasi bilan aniklanadigan kattalik aktiv energiya deb ataladi: W a = P t = IUcos  t Bu quvvat o‘zgaruvchan tok zanjirida sarflangan elektr energiya xarakterlaydi. Aktiv energiya aktiv schyotchiklari yordamida ulchanadi.

Reaktiv quvvat va vaqtning ko‘paytmasi bilan aniklanadigan kattalik reaktiv energiya deb ataladi: W p = Qt = IUsin  t Reaktiv quvvat o‘zgaruvchan bo‘lsa reaktiv energiya quyidagi formula bilan topiladi W p = Q 1 t 1 + Q 2 t 2 + …. = Wp 1 + Wp 2 + … Reaktiv energiya reaktiv energiya schyotchiklari yordamida ulchanadi. Bir xil vaqt oraliklarida aktiv va reaktiv energiyalarni ulchab zanjirning quvvat koeffitsentini topish mumkin: Kuvvatlar o‘zgaruvchan bo‘lsa elektr schyotchiklarining kursatishiga asoslanib, quvvat koeffitsentining urtacha qiymati olinadi.

Похожие

O‘zgaruvchan elektr toki

O‘zgaruvchan elektr toki

O‘zgaruvchan tok elektr mashinalari

O‘zgaruvchan tok elektr mashinalari

Elеktr zаnjiri R,L,C pаrаllеl ulаngаn hоl. Tоklаr rеzоnаnsi