logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Физика
  4. Elektr toki

Elektr toki

Загружено в:

01.11.2023

Скачано:

0

Размер:

91.8671875 KB
Скачать
Elektr toki Reja: 1. Om va Joul-Lens qonunlarining integral va differensial ifodalari. 2. Berk zanjir uchun Om qonuni. Kirxgof qoidalari. Elektrga yot kuchlar ta’sir etmaydigan zanjirning qismi bir jinsli o’tkazgich deb ataladi ( R 1 , R 2 ) ( 1- rasm ). 1 - rasm. Ikkita bir jinsli qarshilikdan iborat elektr zanjiri Om qonuniga asosan, bir jinsli o’tkazgichdan o’tayotgan tok kuchi kuchlanishga to’g’ri proporsional, o’tkazgich qarshiligiga teskari proporsionaldir.I= U R (1) bu yerda R – o’tkazgichning elektr qarshiligi. Bir jinsli silindrik o’tkazgich (2 - rasm) qarshiligi quyidagicha ifodalanadi: 2 - rasm. Bir jinsli silindrik o’tkazgich R= ρ⋅ℓ S (2) bu yerda ℓ - o’tkazgich uzunligi, S – uning ko’ndalang kesimi yuzasi,  - o’tkazgichning solishtirma elektr qarshiligidir. Misol qilib - tok zichligi – ⃗j va maydon kuchlanganligi yo’nalishiga mos bo’lgan, uzunligi dℓ ga teng silindrik o’tkazgichni olamiz (2-rasm). O’tkazgichning ko’ndalang kesimi yuzasidan oqib o’tuvchi tok kuchi I= jdS ga teng. O’tkazgichning qarshiligini ρ⋅dℓ dS va undagi kuchlanish tushishini U = Ed ℓ deb olsak, bu holda Om qonunini shunday ifodalasak bo’ladi: jdS = Ed ℓdS ρdℓ yoki j= 1 ρ ⋅E Tok zichligi va maydon kuchlanganligi yo’nalishlari bir xil bo’lgani uchun ⃗j= 1 ρ ⃗E = σ⋅ ⃗E (3) bu yerda  - o’tkazgichning solishtirma o’tkazuvchanligi. Bu ifoda Om qonunining differensial ko’rinishi deb ataladi. Tok kuchi qarshilikdan o’tayotganda, uning energiyasi o’tkazgichni qizitishga sarf bo’ladi Q = I⋅U ⋅t= I⋅I⋅R⋅t= I2⋅R⋅t (4) bu ifoda Djoul-Lens qonuni deb ataladi. Agar, tok kuchi vaqt bo’yicha o’zgarsa, u holda t – vaqt ichida ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori quyidagicha hisoblanadi Q=∫ 0 t I2Rdt (5) Elementar hajmda dV = dℓ ⋅dS ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori quyidagicha hisoblanadi: dQ = RI 2dt = ρ dℓ dS (j⋅dS )2⋅dt = ρdℓ ⋅dS ⋅j2dt . dQ = ρ⋅ j2⋅dV ⋅dt (6) bu yerdan birlik xajmdan birlik vaqt ichida ajralib chiqayotgan issiqlik miqdorini topamiz: Q сол .= dQ dV ⋅dt = ρ⋅j2= ρ⋅(σ2⋅E2) Q сол .= σ⋅E 2 (7) Bu ifoda Djoul-Lens qonunining differensial ko’rinishidir. Kirxgof qoidalari Amalda murakkab tarmoqlangan zanjirlar bilan ishlashga to’g’ri keladi. 3 - rasmda shunday tarmoqlangan zanjir tasvirlangan. 3 - rasm. Murakkab elektr zanjirida o’tkazgichlarning tutashish nuqtalar i Bu zanjirda 7 ta zanjir qismlari va beshta A, B, C, D, F tarmoqlanish tugunlari mavjud bo’lib, bu nuqtalarda 3 tagacha o’tkazgichlar (simlar) tutashadi. Zanjirning 7 ta qismlari tarkibida r 1 , r 2 ,…… r 7 qarshiliklar va  1 ,  2 ,........  7 manbalar mavjuddir. Zanjirning barcha qismlarida tok kuchini hisoblashga harakat qilamiz. Tarmoqlanish tugunlaridan 7 - sini olamiz. Bu nuqtada i 3 , i 4 , i 7 toklar oqadigan 3, 4 va 7 zanjirning qismlari tutashadi. 7 - nuqtaga keluvchi i 3 tokning ishorasini musbat, nuqtadan tarqaluvchi i 4 va i 7 toklar ishorasini manfiy, deb hisoblaymiz. Birlik vaqt ichida 7 – tugunga keluvchi zaryadlar miqdori yuqorida keltirilgan toklarning algebraik yig’indisiga tengdir i 3 - i 4 - i 7 . Agarda zanjirda toklar doimiy bo’lsa, natijaviy tok nolga teng bo’ladi, chunki, aks holda kuzatilayotgan nuqta potensiali vaqt bo’yicha o’zgargan bo’lar edi. Bu qoida zanjirning barcha tarmoqlanish nuqtalariga taalluqlidir. Shu sababli, elektr zanjirning tuguniga keluvchi toklarning algebraik yig’indisi tugundan chiquvchi toklarning algebraik yig’indisiga teng bo’ladi va shu nuqtadagi natijaviy tok qiymati nolga teng bo’ladi: ∑ i=1 n ik= 0 (8) Bu ifoda Kirxgofning birinchi qoidasi deb ataladi. Murakkab elektr zanjirning A B C F A yopiq konturini olamiz. Uning alohida qismlariga zanjirning bir qismi uchun Om qonunini qo’llaymiz. U h olda A va B nuqtalar potensiallar farqi uchun quyidagiga ega bo’lamiz: U AB = U A− U B= i1r1− ε1 Zanjirning boshqa qismlariga ham qo’llasak:U B− U C= i2r2− ε2, U C− U F= i3r3− ε3, U F− U A= i4r4− ε4 Bu tengliklarni hadma-had qo’shsak, chap tarafdagi hadlar yig’indisi nolga teng bo’ladi va quyidagi ifodaga ega bo’lamiz: i1r1+ i2r2+ i3r3+ i4r4= ε1+ ε2+ ε3+ ε4 Elektr zanjirning istalgan yopiq konturi uchun shunday munosabat doimo o’rinlidir: ∑ i=1 n Ii⋅Ri= ∑ i=1 n εi (9) Adabiyotlar: 1. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darsligi, Toshkent.: Aloqachi 2013 y. 2. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darslik, Toshkent, “O’quv ta’lim metodikasi” 2015 y. 3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1 4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2 5. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3 6. Савельев И. В. Сборник вопросов и задач по общей физик е . М.: АСТ. Астрель. 2005. С.320. 7. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “ Физика курси” дарслиги, Тошкент, 2010 й. 8. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.496 (1том) 9. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.416 (2том) 10. Трофимова Т.И. Курс физики.М.Высшая щкола 1999.С.543 Интернет сайтлар: 1. www.ziyonet.uz ; 2. www.estudy.uz ; 3. www.fizika.uz ; 4. www.elearning.uz ; 5. www.bilim.uz ; 6. www.edx.uz ; 7. www.my.estudy.uz ; 8. www.conrsera.org.uz ;

Похожие

O‘zgarmas elektr toki
O‘zgaruvchan elektr toki
O‘zgaruvchan elektr toki
O‘zgarmas elektr toki
O‘zgarmas elektr toki qonunlari