Локомотив таъмирлаш корхоналарнинг яхлит қисмлар ишлаб чиқишда - Физика - Рефераты

Локомотив таъмирлаш корхоналарнинг яхлит қисмлар ишлаб чиқишда

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

117 KB

Локомотив таъмирлаш корхоналарнинг яхлит қисмлар ишлаб чиқишда технологик жараёнларни механизациялаш ва автоматлаштириш Режа: 1. Назорат қилиш қурилмаларини қандай танлан олинади ? 2. Детальни скобада ушлаш бурчагини айтинг? 3. Электроконтактли датчиклар назорат қурилмаси ҳакида маълумот?

Маъруза режаси: ўтган маъруза материаллари бўйича қисқача қайтариш, назорат қурилмаларини танлаб олиш тамойиллари. Калитли сўзлар : Уч контактли скоба, э лектроконтакт датчиклар , и ндуктив датчиклар , галвонометр; кучланиш стабилизатори; трансформатор . Бугунги кунда локомотивсозлик корхоналари олдида нафақат ишлов бериш ва йиғиш жараёнларини кенг миқёсда автоматлаштириш масаласи, балки у билан боғлиқ бўлган назорат, шунингдек металл қирқиш дастгоҳларини ва технологик агрегатларини ҳам «фаол» назорат билан жиҳозлаш масаласи турибди. «Фаол» назорат воситаларининг кенг қўлланилиши охир оқибатда мавжудлардан меҳнат унумдорлигини 15…20% ошишига, бракнинг эса 80… 90%га камайишига олиб келади. Назоратни автоматлаштириш зарурияти яна шу нарсани тақозо этадики, унда ёрдамчи вақт ҳам қисқаради, масалан деталларга токарлик дастгоҳида ишлов берилганда ёрдамчи вақт умумий ишлов бериш вақтининг 25% ини ташкил этади. Эҳтиёт қисмлар ишлаб чиқаришда бир – бирида н тубдан фарқ қиладиган назорат усули бўлиб, улар қуйидагилардир: 1. Буюмнинг ўлчамлари ва сифатини механик ишлов бериш ёки йиғишдан кейин назорат қилиш. 2. Буюмнинг ўлчамлари ва сифатини механик ишлов бериш жараёнида ёки йиғиш жараёнида назорат қилиб бериш. Буюмларнинг ўлчами ва сифатини механик ишлов бериш ёки йиғишдан сўнг назорат қилувчи қурилмаларнинг функцияси асосан яроқли деталларни яроқсиз деталлардан ажратишга қаратилган. Селектив йиғиш шароитида буюмларни ўлчам гуруҳлари бўйича саралаш уларнинг амалдаги ўлчамлари бўйича амалга оширилади. Бу назорат усули «пассив»

ҳисобланади, чунки бунда механик ишлов беришда ёки йиғиш жараёнга таъсир этиш имкони йўқ. Агар буюмнинг сифати ва ўлчамини назорат қилиш қурилмаларини ишлов бериш ёки йиғиш жараёнида дастгоҳни ижрочи органларни бошқариш функцияси билан жиҳозланади у ҳолда мазкур қурилма мустақил равишда технологик жараённинг б о ришини назорат қила олади, яъни «актив» назорат воситаси бўлиб хизмат қила олади. Бу қурилмалар асосан ялпи ва катта серияли ишлаб чиқаришда қўлланилади. Шу нарсани эътироф этиш керакки, бундай ишловчи қурилмалар баъзи сабабларга кўра кам: 1) Бирламчи ўлчаш органи ўлчамнинг ўзгаришини технологик ҳаракатнинг йўналиши ва тезлигидан қатъий назар узлуксиз кузатиб бориши керак; 2) Кўрсатув асбобни ишлов берилаётган юзага жойлаштиришнинг имкони йўқ, чунки у чиқаётган қиринди, мойловчи - совитувчи суюқлик ёки образив чанг билан шикастланиши уммкин. 3) Деталга ишлов дериш жараёнида унинг натижасида асбобнинг кўрсаткичлари бир оз бузилиши мумкин; 4) Ишлов берилаётган юза билан бирламчи ўлчаш асбоби орасига қиринди тушиб қолиши натижасида асбобни тасодифий кўрсаткичларига олиб келади, бу эса ўз навбатида сигналнинг ўз вақтида дастгоҳнинг ижрочи органига берилмаслигига сабаб бўлади; 5) Назорат қурилмаси содда, ўнғай бўлиши, деталга олиб келиш ва деталдан олиб кетиш тез бажарилиши, шунингдек детални ўрнатиш ва олишда халақит қилмаслиги керак. 6) Назорат қурилмаси универсал бўлиши ва турли дастгоҳларга ўрнатиш учун турли шаклли, ўлчамли ва турли аниқликдаги деталларга ишлов беришда яроқли бўлиши керак. Назорат қилиш қурилмаларини танлаб олишда қуйидагиларга интилиш керак:

1. Назорат амалларига сарфланадиган меҳнатни иложи борича камайтириш, яъни иқтисодий жиҳатдан бир хил бўлган вариантлардан унумдорроқ бўлган амалларни танлаб олишга интилиш. 2. техник назорат органларини ушлаб туришга сарфланадиган хара ж атларни камайтириш. 3. Ўлчаш хатоликларини чиқариб ташлаган ҳолда ишлаб чиқариш қўйимларини имкони борича кенгайтириш. 4. Иқтисодий жиҳатдан энг мақсадга мувофиқ назорат қурилмаларини танлаб олиш. Назорат қурилмаларининг иқтисодий кўрсаткичлари қуйидагилардир: 1) назорат қурилмаларининг қиймати. 2) ўлчамга қайта ўрнатишгача ишлаш давомийлиги (стабиллик) 3) таъмирлашгача ишлаш давомийлиги (ишончлилик) 4) ўлчамга ўрнатиш вақти 5) ўлча ш жараёнига сарфланадиган вақт 6) оператор – назоратчининг малакаси Назорат амалларининг турли шакллари ва даражаларини танлаб олиш назоратнинг у ёки бу шаклини қўллаш ишлов берилаётган машина аниқлиги ва жоизлиги майдонига боғлиқ. Бугунги кунда маълум бўлган кўпгина деталларнинг ўлчамини «фаол» назорат қилиш қурилмалари билан ишлов беришда умумий камчиликларга эга. Уларда бирламчи ўлчаш органи сифатида детал билан узлуксиз контактда бўладиган учлик қўлланилади. Ўлчаш учлигини амалдаги ўлчаш ричаг ёки шток учида ўрнатишда османинг зарур бўлган бикирлиги амалда фақатгина битта текисликда таъминланади. Агар деталдаги назорат қилинаётган юзанинг сурилиши ҳаракатда бўлганда бошқа текисликда бўлса, у ҳолда османинг ейилиши муқаррар ва кескин пасаяди. Шу сабабли бундай қурилмалар фақатгина бир кесимдагина қўлланилиши мумкин. Деталнинг ишлов буриладиган юзаси билан узлуксиз контактда бўладиган учлик тез

ейилади. +урилмани тез – тез қайта созлашга тўғри келади. Учликлар деталга 10Н куч билан қисилади. Бундай шароитда ишлов бериладиган деталнинг вибрацияси назорат қурилмасининг вибрациясига олиб келади ва ўлчаш аниқлиги пасаяди. Амалдаги назорат қурилмалари унификациялашмаган, чунки универсалликка эга эмас ва турли дастгоҳларда турли ишловлар учун ф ойдаланиб бўлмайди. Ишлов бериладиган детал алмаштирилганда ўлчаш учлигини олиб келиши ва олиб кетиш қийин механизациялашади ва автоматлашади, бундан валларни назорат қилишнинг икки контактли валларни назорат қилиш қурилмаси истисно. Юқорида айтилганлардан шундаки , қатор бўйича бундан кейин қуйидаги ишлар бажарилиши керак: 1) бирламчи ўлчаш органларининг янги, камчиликсиз, узлуксиз сирғалишли контактга эга бўлган авлодни ишлаб чиқиш; 2) учликдан то асбобгача бўлган узун механик занжирдан воз кечиш. 3) назорат қурилмаларининг базалаш усулини такомиллаштириш. Бу муаммоларни ечишнинг баъзи йўлларини кўриб чиқамиз. Буйруқ бошқарувга бевосита ёки назорат қурилмасининг сигналини ўзгартириб берадиган датчик ёрдамида берилиши мумкин. Кўпгина машинасозлик заводларида думалоқ жилвирлаш дастгоҳларида ишлов бериладиган деталларнинг ўлчамларини назорат қилишда накидной индикатор чангаклари қўлланилади. 1 – расмда уч контактли чангак кўрсатилган. Чангак ишлов бериладиган детал 1 га уч нуқтада – остки 2 ва ён томон учликлари, шунингдек ўлчаш ш тогининг учига қотирилган ўлчаш учлиги билан таянади. Шу сабабли чангакни уч контактли деб аталади. Детални скобада яхши ушлаб туриш учун остки учлик 5…10 0 га сурилади, детал эса соат стрелкасига қарши йўналишда айлантирилади. Бундай чангакнинг асосий камчилиги ўлчаш ш тогининг корпус ичига чанг, абразив ва майда қиринди тушиши натижасида тез ейилишидир. Шу сабабли назорат аниқлиги чекланган. Ишлов бериш жараёнида ўлчамни назорат қилувчи барча қурилмаларни асосан икки гуруҳга бўлиш мумкин:

1. Контакт туридаги тўғридан - тўғри ўлчаш қурилмалари: бир коонтактли, икки контактли, уч контактли ва контактсиз турлари. Ўлчашнинг тўғридан – тўғри контакт усули ишончли натижа беради. Контактсиз ўлчаш усулида деталнинг ўлчами тирқишининг катталигини ўлчам билан, масалан детал юзаси ва назорат қурилмасининг назорат базаси орасига ўрнатилган фотоэлемент ёрдамида аниқланади . Агар детал юзаси қобиқ ёки мойлаш – совутиш суюқлиги ёки тирқишга чанг, майда қиринди (бу жилвирлаш амаллари учун характерли) тушиб қолса, тирқиш катталиги ўзгариши мумкин. Билвосита ўлчаш усулларида ўлчам ҳақида фикр юритилганда дастгоҳ қисмларининг ёки асбобнинг сурилиши ҳақида гап боради, яъни технологик тизим элементларининг сурилиши ҳақида. Бундан кейин фақат тўғридан – тўғри ўлчаш қурилмаларини кўрамиз. Агар индикаторга ёки унга қўшимча қилиб чангак корпусига датчик ўрнатсак у ҳолда ишлов берилаётган деталнинг берилган ўлчамига эришилганда сигнал лампочкаси ёнади, бундай қурилмалар сигналли деб юритилади. Лампочканинг ёнишидан ишчи деталга ишлов бериш тартибида қачон ўлчашни амалга ошириш кераклиги ёки ишловни қачон тўхтатиш кераклигини осонгина англаб олади. Фаол назоратнинг асосий белгиларидан бири бу дастгоҳнинг ижрочи органларини бошқариш функциясининг бажаришидир. Ишлов берилган детални дастгоҳга ўрнатишда ёки уни дастгоҳдан олишда назорат қилинаётган юза билан контактда бўлган назорат қурилмалари ёки унинг қисмлари деталдан олиб кетилиши керак. Ўлчаш аниқлигига назорат қурилмасини базалаш ва ўрнатиш усули га катта э ъ тибор бер ил ди. Назорат қурилмаси дастгоҳда ёки ишлов берилаётган деталда базаланиши мумкин.

1 – расм. Уч контактли скоба Биринчи ҳолатда детал билан алоқа фақат бир нуқтада бўлади. Бунда деталнинг исталган ҳолатининг дастгоҳга нисбатан ўзгариши, масалан унинг кесиш кучи билан қисилиши, бевосита ўлчаш натижаларига таъсир қилади. 2- расм. Айниқса хатолик Ру кучи кечиш кучи билан мос тушганда катта бўлади. Ишлов берилаётган детал ва дастгоҳда базаланадиган и к ки контактли қурилмаларда детал билан алоқа таянч ва ўлчаш учликлари билан таъминланади (3 расм) . 3-расм . Деталнинг вертикал текисликда тебранишида назорат қурилмаси детални кузатади. Бу ҳолда ўлчаш аниқлигининг пасайиши детални горизонтал текисликда қисганда рўй беради. Уч контактли қурилмалар ишлов берилаётган деталда базаланганда детал билан алоқа иккита таянч учлиги ва ўлчаш органи орқали амалга оширилади (8.4-расм).

4-расм. Таянч учликлари. Қурилма деталда пружина ёрдамида ишлаб турилади Унга бошқа усуллар билан шундай қисиладики у кесиш жараёнида ишлов берилаётган детал орқасидан юради. Биринчи қарашда уч контактли қурилма бир контакли ва икки контактли қурилмаларга қараганда яхши ишлаши керак, аммо бундай эмас, чунки: агар назорат қурилмаси деталда иккита таянч учлиги билан базаланса детал бўйлаб таъсир қилаётган кичкина ёнлама куч қурилманинг тўхташига олиб келиши мумкин. Кучни кўчиришнинг имкони йўқ чунки дастгоҳдаги шарнирли осма ишлаш учун ноқулай бўлган катта конструкцияни талаб қилган бўлур эди. Деталда базалаш назорат қурилмасининг тебранишини келтириб чиқаради, аммо ишлов берилаётган юзада нотекисликлар учлик орасидаги ишқаланиш кучини ўзгартирилганда стрелканинг чайқалиши кузатилади. Призма ёрдамида деталда базаланадиган уч контакли қурилма ҳам камчиликларга эга (5-расм). 5-расм Юзалар орасида зарур бўлган ишончли базалаш олиш учун детални босилганда ишқаланиш кучи ҳосил бўлади ва призма детал билан ағдарилишга интилади. Аммо призманинг ағдарилиши қурилманинг осмаси билан чекланади, у ҳолда детал призмада ағдарилаётиб уни ўзига тортгандай бўлади. Призма ва детал ўзаро яқинлашади, бевосита ўлчаш аниқлигига

таъсир қилади. Шу муносабат билан кейинги йилларда уч контактлиларга қараганда ишончлироқ ишлайдиган турли конструкциядаги икки контакли қурилмалар чиқарилган. Икки контактли схема деталдан олиб келиш ва олиб кетишни автоматлаштириш нуқтаи назаридан ҳам қулайроқ чиқиб қолди. Бу мақсадлар учун одатда горизонтал текисликда силжувчи пневмо ёки гидроцилиндрлар қулланилади. Электроконтактли датчиклар назорат қурилмаси ўлчаш чизиқли силжишини электр сигналига айлантириб беради ва у дастгохни бошқаришда фойдаланилади. 1.Электроконтакт датчиклар “фаол” назоратнинг бошқа қурилмаларида қайта созловларда, ҳимоя блокировка қурилмаларида ва буюмларни ўлчами бўйича узил-кесил саралаш учун мўлжалланган автомат қурилмаларда жуда муваффақият билан қўлланилмоқда. 2. Индуктив датчиклар электроконтаклилардан фарқли равишда контактсиздир (8.6-расм). Датчикнинг тилик схемасида шуп (пайпаслагич) 3 ўзининг учлиги 1 билан назорат қурилмасининг ўлчаш штоги 2га таянади. Штокнинг сурилиши ясси пружина 5да 6 корпусга осилган якор 4нинг кўтарилиши ёки тушишига олиб келади. Якор иккита 7 ва 8 ғалтак орасига жойлаштирилган, улар электр кўпригидан иборат бўлган ўзгартириш электр схемасига уланган якорнинг ғалтаклардан бирига яқинлашишида унинг реактив қаршилиги ортади бошқа ғалтакнинг реактив қаршилиги (якор узоқлашаётган ғалтакнинг қаршилиги) камаяди.

6-расм. Индуктив датчик схемаси ва уни кўприкли электр схемасига уланиши. 1-учлик; 2-ўлчаш штоги; 3-пайпаслагич (шуп); 4-якор; 5-пружина; 6- корпус; 7, 8- ғалтаклар; 9-галвонометр; 10-кучланиш стабилизатори; 11- трансформатор; 12-электр иссиқлик релеси; R 1 , R 2 , R 3 , R 4 – кўприк елкалари. Электр кўприги саноат частотали токдан трансформатор 11 ва стабилизатор 10 орқали таъминланади. Агар датчик якори ўрта ҳолатда бўлса у ҳолда шарт бажарилади ва кўприк мувозанатда бўлади, кўприкнинг диагонали А ва Б нуқталарида ток бўлмайди. Якорнинг исталган бошқа ҳолатида яъни ғалтакларнинг индуктив қаршилиги АБ диагоналда бир хил бўлмаганда АБ ўлчаш диагоналида ток ҳосил бўлади, у галвонометр 9 билан қайд қилинади. Галвонометр стрелкасининг сурилиши бўйича ишлов бериш жараёнида детал ўлчамининг ўзгариши ҳақида фикр юритиш мумкин. Индуктив датчикларнинг асосий камчилиги шундаки, улар ўзликсиз электр сигналини берадилар ва улардан дастгохни бошқариш учун фойдаланиш қийин. Аммо уларни электроконтак датчиклар билан солиштирганда индуктив датчиклар муҳим афзалликга эга – улар ўлчашнинг ўртача қийматини бериш қобилиятига эга. Чиниқтириш дискли ўлчамни назорат қилиш схемасида бирламчи ўлчаш органи (чиниқтириш диски 1) сирғалувчи контакдан фарқли равишда назорат қилинаётган деталнинг юзасида сирпанмасдан думалайди (7-расм). Детал 2 диаметрининг ўзгариши мос равишда чиниқтириш диски 1нинг айланиш тезлигини ўзгаришига олиб келади,у эса бирон бир асбобнинг кўрсаткичига айлантирилиши мумкин. Чиниқтириш дискли қурилма моҳияти бўйича детал периметарини бирон бир кесими бўйича назорат қилади. Бу эса мураккаб шакилли деталларга ишлов бериш жараёнини назорат қилиш учун кег имконият

яратади, масалан турли кўринишидаги муштчаларга, эксцентрикли валларга ишлов беришда. 7-расм. Чиниқтириш диски ёрдамида ўлчамни назорат қилиш схемаси. 1-чиниқтириш диски; 2-назорат қилинаётган детал Кесувчи асбобнинг детални кесиши натижасида ўлчаш аниқлигига таъсир қилмайди. Бугунги кунда бирламчи органи чиниқтириш диски кўринишида бир неча турдаги назорат қурилмалари токарлик карусел ва бошқа дастгоҳларда фойдаланиш учун ишлаб чиқилган. Аммо уларнинг бирорта конструкцияси ҳам саноатда қуйидаги камчиликлари туфайли қўлланилмайди: 1) бугунги кунгача юқори аниқликдаги айланишлар сонининг чиниқтирувчи дискнинг айланишлари улишига ҳисоблаш усули топилган эмас; 2) ишлов берилаётган детал ва диск ўқларининг катъий паралеллигини таъминловчи конструктив ечим топилмаган.

Агар ўқлар параллел бўлмаса диск сирпана бошлайди ва ўлчаш аниқлига анча ўзгаради. Бирламчи ўлчаш органи (тебранувчи пайпаслагич ўлчаш учликли ричаг бўлиб, ясси пружинага осиб қуйилган. Пайпаслагич электромагнит 1-ёрдамида гармоник тебранма ҳаракат қилади. У 50гц ли ўзгарувчан ток билан таъминланади. Токнинг частотаси 50 гц бўлганда пайпаслагич секундига 100 марта тебранади яъни 100 теб/сек. Пайпаслагичнинг ўнлик частотаси 100 гц га созланган. Пайпаслагичнинг эркин тебранишида унинг амплетудаси энг катта бўлади. Агар пайпаслагични ишлов берилаётган детал юзасига олиб келинса ва унинг тебранишлари кўламини чекланса у ҳолда ишлов берилаётган юзадан қатлам олиниши натижасида пайпаслагичнинг амплетудаси ва тебраниш кўлами яна ортади. Демак амплетуда катталигининг ўзгариши олинаётган қатлам катталигини тавсифлайди. Бирламчи орган сифатида тебранувчи пайпаслагичнинг қўлланилиши ўлчашнинг юқори аниқлигини таъминлайди. Тебранувчи пайпаслагич хар бир тебранишда назорат қилинаётган детал юзаси билан жуда қисқа вақт (микросекундларда) контактда бўлади. Шу сабабли пайпаслагич учлиги детал юзаси бўйлаб сирпанмайди. Тебранувчи пайпаслагич учлигининг сирпанмаганлиги туфайли ва жуда кичик куч таъсирида бўлганлиги учун ейилиши жуда оз бўлади. Куч 0,01Н дан ортмайди ва бунда пайпослагичнинг харакатланиш тезлиги минимал миқдорда бўлади.

Маъруза учун адабиётлар: 1. Перельман Д.Я ва бошқалар. «Комплексная механизация и автоматизация ремонта подвижного состава». М.: Транспорт,1977г. 2. Луков Н.М «Основў автоматики и автоматизации тепловозов». Учебник для ВУЗов ж.д Транспорта. М.: Транспорт, 1989 -296с.

Похожие

Сода ва ишкорлар ишлаб чикариш

Дискрет ишлаб чиқаришни автоматлаштириш асослари дастгоҳларнинг юклаш

Автоматлаштириш системаларини лойиҳалаш асослари фанининг мақсади

Пайвандлаш ишларини механизациялаш ва автоматлаштириш

Биогаз ва биоўғит ишлаб чиқариш учун санитария ва стандарт талаблари