Sut emizuvshilar sinfi - Анатомия - Рефераты

Sut emizuvshilar sinfi

Загружено в:

12.09.2022

Скачано:

0

Размер:

44 KB

Sut emizuvshilar sinfi Reja : 1. Sutemizuvshilar sinfining umumiy tavsifi. 2. Teri koplagishlari. 3. Skeleti (uk skelet, bosh skelet, erkin oyoklar skeleti)

Sut emizuvshilar Umurtqali hayvonlarning eng yukori tarakkiy etgan sinfi xisoblanadi. Sut emizuvshilarning asosiy progressiv belgilari kuyidagilar xisoblanadi. 1) Bosh miyasi juda katta va bunda oliy nerv faoliyatining markazi, ya’ni kulrang miya moddasidan tashkil topgan yarim sharlar pustlogi, ayniksa, yaxshi rivojlangan, xidlov, kuruv va eshituv organlari xam kushli rivojlangan. Tashki kulok va kulok suprasi bor. Urta kulok bushligida ushta-uzangi, sandon va bolgasha kabi eshituv suyakshalari joylashgan. 2) Tishlari gruppalarga, ya’ni kurak, keskish va oziq tishlariga bulingan va pastki jagi bevosita miya kutisiga birikib ketadi. Pastki jag esa faqat bitta tish suyagidan tashkil topadi. 3) Issik konlilik xususiyati kasb etadi. Yuragi turt kamerali bulib, undan faqat shap aorta yoyi chiqadi va qonaralashmaydi. Gavda temperaturasining doimiy bushligi termoregulyasiya moslamalari ushun tirik bola tugish, embrionning ona kornida maxsus organ-yuldoshda rivojlanishi, tugilgan bolasini sut bilan ovqatlantirish kabi xususiyatlar xosdir. Sut emizuvshilar yana uziga xos morfologik belgilar bilan xam xarakterlanadi. Terisi jun bilan koplangan va xar xil bezlarga boy. Bosh skeleti umurtqa pogonasi bilan ikkita engsa burtmasi orqali birikadi. Tishlari maxsus shukurshalarda-al’veollarda joylashadi. Bilak bugimi orqaga tizza bugimi esa oldinga karatilgan buladi. Kukrak va korin bushligini diagramma pardasi ajratib turadi. Teri kplagishlari boshka Umurtqali hayvonlarning teri koplagishlariga nisbatan ansha murakkab tuzilgan va vazifasi xam xilma-xil. Terisi xamma Umurtqalilardagi singari tashki epidermis va pastki katlami tirik koplovshi xujayralardan tashkil topgan va mal’pigiy katlami deyiladi. Ustki tmonga borgan sari xujayralar yassi shaklga aylanadi, keratogialin kiritmalari xosil bulib, xujayraning ishini tuldiradi. Xujayra uladi, natijada shox katlamini xosil kiladi. eng ustki tomonidagi ulik xujayralar «kepak» sifatida tuchib turadi. Bu prosess mal’pigiy kavat xujayralari xisobidan tiklanib turadi. epidermis xar xil teri

xosilalarini-sosh, tirnok, shangal tirnok, tuyok, kavak shox, tangasha va bezlarni beradi. epidermisning shox xosilalariga yana tangashalar kiradi. Sut emizuvshilarning tangashalari uzining tuzilishi va kelib chiqishiga kura sudralib yuruvshilarning shox tangashalariga uxshash buladi. Tangasha yasherlarida kushli rivojlangan. Kemiruvshilarning barmoklari va dumlari xam tangasha bilan koplangan. Tuzilishiga kura bir xil bulgan shangal tirnok va tuyok turli darrandalarda yashash sharoitiga karab xar xil rivojlangan. Bularning xammasi kattik shox plastinkadan va yumshok barmok yostikshasidan tashkil topgan. Shox xosilalarga yana xukizlarning, kuy va eshkilarning shoxi kiradi. Bu hayvonlarning shoxi epidermisdan rivojlanadi va peshona suyagiga quchilib ketadi. Bugularning shoxi esa teri xisobidan tarakkiy etadi va suyak tukimasidan tuzilgan. Sut emizuvshilarning terisi tuzilishi va vazifasi jixatidan xar xil bulgan bezlarga boy buladi. Teri bezlari epidermis kurtagidan xosil buladi va shin teri bushligiga botib turadi. Yog bezlari uzum boshiga uxshab tuzilgan, uning chiqarish yuli sosh xaltasiga oshiladi, sekreti soshni va terini yoglab turish ushun xizmat kiladi. Ter bezlari naysimon shaklga ega. Bu bezning chiqarish yuli teri yuzasiga yoki sosh xaltasining ustki kismiga oshiladi. Terining 97-99% suvdan tashkil topgan. Ter gavda yuzasini sovutib turadi xamda ajratish vazifasini bajaradi. Xid bezlari ter va yog bezlarining uzgargan shaklidir. Xid bezi susarlarda yaxshi rivojlangan bulib, jinslarini axtarib topish, uzlarini ximoya qilish ushun xizmat kiladi. Sut bezlari ter bezining uzgargan shakli bulib, faqat urgoshilarida rivojlanadi, bir yullilardan tashkari xamma sut emizuvshilarning sut bezida 1-14 juft emshak buladi. Sut emizuvshilarning shin terisi, asosan qontomirlariga boy bulgan tolali biriktiruvshi tukimadan va teri osti kletshatkasidan iborat. Teri osti yog katlami ayniksa, kitsimonlarda, sovuk iklimda yashovshi darrandalarda, kishda uykuga ketuvshi sut emizuvshilarda yaxshi tarakkiy kilgan.

Skeleti. Umurtqa pogonasi besh bulimga-buyin, kukrak, bel, dumgoza va dum bulimlariga bulinadi. Umurtqasida yassi bugim yuzalari bor. Bunday umurtqa platisel’ umurtqa deyiladi. Umurtqalar yumshok togay diskalari-menisklar bilan bir-biridan ajralgan. Umurtqalarning ustki yoylari yaxshi ajralib turadi. Buyin bulimida ettita umurtqasi bor. Birinshi ikkita buyin umurtqalari boshka amniotalardagi singari tuzilgan. Oldingi kukrak umurtqalariga kobirgalar tutashadi. Tush suyagi plastinka shaklida bulib, uning oldingi kengaygan kismiga tush dastasi, pastki kismiga kilishsimon usimta deyiladi. Bel bulimida 2-9 umurtqasi bor. Dumgoza bulimi turtta umurtqadan tashkil topgan. Dum umurtqalarining soni xam uzgaruvshan. Sut emizuvshilarning bosh skeleti miya kutisining kattaligi, ustki jag, yonok va tangasha suyaklaridan xosil bulgan shakka yoyining bulishi, suyaklar umumiy sonining kamayishi va kkita engsa burtmasi bulishligi bilan xarakterlanadi. Pastki jag faqat bir juft tish suyagidan tashkil topgan. Shunki quchilish suyagi bolgasha, kvadrat suyagi esa sandon suyagiga aylanadi va bular urta kulok bushligiga joylashib, eshitish vazifasini bajaradi. engsa teshigi atrfida bitta engsa suyagi va umurtqa pogonasi bilan quchiluvshi ikkita engsa burtmasi bor. Kulok suyaklari quchilib, bir juft tosh suyagini xosil kiladi. Bosh skeletining tagini tok asosiy ponasimon, panjarava faqat sut emizuvshilarga xos bulgan ikkilamshi suyak tanglay jagoralik, ustki jag suyagining usimtasi va tanglay suyagining quchilishidan xosil buladi. Elka kamari orqa tomondan tarogi bulgan ushburshakshakldagi kurak, korakoid va umrov suyaklaridan tashkil topgan. Korakoid kishrayib karokoid usimtasi kurinishida kurak suyagiga quchilib ketadi. Umrov suyagi krot, kul kanot, maymun, mushuk va ayiklarda saklangan, boshkalarida yukolib ketadi. Shanok kamari ikkita ismsiz suyakdan iborat bulib, bularning xar biri yonbosh, kov va kuymish suyaklarining quchilishidan xosil buladi. Sut emizuvshilarning shanogi yopik buladi, ya’ni ikkala tomonining kov va kuymish suyaklari urtada uzaro quchiladi. erkin oyoklar skeleti Quruqda yashovshi Umurtqali hayvonlardagi singari tipik tuzilishga ega. Lekin yashash sharoitiga karab erkin oyoklar skeleti

kushli uzgarishi mumkin. Keyingi oyogida sut emizuvshilarga xos bulgan tupik suyagi va tizza kosasi suyagi buladi. Muskul sistemasi juda takomillashgan va xilma-xildir. Kukrak va korin bo’shliqlarining ajratib turadigan gumbazsimon diafragma muskuli juda xarakterlidir. Bu muskul nafas olish vaktida ishtirok etadi, ya’ni kukrak kafasining xajmini uzgartirib turadi. Terini xarakatga keltirib turuvshi teri osti muskuli kushli rivojlangan. Ayniksa, maymunlarda kushli rivojlangan va bosh skeletni yuz kismida joylashgan mimika muskullari dikkatga sazovordir.

Похожие

Umurtqalilar kenja tipi

Suvda va quruqda yashovshilar sinfi

Ovqat hazm qilish tizimining yosh хususiyatlari va ovqatlanish gigiyenasi

Ovqat hazm qilish a'zolarining tuzilishi

Ichki sekretsiya bezlarining tuzilishi