Tutash muhitning klassik mоdellari. Ideal suyuqlik va gazlar - Алгебра - Рефераты

Tutash muhitning klassik mоdellari. Ideal suyuqlik va gazlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63.5 KB

Tutash muhitning klassik mоdellari . Ideal suyuqlik va gazlar Jismlarning tutash muhitlarga mansubligini tajribalar asоsida tekshirish mumkin. Suyuqliklar, gazlar va deformatsiyalanadigan qattiq jismlar tutash muhit sifatida eng umumiy fizik xususiyatlarga ega bo’lishlaridan tashqari, ularning har birlariga хos farqlari mavjudki, ularni e’tiborga olgan holda ta h lil etish ham tutash muhit mexanikasining asosiy vazifalaridandir. Ichki va tashqi kuchlarga, kuchlanishlarga tutash muhit zarralari reaksiyalari turlicha bo’lishi tabiiydir. Masalan, suv va temir bo’laklari og’irlik maydоnida bir-biridan nihoyatda katta farq qila oladigan mexanik ko’chishlarga, siljishlarga ega bo’lishi kundalik hayotda ma’lum: suyuqlik zarralarida har bir elementar maydonchaga tegishli urinma kuchlanishlar temirdagiga qaraganda nihoyatda kichik yoki nolga tengligini elementar fizika kursi asosida, oddiy tajriba asosida ta’kidlash mumkin. Albatta, tutash muhitlar sifatida faqatgina suyuqlik va gazlar, ma’lum qonuniyatlar asosida deformatsiyalanadigan qattiq jismlargina emas, balki murakkab ichki kuchlanganlik, u bilan bog’liq bo’lgan va vaqt o’tishiga ham bog’liq bo’lgan jarayonlar tekshirilishi mumkin. Bu bobda tutash muhitning eng sodda modellari sifatida tan olingan va shuning uchun ham klassik modellar deb ataluvchi tutash muhit modellari bilan ish ko’ramiz. Har bir model uchun ta’rif berish asosida ularning boshqa tutash muhit modellaridan farqi va ta’sir doirasi ajratiladi, ular uchun mexanika qonunlari tatbiqi asosida asosiy tenglamalari keltirib chiqariladi. Olingan tenglamalar massaning saqlanish qonuni, harakat miqdori, uning momenti o’zgarishi tenglamalari va, umuman olganda, keyingi boblarda o’rganiladigan termodinamika qonunlaridan kelib chiqadigan munosabatlar asosidagi tenglamalar sistemasidan iborat bo’lib, bu tenglamalar real fizik jarayonlarga mos keluvchi chegaraviy va boshlang’ich shartlarni ifodalovchi tenglamalar bilan birgalikda yagona sistemani tashkil etadi.

Bu bobda termodinamik jarayonlar o’zgarmas bo’lgan hol uchun tutash muhitning eng sodda modellari - klassik modellari o’rganiladi. Bu modellarni tuzish yopiq tenglamalar sistemasini tuzishdan iboratdir. IDEAL SUYUQLIK VA GAZLAR Ideal suyuqlik va gazlar uchun ushbu ta’rifni berish mumkin: muvozanat va harakat jarayoni uchun har bir ko’rilayotgan nP  kuchlanish vektori shu kuchlanish aniqlangan birlik normali n  bo’lgan ixtiyoriy yuzaga normal chizig’i yo’nalishida bo’lgan tutash muhitga ideal suyuqlik (gaz) deyiladi. Ta’rifdan ideal suyuqlik va gazlarda n P  kuchlanishning n  ga tik yo’nalishga proyeksiyasi - urunma tashkil etuvchisi nolga teng bo’ladi. Ta’rifdan nP n    ligi kelib chiqadiki, bu yerda  skalyar miqdor va u noldan farqli deb olinishi kerak. Umuman olganda,  musbat va manfiy bo’lishi mumkin. Lekin ideal suyuqlik (gazlar) odatda siqilgan holda uchrashini e’tiborga olsak 0   bo’ladi va uni P   ( p >0 - bosim deb ataladi) deb belgilanadi. Bunday tutash muhit ixtiyoriy nuqtasida harakat va muvozanat onlarida kuchlanish sirti sferadan iborat bo’lib, bosh kuchlanishlar uzaro teng va p 1  p 2  p 3  -p bo’ladi. Shunday q ilib, kuchlanish tenzori ushbu ko’rinishga ega bo’ladi:        ppp 00 00 00 (1) Bunday tenzorga shar tenzori deyiladi, ko’rish qiyin emaski, ushbu formulalar o’rinli bo’ladi: i ji j pP   , ijij gpP  , ijij gpP  (2)

Bu formulalar ixtiyoriy egri chiziqli koordinatalarida ham o’rinlidir. Dekart koordinatalari sistemasida esa yoza olamiz: ijij pP  , ijij pP   (3) Ideal suyuqlik va gazlarning Dekart koordinatalari sistemasidagi harakat differensial tenglamalarini chiqaraylik. Buning uchun ixtiyoriy tutash muhitning Eyler koordinatalaridagi ushbu tenglamasini olaylik: jij ii xP F dtd       (4) ( 3) ni (4) ga qo’yib, topamiz: iii x p F dtd       (5) (5) ni birlik i e bazis vektorga ko’paytirib qo’shsak ushbu vektor tenglamaga ega bo’lamiz: gradpF dtd      (6) (5) yoki (6) tenglama ideal suyuqlik (gaz) lar uchun Eylerning harakat differensial tenglamasi deyiladi. Bu tenglama Eyler koordinatalaridagi ushbu differensial tenglamalar sistemasidan iboratdir: 33 3 3 3 2 3 2 1 3 13 22 3 2 3 2 2 2 1 2 22 11 3 1 3 2 1 2 1 1 11 1 11 x p F xxxt x p F xxxt x p F xxxt                                              . (7) Masala. Eyler koordinatalarida           2 2 2 grad tdtd bo’lishi isbotlansin. Bu yerda    rot 21  - uyurma vektoridir.

Agar bu masaladan foydalansak, (6) tenglama o’rniga ushbu tenglamani ham olish mumkin:  gradp F rot grad t       1 2 1 2          (8) (8) tenglama ideal suyuqlik (gaz) harakati tenglamasining Lemb-Gromeko shaklidagi vektor differensial tenglamasi deyiladi. Ideal suyuqlik va gazlar harakati o’rganilganda (6) yoki (7) tenglamalardan maqsadga muvofiq holda foydalanish mumkin. Yuqoridagi tenglamalar qatoriga massaning saqlanish qonuni tenglamasini qo’shib qaraylik. U holda tenglamalar sistemasi uchta (7) tenglama va ushbu to’rtinchi tenglamadan iborat bo’ladi: 0 )(div tp     (9) Massaviy kuchlar zichligi F  ma’lum desak, (7) va (9) tenglamalar sistemasida v 1 , v 2 , v 3, p va  lar noma’lumlardan iborat bo’lib, tenglamalar soni to’rtta, noma’lumlar soni esa beshta bo’ladi. Tenglamalar sistemasi yopiq sistemadan iborat bo’lishi uchun, ravshanki, yana bitta tenglama etishmaydi. Endi ideal suyuklik va gaz tenglamalari sistemasi yopiq bo’lgan ayrim hollarni ko’raylik: a) bosim va zichliklar o’rtasida har bir muhit zarrasi uchun funksional munosabat o’rnatilgan hol - ) (f p   . Agar bu munosabat yuqorida keltirilgan tenglamalar sistemasi safiga keltirilsa, u holda tenglamalar sistemasi yopiq bo’ladi. Bunday munosabat mavjud bo’lgan jarayon b a rotrop jarayon deyiladi. T R p     tenglamasiga bo’ysinuvchi elementar fizika kursidan ma’lum bo’lgan gaz holati tenglamasi bunga misol bo’la oladi (bu yerda R va T lar o’zgarmas miqdorlar).

b) 0 dtdp bo’lgan hol. Bu holda massaning saqlanish tenglamasi 0   div bo’ladi. Bu ikki tenglamani Eyler tenglamalari bilan birgalikda olinganda yopiq tenglamalar sistemasi hosil bo’ladi. Bunday holat har bir fizik zarra zichligi vaqt o’tishi bilan o’zgarmas, deb olinishini bildiradi. Yuqorida keltirilgan yopiq tenglamalar sistemasi chekli yoki cheksiz sohalarda ko’riladi va ularni integrallashda soha chegarasidagi shartlar va izlanuvchi funksiyalarni topish uchun boshlang’ich shartlar berilishi talab etiladi.

Похожие

Yopishqоq suyuqlik mоdeli. Tutash muhit klassik masalalarining qo’yilishi haqida

Tutash muhitning kinetik energiyasi va uning o’zgarishi tenglamalari

Termоdinamik hоlat parametrlari. Hоlat fazоsi. Tutash muhit meхanikasida energiya tushunchasi

Gidrostatika. Asosiy tеnglamalar. Suyuqlik va gazlar muvozanatiga doir ayrim masalalar

Potеnsialli harakatdagi idеal suyuqlik va gazlar uchun koshi-lagranj intеgrali