Тирик организмларнинг ўзига хос хусусиятлари - Ботаника - Рефераты

Тирик организмларнинг ўзига хос хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Кириш 2. Тирик организмларнинг ўзига хос хусусиятлари 3. Тирикликнинг тузилиш даражалари 4. Ҳаётнинг ҳўжарасиз шакллари. Вируслар 5. Ҳаётнинг ҳўжайравий шакллари. Бактериялар 6. Ўсимликлар дунёси 7. Замбуруғлар дунёси 8. Ҳайвонот дунёси

www.arxiv.uz Мавзунинг мақсади : умумбиологик билимларнинг ўзига хос то - монлари билан ўқувчиларни яқиндан таништириш. Биологиянинг амалий аҳамиятини батафсил тушунтириш. Тирик организмларга хос бўлган асосий белгилар ва тирик организмларнинг тузилиш даражалари тўғрисидаги бошланғич билимларни бериш. Жиҳозлар: ҳўжайра, ўсимлик ва ҳайвон организмларига оид жадвал ва расмлар, илмий-оммабоп китоблар. Услубий тавсиялар : 1 . Ўқувчиларнинг билим ва кўникмалар и ни аниқлаш. Ўсимликлар ҳамда, ҳайвонлар ҳақидаги билим в а кўникмаларни текшириб кўриш, одам в а унинг саломатлигига оид т у ш у нчаларни аниқлаш (ўқитувчи са во л- жа во б асосида с у ҳбат ўтказади). П. Янги материални ўрганиш. 1 . Биология - ҳаёт ҳақидаги фан. У барча тирик организмларнинг тузилиши, ҳаёт фаолияти, яшаш муҳит и ни ўрганади (Ўқит ув чи ҳикояси). 2. Ум у мий биология у м у мбиологик қон у н в а қонуниятларни ўрган ув чи комплекс фан. Уларни ўрганиш зарурлиги амалий ҳаёт билан боғлиқ (Ум у мбиологик билимлар тўғрисидаги ўқит ув ч ининг ҳикояси). 3. Б и ологик назариялар в а қонуниятлардан қишлоқ хўжалиги, тиббиёт в а табиатни муҳофаза қилишда фойдаланиш (Умумбиологик билимларнинг амалий аҳамияти ҳақида ўқиту в ч ининг ҳикояси). 4. Ўзбеки ст он Респибликасида би о логия фанида эришилган ютуқлар (Ўқиту в ч ининг с у ҳбати). Тирик организмларнинг ўзига хос хусусиятлари Мавзунинг мақсади: ўлик ва тирик табиатнинг энг муҳим фарқларини очиб бериш. Тирик организмларнинг ўзига хос хусусиятлари ҳақидаги тушунчаларни мустаҳкамлаш ва умумлаштириш. Хилма-хил тирик организмларнинг ҳўжайрадан тузилган эканлиги, шунингдек, организмда борадиган энг муҳим ҳаётий жараёнлар ҳақидаги билимларни

www.arxiv.uz ривожлантиришдан иборат. Жиҳозлар : ўлик ва тирик табиатни акс эттирувчи расмлар, органик оламнинг айрим вакиллари яъни, вирус, ўсимлик, замбуруғ, ҳайвон ҳамда ҳўжараларнинг умумий тузилишини ҳамда айрим ҳаётий жараёнларини акс эттирувчи схема ёки жадваллар. Услубий тавсиялар: I. Ўқувчиларнинг билим ва кўникмаларини аниқлаш . 1. Ўлик ва тир ик табиат ўртасидаги ўхшашлик, фарқ ҳамда уларда кузатиладиган ўзгаришларни мустақил равишда ёки гуруҳчаларга бўлинган ҳолда мисоллар билан баён этишни ташкил этиш ва назорат қилиш. 2.Ўсимлик ва ҳайвонларни ўрганишда кузатиладиган ҳаётий жараёнларнинг муҳим эканлигини (Ўсимлик ва ҳайвон турлари ёки ҳам жамоаларининг ҳаёти, уларнинг ҳаёт тарзи, тарқалиши асосида суҳбат ўтказиш). II . Янги материални ўрганиш . 1 . Тирик организмлар ҳақида ту - шунча. Ўлик в а тирик организмларнинг ташқи муҳит билан алоқаси в а уларнинг натижалари ҳақида ўқитувч и нинг суҳбати. 2.Ҳужайра тирик орга низмларнинг тузилиш в а функ ц ионал бирлиги эканлиг и ни (Турли ўсимлик в а ҳайвон турлари мисолида) баён этиш. 3 .Тирик организмлардаги мод далар в а энергия алмашину в и, озиқланиш, ажратиш, ўсиш в а ри во жлани ш, қўзғалу в чанлик, ўз-ўз и ни идора этиш, ҳаракатланиш, кўпайиш, ўз-ўз и ни тиклаш каби энг муҳим ҳаётий жараёнларни (Ботаника в а зоология курсларида олган билимлари асосида) ифода эту в чи ҳикоя. Тирикликнинг тузилиш даражалари Мавзунинг мақсади: Ўқувчиларда тирикликнинг тузилиш даражалари, яъни молекуладан бошлаб то биосфера даражаларигача бўлган босқичларнинг тузилмаси ва функциялари ҳақидаги билимларни

www.arxiv.uz маълум изчил ликда ва умумлаштирилган ҳолда ривожлантириш. Жиҳозлар: хона ўсимликлари, ўсимликларнинг гербарийлари, ҳашаротларнинг коллекциялари, тирик объектлар: аквариум ва ундаги ўсимлик ва ҳайвонлар (Бир ҳўжарали ва кўп ҳўжарали ўсимлик ва ҳайвонлар) тасвирланган жадвал ва расмлар. Услубий тавсиялар: I. Ўқувчиларининг билим ва кўникмаларини аниқлаш. 1. Тирик организмларнинг ўзига хос хусусиятлари ҳақидаги билим ва кўникмаларни мустаҳкамлаш ҳамда айрим мисоллар (ўқувчилар билан савол жав об ҳамда ўқитувчининг қўшимча маълумотлари) ёрдамида баён этиш. 2. Организмларнинг турли ҳаёт фаолиятларини амалга ошириш даги энг муҳим хусусиятларини ботаника ва зоология курсларида олган маълумотлар асосида тушунтириш ва ушбу билимларни муҳим экан лигини ўқувчиларга суҳбат орқали таъкидлаш. II. Янги материални ўрганиш. 1. Тизим ҳақида тушунча, таърифи ва компонентлари. Тирик организмларнинг ташқи муҳит билан боғланиши (Ўқитувчининг суҳбат асосида тузган ҳикояси). 2. Тирикликнинг тузил иш даражалари: малекула, ҳўжара, даражалар қуйи ва энг муҳим тирик лик даражалари эканлиги. Тўқима орган ва организм даражалари. Попу лятция, биогеосеноз ва биосфера каби тирикликнинг юқори даражалари ҳамда уларнинг функциялари (Ўқитувчининг ўсимликлар, ҳайвонлар, одам ва унинг саломатлиги курслари асосидаги суҳбати). Ҳаётнинг ҳўжарасиз шакллари. Вируслар Мавзунинг мақсади: Ўқувчиларда ҳаётнинг ҳўжарасиз шакл лари ҳақидаги билимларни шакллантириш. Вируслар ва уларнинг тузилиши. Вируслар ва бактериофагларнинг ҳўжарага кириш механизми. Вирусларнинг ўсимлик, ҳайвон ва инсон ҳаётидаги тутган ўрни. Жиҳозлар: вирусларнинг тузилиши, ҳўжара билан ўзаро таъсирини

www.arxiv.uz намойиш этувчи жадваллар. Бактериофаглар модели. Вируслар ҳақидаги оммабоб адабиётлар. Услубий тавсиялар: I. Ўқувчиларнинг билим ва кўникмаларини аниқлаш . Тирикликнинг тузилиш даражалари ҳақидаги билимлар ҳамда уларнинг ўзига хос томонларини аниқлаш. 1. Ўқувчиларнинг биологик тушунчаларидан тўғри фойдаланиш қобилиятларини назорат қилиш. II. Янги материални ўрганиш . 1.Вируслар тўғрисидаги дастлабки билимлар. Уларнинг табиатда ва инсон ҳаётидаги роли. Вирусларнинг ҳўжайра билан ўзаро таъсири. Вирусларнинг келиб чиқиши (Ўқитувчининг ўқувчилар билан суҳбати). Ҳаётнинг ҳўжайравий шакллари. Бактериялар Мавзунинг мақсади: Ўқувчиларни ҳаётнинг ҳўжайравий шакл лари ҳақидаги тасаввирларни ривожлантириш. Прокариотлар ҳақида тушун ча. Прокариотларнинг вакили ҳисобланган бактериялар ва кўк-яшил сувўтлари, уларнинг тузилиши, ҳаёт кечириши, табиат ва инсон ҳаётида тутган ўринлари ҳақидаги билимларни шакллантириш. Жиҳозлар: дарсликдаги прокариот организмлар тасвирланган жадваллар, расмлар ва бактериялар ҳақидаги диапозитивлар. Тирик ёки фуксатсия қилинган кўк-яшил сувўтлари вакиллари. Услубий тавсиялар: I . Ўқувчиларнинг б илиш ва кўникмаларини аниқлаш. Вируслар ва у ларнинг ўзига хос х у с у сиятлари ҳақидаги билимларни аниқлаш (Савол - жавоб ва ўқитувчи нинг қўшимча маълимотлари). II . Янги материални ўрганиш. 1 . Прокариотларнинг тавсифи. Бактериялар ҳўжайрас ининг тузилиши ва шакллари. Спора ҳосил қилиши. А э роб ва ана э роб ҳамда касаллик тарқат у вчи бактериялар. Бактериялар

www.arxiv.uz келтириб чиқарадиган ҳавфли касалликлар ва у ларнинг олд и ни олиш. Бактериялар нинг табиатда ва инсон ҳаётидаги роли (ўқитувчининг ҳикояси). 2. Кўк - яшил с у вўтлар ҳўжайрас ининг тузилиши, пигментлари. Бир ҳўжайрали ва колониал ҳолда яшовчи вакиллари (Ўссиллатория ва но ст ок). Кўк - яшил сувўтларнинг табиатдаги аҳамияти (Ботаника курсидан олинган билимлардан фойдаланган ҳолда суҳбат ўтказиш). . Ўсимликлар дунёси Мавзунинг мақсади : эукариот организмлар ҳақидаги билимларни шакллантириш. Ўсимликлар дунёси. Тубан в а юксак ўсимликлар в а уларнинг ўзига хос хусусиятлари, табиатда в а инсон ҳаётидаги аҳа мияти ҳақидаги билимларни ўқувчиларда маълум изчилликда у м у м лаштириш. Жиҳозлар: лаборатория жиҳозлари: микроскоп, лупа, бир ҳўжарали ёки кўп ҳўжарали сув ўтлар, юксак ўсимликларнинг вакиллари, гер - барийлар, жадваллар ҳамда дарсликдаги расмлар. Услубий тавсиялар: I. Ўқувчиларнинг билим ва кўникмаларини аниқлаш. 1. Бактерия - лар мисолида прокариот организмларнинг тузилиши ва ҳаёт фаолият - ларининг ўзига хос хусусиятларини (ўқитувчи суҳбати) ифода этиш. 2. Кўк-яшил сувўтлари, яшаш шароити, бир ҳўжарали ва колония ҳолда яшовчи вакиллари (ўқитувчининг жадваллар ва расмлар намойиш қилиш орқали суҳбати) тўғрисида маълумот бериш. 3. Бактерия ва кўк- яшил сувўтларининг табиат ва инсон ҳаётидаги роли (Интерактив усул лардан фойдаланган ҳолда суҳбат ташкил қилиш). II. Янги материални ўрганиш. 1. Ўсимликларнинг ҳўжаравий тузи - лиш хусусиятлари, уларнинг ҳозирги даврдаги таснифи (интерактив усул - лардан фойдаланилади). 2. Тубан ўсимликлар ва уларнинг ўзига хос хусу - сиятлари. Бир ҳўжарали колониал ва кўп ҳўжарали кўринишлари. Таллом

www.arxiv.uz ҳақидаги тушунчани ривожлантириш (тирик объектлар жадваллари ва расмлари ёрдамида ўқитувчининг суҳбати). 3. Юксак ўсимликларнинг ўзига хос хусусиятлари. Пова баргли ўсимликлар ҳақида тушунча (Тирик ўсимликлар, гербарийлар, расмлар, жадваллар орқали ўқитувчининг ҳикояси). 4. Ўсимликларнинг табиатда ва инсон ҳаётидаги аҳамияти (Суҳ - бат). Замбуруғлар дунёси Мавзунинг мақсади: замбуруғларнинг умумий хусусиятлари (хилма- хиллиги, тарқалиши, ҳўжарасининг тузилиши, кўпайиш усул лари, табиат ва инсон ҳаётидаги роли ҳақидаги билимларни бериш билан бирга уларнинг органик оламнинг бошқа вакиллари (прокариотлар, ўсимликлар, ҳайвонлар)дан ажралиб турувчи томонларини очиб бериш. Лишайникларнинг симбиоз организмлар сифатида тузилиши, озиқланиши, кўпайиши ва уларнинг табиатда ва инсон ҳаётидаги роли ҳақидаги билим - ларни шакллантириш. Жиҳозлар: нон ёки сабзавотлардаги оқ пўпанак, микроскор, қопловчи ойна, жадваллар, расмлар, қалпоқчали замбуруғларнинг мева танаси, замбуруғларнинг модели, моғор ва паразит замбируғлар ҳақидаги кино лайҳалар, лишайниклар ва уларга тегишли жадваллар, расм лар. Услубий тавсиялар: I. Ўқувчиларнинг билим ва кўникмаларини аниқлаш . 1.Ўсимлик - ларнинг органик оламнинг бошқа вакилларидан ажратувчи тузилиш хусусиятлари ва ҳаёт фаолияти ҳақида (Жадваллардан фойдаланиб суҳбат ўтказиш). 2. Ўқувчиларнинг тубан ва юксак ўсимликларни ажрата олиш кўнимналарини назорат қилиш (Бир икки ўқувчи билан мустақил ишлаш). II. Янги материални ўрганиш . 1. Замбуруғлар ҳақида умумий

www.arxiv.uz маълумот. Уларнинг ўзига хос хусусиятлари. Турларнинг хилма-хиллиги, тарқалиши, озиқланиши (Ўқитувчининг мулваж ва жадваллар намойиш қилиш билан биргаликдаги ҳикояси). 2. Замбуруғлар ҳўжарасининг ўзига хос тузилиши. (Ўқитувчи жадвал ва расмлардан фойдаланади). 3. Қалпоқ - чали замбуруғларнинг тузилиш хусусиятларини (Жадвал ва расмлар асосида) баён этиш. 4. Ачитқи ва қўзиқоринларнинг тузилиши, озиқла - ниши, кўпайиши ва уларнинг амалий аҳамияти (Ўқитувчининг ҳикояси ва суҳбати). 5. Микориза ҳосил қилувчи замбуруғларнинг симбиози (Ўқитувчининг замбуруғ моделларини намойиш этиши). 6. Паразит замбуруғлар ва уларнинг тараққиёт даври. Ёввойи ва маданий ўсимликларда келиб чиқадиган касалликлар ҳамда уларга қарши кираш чоралари. 7. Лишайникларнинг симбиоз организмлар сифатида ўзига хос тана тузилиш хусусиятлари. Асосий шакллари, тарқалиши ва кўпайиши. Табиатда, инсон хўжалик фаолиятидаги амалий аҳамияти (Ўқитувчининг расми, жадвал ва диафильмлар намойиш қилиш орқали баён этиши). Ҳайвонот дунёси Мавзунинг мақсади: Ўқувчиларни ҳайвонот дунёси ҳақидаги билимларини ривожлантириш. Ҳайвонларнинг тузилиш хусусиятлари, ҳаёт фаолияти, хилма-хиллиги, ер юзида тарқалиши ва уларнинг таснифи. Табиат ва инсон ҳаётидаги роли, шунингдек, ўқувчиларда таққослаш ва хулоса қилиш каби кўникмаларни шакллантириш. Жиҳозлар: тирик табиат бурчагидаги ҳайвонлар (Аквариумдаги ҳайвонлар). Қушлар тухуми, йиртқичларнинг расм ва жадваллари. Ўсимлик ва ҳайвон ҳўжараларини ифодаловчи жадваллар. Услубий тавсиялар: I.Ўқувчиларнинг билим ва кўникмаларин аниқлаш. 1.Зам - буруғларнинг ўзига хос хусусиятлари. Тубан ва юксак замбуруғлар. Уларнинг табиатда ва инсон ҳаётидаги аҳамияти (ўқувчиларнинг жа -

www.arxiv.uz воблари). 2. Ўқувчиларнинг тубан ва юксак замбуруғларни ажрата олиш каби кўникмаларини назорат (Бир-икки ўқувчи билан мустақил ишлаш) қилиш. 3. Лишайникларнинг тузилиш хусусиятлари, озиқланиши, кўпайиши ҳамда уларнинг тана тузилишига кўра шаклларини аниқлаш, табиатдаги ролини тавсифлаш (ўқувчиларнинг жавоби ва уларнинг билимини суҳбат орқали аниқлаш). II. Янги материални ўрганиш. 1. Ҳайвонларнинг характерли белгилари: гетеротроф озиқланиши, ҳаракатланиши, ҳўжайравий тузилиши (Ўқитувчининг расм ва жадваллар намойиш қилиш орқали ҳикояси ва суҳбати). 2. Ҳайвонларнинг табиат ва инсон ҳаётидаги аҳамияти (Ўқитувчининг суҳбати). 3. Ҳайвонот дунёсининг бир ва кўп ҳўжарали ҳайвонларга ажратилиши (Ўқитувчининг жадвал ва расмлар асос ида ҳикояси). 4. Кўпчилик содда ҳайвонларнинг систа ҳосил қилиши энг муҳим биологик хусусиятлардан бири эканлиги ва унинг аҳамияти (Ўқитувчининг ҳикояси). 5. Ҳайвонлар танасининг симметрияли туз - илиши. Энг муҳим белгилардан бири эканлиги. Нурлилар ва икки томонлама симметриялиларнинг ўзига хос хусусиятлари. 6. Хордалилар ҳайвонот дунёсининг энг юқори тузилган типларидан биридир. Хордали ҳайвон ларнинг тузилиш хусусиятлари: хорда, нерв найи ва бошқалар. Услубий тавсиялар: I.Ўқувчиларнинг билим ва кўникмаларини аниқлаш. 1. Колбага 100 мл.га яқин сув ва пичаннинг бир неча кичик бўлакчалари солинади ва колбанинг оғзи пахта билан беркитилади. 2. Колбадаги аралаш мани 15 дақиқа давомида қайнатиб, филтрдан ўтказилади. Бу суюқлик 25-300С да бир неча кун сақланади. 3. Суюқликнинг устки қисмидаги юпқа пардадан шиша таёқча ёрдамида бир қисмини олиб, буюм ойнасига жойлаштирилади ва қопловчи ойна билан беркитилади. 4. Тайёр ланган препарат микроскоп о ст ида кузатилади. 5. Қопло в чи о йн а о ст ига

www.arxiv.uz суюлтирилган сиёҳ ёки метилен кўки томизилади. Препаратда ҳара катчан бактериялар билан бирга ялтироқ о ва лсимон таначалар яъни споралар ҳам кўринади. II. Кўк-яшил сув ўтларини микроскопда кўриш. 1. Аквариум девори ёки бошқа кўлмак тубидаги сув ўтлар ҳосил қилган юпқа пардани нина ёрдамида олинг. 2. Ундан препарат тайёрлаб микрос копнинг а в вал кичик сўнгра катта объекти в ларида кузатинг. 3. Юпқа парда ингичка кўп ҳўжарали иплардан ташкил топганига эътибор беринг. 4. Ипчалар кўк- яшил рангда бўлиб уларнинг тебранаётганлиг и ни кичик ва катта объекти в ларда кузатинг. 5. Катта объекти в да ҳар бир ипча бир хилдаги майда ядросиз ва хлоропла ст сиз ҳўжаралардан тузилганлиги га эътибор беринг. 6. Ҳужайранинг ўрта қисми рангсиз ва чеккалари эса пигментлардан иборат бир оз тўқроқ рангда эканлиг и ни кузатинг.

Похожие

Тупрок xосил бўлишида тирик организмларнинг роли

Кишлок хужалик далаларида организмларнинг хилма-хиллиги

Тирик организмлар ҳаётининг асоси оқсиллар ва аминокислоталар

Тупрок пайдо бўлиш жараёнининг умумий схемаси

Тупрок органик кисмининг келиб чикиши, таркиби ва хоссалари