Трансформаторларнинг кучланишини ростлаш - Энергетика - Рефераты

Трансформаторларнинг кучланишини ростлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47.95703125 KB

Трансформаторларнинг кучланишини ростлаш Режа: 1. Трансформаторларнинг кучланишини ростлаш 2. Трансформаторларнинг кучланишини юкламадан ажратиб ростлаш 3. Трансформаторларнинг кучланишини юкламадан ажратмасдан ростлаш 4. Трансформаторларнинг фойдали иш коэффициенти 5. Трансформаторларни параллел ишга улаш

Трансформаторларнинг кучланишини ростлаш Трансформаторлардаги ва узатиш тармоқларидаги кучланишни пасайиши хисобига трансформаторларнинг иккиламчи кучланишлари тебраниши мумкин, шунинг учун трансформаторларнинг кучланишини ростлаш зарурияти вуждга келади. Трансформаторларнинг кучланишини чулғамларини ишга уланган ўрамлар сонини ёки трансформациялаш коэф- фициентларини ўзгартириб ростлаш мумкин. Бунинг учун трансформаторларнинг чулғамлари бир нечта шохобчали конструкцияда тайёрланади ва кучланишни ростлаш учун бу шохобчалар махсус ростлагич қурилмаси ёрдамида ҳар хил схемада уланиши мумкин. Трансформаторларнинг шохобчаларини уланиш схемасини трансформаторни исте o молчидан ажратиб ёки ажратмасдан я o ни юклама остида ўзгартириш мумкин. Биринчи усулда кучланишни ростлаш қурилмаси анча содда ва арзон бўлади, лекин истеъмолчилар вақтинча электр энергияси манбаидан ажратилади. Шунинг учун бу усул асосан узатиш тармоқларидаги пасайтирувчи трансформаторларнинг кучланишларини мувозанатлаштириш ва юкламаларни сезонга боғлиқ равишда ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда кучланишни ўзгартириш мақсадида қўлланилади. Юклама остида кучланишни ўзгартириш қурилмаси анча мураккаб ва қиммат туради, шунинг учун бу усул катта қувватли трансформаторлардаги кучланишни ростлаш мақсадида фойдаланилади. Трансформаторни кучланишини юкламадан ажратиб ростлаш Бу усул ёрдамида кичик ва ўрта қувватли куч трансформаторларининг кучланишини номинал кучланишига нисбатан ± 5% га ёки катта қувватли куч трансформаторларида ± 2.5% ва ± 5% ростлаш қурилмалари қўлланилади. Биринчи ҳолда кучланишни ростлаш жараёни учта поғонада, иккинчи ҳолда бешта поғонада бажарилади.

Чулғамлардаги ростлаш шохобчалари қайси томонда ростлаш жараёни бажарилаетган бўлса ўша чулғамда ҳосил қилинади. Ростлаш жараёнида трансформаторнинг ростлагич чулғамларида магнит майдон Ф п жуда оз ўзгаради. Чулғамнинг баландлиги бўйича ўртада кучланишни ўзгартирувчи ғалтакларни ўрнатилганда чулғамнинг ток оқаётган қисмлари тўсинларга нисбатан симметрик жойлашади. Акс ҳолда чулғамнинг сочилиш магнит оқими кўпаяди ва қисқа туташув режимларида чулғамларга таъсир этадиган кучлар тез ортиб кетиши мумкин. Кучланишни ростлаш схемаларини танлашда чулғамнинг турига, қувватига эoтибор берилади. Кўп қатламли цилиндрик чулғамларда кучланишни ростлаш мақсадида 16, а-расм схема қўлланиши мумкин, 16,б- расмдаги схемани фаза чулғами ҳар хил томонга ўралган иккита қисмдан иборат бўлган трансформаторларда қўллаш мумкин. Юқоридаги расмда келтирилган схемалар қўлланганда учала фазалар учун битта ростлагич ишлатилади. Ростлагичлар бакнинг ичида жойлаштирилиб, ўқи бакнинг ташқарисига чиқарилади. Трансформаторларнинг кучланишини юкламадан ажратмасдан ростлаш Бу усул асосан истеoмолчиларни электр энергияси билан узлуксиз таъминлаш мақсадида қўлланилади. Хозирги пайтда ишлаб чиқарилаётган трансформаторлар чулғамларини истеoмолчидан ажратмаган ҳолда16-расм. Трансформаторларда кучланишни ростловчи чулғамларнинг схемаси

кучланишини 6  10% га ростлашга ҳисобланган. Ростлагичнинг ҳар бир босқичида кучланиш 1,25%  1,67% га ўзгаради. Ростлаш жараёнини оралиқ ҳолатида чулғамнинг кучланишни ростлаш жараёнида иштрок этаётган шохобчалари қисқа туташув режимида бўлади, у ҳолда қисқа туташув токини камайтириш мақсадида ростлаш схемасида токни чегараловчи реактор ёки актив қаршиликлар қўлланилади. Кучланишни ростлаш учун чулғамларнинг ишга уланган шохобчаларини уланиш схемаларини махсус релелар билан бошқариладиган контакторлар системасидан фойдаланилади. Реактор ва ростлагич қурилмаси трансформатор бакининг ичига, контакторлар эса алохида бакка жойлаштирилади. Бу контактлар орасида ҳосил бўладиган электр ёйи таoсирида трансформаторнинг совутгич агенти бўлган трансформатор мойининг таркибини бузилишидан сақлаши мумкин. Трансформаторнинг фойдали иш коэффициенти Трансформаторни қувват исрофлари чулғамларидаги электрик исрофларга ва магнит ўзакдаги магнит исрофларга бўлинади. Чулғамлардаги уюрма токлар ҳисобига ҳосил бўлган қувват исрофлари унча катта бўлмаганлиги сабабли уларни чулғамлардаги электрик исрофларга қўшиб ҳисобланади. Бундан ташқари трансформаторнинг ростловчи чулғамларида ва конструктив элементларида сочилиш магнит оқими ҳисобига уюрма токлар ҳосил бўлади ва қўшимча қувват исрофларини келтириб чиқаради. Қувватнинг бу исрофлари токнинг квадратига пропорционал бўлганлиги сабабли уларни ҳам электрик исрофларга қўшиб ҳисобланади. Қисқа туташув қаршилигининг актив ташкил этувчисини тажрибада аниқланган қиймати, юқоридаги қўшимча исрофларни ҳам ўз ичига олади. Қувватнинг магнит исрофлари юклама ўзгарганда бироз ўзгариши мумкин, шунинг учун давлат стандарти магнит исрофларни салт ишлаш режимининг қуввати Р 0 га тенг деб қабул қилишни тавсия этади. Қувватнинг қўшимча электрик исрофларини трансформаторнинг чулғамларидаги қисқа туташув қуввати Р қ га тенг деб ҳисобланади. Агар трансформаторнинг юкламаси номинал юкламадан фарқ қилса, у ҳолда

юкламанинг I  I н қий-матларидаги электрик исрофларни Kюк 2 Р к га тенг деб қабул қилинади, бу ерда К юк юкланиш коэффициенти дейилиб, қуйидагича аниқланади К юк = I 2 / I 2н. Шундай қилиб, номинал кучланиш остида ишлаётган трансформатордаги қувват исрофларининг йиғиндиси Р  =Р мг +Р эл =Р 0 +К 2 юк Р к (5-22) Истеoмолчига узатилаетган фойдали қувватни Давлат стандарти бўйича қуйидагича ҳисобланади. Р 2 =К юк S н соs  2 (5-23) Бу формулада юклама ўзгарганда иккиламчи кучланишни бир оз ўзгаришини ҳисобга олинмайди. Юқорида айтиб ўтилганларига асосан трансформаторнинг фойдали иш коэффициенти  = P2 P1 =1− P∑ P2+P∑ (5-24) Трансформатордаги ўзгарувчи қувват исрофлар, яoни электр исрофлар ўзгармас, магнит исрофларга тенг бўлганда фойдали иш коэффициенти  энг катта қийматига эришади. Трансформаторларни параллел ишга улаш Пасайтирувчи ва кучайтирувчи подстанцияларда подстанциянинг қувватига асосан иккита ва ундан кўпроқ трансформаторларни параллел ишлашга уланади.

Трансформаторларни параллел ишга улаш мақсади генераторларникига ўхшаш бўлади: а) трансформаторлардаги авария ҳолатлари ва та o мирлаш даврида исте o молчиларни узлуксиз электр энергияси билан та o минлаш; б) юкламалар камайганда трансформаторларнинг сонини камайтириш ҳисобига энергия сарфини камайтиришга, ф.и.к. ларни оширишга ва уларнинг оптимал ишлашларига эришиш. Параллел ишлаётган трансформаторлар учун энг яхши шароитлар яратиш мақсадида параллел ишга уланган трансформаторлар ўртасида юкламани уларнинг номинал қувватларига пропорционал равишда тақсимланишини та o минлаш керак. Подстанциянинг юкламасини трансформаторлар ўртасида бундай тақсимланишини та o минлаш учун қуйидаги шартлар бажарилиши керак: 1. Трансформаторларни чулғамларини уланиш схемалари ва гуруҳлари бир хил бўлиши; 2. Трансформаторларни бирламчи ва иккиламчи номинал кучланишлари тенг бўлишлари, яoни трансформациялаш коэффициентлари тенг бўлиши; 3. Трансформаторларнинг қисқа туташув кучланишлари тенг бўлиши, я o ни қисқа туташув кучланишининг актив ва реактив ташкил этувчилари ўзаро тенг бўлишлари. Агар биринчи иккита шартга риоя қилинса, салт ишлаш режимларида параллел ишлашга уланган трансформаторларнинг ўхшаш фазаларидаги иккиламчи кучланишлари тенг ва фазалари бир хил бўлади. Шунинг учун бундай трансформаторларни иккиламчи чулғамлари манбага уланганда ҳеч қандай қўшимча токлар ҳосил бўлмайди. Акс ҳолда уларнинг салт ишлаш режимларида ҳам мувозанатлаштирувчи токлар ҳосил бўлади. Бу мувозанатлаштирувчи токлар параллел ишлаётган трансформаторларни иккиламчи чулғамлари ҳосил килган берк контур ичида оқиб ўтади ва бирламчи чулғамга трансформацияланади. Мувозанатлаштирувчи токлар

юклама токига қўшилиб, трансформаторлар ўртасида юкламани нотекис тақсимланишига, исрофларни ортишига ва трансформаторларни қизишига олиб келади. Учинчи шартнинг бажарилиши параллел ишлаётган трансформаторлар ўртасида юкламани уларнинг номинал қувватларига нисбатан пропорционал тақсимланишини таъминлайди. Трансформаторларни биринчи марта параллел ишлашга уланаётганда "Фазировка"ни яъни тармоқ билан трансформаторнинг фазаларини мос эканлигини текшириш керак. Трансформаторларнинг чулғамларини уланиш гуруҳларини бир хил бўлиш шарти Фараз қилайлик, чулғамларининг уланиш гуруҳлари Y/  - 11 ва Y/Y-0 бўлган иккита трансформатор паралел ишлашга уланган бўлсин. Уларнинг трансформациялаш коэффициентлари ва қисқа туташув кучланишлари тенг. У ҳолда бу трансформаторларнинг иккиламчи чулғамларидаги электр юритувчи кучлари Е 2  = Е 2  катталик жиҳатдан тенг бўлиб фаза жиҳатдан 30 0 га фарқ қилади (17-расм). Иккиламчи чулғамларнинг берк контурларида электр юритувчи кучларнинг фарқи ҳосил бўлади. Вектор диаграммадан:  E = 2 E 2 sin 15  (6-1) Электр юритувчи кучлар фарқи  E та o сирида мувозанатлаштирувчи ток хосил бўлади. Мувозанатлаштирувчи токлар факат трансформаторларнинг бирламчи ва иккиламчи чулғамларида оқади, токларнинг катталиги шу чулғамларнинг тўла қаршилиги билан я o ни трансформаторларнинг қисқа туташув қаршиликлари билан чегараланади.Iм= ΔЕ Zк1+Zк2 (6-2) Мисол учун, параллел ишлаётган трансформаторларнинг қувватлари тенг бўлиб, Z К1 = Z К II = U К1 = U К II = 0.05 бўлса, у ҳолда мувозанатлаштирувчи токларнинг катталиги расмда кел-тирилган вектор диаграммадан:

Iм= 2Е2sin 15 ∘ 0.05 +0.05 = 0.518 0.05 +0.05 =5.18я o ни бу холда мувозанатлаштирувчи ток номинал токга нисбатан 5.18 марта катта бўлади. Токнинг бундай қиймати қисқа туташув токига тенг бўлади. Шундай қилиб, юқоридагиларга асосан уланиш гуруҳ-лари ҳар-хил бўлган трансфор-маторларни параллел ишлашга улашга рухсат берилмайди. Лекин чулғамларининг боши ва охирларини белгиланишини, ўралиш йўналишини ўзгартириб, уланиш гуруҳлари ҳар-хил бўлган трансформаторларни электр юритувчи кучларини фа-заларини мос бўлишига эришиш мумкин. Буни биз ҳар бир конкрет мисолда кучланишлар вектор диаграммасини қуриш ва уларни таҳлили асосида текширишимиз мумкин.17-расм. Уланиш схемаси ва уланиш гуруҳи бир хил бўлмаган трансформаторларни параллел ишга уланганда ҳосил бўлган мувозанатлаштирувчи токлар

Трансформаторларнинг трансформациялаш коэффициентларини бир хил бўлиши шарти Фараз қилайлик, бирламчи ва иккиламчи кучланишлари тенг бўлмаган Е 2  > Е 2  иккита трансформатор параллел ишлашга уланган бўлсин. Бу трансформаторларнинг чулғамларини уланиш гуруҳлари бир хил ва қисқа туташув кучланишлари тенг бўлсин. Трансформаторларнинг чулғамлари ҳосил қилган берк контурда иккиламчи электр юритувчи кучларнинг фарқи  E ҳосил бўлади ва иккиламчи чулғамлар орқали электр юритувчи кучларнинг фарқига пропорционал бўлган мувозанатлаштирувчи I м токи оқиб ўтади. Бу ҳолда биринчи трансформатор бу токни узатади, иккинчи трансформатор эса уни исте o мол қилади. Чулғамларда мувозанатлаштирувчи токлар таъсирида кучланиш U ни пасайиши ҳосил бўлади ва иккиламчи чулғамларидаги кучланишларни тенглаштиради. Трансформаторларга юклама уланганда юклама токлари I юк1 ва I юк2 ҳосил бўлади. Мувозанатлаштирувчи токлар юклама токларига қўшилиб чулғамлардаги токларнинг катталигини ўзгартиради ва трансформаторларни ҳароратини ортишига олиб келади. Давлат стандарти трансформациялаш коэффициентларининг фарқи 0.5% дан ортиқ бўлмаган трансформаторларни параллел ишлашга улаш мумкинлигини тавсия қилади. Давлат стандарти трансформациялаш коэффициентлари К<3 бўлган трансформаторларнинг трансформациялаш коэффициентларини фарқи 1 фоиздан ортиқ бўлмаган трансформаторларни параллел ишлаш учун улашга рухсат беради. Қисқа туташув кучланишлари бир хил бўлиши шарти Фараз қилайлик, учта параллел ишга уланган трансформатор-ларнинг чулғамларини уланиш гуруҳлари бир хил ва трансформациялаш коэффициентлари тенг бўлиб, қисқа туташув кучланишлари U к%1  U к%2  U к%3 тенг бўлмасин. Трансформаторлардаги кучланишни пасайиши ҳамма трансформаторларда бир хил бўлади.  U = U 20 - U 2 ,  U = zI (6-3)

Трансформаторларнинг чулғамларидан оқиб ўтаётган токлар I 1 + I II + I II = I шунинг учун параллел ишлаётган трансформаторларнинг тўла қувватларининг арифметик йиғиндиси юкламанинг тўла қувватига тенг. S I + S II + S III = S (6-4) Параллел ишга уланган трансформаторлар ўртасида истеъмолчиларнинг тақсимланишини қуйидаги ифода ёрдамида аниқлашимиз мумкин: S 1∗¿= S1Sн1= S Uк%1∑n SнnUk%n ¿ S 2∗¿= S2Sн2 = S Uк%2∑n Sнn Uk%n ¿ S 3∗¿= S3Sн3= S Uк%3∑n Sнn Uk%n ¿ бу ерда : S- исте o молчининг тўла қуввати ; S н п - параллел ишга уланган трансформаторларнинг номинал қувватларининг йиғиндиси ;U k%п - параллел ишга уланган трансформаторларнинг қисқа туташув кучланишларининг йиғиндиси . Юқоридагиларга асосан S I :S II :S III  1 U k%1 : 1 U k%2 : 1 U k%3 я o ни трансформаторларнинг нисбий юкламалари уларнинг қисқа туташув кучланишларига тескари пропорционал бўлади . Агар U К I% =U К II% =U KIII% бўлса , у ҳолда , S I =S II =S III я o ни қисқа туташув кучланишлари тенг бўлса , трансформаторлар ўртасида юклама бир хил тақсимланади ва юклама ортганда трансформаторлар ҳам номинал қувватларига эришади . Қолган ҳолларда қисқа туташув кучланиши катта бўлган трансформаторлар юкни озроқ олиб , қисқа туташув кучланишлари кичик бўлган трансформаторлар эса юкни кўпроқ олади .

Бу ҳолда қисқа туташув кучланиши катта трансформаторларнинг қувватидан тўла фойдаланилмайди. Давлат стандарти бўйича параллел ишлаётган трансформаторларнинг қисқа туташув кучланишларини ўртача арифметик йиғиндисидан қисқа туташув кучланиши  10%дан ортиқ фарқ қилмаган трансформаторларни параллел ишлаш учун улашга рухсат берилади. Шунингдек, параллел ишлаётган трансформаторларнинг қувватларини нисбати 3:1 дан кичик бўлмаслиги керак. Трансформаторларнинг қувватлари ортса уларнинг қисқа туташув кучланишлари ҳам ортади.18-расм. Трансформациялаш коэффициентлари ва уланиш гуруҳлари бир хил бўлган, трансформаторларнинг соддалаштирилган схемаси

Адабиётлар: 1.Вольдек А. И. "Электрические машин Москва Энергия, 1974. 27-32 бетлар 2.Камолов Н. К.Усмонов, Ш. Ю. «Электромеханика» фанидан дарслик 6.10 бетлар 3.Иброхимов У. " Электр машиналари", "Укитувчи", 1982 йил 4.Касаткин В.А. "Электрические машины"," Высша школа", "Киев", 1982 год.

Похожие

Трансформаторларнинг ишлаш конуниятлари ва вектор диаграммалари

Электр юритма координаталарини ростлаш

Электр тармоқларнинг кучланишнинг ростлаш

Трансформаторларнинг салт юриш режими ва вектор диаграммаси.

Трансформаторлар электр машиналарнинг халк хужалигидаги ахамияти