Oilada ota sarbon - Философия - Рефераты

Oilada ota sarbon

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44 KB

Oilada ota sarbon Reja: 1. Ota oilada farzandlar ustunidir. 2. Ota mehri ma’naviy kadriyatdir. 3. Injiklik notug‘ri tarbiya okibati. 4. Otaning ijobiy ishlari farzandlar uchun namuna. 5. Farzandning ota-onaga xurmati axloqning mustaqil asosidir. 6. Farzandlilik burchi - ma’naviy ma’suliyatdir. 7. Ota-onaga yaxshi munosabat farzandlar uchun tarbiya maktabi. 8. Yaxshi farzand ota-onaning ikkinchi umridir.

1. O‘zbek oilasida otaning uziga xos urni bor. U oilaning sarbonidir. Otaning oiladagi urnini ulchaydigan toshu-tarozi yuq. Oilada otaning obru-e’tibori qadrlanadi, farzandlar otaga suyanadi, ergashadi, ishonadi, faxrlanadi. Lekin oilada ota-ona qush- xukiz. Ularni et bilan tirnoqday ajratib bulmaydi. Oilalar bir xil emas. Ularni bir qolipga sig‘dirish mumkin emas. Ba’zan otasiz qolgan farzandlarni onalar uzlari ishlab bolalarni boqadi, uzlari tarbiyalaydilar. Birok unday oila farzandlari tarbiyasida qandaydir nuqsonlar uchraydi. "Otalar so‘zi aqlning ko‘zi ": Ota ta’sirida xulqu-odob ,iroda, matonat, fidoiylik, sabr- toqatlilik tarbiyalanadi. Iroda- inson biror ishni qilish uchun o‘zida kuch, ishonch topa bilishi ,g‘ayrat bilan ishga kirisha bilishidir. Sabr-bardoshlilik -shoshma-shosharlikka yo‘l quymaslikdir. "Ko‘z qurqoq-qul botir". ...fakat otalargina bolalarini hayotdagi barcha og‘irliklarni akl-idrok, sabr-chidam, g‘ayrat va iroda bilan yengib utishga urgata oladi. Ota irodasi farzandlarni qiyinchilik, mushkul ishlar oldida ikkilanmaslikka, uni yengib utishga o‘rgatadi. Yaxshi farzandlar otaning izidan boradi "Ot urnini toy bosar", do‘stlari, qadrdonlarini xurmat kiladi, ukalarini tarbiyalaydi, qaridosh-urug‘lariga mehr- okibatli bo‘ladi. Bular ota mexri va umid bilan qalbiga ekkan ma’naviyat urug‘ining yangi mevalaridir. Ota qoldirgan yaxshi nomni farzandlari axloqi va odobi, halol mexnati, el urtasidagi xurmati, obru-e’tibori bilan ulug‘laydilar, ruhini shod kiladilar. "Odam ulganidan keyin ham uning foydasiga yozilib turadigan amallar bor, deyiladi hadislarda. Bulardan biri komil farzanddir". Turkiston zaminida X1P-X1U asrlarda boy, badavlat kishilar bulganligini bilmaydilar. Ularning nomlari tarix saxifalaridan urin olmagan, butunlay unutib yuborilgan. Lekin A.Temur, Bobur, Naqshband, Ulug‘bek va h. buyuk siymolarni, ma’naviyat sarchashmalari, avliyolar va x. xurmat bilan tilga olinadilar, otalarini ulug‘laydilar. Insonlarning ikkinchi umri shudir. Yaxshi farzand tarbiyalagan otalar uzlariga mangu xaykal quygan buladilar. Otalar uchun farzandning baxtu-roxatini kurishdan ortiqroq orzu bulmaydi. Farzandlar ham yoshligida ona og‘ushida, ulg‘aygach ota -ona bilan maslaxat kilishga urinadilar. Otalar qattiqkullik, tug‘ri suz bilan farzandlarida dovyuraklik, mardlik singari fazilatlarni ham shakllantiradilar "Ota rozi- xudo rozi". Bular kur-kurona talabning belgisi emas, balki hayotning maqsadi va mohiyatini anglash asosida kalbiga singgan

ma’naviyatdir, milliy axloqiy fazilatdir, qadriyatdir. Bular boshkalar bilan taqqoslanganda bilinadi. Serfarzand oilaga Moskvalik mexmon: " Meni"-dedi u, "bir nevaram bor, unga 4 kishi qaraymiz. Shunday injiqki, bironta gapingizni quloqqa olmaydi, bizga uz suzini utkazishga xarakat kiladi".Bu injiqlik bolaning tug‘ma xususiyati emas, balki oiladagi notug‘ri tarbiya okibatidir. Farzand tarbiyalashda talabchan bulish kerak. Oilada onaning mexri, otaning talabchanligi mushtarak bulishi lozim. Aksincha, tarbiya buziladi, oilaviy ixtiloflarga sabab buladi. Xech bir ota bolalariga yomonlikni ravo kurmaydi. Amaldor, kuproq maosh oladigan ayol uz erini mensimay quyishi, bolalari oldida uni kamsitishi ham milliy kadriyatlarimizga mos kelmaydi. Bunday xollar farzandlar tarbiyasiga salbiy ta’sir etadi. Barcha davrlarda bolalar tarbiyasida otaning mavqei baland bulgan. RASUL XAMZATOV: " Men kup kitoblar ukqiganman, ammo eng yaxshi kitob ota donishmandligidir". Otalik tuyg‘usi - inson qalbidagi iymonlilikning namoyon bulishidir. Farzand kurysh oson, lekin unga xaqiqiy ota, manaviy rahnamo bulish xammaning kulidan kelavermaydi. Farzandni dunyoga keltirish otalik, erkaklik burchining fakat bir tomonidir. Uning eng asosiy vazifasi esa farzandini yaxshi tarbiyalab, jamiyatda uzining munosib urnini egallashini ta’minlashdir. Farzandlarga otaning pand -nasixatlari emas, balki qilgan ishlari, yurish - turishlari xam ibratlidir... Otalik mexri inson qoniga , tomiriga, xujayrasiga singib ketgan ma’naviy qadriyatdir. Shariat xukmlarida: • Er o‘z xotinini avaylab, tug‘rilik va zulm o‘tkazmay tarbiyalashi; • Er uz xotini uchun aloxida bir uyni ajratib berishi; • Xotinini urtacha taom bilan ta’minlashi; • Farzandlarini kerakli darajada tarbiya kilishi; • Xotinga mexrini chin ko‘ngildan berishi; • Xotini, qizlariga xar doimo e’tibor, yordam berishi; • Uy-ruzg‘or ishlarida xotini bilan maslaxatlashishi;

• Xotinning qarindoshlariga yaqindan yordam va xurmat kursatish; • Xotini qiz tug‘sa baraka... .suyunish... .va x. Otaning yana bir muxim burchi - farzandlarini mexr- muxabbat bilan tarbiyalashidir. Xayotda qiz otaning, ota qizning tayanchidir. Hadisda " kimki uchta kiz farzandni ustirib tarbiyalab, voyaga yetkazib, munosib joyga uzatsa, uning mukofoti jannatdir". Otaning uz umr yo‘ldoshiga bulgan adolati, munosabati, mexr muxabbati, raxm-shafqati xam farzandlariga tarbiyasi uchun katta axamiyatga ega. Farzandlar adolat nimaligini otaning onaga nisbatan munosabatidan biladilar. Erkak kup ishlarda uz ayoliga kumaklashishi, oila uchun bulgan xarajatlarda quli ochiq, saxiy bulishi xam katta tarbiyaviy axamiyatga ega. Oila boshlig‘i bulgan erkak oila extiyojlarini, g‘am- tashvishlarini uylashi, uz umr yuldoshiga nisbatan bulgan ishonchi, xurmati farzandlari ma’naviyatida chukur iz qoldiradi. Bundan bolalar otani kuproq xurmat qilishga urinadilar. Farzandni sevish - uning onasini xurmat qilishdan, uy ishlarida unga yordamlashishdan boshlanmog‘i darkor. Bunday mexr- muruvvat farzand tug‘ilgandan boshlab emas ,balki u ona qornida bulgan davridanoq boshlanishi kerak. Ruxshunoslar - xomiladagi bola uz extiyojlarini ona tili orqali aytadi. Xomilador ayol ba’zi narsalarni iste’mol qilgisi keladi. Bular onaning uzi uchun emas, balki qalbida unib usayotgan farzand uchun kerak. Farzand dunyoga kelib, kuzini ochgandan keyin, uning tasavvurlari shakllanishida otaning,boshqalarning otaga bulgan munosabati katta axamiyatga egadir. Farzandlik burchining ma’naviy asoslari.. 1.Ota-onani xurmat qilish, ularga mexr- muruvvatli, raxm-shavqatli bo‘lish insonga xos ma’naviyatning muxim tarmog‘idir. KONFUTSIY: " Axloqning birinchi asosi farzandlarning ota-onaga xurmatidir" -degan. Bu bir millatga emas, balki butun insoniyatga xos bulgan xususiyatdir. KONFUTSIY: " Ota-onaga xizmat qil, ularning kungliga qara, ular biror ishingdan norozi bulayotganini sezsang , xurmatini yana yuqori kutar , irodasiga qarshi bulma, charchasang xam ularni xafa qilma!" Tirik jonzot uz bolasiga mexribon buladi... Qush, xayvon oyoqqa turib olgach , uz yulidan

yuraveradi. Insondagi farzandlik burchi tuyg‘usi oddiy munosabat emas, balki mexrga asoslangan, xayotiy maqsad darajasiga kutarilgan ma’naviy masaladir. Bu ma’naviy ma’suliyat insonning jamiyatda muayan maqsadlar asosida birlashtiruvchi qudratli asosdir. Farzandlik burchi va ma’suliyat masalasi milliy va diniy an’analarda, davlat tomonidan kabul kilingan qonunlarda xam uz ifodasini topgan. Uzini xalq oldidi burchli, ma’suliyatli deb, ota-onasini unutgan shaxsni ma’naviyatli inson deb bulmaydi. Umuman inson zotida Vatanga, jamiyatga, xalqiga xurmat, ota-onaga xurmatdan boshlanadi. Qarigan ota-onani xurmat kilish, xolidan xabar olib turish , guzal milliy, diniy an’anamizdir... Islomda. ota-onani rozi kilish, Olloxni rozi kilish belgisi bilan tenglashtiriladi. Ayrim farzandlar qarigan ota-onasini yelkasida kutarib, xaj safariga olib borgani ma’lum. Inson shunday buyuk fidoiylik kilganda xam ota-ona oldidagi farzandlik burchini tuliq uzib bulmaydi. Ota-ona dunyodan kuz yumayotganida bizdan rozi bulganini aytadi. Lekin biz xama vakt xam ota-ona oldidagi burchimizni tuliq bajara olmaganimizdan afsuslanamiz. Muxammad ibn Muxammad al - Jomiy... farzanlar ota-onasi oldida 80 ta qarzi bulib, ulardan 40 tasi tiriklik chog‘ida, 40 tasi vafotidan keyin bajariladi. Tirikliqsagi 10 tasi tanga, 10 tasi tilga, 10 tasi dilga, 10 tasi molga ta’luqlidir. Tanga ta’luqlisi - ota-onaga sitqidildan xizmat kilish. Dilga ta’luqlisi - ularga raxm shafkat bilan qarash. Tilga ta’luqlisi - ularga muloyimlik bilan karash. Farzand uziga kiyim kechak olishdan oldin, ota-onasiga olishi kerak. Ota- ona vafotidan keyin...Yoshlarni ota-onaga nisbatan axloq odob doirasida muomala kilishga o‘rgatish milliy tariyaning eng asosiy tomonidan biri bulgan. Muxammad jomiy: "Farzandning ota-ona oldidagi masalasini quyidagicha: 1) odoblari shundaki, farzand ota-ona nima desa diqqat bilan qulok soladi. 2) ularning oldiga nimaniki buyursalar va buyurgan narsalar gunoxdir 3) jinoyat bulmasa jonu dil bilan bajaradi. 4) ular utirgan joylaridan tursalar, ular xam irg‘ib turadi. 5) chaqirsalar labbay deb javob beradi, ularni xursand kilishadi.

6) doimo orzumand buladi , ularni oldida 7) ta’zim bilan turadi 8) qilgan ishlarini minnat kilmaydi 9) ota-onaning qilgan ishlaridan achchiqlanib, ularga xumrayib qaramaydi 10) ruxsatsiz safarga ketmaydi ". Ota-onani xurmat kilash xayot qonuni ekan. Otani qadrini ota bilgan, onalik qadrini ona bulganlar yaxshi biladi. Ota-onaga bulgan yaxshi munosabat farzandlar uchun xam katta tarbiya maktabidir. Boshni fido kilgil ota boshig‘a, Jismni qil sadko ano qoshig‘a, Tun kuninga aylagil nurbosh Birisin oy ayla, birisin quyosh. ( A.Navoiy). Tug‘ri, xayotda xamma ota-ona birxil emas... Farzandlarchi? Bolalar uyiga tashlab ketilgan gudak doim onasini kutadi... Kechirimlilik tuyg‘usi ota-onalarga xos. Ular farzandning og‘ir gunoxlarini xam kechiradi. Shunday kechirimlilik tuyg‘usi farzandlarda xam bulishi kerak. Jamiyatni uylab ota-onani unutish xam Sharq, o‘zbek ma’naviyatiga to‘g‘ri kelmaydi. Farzandlik burchi va ma’suliyatining ma’naviy asoslangan ko‘rinishlari quyidagilar 1) xar qanday sharoitda ota-onadan xabardor bo‘lish. 2) keksalik shunday davrki, bir og‘iz yomon so‘z kishining belini bukadi. 3) mexnatsevar bo‘lish, xalollik, iymonlilik, insoflilik, mexr- muxabbatlilik, insonparvarlik, oilparvarlik, elda obro‘ orttirish xam farzandning ota-ona oldidagi burchidir. Ota-onaga xurmat keltiradi. 4) Yaxshi farzand ota-onaning ikkinchi umridir. 5) Ota-ona keksayadi, farzandlar oila quradi, lekin farzand ota- onaga doimo 6) Ba’zi ota-onalarni gapi o‘rinsiz, malol keladi. Lekin, ularning barcha maslaxatlariga e’tiroz bildirmay kuloq solgan ma’qul. 7) Xaar bir oilaning an’analari bir yaxshi oilaviy an’analar

avloddan avlodga o‘tadi. 8) Aka-ukalar, opa-singillarning axil, bamaslaxat ish qilish, qarindosh-urug‘lar bilan inoq, xamjixat bo‘lish, ota-onalar orzusidir. Ota-ona bir farzandini emas, balki barchasining baxtini, tinchligini o‘ylaydi. Shu sababli xam ota-onalar ko‘zi ochiq vaqtida bolalari o‘rtasidagi munosabatlarni mustaxkamlash, qarindosh-urug‘lar bilan xam aloqani yaxshilashga xarakat qilishadi. 9) Farzandlarning ota-onani rozi qiladigan axloqiy fazilatlardan biri- samimiylik va to‘g‘rilikdir. Ba’zan to‘g‘ri so‘zlikni andishasizlik deb tushuniladi. Andishasizlik to‘g‘rilik va samimiylikning teskarisidir...samimiylik - oqko‘ngillikdir. Birovga yaxshilik qilib uni minnat qilmaslikdir. To‘g‘rilik - xalollikdir. 10) Farzandlar ota-ona xayotdan ko‘z yumganidan keyin xam xurmatini o‘rniga 11) Ota-ona oldidagi burch va ma’suliyat bir daqiqa xam inson xotirasidan chiqmasligi lozim.

Похожие

Oilada ota sarbon

Ota - ona ibrati - farzanddir ziynati

Ota - ona ibrati - farzanddir ziynati

Sog`lom avlod - jamiyat taraqiyotining hal kiluvchi omili

Sog`lom avlod - jamiyat taraqiyotining hal kiluvchi omili