Ўта ўтказгичлар ва криоутказгичлар. - Энергетика - Рефераты

Ўта ўтказгичлар ва криоутказгичлар.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

41 KB

Ў та ў тказгичлар ва криоутказгичлар. Режа : 1. Ўта ў тказувчанлик ҳакида маълумот. 2. Ўта ў тказувчанлик ка ҳароратнинг роли. 3. Криоутказгичлар .

1. Ў та ўтказувчанлик ҳакида маълумот . Металл ўта совитилиши натижасида унинг солиштирма қ аршилиги кескин пасайиб кетади. Жисмда солиштирма электр ўтказувчанлик деярли чексизликка интилган ҳолат ўта ў тказувчанлик деб, совитилиши натижасида жисмнинг ўта ў тказувчанлик холатига ў тишидаги темп е ратура эса ўта ў тказувчанликка ў тиш темп е ратураси деб аталади. Бошқача таърифлаганда, ўта ў тказувчанликда (абсалют нолга я қ ин (-273 0 С=О К) температурада) ўтказгичнинг электр қаршилиги деярли йўколади. Айрим ўтказгичларнинг ўта ўтказувчанлик холатига ўтиш температуралари: рух учун 0,82 К; алюминий учун 1,2 К; титан учун 4,4 К; нисбий учун 9,17 К. Ўта ўтказувчанлик ҳолатига ўтиш ходисаси қайтарилувчандир. Температура кўтарилиши натижасида ўта ўтказувчанлик ҳолати бузилади ва жисм нормал шароитда ўзининг асл солиштирма ўтказувчанлик холатига қайтади. Жисм қайта совитилса, у ўта ўтказувчанлик ҳолатини олади. Буни симоб мисолида кўриш мумкин. Ҳозирги пайтда бизга 35 та ўта ўтказувчан металл ва 1000 дан ортиқ ўта ўтказувчан қотишма ва кимёвий бирикмалар маълум. Шу билан бирга, баъзи металлар ( кумуш, мис, олтин, платина) нинг  киймати нормал температурада жуда паст бўлгани билан, чуқур совитилганда улар ўта ўтказувчанлик ҳолатига ўтмайди. 2. Ўта ўтказувчанликка хароратнинг роли. Абсолют нолга яқин температурада (Т у дан паст кийматда) ўта ўтказгич занжирига киритилган электр токи узоқ вақт (йиллар давомида) ўз кучини йўқотмай, занжирда айланиб юради, деб фараз қилинади. Бундай ўта ўтказувчан занжир уни ўраб турган муҳитда магнит майдони хосил қилади. Ўта ўтказувчанлик холатининг бузилиши факат температура (Т у дан юкори) кўтарилишидагина эмас, балки ўта ўтказгич сиртида магнит индукцияси

хосил булганда хам кузатилади. Ў та ўтказувчан холатдаги материал темп е ратурасининг хар бир қ ийматига ў зининг индукция ўтиш қиймати В у мос келади. Мазкур ў та ўтказгич материалининг энг катта ўтиш температураси Т уо га магнит индукциясининг жуда кичик кийматида эришилади. Агар материал Х нуктага тўғри келувчи. 1.-расм 2.-расм Температура ва магнит индукцияда ишласа, ў та ў тказувчанлик хоссаси материал, исиши ( PQ чизи ғ и оркали) ва магнит индукция ортиши натижасида пасаяди. Ў та ў тказувчанлик холати характеристикасининг штрихланган қ исмига т ўғри келади. Диомагнетикка - ў та ў тказувчанлик материаллар нормал холатдан ў та ў тказувчи холатга ў тишда идеал диомагнетикка айланади, яъни уларнинг нисбий магнит сингдирувчанлиги Мг кескин пасайиб, нолга я қ инлашади. Шу сабабли, ташқи магнит майдони ў та ў тказувчан жисмга синга олмайди. Агар жисмнинг ў та ў тказувчанлик ҳолати магнит майдонида р ў й берса, бу майдон ў та ў тказгичлар «сиқиб» чиқарилади.

3. Криоўтказгичлар. Ўтказувчанлик хоссага эга соф металлар I даражали ўтказгичлар деб, шу хоссага эга қотишма ва кимёвий бирикмалар эса II даражали ўта ўтказгичлар деб аталади. II даражали ўта ўтказгичлар нормал холатдан ўта ўтказувчанлик холатига кескин сакраб ўтмасдан, балки аста – секинлик билан ўтади ва бу икки холат «оралик» холат билан чегараланади. Темп е ратура таъсиридан таш қ ари, ю қ ори босимда ҳам содир бўлади. Ў та ў тказувчанлик холати ярим ў тказгичларда (антимонид индий, Т у =5 К), шунингдек олтингугурт (Т у = 9,7 К), ва ксенонда (Т у =6,8 К), хам ани қ ланади. Криоутказгичлар. Хозирги замон электротехникасида криоутказгичлар к ў п қўлланмоқда яьни бу хусусият металлрнинг жуда паст солиштирма қ аршилиги криоген температурада содир б ў лади. Бу хоссага эга металлар криоутказгичлар дейилади. Криоўтказгичлар электр машина, аппарат ва электр ускуналарида қулланиши ўта ўтказгичларга нисбатан баьзи устунликка эга. Совитувчи агент сифатида суюқ водород ёки суюқ азот қуллаш (кимматбахо суюқ гелий урнига электр ускуналари иссиклик изоляцисини соддалаштиради ва совутишга сарф бўладиган кувватни пасайтиради). Криоўтказувчида температура кўтарилиши натижасида қаршилик аста-секин кўтарилиб боради. Барча холларда хам юқори сифатли криоўтказгичлар учун жуда хам тоза металлар ишлатилади. Ўта ўтказувчанликлардан ҳажми ва массаси кичик, фойдали иш коэффициенти юқори бўлган электр машинаси, трансформатор ва шу каби қурилмалар, узоқ масофага мулжалланган катта қувватга эга электр ўтказгичлар яратишда, шунингдек энергия йигувчи мосламалар сифатида фойдаланилади.

Фойдаланилган адабиётлар : 1. И.Носиров «Материалшунослик» Тошкент Ў китувчи 1994 й. 2.М.Т.Нормуродов, Б.Е.Умирзоков, И.П. Пармонкулов «Электротехника материаллари ва қ урилмалари технологияси». Тошкент. Мехнат. 2004 й. 3. В.А.Мирбобоев «Конструкцион материаллар технологияси». 4. Ш.М. Камолов, А.Ш. Ахмедов “Электротехника материаллари” Т.1994 й. 5. Ш.М. Камолов, А. Ш. Ахмедов “Диэлектриклар” Ўқ ит. Тошкент 1990 й.

Похожие

Ўта ўтказувчанлик ва ўта ўтказгичлар

Металмас ўтказгичлар.

Ўта кучланишларни чегаралаш.

Ўта кучланиш ва изоляция фани мақсади ва вазифалари.

Электр тизимларда ички ўта кучланишлар.