Модда бўлган ҳолда магнит майдон қонунлари - Физика - Рефераты

Модда бўлган ҳолда магнит майдон қонунлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61.5 KB

Модда бўлган ҳолда магнит майдон қонунлари Режа: 1. Модданинг магнитланиш жараёни. 2. Магнитланиш вектори билан молекуляр токларнинг боғланиши. 2. Модда бўлган ҳолда доимий магнит майдонининг тенгламаси. 4. Магнит майдон кучланганлик вектори ва унинг хоссалари.

Таянч сўз ва иборалар : Магнитланиш вектори , молекуляр токлар , магнит майдон кучланганлиги , магнит қабул қилувчанлик , нисбий магнит сингдирувчанлик , магнетиклар . 1. Модданиниг магнитланиши . Ў тган маърузаларда ўтказгичдан ўтган токнинг ҳосил қилган майдонининг уни атрофида модда бўлмаган ҳолда қараб чиқдик . Тажриба кўрсатадики , модданинг борлиги , магнит майдонининг ўзгаришига олиб келади . Бунинг сабаби шундаки , барча моддалар магнит майдон таъсирида магнит хоссага эга бўлади - магнитланади ва ўзлари магнит майдони ҳосил қилади . Шундай қилиб , модда бўлган ҳолда майдоннинг ҳар бир нуқтасида йиғинди майдон ҳосил бўлади : B = B 0 + B ’ (1) Бу формулада В 0 - утказгичдаги ток туфайли ҳосил бўлган магнит индукцияси , В ’ - модданинг магнитланиш туфайли ҳосил бўлган магнит индукцияси . Майдон модданинг хоссасига сезиларли боғлиқ бўлади . Шунинг учун ҳам майдоннинг хоссасини модда бўлган ҳолда ўрганишдан олдин модданинг магнит майдон таъсирида ўзини қандай тутиши билан танишиб чиқайлик . Биз магнит майдон назариясини қуришда энг содда модель Ампернинг молекуляр токлар моделидан фойдаланамиз Ампер гипотезасига кўра, моддада микроскопик ёпиқ токлар - “молекуляр токлар” мавжуд бўлади. Ташқи майдон бўлмаганда молекуляр токларнинг орбиталари ва шунингдек унинг магнит моментлари хаотик ориентирланиб, ҳар қандай макроскопик чексиз кичик ҳажмдан ( D v) модданинг йиғинди магнит моменти нолга тенг бўлади, модда магнит хоссага эга бўлмайди. (расм 69а). Моддани ташқи магнит майдонига жойлаштирганимизда молекуляр токларнинг магнит моментлари майдон бўйлаб ориентирланади, натижада ҳар қандай кичик модда элементида нолдан фарқ қиладиган магнит моментига эга бўлади- модда магнитланади (расм 69б). а) б)

Модданинг магнитланиш даражасини миқдорий жиҳатдан характерлаш учун магнитланиш вектори деб аталадиган физик катталик киритилади. Магнитланиш вектори - модда ҳажми бирлигидаги магнит моментларининг йиғиндисидир. Шундай қилиб, агар å P k -кичик dv ҳажмдаги молекуляр токларнинг йиғинди магнит моменти бўлса, қаралаётган нуқтадаги магнитланиш вектори I қуйидаги формула билан аниқланади: I = å P k / dv (2) Магнитланиш векторининг СИ системасидаги бирлиги 1А/м (ампер метрга) қабул қилинган. Тажриба кўрсатадики, кўпчилик моддалар (бунга ферромагнитлар кирмайди) учун магнитланиш вектори I майдон индукциясига пропорционалдир. I ~ c B (3) Бу ерда пропорционаллик коэффициенти модданинг хоссасига боғлиқ бўлади ва унга магнит қабул қилувчанлик дейилади, бу ҳақида кейинроқ ҳам тўхталамиз. 2. Молекуляр токларнинг магнитланиш вектори билан боғлиқлиги. Макроскопик молекуляр ток ва магнитланиш вектори орасидаги боғланишни қараб чиқамиз. Модданинг ичида L контур билан чегараланган ихтиёрий S сирт берилган бўлсин ва бу сирт орқали ўтган тўла молекуляр ток I m ни топамиз. Равшанки, бу токка асосий улушни L контурни ўраб олган молекуляр токлар беради, контурни ўраб олмаган ёки S сиртни кесмаган ёки уни қарама-қарши йўналишда икки марта кесган токлар бўлмайди . L контурни жуда кичик қисмларга бўламиз ва дастлаб контурнинг dl элементи ҳосил қилган dI m ни ҳисоблаймиз . Бу элемент маркази расм да тасвирланган қийшиқ параллелепипед ичидаги ётган молекуляр токларни ўрайди. Бундай молекуляр токларнинг сони цилиндр ҳажми Sdlcos a нинг молекулалар концентрацияси n 0 га кўпайтмасига тенг бўлади, бу ерда S -молекуляр

токнинг юзаси, a -dl билан магнитланиш вектори I орасидаги бурчак бўлиб, молекуляр токларнинг магнит моментлари молекуляр токларнинг текислигига перпендикуляр жойлашгандир. Хар бир молекуляр ток i нинг улуши dI m = i n 0 dlcos a ёки i S = P, n 0 P=i ва I cos a = I e эканини ҳисобга олсак, dI m = I e dl бўлади. S орқали ўтган молекуляр ток: I m = ò I e dl Шундай қилиб, S сирт орқали ўтган тўла молекуляр ток шу сиртни чегаралаб турган контур L бўйича магнитланиш векторининг циркуляциясига тенг. Бу формула магнитланиш вектори билан модда юпқа қалинлигида ҳажмий молекуляр токларнинг боғланишини ифодалайди. Энди молекуляр токлар манзарасини жисм сирти яқинида қараб чиқамиз. Расм 71 да жисмнинг кесмаси жисм сиртининг қандайдир нуқтасида магнитланиш векторига перпендикуляр бўлган ҳол кўрсатилган. Кўринадики, микроскопик юпқа сирт яқинидаги қатламда, радиуси алоҳида молекуляр ток тартибида (қаралаётган) барча молекуляр токлар умумий йўналишга эга бўлиб, сирт молекуляр токини ҳосил қилади, жисмнинг қандайдир сирти бўйича қандайдир тартибланган молекуляр ток билан ўраб олгандай туюлади. Хисоблашлар шуни кўрсатадики, бу сирт токининг зичлиги j m ни магнитланиш векторининг сирт нуқтасидан ўтган проекцияси I e билан аниқланади (расм 71 ): j сирт m = I e (4) Исбот қилиш мумкинки, сирт молекуляр токлар ҳамма вақт магнитланишга олиб келади, у вақтда ҳажмий молекуляр токлар фақат бир жинсли бўлмаган моддада ҳосил бўлади. Бунинг мисоли сифатида сирт молекуляр токларининг бир жинсли магнитланган шарти кўрсатилган

Экваторда j сирт m максимал (I e =I ) булишини Қутбда ( I e =0 ) бу куч чизиғининг камайишини кўрсатади. 3. Доимий магнит майдонининг модда бўлган ҳолда тенгламаси. Модданинг магнит хоссаси молекуляр токлар орқали амалга оширилгани учун, табиийки, доимий магнит майдон тенгламаси (9.10) нафақат вакуумда ўринли бўлмасдан, модда бўлганда ҳам ўринли бўлади, циркуляция теоремаси (9.10) нинг ўнг томонида S сиртда барча токлар : ўтказгичдаги токлар хам молекуляр токлар I m ҳам ҳисобга олиниши керак: ò B l dl = m 0 ( S I k + I m ) (5) Молекуляр токлар I m нинг кучи аввалдан аниқ эмас, чунки улар магнитланиш вектори орқали аниқланади (4), магнитланиш вектори ўз навбатида йиғинди майдон В га боғлиқ, шунинг учун уни (4) дан фойдаланиб, (5) дан чиқариб ташлаш керак. У вақтда циркуляция ҳақидаги теорема (5) қуйидаги кўринишга келади: ò B l dl = m 0 ( S I k + ò I l dl ) Б у тенгламани соддалаштирсак, ò (B l / m 0 -I l ) dl = S I k (6) га эга бўламиз. Чап қисмидаги интеграл янада соддалашади, агар янги вектор катталик Н киритсак: H = B / m 0 - I (7) Бу векторга магнит майдон кучланганлик вектори дейилади. Эндми циркуляция ҳақидаги теорема қуйидаги кўринишга эга бўлади. ò H l dl = S I k (8) Ўнг томонда фақат ўтказгичдаги токлар қолди, лекин чап қисмида магнит индукция В циркуляция ўрнига магнит майдон кучланганлиги Н циркуляцияси туради. Бу модда бўлган ҳолда магнит майдон циркуляциясининг умумий теоремасидир. 4. Магнит майдон кучланганлик векторининг хоссалари.

(8) келиб чиқадики, Н ва I векторларининг ўлчамликлари бир хил, демак, магнит майдон кучланганлик векторининг ҳам СИ системасида ўлчов бирлиги 1А/м дир. Изотроп моддалар учун магнитланиш вектори I магнит индукцияси В га пропорционал (3 ), у вақтда бу формуладан келиб чиқадики, у кучланганлик вектори H га ҳам пропорционалдир: I = c H (9) Пропорционаллик коэффициенти c модданинг хоссасига ва ҳолатига боғлиқдир ва унга модданинг магнит қабул қилувчанлиги дейилади. (9) ни (1) га қўйсак: B = m 0 (1+ c ) H (10) Яъни В ва Н векторлар бир -бирига пропорционалдир. m =(1+ c ) (11) катталикка модданинг нисбий магнит қабул қилувчанлиги дейилади. (11) ни ҳисобга олсак, (10) ни қуйидагича ёзиш мумкин: B = m 0 m H (12) В ва Н векторларининг йўналишлари бир хил, у вақтда бу векторларнинг куч чизиқлари ҳам бир хил бўлади. Лекин ( ) формуладан кўринадики, чизиқлар тиғислиги ҳар-хил: вектор В ва вектор Н ларнинг куч чизиқлар зичлиги бир- биридан m 0 m марта фарқ қилади. Н вектор чизиқлари, В вектор чизиқларидан фарқли ўлароқ (чунки В вектор чизиқлари ҳамма вақт узлуксиз) фақат бир жинсли муҳитда ( m =const) узлуксиздир, бир жинсли бўлмаган муғитда, хусусан турли хил магнит сингдирувчанлик муҳитлари чегарасида узилишга эга. Моддадан ташқари ҳар қандай муҳитда I =0, у вақтда (12) бўйича: H = B / m 0 (13) яъни вакуумда майдон кучланганлик 1 / m 0 кўпайтувчи миқдорида магнит индукцияси билан мос келади. Н векторининг модданинг ичида қандай физик маънога эга бўлишига тўхтасак, бу саволга жавоб бериш учун қуйидаги теорема орқали аниқланади, уни исбот қилиб ўтирмаймиз.

Агар бир жинсли модда магнит индукция чизиқлари билан чегараланган соҳани бутунлай тўлдирса, у вақтда модданинг ичидаги ҳар қандай нуқтада: H = B 0 / m 0 (14) бу ерда В 0 - модда бўлмагандагит токли ўтказгичнинг магнит майдон индукцияси . (1) формулани эсласак, магнит индукция В = В 0 + В ’ , бу ерда В ’ - модданинг магнитланиши билан боғлиқ бўлган магнит индукцияси. Шуни қайд этишимиз мумкинки, модда ичидаги магнит майдон кучланганлиги 1/ m 0 кўпайтма аниқлигида токли ўтказгич тўла майдони В улушида бўлади, (14) ни ҳисобга олсак, формула (14) қуйидагича бўлади. B = m 0 B 0 (15) Шундай қилиб, модданинг ичидаги магнит индукция модда бқлмаган

Похожие

Магнит майдон параметрларини ўлчаш

Магнит майдон кучланганлигининг циpкуляцияси. Магнит майдонида токли ўтказгич

Токлаpнинг ўзаpо магнит таъсиpи. Магнит майдон индукция вектоpи

Вакуумдаги магнит Майдон Магнит индукция векторининг сирт оркали окими. Магнит майдоннинг таъсирлари

Модданинг магнит майдон учун тўла ток қонуни