Fizikadan masalalar yechish - Физика - Рефераты

Fizikadan masalalar yechish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63.5 KB

Fizikadan masalalar yechish Reja: 1. O'qitishda fizik masalalarning ahamiyati 2. Masalalarni sinflarga bo'lish 3. Sifat masalalar 4. Hisoblash (miqdoriy) masalalar 5. Grafik masalalar, eksperimental masalalar

Umumiy o'rta ta'lim standarti UO'T nihoyasida o'quvchilar egallashi lozim bo'lgan bilim, ko'nikma va malakalarining minemal darajasini belgilab beradi. Har bir sinf yakunida o'quvchilar egallashi lozim bo'lgan bilim, ko'nikma va malakalar ta'lim predmetlari bo'yicha ishlab chiqilgan o'quv dasturlarida o'z aksini topgan. Shuning uchun o'quvchilar fizika asoslariga oid quyidagi bilim, ko'nikma va malakalarni egallashi ko'rsatib o'tilgan, ya'ni fizikadan masalalarni mustaqil ishlash, fizik hodisalarni kuzatish va ularni tushuntirabilish, ko'nikmalarni shakllantirish kerak. O'quvchilarni fizikadan masalalar yechishga yo'naltirishni biz fizika fanining 6-sinf 1-soatidan boshlashimiz kerak. Har bir mavzuni o'rganishda masalalar yechishni ham to'g'ri rejalashtirsh lozim. Masalalar tanlangan metodikaga mos keladigan aniq sistemani tashkil etish va o'qitishning ma'lum maqsadga javob berishi kerak. Masalalar tanlashga ko'rsatilgan didaktik talabdan tashqari har bir masalani tanlashda o'qituvchi mo'ljallagan maqsadni amalga oshirish ahamiyatga ega. Masalalar yechishni analitik va sintetik metodlari mavjud. Masalalar yechishning analitik metodi murakkab masalani bir qator oddiy (analiz) masalalarga ajratishdan iborat bo'lib, shu bilan birga masalani yechish masalada qo'yilgan savolga bevosita javob beradigan qonuniyatni tanishdan boshlanadi. Natijaviy hisoblash formulasi xususiy qonuniyatlarni sintez qilish orqali hosil qilanadi. Bu metodga quyidagi masalanai misol keltiramiz. Massasi 280 kg bo'lgan lift shaxtaga tekis tezlanuvchan harakatlanib tushadi. U birinchi 10 s ichida 35 m yo'lni bosib o'tadi. Kabina osilgan qanot (ip) ning tarangligini toping? Masalada gap ketayotgan hodisani taxlil qilamiz. Kabina qandaydir a tezlanish bilan pastga tushadi. Kabinaga qanotning cho'zilish kuchi, ya'ni F el.kuchi (F el) va og'irlik kuchi (F og')ta'sir qiladi. Shu kuchlar kabinaga tezlanish beradi.

> Fel+Fog'q ma, bunda >F elqma-Fog' (1) da vektor ko'rishida skalyar shaklga o'tish uchun sanoq sistemasini tanlaymiz. U holda Felq-ma-(-Fog')qFog'-ma (2) Endi kabina tezlashishini aniqlash masalasi paydo bo'ladi. Uni ko'chishini bilgan holda aniqlaymiz. Sqat2/2 yoki aq2s/t2 yoki Fog'qmg Natijalarni topilgan qiymatlarini (2) ga qo'yiladi (sintez qilinadi:) Felqmg-m·2s/t2 yoki Felqm(g-2s/t2)q280 kg(9,8 m/c2-2·40 F 100)q ≈2520 N Sintetik metodda masalani yechish topilishi kerak bo'lgan kattalikdan boshlanmasdan, masala shartidan bevosita topilishi mumkin bo'lgan kattaliklardan boshlanadi. Oxirgi formulaga izlanayotgan kattalik kirmaguncha, masalani yechish asta sekin tarmoqlanib boradi. Yuqoridagi masalani shu usulda yechish uchun lift tezlanishini hisoblashdan boshlanadi, shundan keyin esa unga tezlanish beradigan kuchlar hisoblanadi. Bu kuchlar kanatning taranglik kuchidan va liftning og'irlik kuchidan iborat bo'ladi. Shundan keyin kanatning taranglik kuchi uchun ifoda hosil qilanida va unga hamma oraliqda topilgan kattaliklar qo'yiladi. Didaktik maqsadlarga ko'ra masalalarni turli sinflarga ajratish mumkin. 1. Sodda masalalar 2. Qiyinroq masalalar 3. Masala shartida, darslikda va darsda ko'rib chiqilgan masalaldarda tavsiflanganga nisbatan kamroq tanish bo'lgan holat tavsiflangan masalalar Masalan: Agar darsda yoki darslikda gorizontal yo'nalish bo'yicha jismlar sitemasini harakati ko'rib chiqilgan bo'lsa, u holda shunga o'xshash, ammo vertikal yo'nalish bo'yicha jismlar sistemasining harakatiga tegishla masala taklif qilinishi mumkin. 4.O'quvchilar yangi bilimlar olishi uchun foydalanishi mumkin bo'lgan masalalar. Bunda o'quvchilar muammoli vaziyat sharoitida bo'lib qoladilar.

Maxsus masalalar gruppasiga, ijodiy masalalar deb ataluvchi masalalar kiradi. Bu masalalarni ikita asosiy ko'rinishga bo'linadi: «nima uchun» degan savolga javob berishni talab etadigan «tadqiqot» va «qanday bajarish mumkin» degan savolga javob beradigan. Sifat masalalariga, ularni yechish uchun hisoblashlar talab etilmaydi, unday masalalarni afzallik tomonlari ko'ppdir. Masalan: Suyuqlikning zichligi kubning zichligidan 5 marta katta bo'lgan suyuqlikda suzayotgan kubni chizishni taklif etish mumkin. Hisoblash masalalariga eng sodda, mashq masalalari kiradi. Masalan: Dinamikaning ikkinchi qonunini o'rganishda kuch va massa bo'yicha tezlanishni yoki jism massasi va tezlanishi bo'yicha kuchni topishga bag'ishlangan 1 ta, 2 ta masalani ishlatish mumkin. Grafik masalalarning ahamiyati ikki holatda aniqlanadi. 1. Fizik hodisalarni o'rganishda ko'pincha bizni o'rab olgan tabiat va texnikada sodir bo'ladigan jarayonlarni harakterlaydi. 2. Grafik masalalar va mashqlar fizik qonuniyatlarni o'zlashtirishga yordam beradi. Grafik masalalarga masala shartida keltirilgan grafiklarni taxlil qilish bilan masalani yechish uchun kerakli ma'lumotlar olinadigan masalalar kiradi. Eksperimental masalalarni yechish uchun kerakli ma'lumotlarni bevosita o'qituvchi demonstrasion stolidagi tajribadan yoki o'quvchilarning o'zlari bajaradigan fizik o'lchashdan oladilar. Masalan, quyidagicha masala beriladi. Ballistik to'ppochadan o'q otilib chiqadi. To'pponcha prujinasini bikrligi kq100 NG'm. O'qning otilib chiqish tezligi aniqlansin. Masalani yechish quyidagicha bo'ladi. Energiyaning saqlanish qonuniga ko'ra, ular mv2G'2qkx2G'2 ifodani yoziladi, keyin kerakli o'lchashlarni bajarib, to'g'riligini tajribada ham tekshirmasa ham bo'ladi.

Замонавий Физика дарси Маълумки инсоннинг ҳар томонлама камол топишида мактабнинг роли каттадир. Ижтимоий хаётимиздаги улкан ўзгаришлар мактабимиз ишини қайта кўриб чиқиш ҳамда таълим -тарбия ишларини давир талабига мувофиқ ҳолда ташкил этиш заруриятини кўрсатди. Ўқитиш сифати ва самарадорлигини тубдан яхшилаш, уни ҳаёт билан узвий боғлаб олиб бориш,ўқувчиларни ижтимоий фойдали меҳнатга тайёрлаш, ўқитиш жараёнида миллий қадрятларимизни қайта тиклаш йўли билан ўқувчиларнинг ватанпарварлик рухида тарбиялаш, тарихимиз ва миллий урф одатимизни ўргатиш йўли билан уларга ахлоқий тарбия элементларини сингдириб бориш замонавий мактабнинг асосий вазифасидир. Бинобарин,замонавий мактаблар юзага келар экан, унда олиб борилаётган дарслар ҳам замонавий бўлиши керак. Ўрганилаётган материалнинг физик маъносини тўла очиб берган, бу қонун –қоидаларнинг ҳаётий аҳамиятини ёритиб берган, барча ўқувчиларнинг қобилиятини оширишга ва ижодий фаолиятини шакиллантиришга қаратилган дарс замонавий дарс бўла олади. ЗАМОНАВИЙ ФИЗИКА ДАРСИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР. Ҳар бир дарсда назария билан практиканинг узвий боғланиши намаён бўлиши керак. Яъни материални урганишда аввал унинг назарий томонини гапириб сўнгра уни назарий томонини очиб бериши керак. 1.Дарс ўтиш вақтида техника воситаларидан, техник моделлардан,ЭҲМдан кенг фойдаланиш керак. Бу эса ўқувчилар билимини мустахкамлашга, ўрганилаётган қонун-қоидаларни ҳаётий аҳамиятини тушуниб етишга ёрдам беради.

2.Ўқувчиларнинг билимини баҳолаш ва мустахкамлаш мақсадида тест синовларидан рейтинг ва диагностик тахлил усулларидан фойдаланиш ҳамда семенар, зачёт дарсларини ўтказиб туриш мақсадга мувофиқдир. 3.Ҳар бир дарсда ўқувчиларга тарбиявий элементларни сингдириб бориш замонавий физика дарсининг муҳим вазифаларидандир. Замонавий физика дарсининг ўзига хос хусусиятларидан бири назария билан практиканинг узвий боғлаб бориш билан ўқувчиларнинг ижодий қобилятини шакллантиришдир. Кўп ҳолларда дарслар шундай уюштириш мумкин: аввал янги ўрганилаётган физик қонунга оид тажрибалар намойиш қилинади, сўнгра бу тажрибаларнинг натижаси ўқувчилар билан биргаликда анализ қилиниб унинг назарияси очиб берилади. Янги материални ўрганишдаги бундай кетма- кетлик ўқувчиларнинг назарий билимларини мустаҳкамлаш билан бир қаторда ижодий қобилятларини шаклланишига, фикрлаш доирасини кенгайтиришга ёрдам беради. Замонавий физик дарснинг самарадорлиги аввало Фан кабинетининг жиҳозланганлигига, дарсда қўлланиладиган кўрсатмали қуролларнинг турли- туманлилига боғлиқ. Бу вазифани ижобий ҳал этиш мақсадида мактабимизда «ёш техниклар» тўгараги ташкил этилган. 18 йилдан бери фаолият кўрсатиб келаётган бу тўгарак ишининг мақсади физика кабинетидаги ўқув асбобларини таъмирлаш, дарс машғулотлари учун кўрсатмали ясаш, ҳамда ўқувчиларга электротехника, радиотехника ва киномеханика хақида бошланғич маълумот бериб боришдир. Мактаб шароитини ҳисобга олган ҳолда ҳар йили тўгаракка 12- 14 ўқувчи қабул қилинади. Мактабимизда ташкил этилган «Ёш техниклар» тўгарагининг машғулотлари уч йилга мўлжалланган. «Ёш техниклар»тўгарагининг биринчи йилги номи «Ёш электротехниклар» тўгараги деб аталади. Унинг мақсади электротехника асослари ҳақида назарий билим бериш, сода электромонтаж ишларини бажариш, турли хил электр ўлчов асбобларидан фойдаланишни ўрганиш, физика кабинети учун кўрсатмали қуроллар ясашдан иборат.

Иккинчи йили тўгарак машғулотларида ўқувчилар радиотехника асослари ўрганадилар. Шунинг учун у «Ёш радиохаваскорлар» тўгараги деб аталади. Тўгаракнинг учунчи йил машғулотлари юқори синф ўқувчилар учун мўлжалланган бўлиб, киномеханика асосларини ўз ичига олади. Мисол тариқасида «Ёш техниклар» тўгараги аъзолари томонидан ихтиро қилинган «Прижинали маятник» асбоблари тузилиши ва ишлаш принципи, ҳамда унинг физика дарсларида қўлланилиши ҳақида маълумот берамиз. ПУРИЖИНАЛИ МАЯТНИК Керакли материаллар: Тахта устун 20х20х600 мм, тахта асос 100х200 мм, бикирлиги 30- 40 м Н бўлган пурижина, 50г массали икки дона юкча, электромагнит ғалтак, темир стержин, металл пластинка 10х50мм, улаш симлар. Асбобни ясаш тартиби: Тахта устун 1 пластмасса асос 2 га ўрнатилади. Тахта устунга эса ғалтак 3, биринчи контак 4, демфер 5 ва сурулувчан тутгич 6 ўрнатилади. Тутгичга ўрнатилган пружина 10га эса юкчалар 9, иккинчи контакт 8 ва ферромагнит- темир стержень 7 маҳкамланади. Чизма бўйича электр занжири уланади. (расмга қаранг) увчи Асбобнинг қўлланилиши: “пружинли маятник” асбоби ёрдамида гармоник тебраниш қонунларини тўла ўрганиш мумкин. Уларга:- сўн ва сўнмас механик тебранишлар ҳосил қилиш;  Тебранишлар амплетудаси, даври ва частотасини аниқлаш;  Пружинали маятник формуласига асосан тебранишлар даврини пружинанинг бикрлиги ва унга осилган юкнинг массасига боғлиқ эканлигини кўрсатиш; R m T 2 (1)

 Резананс ҳодисаси ва автотебранишлар системасини ўрганиш;  Лаборатория ва практекум ишларини ўтказиш каби ишлар мисол бўлади. ХУЛОСА Шундай қилиб мавжуд шароитлардан тўғри фойдаланган холда замон талабига мос келувчи физика дарсларини ташкил этиш ва шу йўл билан ўқувчиларнинг ижодий қобилиятларини шакиллантириб бориш хозирги даврнинг муҳим талабларидан биридир. Бунинг сабаби шундаки,ҳозирги даврда жамиятга фақат билимли ёшлар эмас,балки олган билимларини ҳаётда қўллай оладиган, ҳаётий муаммоларни тўғри ҳал эта оладиган, замонавий техникани идрок эта оладиган ижодкор ёшлар зарур. Физикадан ноанъанавий дарс. Дарс мавзуси : ” Ўзгармас ток қонунлари”(такрорлаш) Дарс мақсади: Ўқувчиларни мустақил равишда эркин фикрлашларини ривожлантириш.Мустақилликка ўргатиб,илмий-изланишга йўллаш, атроф- мухитга нисбатан онгли муносабат рухида тайёрлаш. Дарс тури: мунозара, изланишлар, эркин-фикирлаш. Дарс методи: Қизиқарли савол-жавоб,мусобақа тажриба. Дарс жихозлари: электир ўлчов асбоблари, ток манбалари. Дарс структураси: 1.Ўқувчиларни илмий жихатдан мунозара юритиш вазиятига киритиш 2.Дарсларни турли усулларда ўтказиш. 3.Уйга вазифа. Дарснинг бориши. Ўқувчилар диққатини бир жойга тўплаш, дарсга қизиқтириш ва амалий фаолиятлариниини ривожлантириш мақсадида бир қанча саволлар берилади.

1. Биз қандай мухитда, қаерда ўтирибмиз? 2Жисимлар нималардан тузилган ? 3.Электр нима ? Заряд деб нимага айтилади ? 4.Электр мони деб нимага айтилади ? 5.Яшин деганда нимани тушунасиз? Бу саволлар ёрдамида болаларнинг фикирлари дарсга й ўналтирилади. Дарсни қизиқарли бўлиши учун синфдаги болаларни икки гурухга ажра тилади.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Umumiy o'rta ta'limning davlat ta'lim standarti va o'quv dasturi. «Ta'lim va taraqqiyot» jurnali. 1999 yil, 4-maxsus son 2. Razumovskiy R.G «O'rta maktabda fizika o'qitish metodikasi» 3. Tulchiniskiy M.YE. «O'rta maktabda sifatga doir masalalar» 4. Reznikov L.I. «Fizika o'qitishda grafik metoddan foydalanish» 5. www.ziyonet.uz

Похожие

Fizikadan test masalalari yechish

Fizikadan masalalar yеchish algoritmlari mеtodikasi

Fizikadan demonstrasiya o'tkazish

Fizika-umumiy ta’lim, akademik litsey hamda kasb - hunar kollejlarining o‘quv predmeti

Aniq masalalar qo’yilishining umumiy asoslari