To’g’rilаgichli o’zgаrtkichlаr vа аsbоblаr - Энергетика - Рефераты

To’g’rilаgichli o’zgаrtkichlаr vа аsbоblаr

Загружено в:

22.11.2022

Скачано:

0

Размер:

272.263671875 KB

To’g’rilаgichli o’zgаrtkichlаr vа аsbоblаr Rеjа: 1. To’g’rilаgichlаr to’g’risidа umumiy tushunchаlаr. 2. O’zgаrtkichlаrni ulаnish sxеmаlаri. 3. Tеrmоelеktrik o’zgаrtkichlаr.

1. To’g’rilagichlar to’g’risida umumiy tushunchalar. Magnitoelektrik sistemali asboblar elektr o’lchash asboblariga nisbatan qo’yiladigan ko’pchilik talabga javob bergani uchun ular keng qo’llaniladi. Lekin ularni o’zgaruvchan tok zanjirida ishlatib bo’lmaydi, chunki ularda qo’zg’aluvchan qismining burilish burchagi asbobdan o’tadigan tokning o’rtacha qiymatiga proporsional bo’lib, bir davr mobaynidagi sinusoidal tokning o’rtacha qiymati esa nolga teng. Agar o ’ zgaruvchan kattalik ( kuchlanish yoki tok ) oldin to ’ g ’ rilansa , uni o ’ lchash uchun magnitoelektrik sistemadagi asbobdan foydalanish mumkin bo ’ ladi . To ’ g ’ rilagichli asboblarning ishlash prinsipi mana shunga asoslangan . To ’ g ’ rilagichli asboblar magnitoelektrik sistemadagi mexanizm va to ’ g ’ irlash qurilmasi ( to ’ g ’ rilagich ) dan iborat . To ’ g ’ rilagichlar sifatida bir tomonlama o ’ tkazuvchanlikka ega bo ’ lgan yarim o ’ tkazgichli elementlardan foydalaniladi , ya ’ ni ularda asosan germaniyli va kremniyli diodlar ishlatiladi Yarim o ’ tkazgichli elementlarning to ’ g ’ rilash xususiyati , ulardan o ’ tadigan tokning yo ’ nalishini elektr qarshiligiga bog ’ liq . To’g’rilagichlar to’g’rilash koeffitsienti bilan xarakterlanadi. 2. O’zgatkichlarni ulanish sxemalari. Magnitoelektrik sistemasidagi o’lchash mexanizmini o’zgaruvchan tok zanjirida ishlatish uchun diodli to’g’rilagichlarning asosan ikki xil, ya’ni bitta yarim davrli va ikkita yarim davrli to’g’rilanish bilan ulanish sxemasi qo’llaniladi. Agar magnitoelektrik sistemasidagi asbob quyidagi 10.1 a – rasmda ko’rsatilgandek qilib, o’zgaruvchan tok zanjiriga ulansa, undan tokning faqat birinchi yarim to’lqini o’tadi (10.1 b – rasm ). Teskari tomonga qarab D1 orqali toki o’ta olmaydi, lekin u ikkinchi diod (tarmoq) orqali o’tishi mumkin. To ’ g ’ rilagichli magnitoelektrik asbobning ko ’ rsatishi undan o ’ tadigan tokning o ’ rtacha qiymatiga proporsional bo ’ ladi .

a) b) bu yerda I – o’zgaruvchan tokning ta’sir etuvchi qiymati, Kf = I/ Io’r – sinusoidal tokning o’zgarish koeffitsienti Agar magnitoelektrik o’lchash mexanizmini zanjiriga 10.2 a – rasmda ko’rsatilganidek qilib, ko’prik sxemasi bo’yicha ulangan to’rtta diod tutashtirilsa, undan bir davr mobaynida tokning ikkita yarim to’lqini ham bir yo’nalishda o’tadi va asbobdan o’tayotgan tokning o’rtacha qiymati, ya’ni asbobning sezgirligi ikki marta ortadi 10.2 rasm Bu holda magnitoelektrik asbob ko’rsatkichining og’ishi zanjiridagi tokning amplituda qiymatiga proporsional bo’lib, quyidagicha ifodalanadi:

To’g’rilagichli magnitoelektrik asboblar kichik ya’ni millivoltlardagi va yuqori kuchlanishlarni hamda kichik va yuqori toklarni o’lchashda qo’llaniladi. To’g’rilagichli magnitoelektrik asboblarda ishlatiladigan diodlarning to’g’rilash koeffitsienti [Kt = f (t ○ , U, f)] temperaturaga, qo’yilgan kuchlanishga va chastota o’zgarishidan hosil bo’ladigan xatoliklar shunt qarshiligi, kondensator C , induktivlik g’altagini ulash bilan kompensatsiyalanadi. To’g’rilagichli asboblarning afzalligi: - sezgirligi yuqori; - iste’mol quvvati kam. Ularning kamchiligi: - aniqligi aytarlik yuqori emas; - ko ’ rsatkishi o ’ lchanadigan kattalikning egri chizig ’ i shakliga bog ’ liq . 3. Termoelektrik o ’ zgartkichlar . Termoelektrik o ’ zgartkichlar termopara ( termojuftlik ) va qizdirgichdan iborat bo ’ lib , magnitoelektrik o ’ lchash mexanizmi bilan birgalikda termoelektrik asbobni tashkil etadi . Termoelektrik asboblar ikki xil metalldan tayyorlangan ( simlardan ) termopara va elektr o ’ lchash mexanizmidan iborat bo ’ ladi . Simlarning bir uchi bir – biriga kavsharlanadi , ya ’ ni o ’ lchanayotgan muhitga tegib turgan joyi 1 ( issiq ulanma ), 2.3 uchlari esa ( sovuq ulanma ) elektr o ’ lchash asbobga ulanadi (10.3 a - rasm ). Simlarning kavsharlangan va asbobga ulanadigan uchlari temperaturasi har xil bo ’ lsa , termopara bilan o ’ lchash asbobidan iborat zanjirda elektr yurituvchi kuch hosil bo ’ ladi . Termoparani , termoelektr yurituvchi kuchni o ’ lchashda termoelektrik

o ’ zgartkich va uni o ’ lchash asbobi bilan ulanishining turli usullari qo ’ llaniladi . (10.3 a , b , v – rasm ). 10.3 - rasm . Shunday qilib , termoelektrik asbobning ko ’ rsatishi o ’ lchanayotgan tokning ta ’ sir etuvchi qiymatining kvadratiga to ’ g ’ ri proporsional . α≡ kI 2 bo ’ lib , bu yerda k – o ’ zgarmas koeffitsiyent va u termo o ’ zgartkichning turiga , o ’ lchash mexanizmining parametrlariga bog ’ liq . Termoelektrik asboblarni o ’ zgarmas tok zanjirida ham o ’ zgaruvchan tok zanjirida ham ishlatish mumkin , chunki qizdirgichdan o ’ tuvchi tok issiqligi chastotaga bo ’ gliq bo ’ lmaydi . Termoelektr yurituvchi kuchini oshirish maqsadida bir nechta termoparalar ketma – ket ulanadi (10.3 b) – rasm). Bundan tashqari termoparalarni ko’prikli sxema bo’yicha (10.3 b) – rasm) ulaganda termo EYK ikki marta ortadi. Termoelektrik asboblarning afzalligi shundan iboratki, ularni ham o’zgarmas va chastotasi xattoki 100 MHz gacha bo’lgan o’zgaruvchan tok zanjirlarida ishlatish mumkin. Kamchiligi esa, ularning inertsionligini kattaligi va asbobning ko’rsatishi tashqi muhit temperaturasiga bog’liqligidir.

Nazorat sinov savollari 1. To’g’rilаgich sifаtidа qаndаy elеmеntlаrdаn fоydаlаnilаdi vа ulаr qаndаy xususiyatlаrgа egа? 2. To’g’rilаgichli o’zgаrtkichlаrning qаndаy ulаnish sxеmаlаri mаvjud? 3. To’g’rilаgichli аsbоblаrning xususiyatlаrini tushuntiring? 4. Tеrmоelеktrik o’zgаrtkichlаrning qаndаy turlаrini bilаsiz? 5. Tеrmоelеktrik аsbоblаri qаndаy xususiyatlаrgi egа?

Фойдаланилган адабиётлар 1. Нефедова В.И. «Метрология и радиоизмерения». Учебник. Москва «Высшая школа» 2003. 2. Раннев Г.Г. Методы и средства измерений. Учебник для ВУЗов Издательство стереотип – М.; Издательство центр «Академия» 2004. 6. Ismatullaev P.R., Qodirova Sh.A. “Metrologiya asoslari”, o’quv qo’llanma, (kirillda) Tafakkur nashryoti, (lotinda) “ExtremumPress” nashryoti, 2012. 3. Ismatullaev P.R., Abdullaev A.X. va boshq. Fizikaviy-kimyoviy o’lchashlar. O’quv qo’llanma. Toshkent, 2007. –180b. 4. Ismatullaev P.R., A’zamov A.A. va boshq. Issiqlik texnikasida o’lchashlar. O’quv qo’llanma, Toshkent, 2007. –90b. 5. B.E. Muxamedov. Metrologiya, texnologik parametrlarni o’lchash usullari va asboblari. Toshkent «O’qituvchi» 1991. –320 b. 6. N.R.Yusupbekov, B.E.Muxamedov, Sh.M.G’ulomov. Avtomatika va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish. Darslik, Toshkent, «O’qituvchi» 1997. –353 b.

Похожие

Аvtоmаtlаshtirish sistеmаlаrining elеmеntlаrini tа’mirlаsh

Elеktr uskunаlаrni tа’mirlаsh

O’tа kuchlаnish vа izоlyаtsiyа fаni mаqsаdi vа vаzifаlаri.

Elеktr mоtоrlаrni tа’mirlаsh

Tехnik diаgnоstikа аsоslаri