Ho’llash. Egri sirt ostidagi bosim kapillyarlik - Физика - Рефераты

Ho’llash. Egri sirt ostidagi bosim kapillyarlik

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34 KB

Ho’llash. Egri sirt ostidagi bosim kapillyarlik Mazmuni; xo’llash; egri sirt ostidagi bosim; kapillyarlik; kapillyarlikning axamiyati. Xo’llash . Suyuqlik qattiq jismni ho’llash yoki ho’llamasligi mumkin. Agar simob tomchisi toza temir sirtiga qo’yilsa yoyilib 78-a rasmdagidek ko’rinishni oladi. Bunda simob temirni xo’lladi deyiladi. Endi simob tomchisini shisha plastinka ustiga qo’ysak tomchi shar shakilga intilib, 78-b rasmdagidek ko’rinishni oladi. Bunda simob shisha plastinkani ho’llamadi deyiladi. Suyuqlikning qattiq jismni ho’llash ho’llamasligi moddalarni bir-biriga tegib turgan qatlamlardagi molekulalar orasida vujudga keladigan ta’sir xarakteriga bog’liq. Agar qattiq jism va suyuqlik molekulalari orasidagi tortishish kuchi suyuqlikning o’zining molrkulalari orasidagi tortish kuchidan katta bo’lsa unda suyuqlik qattiq jismni ho’llaydi. Bunda suyuqlik qattiq jism sirtida kengroq yoyilishiga harakat qiladi. Agar qattiq jism va suyuqlik molelulalari orasidagi tortish kuchi suyuqlikning o’zining orasidagi tortish kuchidan kichik bo’lsa unda suyuqlik qattiq jismni ho’llamaydi. Bunda suyuqlik qattiq jismga tegib turgan sirtini kamaytirishga harakat qiladi. (simob-shisha) Egri sirt ostidagi bosim . Agar suyuqlik ingichka naychaga qo’yilsa, uning devori yonida suyuqlik sirtining egrilanishi ro’y beradi. Sirtning bu egrilanishi menisk deyiladi. Agar suyuqlik qattiq jismni ho’llasa, naycha devori yonida suyuqlikning ko’tarilishi ro’y beradi va minsk botiq bo’ladi. Agar suyuqlik qattiq jismni ho’llamasa, naycha devori yonida suyuqlikning pasayishi ro’y beradi va menisk qavariq bo’ladi.

Demak, ho’llaydigan suyuqlik uchun menisk – botiq, ho’llamaydigan suyuqlik uchun esa qavaqiq bo’ladi. Kapillyar deyilguvchi ingicha naycha holida menisk yavshi kuzatiladi. Agar suyuqlik solingan idishga kapillyar tushurilsa va suyuqlik kapillyar devorini ho’llasa, unda suyuqlik kapillar bo’ylab h balandlikka ko’tariladi. Agar suyuqlik kapillyar devorini ho’llamasa, unda suyuqlik sathi h ga pasayadi. Bunga sabab, suyuqlik sirtining egrilanishi va qo’shimcha bosmning vujudga kelishidir. Bu bosm p = ifodea yordamida aniqlanadi. Bu erda a – suyuqlikning sirt tarangligi, R - sirtning egrilik radiusi. Agar suyuqlik sirti botiq bo’lsa, qo’shimcha bosim manfiy bo’ladi va suyuqlik kapillyar bo’ylab yuqoriga ko’tariladi. Chunki, keng idishdagi suyuqlik sirtiga qo’shimcha bosim ta’sir qilmaydi. Agar suyuqlik sirti qavariq bo’lsa, qo’shimcha bosim musbat bo’ladi va u suyuqlikni kapillar bo’ylab pasayishiga olib keladi. Kapill уа rlik. Karill у arda suyuqlik sathi balandligining o’zgarish hodisasiga kapillyarlik deyiladi. Kapill уа rdagi suyuqlik h balandlikka ko’tarilgan suyuqlik ustuning gidrostatik bosimi p T = pgh qo’shimcha bosim p ga teng bo’lguncha sathinin o’zgartiradi, ya’ni = pgh (2) Bu erda p - suyuqlikning zichligi, g - erkin tushish tezlanishi. (2) dan h ni topamiz:

h = (3) (3) ifodadan ko’rinib turibdiki, kapillyardagi suyuqlik sathining ko’tarilish (pasayishi) uning radiusiga teskari proptsional. Ingichka kapillyarlarda suyuqlik ancha katta balandlikka ko’tariladi. Misol uchun, to’la ho’llanish bo’lganida suv ( p = 1000 Kg/ m 3 a = 0,073 H/m) 10 mkm diametrli kapillar nay bo’ylab h ≈ 3 m balandlikka ko’tariladi. Kapillyarlikning ahamiyati . Kapillyarlik tabiatda va texnikada muhum ahamiyatga egadir. Masalan, namlikning tuproqdan o’simliklarga singishi kapillarlik asosida amalga oshiriladi. O’simliklarning xujayralari kapillyarlar hosil qilib, ular orqali suyuqlik yuqoriga ko’tariladi. Shuningdek, kapillyarlikda quritishda , qurilishida keng foydalaniladi. Sinov savollar: 1.Agar suyuqlik qattiq jismni ho’llasa qanday shakilni oladi? 2. agar suyuqlik qattiq jismni ho’llamasa-chi? 3. qachon suyuqlik qattiq jismni ho’llaydi? 4. qachon suyuqlik qattiq jismni ho’llamaydi? 5. qachon menisk botiq, qachon qavariq bo’ladi? 6. qachon egri sirt ostidagi bosim vujudga keladi va u nimaga teng? 7. Agar suyuqlik sirti botiq bo’lsa, qo’shimcha bosim qanday bo’ladi? Suyuqlik sirti qavariq bo’lsa-chi? 8. Suyuqlik kapillyar bo’ylab qachon yuqoriga ko’tariladi? Qachon pasayadi? 9.Kapillyar naycha deb qanday naychaga aytiladi? 10. Kapillyarlik hodisasi deb qanday hodisaga aytiladi? 11. Kapillyardagi suyuqlik sathining ko’tarilishi balandligi nimaga teng suyuqlik sathining ko’tarilishi balandligi kapillyar radiusiga qanday bog’liq? 13. Kapillyarlikning o’simliklarning o’sishidagi ahamiyati qanday? 14. Kapillyarlikka uchta misol keltiring.

Похожие

Suyuqliklar

Bosim o’lchash asboblari

Egri bruslаr хisоbi

Tinch turgan suyuqlikdagi bosimning xossalari

Suyuqliklarning asosiy xossalari