Ажратиб− қайта ўрнатиладиган қолипларда биноларни барпо этиш - Архтектура - Рефераты

Ажратиб− қайта ўрнатиладиган қолипларда биноларни барпо этиш

Загружено в:

21.05.2023

Скачано:

0

Размер:

938 KB

Ажратиб− қайта ўрнатиладиган қолипларда биноларни барпо этиш Режа: 1. Девор ва устунларнинг қолиплари 2. Йирик шчитли қолип 3. Ораёпмалар қолипи

Ажратиб-қайта ўрнатиладиган қолиплар икки турли бўлади: кичик шчитли ва йирик шчитли. Кичик шчитларни қўл билан билан ўрнатиш мумкин, йирик шчитли қолипларни ўрнатишда монтаж крани талаб этилади. Замонавий қолип системалари пойдеворлар, устунлар, ригеллар, деворлар, ора ёпмалар ва биноларнинг бошқа конструктив элементларини бетонлаш учун қўлланилиши мумкин Девор ва устунларнинг қолиплари Кичик шчитли қолип Кичик шчитли қолиплар пўлат, фанера ёки комбинациялашган материаллардан ясалган катта ўлчовга эга бўлмаган бир неча турдаги шчитлардан, ҳамда маҳкамловчи элементлар ва кўтариб турувчи мосламалардан иборат. Шчитлар 3 м2 катта бўлмаган юзага эга, бир элементни массаси 50 кг дан ошмаслиги керак, бу эса ўз навбатида қолипларни ўрнатиш ва кўчиришни қўлда бажариш имконини беради. Механизмлардан фойдаланиш ва меҳнат сарфини камайтириш мақсадида қолип шчитларидан олдиндан текис қолип панеллари ёки фазовий блоклар йиғиш мумкин ва уларни ўрнатишда ва кўчиришда кранлардан фойдаланиш мумкин. Кичик шчитли қолиплар юқори универсаллиги билан ажралиб туради, ва уларни турли хил конструкцияларни – пойдеворларни, устунларни, деворларни, тўсинларни, ора ёпмаларни барпо этишда қуллаш мумкин. Фанера палубалари юзасини пухта таерлаш улардан 200 циклгача фойдаланиш имконини беради. Қолип шчитларини каркасга маҳкамланишини оддийлиги, эскириб ишдан чиққан палубани тез алмаштириш имконини беради. Қолип системаларини монтаж ва демонтажини технологиклиги биринчи навбатда боғловчи элементларни конструкцияси билан боғлиқ. Ўзимизда ишлатиладиган қолипларда муфта шаклидаги қулфли ёки чекали металл стерженлар ва болтли бирлаштириш қўлланилади. Бундай қулфли

бирлаштиришни қисмларга ажратганда, айниқса пона қоқилганда катта куч ва меҳнат сарфи талаб қилинади. Йириклаштириб йиғишда кўпинча маънавий эскирган болтли бирлаштириш қўлланилади. Чет эл тажрибасида асосан болтли бирикмалар қўлланилади. Майда шчитли қолипларни муҳим камчиликларидан бу қолипни ўрнатиш ва ечиш учун катта меҳнат сарфи, бу жараёнларнинг жуда паст даражада механизациялашганлиги. Ажратиб-қайта ўрнатиладиган инвентарь қолиплар заводда тайёрланган шчитлардан, қутилардан, йирик инвентарь устун-тиргаклар ва бошқа элементлардан йиғилади. Ажратиб− қайта ўрнатиладиган қолип шундай лойиҳаланадиким, ён юзалар, тўсинлар, прогонлар ва устунларни кўчириш тўсин ва прогонлар тубига боғлиқ бўлмасин, ва бетон лойиҳада кўзда тутилган мустаҳкамликни эгаллагандан сўнг улар кўчирилади. Қолиплар кўчирилгандаг сўнг тозаланади, агар зарур бўлса таъмирланади ва қайта ишлатилади. Ажратиб −қайта ўрнатиладиган қолип универсал, тайёрланиши ва ундан фойдаланиш оддий. Ёғочли ёки мураккаб ажратиб− қайта ўрнатиладиган қолипларнинг асосий элементлари − рама қурилмали шчитлар бўлиб, улар сувга чидамли фанера билан қопланган қалинлиги 25-30 мм ли тахталардан ёки металл лист, пластик ва бошқа материал билан қопланган бўлади. Қолипни ўлчамлари ва массаси шундай бўлиши керакки, уларни қўлда ўрната олиш имкони бўлсин. Устунлар ости пойдевор қолиплари ташқи ва ички шчитлардан йиғилган тўғри тўртбурчакли қутилардан барпо этилади. Ташқи шчитлар ички шчитларга нисбатан 20-25 см узунроқ бўлиб, улар махсус тиргович планкаларга эга ва шу тирговичлар билан ички шчитларга маҳкамланади. Ташқи шчитларга тортувчи симлар билан маҳкамланади, улар қўйилган бетон қоришмаси босимини қабул қилади

Устун қолипи бу ҳар 0,4-0,7 м да ўрнатилган металл ёки ёғоч хомутлар билан бирлаштирилган шчитлардан йиғилган қути шаклида бўлади (1а - расм). Прогон ва тўсинларнинг ёғочли қолипи ушлаб турувчи тирговичларни бошига таянидиган қолипнинг туби ва ён томони шчитларидан иборат. Ёпмалар қолипининг шчитлари гумбаз қолипга ўрнатилади, улар эса ён шчитларга қоқиқлган гумбаз ости тахталарига таянади (1б- расм). 1 –расм. Ажратиб− қайта ўрнатиладиган ёғоч қолип: а – устун қолипи; б – тўсин ва прогон қолипи; 1 – қути; 2 – хомутлар; 3 – поналар; 4 – рамка; 6 – устун тирговични бош қисми; 7 – фриз тахтаси; 8 – ёпма плитаси шчити; 9 – гумбаз; 10 – гумбаз ости тахтаси; 11 – таянч устида гумбаз ости тахтаси учун таглик; 12 – сиқиб турадиган тахта. Қолип формаларини ушлаб туриш учун ҳавозалар ўрнатилади. Агарда қолип 6 м гача бўлса телескопик инвентарь ёғоч металли ёки металл ушлаб турувчи устун-тирговичлар қўлланилади.

Қалинлиги 15 см гача бўлган деворларни барпо этганда пардадеворни бир томонидан қовирға-устунлар урнатилиб шчитлардан деворни бир томони йиғилади, шундан кейин пардадевор бутун баландлиги бўйича арматура ўрнатилади. Кейин иш фронти томонидан қовирға –устунлар ўрнатилади, ва уларга 1 м баландликда шчитлар шчитлар маҳкамланади. Бетонланиш ишларига қараб шчитлар ўстириб борилади. Ажратиб қайта ўрнатиладиган унификациялашган қолип - СНИИОМТПда ишлаб чиқилган ва бу қолипларни турли хил модификациялари мамлакатимизда кенг тарқалган. Бу қолип оддий кўчириб қайта ўрнатиладиган инвентарь қолипдан кенг миқёсда элементларни ўзаро алмашиниши, катта бикирликка эга ва монтажни осонлаштирувчи инвентарь мосламаларга эга (тортқилар, қулфли бирлаштирувлар ва б.). Бундай қолип ёғочли, ёғоч-металли ёки пўлатли бўлиши мумкин. (2. расм). 2-расм. СНИИОМТП нинг комбинациялашган қолип конструкцияси

а – тахталардан қопланган шчит; б –намга чидамли фанера ёки пластик билан қопланган шчит; в – тортқи; г – тўғри бурчак остида тортқиларни бирлашиш тугуни; д – шчитларни тортқига маҳкамлаш детали; 1 – пўлат каркас; 2 – тахталардан қоплама; 3 – ён обойма ( рамка); 4 – шчитларни бирлаштирувчи тешиклар; 5 – узатмаларни утказувчи тешиклар; 6 – намга чидамли фанера ёки қатламли пластик; 7 – тахтали сийрак тўшама; 8 – швеллер тортқилар; 9 − 20×30 мм ли брус қистирмалар; 10 – пона; 11 – косинка-ўрама; 12 – шайба; 13 – тарангловчи илмоқ. 3-расм -. СНИИОМТП нинг унификациялашган пўлат қолип конструкцияси а – қолип деталлари; б – зинасимон пойдевор қолипининг умумий кўриниши; 1 – асосий шчитлар; 2 – бурчак шчити; 3 – юк кўтарувчи ферма; 4 – қисқич корпуси; 5 – пона; 6 – тортқи.

4-расм. Устунлар ости пойдевори учун металли блок форма: 1- устун ости қолип (форма) и; 2- домкратлар. Пўлат қолипни уголниклар, швеллерлар ва қалинлиги 2 мм тунука листлардан тайёрланади. Яхши фойдаланилганда уни айланиши 200 мартагача бўлиши мумкин, ёғоч инвентарь қолипларни айланиши 10-15 мартадан ортмайди. Унификациялашган қолипнинг конструкцияси юзаси 35 м2 гача бўлган йирик ўлчамли панелларни йиғиш, ҳамда бикир қолип ёки арматура-қолипли блоклар йиғиш имконини беради (3-расм). Панелли ёки блокли қолиплар, йирик ўлчамли кўрилмаларда ва катта ҳажмдаги бетонлаш ишларида қўлланилади. Бу турдаги қолипларни йиғиш ишларини нархи 50%га камаяди ва қолип ишлари муддати қисқаради.

5-расм. Унификациялашган йирик шчитли қолип: 1− бетон қоришмасини йўналтирувчиси; 2−тортувчи; 3−тасма; 4− сўрилар; 5−шчит; 6− вертикал ферма; 7−тўғрилайдиган тортқи; 8−домкрат; 9−ташқи шчитни монтаж қилиш учун сўрилар. Блок форма (4-расм) бу блок форма, бир турли икки ва уч поғонали пойдеворларни бетонлашда қўлланилади. Форма ўрнатилади ва бетонлангандан сўнг кран билан кўчириб олинади. Конструктив бажарилиши бўйича блок форма бузиб олинмайдиган (не разъемная) ва бузиб олинадиганларга (разъемная) бўлинади. Биринчиси бетонланган пойдеворлардан домкратлар ёрдамида, иккинчиси махсус ажратиб олинадиган мослама билан олиб қўйилади. Блок формани тўғри ишлатилса, қайта ишлатилиши 150-200 мартагача боради. Бузиб олинмайдиган (не разъемная) қолип ишлридаги меҳнат сарфи тахминан 0,15 одам- соат/м3 га тенг.

Йирик шчитли қолиплар - қолип панелларидан йиғилади. Бу панелларни ўлчамлари бетонланаётган иморат ячейкасига тенг. 5-расмда унифицияланган йирик шитли қолип конструкцияси кўрсатилган. Бу қолиплар, девор оралиғи 2,7...6,3 м, қалинлиги 12...30 см ва қават баландлиги 2,8-3,0 м бўлган монолит биноларни бетонлаш учун қўлланилади. Йирик шчитли қолип Қолип баландроқ юк кўтарувчанлик қобилиятига эга юзаси 3...20 м2 ли шчитлардан иборат бўлиб катта юзага эга конструкцияларда қўлланилади. Қолип элементлари палуба ва уни ушлаб турувчи прогон ва қовурғалардан иборат. Қолип шчитлари ўлчовларини ошириш меҳнат сарфини кескин камайишига ва жараёнларни мажмуали механизациялашни тўлиқ амалга оширишга имкон беради. Йирик шчитли қолип қўлланилишида энг универсал ва мобиль бўлиб, конструкциялар сифатини туташувлар (бирикмалар) сони камайиши ҳисобига кескин оширишга имкон беради, ва бу ҳолатда шчит баландлиги бетонлаш яруси баландлигига тенг қилиб олинади. Қолип турли хил иншоотларни йирик ўлчамли конструкцияларини барпо этиш учун мўлжалланган бўлиб, уларни ўрнатиш ва ечиш фақат кранлар ёрдамида амалга оширилади. Қолип шчитлари юк кўтарувчи бўлиб, палуба, шчитнинг бикирлик элементлари ва юк кутарувчи конструкциялардан иборат. Бундай шчитлар сурилар, ўрнатувчи ва биринчи бор туғриловчи тиргаклар ва ростловчи домкратлар билан жиҳозланади. Йирик шчитли қолип амалда бино ва иншоотларнинг пойдевор, ташқи ва ички деворлар, устунлар, ора ёпмалар каби барча конструктив элементларида қўлланилиши мумкин.Бу қолип турар жой ва фуқаро биноларини қурилишида кенг тарқалган. Кўп қаватли турар жой биноларини қурилишида йирик шчитли қолиплар қўлланилганда ташқи деворлар заводда тайёрланган йиғма керамзитбетон панеллардан ёки

ғиштдан бўлгани маъқул. Ички юк кўтарувчи деворлар монолит темирбетондан бажарилади. Ёпмалари тўсинли ва тўсинсиз бўлган юк кўтарувчи устунлардан иборат конструктив схема кенг тарқалгандир. Ташқи деворлари йиғма ёки ғиштдан бўлган биноларда монтаж ишларини бетон ишларидан бир қаватга орқада қолиши мақсадга мувофиқдир. Бетонланадиган конструкцияни қалинлиги ва юзалар сифатига бўлган талаблар асосида қолип шчити юк кўтарувчи каркас ва бетонлаш юзасига туғри келувчи палубадан ясалади ёки қолип панель қулфлар системаси билан боғланган алоҳида инвентарь шчитлардан йиғилади. Икки қарама – қарши турувчи қолип панеллар бир-бир билан бетонлашга қадар булажак бетон конструкцияси ичидан ўтувчи горизонтал винтли тортқилар билан боғланади. Қолип турғунлигини таъминлаш ва туғрилаш учун учун механик винтли домкратлар ва ростловчи конструкциялардан иборат турли хил тиргаклар ва тирговичлар системаси қўлланилади (6-расм). 6-расм. “Мева” фирмасининг девор учун йирик шчитли қолипи: а – каркасли; б – каркас-шчитли; 1 – шчит каркаси; 2 – винтли тортқи; 3 – консолли сурилар; 4 – тиргак; 5 – механик домкрат; 6 – девор соколи; 7 – тиргак-тортқи; 8 – палуба; 9 – фиксатор.

Девор қолиплари икки босқичда ўрнатилади. Олдин каркас арматураси монтаж қилинади, кейин деворни бир томонидан қават баландлиги бўйича қолип ва ишларни охирги босқичида деворни икккинчи томонидан қолип монтаж қилинади. Қолип қабул қилинганда унинг геометрик ўлчамлари, ўқларни мослиги, қолип шчитларининг вертикаллиги ва горизонталлиги, қўйма деталлар, туташув жойлари ва чокларининг зичлиги назорат қилинади. Бетон қоришмаси қолипга юқоридан шчитни ташқи томонида жойлашган ва унга маҳкамланган консолли сурилардан жойлаштирилади. Деворларни бетонлаш участкалар билан олиб борилади, чегара вазифасини одатда эшик бўшлиқлари бажаради. Бетон қоришмали бункер хамма вақт бир неча нўқталарда бўшатилади, ва қоришма қолипга 30...40 см ли қатламлар билан жойлаштирилади ва шу вақтни ўзида вибраторлар билан зичланади. Қолипларни ўрнатаётган пайтда бетон қоришмаси босимини қабул қилиш учун махсус инвентарь втулка (тиқин)лар, айрим ҳолларда қўшимча вкладишлар ўрнатилади. Девор ва ора ёпмалар қолипининг шчитлари одатда бетонланадиган бетон юзасининг (бино ячейкаси) ўлчамларига мослаштирилиб бажарилади, бу майдон 70 м2 дан ошмаслиги керак. Қолипни унинг конструкцияси ва унинг алоҳида элементларини турғунлигини таъминлаш ва умуман ишларни бажариш жараёнларини кетма-кетлигини эътиборга олган ўрнатилади. Ораёпмалар қолипи Тўсинли ёпма қолипни ўрнатган пайтда иш кетма-кетлиги қуйидагича бўлади (7-расм).

7-расм. Йиғма-кўчирма қолипларнинг элементлари: 1− устунларнинг ёғоч рамкалари; 2 – устуннинг қолипи; 3, 4 – қолипнинг шчитлари;5 – тўсинлар тагининг шчитлари; 6 – қолипнинг ёғочли тўсинлари; 7 – тўсин қолипининг ён шчитлари; 8 – кўтариб турувчи ўчоёқли телескопик устунлар. Олдин устунлар каркасини арматураси ўрнатилади, кейин устунлар қолипи винтли тортувчилар ёки хомутлар махкамланиб ва 2...3 сатҳда раскослар билан маҳкамланиб монтаж қилинади. Юқорида тўрган конструкциялар билан туташиш учун устун арматураси қолипни юқори четидан 40...50 см баландликка чиқарилади. Кейин устунлар бетонланади. Бундан кейин устун қолипининг махсус ўйилган қисмига тўсин ёки прогонларнинг тагини шчитлари урнатилади, уларни остига эса кўтариб турувчи телескопик устунлар ёки фазовий таянчлар баландлик бўйича тўғрилаб ўрнатилади. Фазовий бикирликни таъминлаш мақсадида кўтарувчи устунлар ўчоёққа ўрнатилади. Тўсин қолипини ён шчитларини ўрнатиб ва уларни ўзаро горизонтал винтли тортқилар билан боғлангандан сўнг тагнинг шчити билан маҳкамланади. Кейинги босқичда иккинчи даражали ёғоч тўсинларни остига тиргак – устунлар ўрнатилади, ва уларни устидан намга чидамли фанерадан палубалар тўшалиб чиқилади.

Ҳамдўстлик давлатларида кенг тарқалган қолип, бу СНИИОМТП институти томонидан ишлаб чиқилган унификациялашган қолипдир. Девор қолипи модуль кенглиги 300 дан 1800 мм гача баландлиги қаватга тенг келувчи, ҳамда қушимча ён ва бурчак шчитларидан иборат. Шчит металл палуба, горизонтал тўсин ва вертикал фермачалардан иборат. Шчитни пастки қисмида винтли домкратлар ўрнатиш назарда тўтилган. Бу қолипда баландлиги 3 м қалинлиги 12, 16 ва 20 см ли деворларни ва қалинлиги 10...22 см бўлган ёпмаларни бетонлаш мумкин. Монолит ёпмаларни бетонлаш деворлар барпо этилиб ва керакли бошланғич мустаҳкамликка эришгандандан сўнг бошланади. Ёпмалар қолипи телескопик тиргак-устунларга ўрнатилади, икки сатҳда арматурали тўрлар ўрнатилиб бўлгандан сўнг бетонлаш амалга оширилади.

Адабиётлар: 1. Бозорбойев Н. Бино ва иншоотларни барпо этиш технологияси. И-қисм. ўқув қўлланма Тошкент, 2000. 2. Бозорбойев Н., Собиров М. Бино ва иншоотларни барпо этиш технологияси. ИИ-қисм. ўқув қўлланма Тошкент, 2000. 3. Технология возведения зданий и сооружений: Учеб. для строит, вузов/В.И. Теличенко, О.М. Терентьев, А.А. Лапидус— 2-е изд., перераб. и доп.— М.: Высш. шк., 2004. — 446 с; ил. 4. Технология строительного производства. Учебник, (С.С. Атаев, Н.Н. Данилов, Б.В.Прыкин и др.) М., Стройиздат, 1994. 5. Технология строительного производства (О.О.Литвинов и др.) Киев, Высшая школа. 1995. 6. Хамзин С. К., Карасев А. К. Технология строительного производства. Курсовое и дипломное проектирование. Учеб. пособие для строит, спец. вузов. — М.: ООО ≪ БАСТЕТ ≫ , 2006. - 216 с.: ил 7. Бозорбоев Н., Бозорбоев Ф. Бино ва иншоотларнинг ер остки қисмини барпо этиш технологияси. Ўқув қўлланма. Тошкент, 2003. 8. Швиденко В.И. Монтаж строительных конструкций. Уч. пос. М., Выс. школа, 1987. 9. Матвеев Е.П. Реконструкция жилых и гражданских зданий.— М.: ГУЛ ЦПП, 1999. 10. Справочник строителя. Бетонные и железобетонные работы.— М.: Стройиздат, 1987.

Похожие

Биноларни вертикал кўчириладиган қолипларда барпо этиш

Биноларни горизонтал кўчириладиган қолипларда барпо этиш

Ғишт деворли биноларни барпо этиш

Йирик панелли биноларни барпо этиш

Ўта баланд биноларни барпо этиш