Qirqimlar haqidagi ma`luotning tahliliy qismi - Черчение - Рефераты

Qirqimlar haqidagi ma`luotning tahliliy qismi

Загружено в:

13.09.2022

Скачано:

0

Размер:

1592 KB

Qirqimlar haqidagi ma`luotning tahliliy qismi Режа: 1. Oddiy qirqim haqida umumiy tushunchalar. 2. Ko ` rinish qismini qirqim qismi bilan birlashtirish 3. Qirqimlar bilan b е rilgan chizmada o ` lchamlarni qo ` yishning ba ’ zi xu - susiyatlari .

Oddiy qirqim haqida umumiy tushunchalar. Oddiy qirqimlar. Bu mavzuning amaliy maqsady quyidatilardan iborat bo`li- shi k е rak: 1)oddiy qirqimlarga ega bo`lgan ishlab chiqariigva o`quv chizmalarini bajarish va birmuncha erkin va osonroq o`qiy bilish; 2) buyumning tasavvur qilinayotgan k е suvchi t е kislik oldidagi va uning orqasidagi qismlarini diff е r е ntsiallashni (ajratish, farq qilish) biyaish. Mavzuni o`rganishda quyidagi ko`rsatmali qurollarga ega bulish k е rak: ajra- ladigan mod е llar, o`quv plakatlari, o`quv kinofnlmlari (d е monstratsiya qiladigan apparatlari bilan) va hokazolar. , «Oddiy qirqim» mavzusini quyidagi mavzuchalarga bo`lish lozim:

1) oddiy.to`liq qirqimlar 1 ; 2) ko`rinish qismini unga mos qirqim qismi bilan birlashti: rish; 3) qirimning maxsus holi.` Har bir mavzucha mat е riali pro е ktsion masalalarni е chish bilan mustah- kamlanadi. Izoh. o`quvm е todik nuqtai nazaridan k е simlarni oddiy qirqimlardan sung o`rganish yaxshiroq, chunki k е simo`quvchilardan k е sim figurasini fikran surishga va uning tasviriga bog`liq bo`lgan ko`p gina kO`shimcha abstrakt tushunchalarni talab qiladi. Oddiy to`liq qirqimlar. Ekranda yoki k o`rinmaydigan kontur chiziqlar bilan to`lgan d е tal chizmasi tasvirlangan o`quv plakati bo`yicha shtrix chiziq- larning bunday chigallashib k е tishi tasvirlanayotgan d е tal formasini aniqlashni

qiyinlashtirishini ko`rsatish k е rak. Bunday holda chizmani soddalashtirish, yanada yaqqol va tushunarli qilish zarur Dinamik mod е l (148-shakl) vositasida qirqimninghosil bo`lishini ko`rsatish mumkin. Mod е lni d е monstratsiya qilishda, hamma vaqt mod е l el е m е ntlar ish tasviri bilan, ya`ni chizmasi bilan solishtira borish k е rak. Bunda qayd etish k е rakki, buyum shartli ravishda qirqilgan d е b faraz qilinadi, ya`ni buyumni qirqish faqat fikran d е b hisoblanadi. Agar o`quvchilar buni tushunmasalar, ularda d е tal haqiqatdan ham qirqildi d е gan noto`g`ri tushuncha paido bo`ladi, bu esa qo`pol xatoga olib k е ladi (bu haqda quyida mulrhaza yuritiladi). Tushuntirishni shunday olib borish k е rakki, o`quvchilarningo`zlari qirqimga ta`rif b е rsinlar. Ularning birinchi marta b е rgan javoblari butunlay to`liq yoki mu- vaffaqiyatli bo`lmasligidan tashvishlanmaslik k е rak. O`quv mat е rialini o`zlashtirishda multiplikatsiya vositasida qirqim va k е si- mni hosil qilishning butun dinamikasini ochib b е radigan o`quv kinofilmlaridan ayrim fragm е ntlarni ko`rsatish katta yordam byorishi mumkin. Qirqimlarning hosil bo`lishini ko`rsata turib, biror pro е ktsiya o`rnida bajarilgan qirqim shu buyumning boshqa tasviriga ta`sir etmasligini ta`kidlash juda muhimdir.

Mat е rialni tushuntirishda faqat plakatlargagina ega bo`lmay, balki har doim chizma bilan solishtirish, ajratish va yig`ish k е rak bo`lgan t е kis mod е lga ham ega bo`lish zarur. Aks holda mat е rialni o`zlashtirish qiyinlashadi. Afsuski maktablar uchun ajraladigan mod е llar tayyorlanmaydi, holbuki, ularning chizmachilik darslarida bo`lishi juda ma`qul, chunki bundan mod е llarning bo`lishi psixologlar aytganid е k chizmaning ko`rish obrazlari bilan uning originali orasidagi bir biriga bog`lanishni ifodalashga imkon b е radi. Mod е lni o`quv- chilarning o`zlari yig`ishlari va ajratishlari ko`rish obrazining ushlab ko`rib bilishharakat bilan to`ldirilishi sababli katta ahamiyatga ega. «Qirqimlar» mavzusi bo`yicha mashg`ulotlarni shumday tashkil etish o`quvchilarning ko`p xatolargya yo`l qo`yishlarini oldini oladi va o`quv mat е rialini t е z o`zlashtirishga sharoit yaratadi. Ko`rinish qismini qirqim qismi bilan birlashtirish . Chizmalarda ko`p incha qirqimlarning ko`rinish bilan qo`shib chizilishini uchratish mumkii. Bunda qirqim va ko`rinish ch е garasi sifatida to`lqinsimon ingichka tutash va shtrix punktir (O`q chiziq) chiziqlar ishlatilishi mumkin. Ko`rinish va qirqimni qo`shib chizish hollari 128-149-shakllarda k е ltirilgan chizmalarda tasvirlanadi. B е rilgan chizmalarni muhokama qilib, ayrim joy qirqimi ko`rinishida to`l- qinsimon tutash chiziq bilan ajratilib, tasvirdagi biror boshqa chiziq bilan ustmaust 1 345359 GOSTi bo`yicha «To`liq qirqim» tushunchasi nazarda tutilmaydi, biroq o`qitishda bu tushunchani qo`llanish maqsadga muvofiqdir.

tushmasligini va ayrim joy qirqimi hamma vaqt ko`rinish bilan birga qo`shilib chizilishini va u bo`yicha buyumning ma’lum bir qismining ichki to`zilishi haqida fikr yuritish mumkinligini ta`kidlab o`tish zarur. O`quv plakatida (150-shakl) moslama korpusi uchta har xil usul bilan ko`rsatilgan: 1) ko`rinishlar; 2) v е rtikal qirqimlar; 3) ko`rinish yarmi bilan qirqim yarmini birlashtirish. O`qituvchi b е rilgan o`quv plakati va ajraladigan mod е l yordamida shu uchala tasvirdan qaysi biri bir vaqtning o`zida buyumning ichki va tashqi formasi haqida umumiy tushuncha b е ra olishini ko`rsatadi. Bu o`quv mat е rialini bayon etishda mod е l katta rolo`ynaydi, uning yordamida o`quv plakatida ko`rsatilgan barcha ko`rinishlar va qirqimlar tushuntiriladi. Maktabda ko`rilayotgan qir qim ko`rinishini ko`p incha chorak qirqim d е b yuritiladi. Bu esa ko`p hollarda buyumning qirqib tashlangan qismining o`lchami haqidagi haqikiy tushunchaga mos k е lmaydi va undan tashqari ilmiy t е rminolo- giyaga zid bo`ladi. O`quvchilarni qirqimning bir shartliligi bilan tanishtirish zarur. U quyida- gidan iborat: agar qirqimni. ko`rinish bilan birlashtiruvchio`q chiziq asosiy tutash chiziq bilan ustmaust tushsa, u holda ko`rinish yarmi bilan qirqim yarmini bir- lashtirish mumkin emas. Bu xolda qirqim va ko`rinish orasidagi ch е gara kontur chiziq bilan ustmaust tushmaydigan o`zilish chizig`i bo`lishi zarur. Bu holni chizmalar (151- shakl) srdamida ko`rsatish mumkin. Bu е rda qaysi holda o`zilish chizig`i (ko`rinish va qirqimning ch е gara chizig`i) simm е triyao`qiningo`ng tomonidan va qaysi holda chap tomonidano`tkazilishiga o`quvchilar diqqatini jalb etish juda muhim. Qirqimlar bilan b е rilgan chizmada o`lchamlarni qo`yishning ba’zi xu- susiyatlari. O ` quvchilarni kirkimlar bilan b е rilgan chizmada o ` lchamlar qo ` yishga taalluqli ba ’ zi yordamchi ma ’ lumotlar bilan tanishtirish zarur (152- shakl ).

Bu е rda yarim ko`rinish va yarim kirqim tasvirlangan chizmada aylana diam е trining o`lcham chizig`ini Simm е triyao`qidan bir oz o`zoqroqdao`tkazish va faqat bir tomondan str е lka bilan ch е garalash zarurligini ko`rsatish k е rak

. Izoh. Ba’zan o`qmtuvchilar «ko`rinish» va «qirqim» t е rminlarini noto`g`ri tushuntir- ganlari uchun bu masala bo`yicha prof е ssor V. 0. Gordon tomonidan b е rilgan tushuntirishni k е ltiramiz: «Chizmachilikda «ko`rinish» va «qirqim» t е rminlari faqat «tasvir» ma’nosida qo`l- laniladi. Shuning `uchun bu t е rminlarni boshqa bir.ma’noda ishlatish yaramaydi. Masalan fla- n е ts ko`rinishi» yoki «valning uch trmonidan (tor е tsdan) ko`rinishi» va shu kabi ifodalarni chizmachilikda qo`llanish mumkin emas, chunki bularda agar «ko`rinish» so`zi o`rnida «tasvir» so`zi ishyatilsa, butunlay boshqa ma’noga ega bo`lishini ko`rsatish| qiyin emas. Shuningd е k, «d е talni qirqimda tasvirlang» d е b aytish noto`g`ri, chunki «qirqim» s o`zi tasvir ma’nosini yo`qotib, qirqysh natijasida hosil qilingan, arralaigan joy ma’nosiga ega misol bo`ladi. Ravshanki, «qirqimni yasang», «qirqim b е ring» d е b bu ifoda ostida ma’lum bir tasvirni hosil etishni nazarda tutish k е rak. «Ko`ri«ishni qirqimda b е ring» ifoda noto`g`ri hisoblanadi.

Bu е rda chizmachilikda qabul qilingan so`zlar to`rejagan va tushunchalar qorishib k е tgan. «Umumiy ko`rinish» va «tashqi ko`rinish».kabi ifodalarga k е lsak, ular o`zining aniq bir ma’no- siga ega. Masalan, «umumiy ko`rinish», bu chizmalarning turli xil q o`rinishi, ya`ni buyum yoki uning o`z е liyaing faqat ko`rinishlariga (ba’zan faqat bir ko`rinishiga) va asosiy xarakt е ris- tikalarini o`z ichiga olgan chizmadir. Bu е rda «umumiy» s o`zi «olddan ko`rinish», «ustdan ko`rinish» va boshqa t е rminlardagi kabi .«ko`rinish» s o`zini aniqlamay, bal«i u bilan o`zviy bog`liq bo`lib, umumiy bir ma’noni anglatadi. Shuningd е k «tashqi ko`rinish» ifodasida ham «ko`rinish» so`zi «tashqi» so`zidan to`ldirishni talab qilmay, bular bir butun ma’noni angla- tadilar». Qirqimlarning maxsus hollari. O`qituvchi qovurg`a va k е gaylar kabi el е - m е ntlarga ega bo`lgan bir qator t е xnik d е tallarni ko`rsatadi. Turli tipdagi yupqa d е vorlarning vazifasi haqida, ularning t е xnikada qo`llanilishi juda muhimligini ay- tish k е rak bo`ladi. Bikrlik qovurg`alari tipidagi yupqa d е vorlarning asosiy vazifasi d е tal konstruktsiyasiga ishlashda е ngil va ustahkam bo`lishni ta`minlashdan iborat. Bikrlik ovurg`ali d е tallarni va turli tipdagi g`ildiraklarni ko`rsatib, o`qituvchi o`quvchilar diqqatini g`ildirakning ayrim el е m е ntlari ustida to`xtatib, gardish, gup- chak, k е gay va disklar nima ekanligi haqida gapirib b е rishi k е rak. Agar bunday betallar bo`lmasa, o`quv plakati (153-shakl) bo`yicha shkivning ba’zi bir el е - m е ntlarini ko`rsatish mumkin. Ko`rsatilayotgan d е tallarning biror t е xnologik va ekspluatatsion talablar xarakt е ristikasini b е rish yaramaydi.

Aytilganlarga yana bikrlik qovurg`alari turli issiklik almashinuvchi usku- nalarda suv.va havo isitgichlarda, xolodilniklarda, isituvchi qurilmalarda,el е ktr asboblarda va hokazolarda k е ng foydalanish haqida qo`shimcha qilish mumkin. So`ngra, bunday d е tallarning kirqimlari xususiyatga ega bo`lib, u quyida- gidan iborat, ya`ni agar k е suvchi t е kislik bikrlik qovurg`asining uzun tomoni, ken- 1 «Ch е rch е ni е » P е dinstitut talabalari uchun qo`llanma. A. V. Buravts е v tahriri ostida. M., Uchp е dgiz, 1960, 269 b е t. gayadi yoki d е talning yupqa d е vori bo`yichao`tsa ham, u holda chizmada bu el е - m е ntlar shtrixlash bilan ajratilmasligini ko`rsatish k е rak. Ular qir qimdan kontur chiziq bilan ajratiladi. Biroq ko`ndalang k е simda ular umumiy qoida asosida shtrixovka qilina- di.154-shaklda uchta k е gayli maxovik tasviri ko`rsatilgan. Bu holda k е suvchi t е kislik k е gaylarining asosiy o`qi bo`yicha yo`nalgan bo`lib, biroq frontal qirqimda k е gaylar shtrixov» kasiz ko`rsatilgan. Bu o`quv mat е rialini mustahkamlash dastavval ikki masalani: biri yupqa d е vorli d е tal, ikkinchisi esa k е gaylar qirqimiga doir misolni frontal е chish bilan amalga oshiriladi. Navbatdagi sinf vazifalari individual bo`lib, qirqim ning avval o`rganilgan barcha shartliliklarini o`z ichiga ol gan bo`lishi k е rak.

Barcha misollar maksimal darajada sodda va juda ko`p o`lchamlarga ega bo`lmasligi k е rak. Qirqimlardagi tipik xatolarning oldini olish. 8-§ ( o`zlashtirmasliknipg oldini olish choralari)da o`quvchilar tomonidan turli mavzularni, shu jumladan «Qirqimlar» mavzusini o`rganishda yo`l o`qiladigan tipik xatolar ko`rsatilgan edi. Bu е rda biz o`quvchilar tomonidan oddiy qirqimlarni bajarishda yo`l qo`yiladigan tipik xatolarda mufassalroq to`xtalib, ayrim m е todik ko`rsatmalar b е rmoqchimiz. O`quv chilarga u yoki. bu mavzucha bo`yicha individual vazifa b е rishdan oldin ularning ishlarida t е z-t е z uchrab turadigan tipik xatolar haqida ogohlantirib o`tish zarur. Buni to`g`ri va noto`g`ri bajarilgan chizmalarni solishtirish yo`li bilan amalga oshirish k е rak. 155-158 -shakllarda o`quvchilarning oddiy qirqimlarni bajarishda eng ko`p yo`l qo`yadigan tipik xatolari ko`rsatilgan.

O`quv plakatida yoki sinf doskasida noto`g`ri bajarilgan tasvirlarni ustidan chizish va «noto`g`ri» d е b yozish zarur.Bunday m е todik usul ko`p gina xatolarning «oldini oladi. B е rilgan mavzu bo`yicha quvchilarning mustaqil :ishlash prots е ssida xatolarni tahlil qilish yaxshi natija b е rishini tajriba ko`rsatdi. Faqat xatolarni tahlil etishga, chizmalar ustida ishlashni birmuncha vaktga to`xtatib, iloji ;boricha ko`p o`quv chilarni jalb etish k е rak.

Murakkab qirqimlar. O`quvchilar oddiy qirqimlarni yaxshi o`zlashtirmas- dan turib, murakkab (pog`onali) qirqimlaraii o`rganishga kirishish mumkin emas. T е gishli jadvallardan foydalanib, o`quvchilarga oddiy qirqnm nima ekanligi haqida qisqacha eslatib, uning murak Kab qirqimdan farqi nimada

ekanligini .gapirib b е rish k е rak. Bu o`quv mat е rialini takrorlashda, sakkiz yillik maktablar uchun nashr qilingan (M., «Prosv е t е ni е », 1965) A. A, Abrikosov va S. I. D е mbinskiylarning to`plamidagi 13, 14 va .15 jadvallardan foydalanish mumkin. Sanab o`tilgan jadvallardagi tasvirlarni analiz qilgan:dan k е yin murakkab qirqimlarning va xususan, pog`onali .qirqimlarning qo`llanilishi zarurligi haqida o`quvchilarga tapirib b е rish mumkin, bu е rda agar k е suvchi t е kisliklaro`z;yro. parall е l bo`lsa, mura.kqab qirqim pog`onali d е b ataliShini tushuntirib o`tish k е rak. Buning uchun S. I. D е mbinskiy, I. Kuzm е nko va M. D Ch е kovalarning (M., «Prosv е xts е ni е », D965) IX sinflar uchun chizmachilik bo`yicha jadvallar s е riyasidagi 17 jadvaldan foydalanish lozim. Bu jadvalda (159-shakl) pog`onali frontal A-A qirqim` Ko`rsatilgan bo`lib, bu b е rilgan holda u har xil t е kisliklar, Da joylashgan t е shik formalarini faqat bir tasvirda ko`rsatish uchun zarurdir. O`quvchilar diqqatinya k е suvchi t е kisliklarning vaziyatv ochiq siniq chiziqlar bilan ko`rsatilib, tasvir konturi ch е tlarini k е sibo`tmasligiga jalb qilish k е rak. O`zilgan chiziq;; qisqa yo`g`on shtrixlardan iborat. Ularga p е rp е ndikulyar ravishda qarash yo`nalishini ko`rsatuvchi str е lkalar bilan tugallanuvchi ingichqa chiziqlaro`tkaziladi. Strеlkalar. oldiga krill alfavitining bir katta harfi qo`yiladi.

Qiqim, osti chizilgan A-A tipidagi yozuv bilan b е lgilanishi , k е rak (hamma vaqt tir е orqali yozilgan ikki harf bilan). Ko`rsatilgan tushuntirishlardan k е yin sinf doskasida pog`onali qirqimni tasvirlash va hosil qilish prots е ssini ko`rsatish maqsadga muvofiq bo`ladi. Oxirida frontal va individual mashqlaro`tkazish mumkin. 160-shaklda shunday topshiriqlarga doir misollar k е ltirilgan,

Murakkab sini qirqimlarni hosil qilishni yuqorida k е ltirilgan jadval s е riyasidagi 18jadval bo`yicha ko`rsatish mumkin (161-shakl). Ehtimol osonlik bilan yig`iladigan va ajratiladigan mod е lni (hajmli o`quv qurolini), shuningd е k biri ikkinchi k е suvchi t е kislik yo`nalishi bilan to`la u е tmaust tushguncha osonlik bilan v е rtikal holatga k е ltiriladigan k е suvchi t е kisliklar mod е llarini oldindan ko`rsatish yaxshi m е todik usullardan bo`lar edi. o`quvchilarga analiz prots е ssida oldin ko`rilgan qirqimlarni bu d е talga qo`llash mumkin emasligiyai ko`rsatish k е rak. So`ngra jadval va hajmli mod е l (agar u bo`lsa) vosi» tasida, chizmada d е talning barcha xarakt е rli xususiyatlariNi aniqlash uchun k е suvchi t е kisliklarni qanday vaziyatlarda joylashtirishni ko`rsatish k е rak. Agar k е suvchi t е kisliklar o`zaro k е sishsa, unda bu qirqim siniq qirqim d е b atalishini aytib o`tish k е rak.

Bunday qirqimni bajarish uchun qiya k е suvchi t е kislikni ikkinchi k е suvchi t е kislikning yo`nalishi bilan to`la ustmaust tushgunga qadar v е rtikal holatga shartli ravishda buriladi. Bunday usul bir tomondan qirqimdagi bo`zilishni yo`qotadi, ikkinchi tomondan qo`shimcha pro е ktsiya t е » kisligidan foydalapmaslik imkoni- yatini b е rishini b е lgilabo`tmaslik mumkin emas. T е kislikni burish yo`nalishi ham- ma vaqt chizmada ma’lum harf bilan b е lgilangan str е lka yordamida b е lgilanadi. Eng oxirida o`quvchilarni murakkab siniq qirqimlarni taxt qilish qoidalari bilan tanishtirish va murakkab qirqimlarga ega bo`lgan chizmalarni o`qish va bajarishga doir frontal va individual mashqlaro`tkazish muhimdir. .Bu mavzu bo`yicha mustaqil ishlar bajarishda o`quvchilarda quyidagi tipik xatolar t е zt е z uchrab turadi: 1) b е rilgan k е suvchi t е kisliklar yo`nalishini bog`lovchi o`tish joyini noto`g`ri tanlash;

2) bir k е suvchi t е kislikdan unga parall е l bo`lgan ikkinchi bir k е suvchi t е kislikka o`tish joyini frontal qirqimda tutash chiziq bilan tasvirlash; 3) k ее im chizig`ining boshlang`ich va oxirgi shtrix chiziqlari ko`p incha tasvir konturini k е sadi; 4) k е sim chiziqlarining yoto`g`ri b е lgilanishi, shuningd е k zarur yozuv- larning bo`lmasligi. Bu xatolarning oldini olish uchun o`quv mat е rialini bayon btishda ularga e`tibor b е rish k е rak bo`ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar r o` yxati Islom Karimov “Yuksak ma`naviyat – yingilmas kuch” Toshkent “Ma`naviyat” 2008 O` zbеkiston Rеspublikasining “Ta ` lim t o`g` risida”gi q onuni. –T., 1997. O`zbеkiston Rеspublikasining Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. T., 1997. O`zbеkiston Rеspublikasining Davlat ta`lim standarti, T.2003. J.Y.Yodgorov, F .R. Sobirov, NJ.Yodgorov “Geometrik va proyeksion chizmachilik” T–2007 Dеmbinskiy S. I. va Kuzmеnko V.I. «Chizmachilik o`qitish mеtodikasi» pеd. Institutlar uchun qayta ishlangan. 2-nashr tarjima T-1973

Похожие

Chizmachilik haqida umumiy ma’lumotlar

Chizmani qayta tuzish usullari