Ikki parametrli muhitlarning termodinamik potensiallari - Физика - Рефераты

Ikki parametrli muhitlarning termodinamik potensiallari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

88.5 KB

Ikki parametrli muhitlarning termodinamik potensiallari Reja: 1. Ichki energiya va entropiya termodinamik potensiallar sifatida; 2. Erkin energiya; 3. Issiqlik tarkibi yoki entalpiya; 4. Gibbsning termodinamik potensiali; 5. Termodinamik potensiallarni tajribadan aniqlash.

Tayanch iboralar : temperetura, ichki energiya, entropiya, issiqlik oqimi, bosim, zichlik, entalpiya, holat funksiyasi, potensial Bundan oldingi mavzuda ikki parametrli muhitlar uchun U,s va T holat funksiyalari ixtiyoriy bo’la olmasligini qarab o;tgan edik. Masalan, agar ichki U energiya p va  larning funksiyasi sifatida berilgan bo’lsa, u holda  ,p T (5.13) ni qanoatlantirishi kerak bo’ladi, ya’ni  ,p T ga nisbatan berilgan xususiy hosilali differensial tenglamani yechish kerak. Ikki parametrli muhitlar uchun termodinamik o’zgaruvchilar sifatida quyidagi parametrlar juftlarini olish mumkin:  va s , p va s ,  va T va h.k. Shunday savol teg’iladi: U ichki energiya orqali bu parametrlarni ifodalash mumkinmi, bu holda boshqa termodinamik funksiyalar to’liq va bir qiymatli aniqlanadimi? Bu esa mumkin ekan. 1. U ichki energiya  va s larning funksiyasi bo’lsin. U holda differensiallash qoidasiga ko’ra va qaytar jarayonlar uchun termodinamikaning ikkinchi qonuni hisobga olingan (5.11) issiqlik oqimi tenglamasidan quyidagiga ega bo’lamiz.     1 pd Tds d U ds s U dU s                   . (6.1) Bundan ssU p sU T             2 ,   (6.2) ya’ni T va p lar  va s ning funksiyasi sifatida bir qiymatli aniqlanadi. Bu holda ichki energiya U termodinamik potensial deb ataladi. (6.1) dan ko’rinadiki, s entropiya U va  ning funksiyasi sifatida berilsa U s p U s T                    /1 , 1 , ya’ni bu holda U va  o’zgaruvchilar uchu entropiya termodinamik potensial bo’ladi. 2. Agar aniqlanuvchi termodinamik o’zgaruvchilar  va T bo’lsa, u holda (6.1) ni quyidagi ko’rinishda yozish mumkin

    d p sdT Ts Ud2    yoki   d p sdT dF 2   , (6.3) bu yerda F orqali erkin energiya deb ataluvchi holat funksiyasi ifodalangan Ts U F   (6.4) Agar F  va T ning funksiyasi sifatida ma’lum bo’lsa, u holda (6.3) dan p va s ni bir qiymatli aniqlash mumkin. Haqiqatan ham (6.3) dan T F p T F s                    2 , . (6.5)  va T o’zgaruvchilardan foydalanganimizda erki energiya  T F , potensial bo’ladi. 3. Xuddi yuqoridagiga o’xshash agar aniqlanuvchi parametrlar p bosim va s entalpiya bo’lsa (6.1) munosabatni quyidagi ko’rinishda yozish mumkin   dp Tdsp Ud       yoki  dp Tdsdi  . (6.6) Bunda issiqlik tarkibi yoki entalpiya deb ataluvchi holat funksiyasi   / , p U s pi   (6.7) termodinamik potensial bo’ladi sp p di s i T                 1 , . (6.8) 4. Agar aniqlanuvchi parametrlar p bosim va T temperatura bo’lsa, u holda (6.1) ni quyidagi ko’rinshda yozish mumkin   dp sdT p Ts U d          yoki  dp sdTd  . Termodinamik potensial yoki Gibbsning termodinamik potensiali deb ataluvchi holat funksiyasi   / , p sdT U Tp     (6.9)

orqali  va s lar bir qiymatli aniqlanadi Tp p T s                  1 , . (6.10) Agar ichki energiya va entropiya additiv qo’shiluvchigacha aniqlikda berilgan bo’lsa, u holda erki energiya F va termodinamik potensial  temperaturaning chiziqli funksiyasi sifatida aniqlanadi. Ko’rinib turibdiki, yuqorida qarab o’tilgan hollarda ko’rsatilgan o’zgaruvchilarning kiritilishi barcha holat funksiyalarini aniqlash haqidagi masala faqat bitta potensialni kiritish masalasiga keltirilar ekan. 5. Real suyuqlik va gazlarga mos keluvchi potensiallarni aniqlash uchun statistik fizikaning fizik modellar yoki tajribalar orqali aniqlangan ma’lumotlaridan foydalanish mumkin. 6. Ko’pincha issiqlik sig’imini aniqlash muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Issiqlik sigimi bu birlik massadagi moddaning temperaturasini 1 gradusga ko’tarish uchun zarur bo’lgan issiqlik miqdoridir. Ikki parametrli muhitlar uchun issiqlik sig’imi ikkala parametrlarning o’zgarishidan bog’liq bo’ladi. Issiqlik sig’imi temperatura o’zgarishi bilan sodir bo’ladugan jarayonning o’zgarishiga bir qiymatli mos keladi. Siqiluvchan muhitlar uchun o’zgarmas bosimdagi pc va o’zgarmas hajmdagi vc solishtirma issiqlik sig’imlari muhim ahamiyatga ega. Ular uchun quyidagi formulalar o’rinli p p T p p p p p T p T U T U T p T U T i dT dq c                                                              2 2 (6.11) va                                              T p T i T p p i T U dT dq c p T V 1 . (6.12) Vp c c  ayirma uchun (6.11) va (6.12) formulalardan quyidagi tenglik kelib chiqadi

                                                   T p i T p U c c T p T V p 1 2. (6.13) (6.13) va issiqlik oqimi tenglamasidan yana quyidagi tenglik kelib chiqadi pVp TT pT cc                 2 , (6.14) bu esa    d p dT T p dp T                 , formuladan kelib chiquvchi p T T p T p                         tenglikka asosan quyidagi ko’rinishga keladi 2 2 p TVp T ppT cc                . (6.15) (6.13)-(6.15) tenglik ixtiyoriy ikki parametrli muhitlar uchun o’rinli. Tajribalarda aniqlangan issiqlik sig’imlari pc va Vc larning qiymatlai, o’zgarmas bosimda zichlikning o’zgarish koeffitsiyenti     k T p   / va o’zgarmas hajmdagi bosimning ko’tarilish koeffitsiyenti   pk T p     / larda ichki energiya va entalpiyadan hosilalarni quyidagi formulalar yordamida aniqlash mumkin                          p T p T p k c c U Vp T      22 1 , V c T i         (6.16) va p p c T i        ,                                p p Vp T T T k c c p i 2 1 1 . (6.17) Bunda termodinamikaning birinchi va ikkinchi qonunlariga ko’ra quyidagi integrallanuvchanlik shartlari bajarilishi kerak TV c T p T                      22 2 (6.18) va pTp TT pc            22 1  , (6.19) bulardan tajribalar sonini kamaytirish yoki tajriba natijalarini tekshirishda foydalanish mumkin.

Bundan oldingi paragraflarda barcha termodinamik sistemalar uchun har doim ikkita holat funksiyasi: ichki energiya U va entropiya s larni, muvozanatli jarayonlar uchun esa yana bitta holat funksiyasi absolyut temperatura T ni kirtildi; issiqlik oqimi tenglamasining yangi - universal tenglamasi olindi** dq dq dtv p dU ijij      (6.20) yoki jiij pp  bo’lganda ** dq dq dt e p dU ijij     , va termodinamikaning ikkinchi qonuni qaraldi  0,   QdQddQTdS e , yoki (birlik massa uchun) 0 ,      dm Qd qd qd dq Tds . (6.21) Bular tutash muhitning konkret modellarini tuzishda zarur bo’ladi.

Adabiyotlar: 1. А.В. Болгарский, Г.А.Мухачёв, В.К.Шукин. Термодинамика и теплопередача. М.”В ысш.шк”, 1975 г. стр. 25-40. 2. Седов Л.И. Механика сплошной среды. М. 1982. Том 1, c тр. 196-202, 242 .

Похожие

Ideal va qovushoq muhitlarga misollar hamda ularning termodinamik xususiyatlari issiqlik o’tkazuvchanlik

Termodinamik muvozanat qaytar vanqaytmas jarayonlar

Termodinamik muvozanat qaytar va qaytmas jarayonlar

Ikki parametli muhitlar mukammal gaz karno sikli

Ikki muhit chegarasidan tovushning oʻtishi