logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Алгебра
  4. To‘rtburchaklar

To‘rtburchaklar

Загружено в:

12.09.2022

Скачано:

0

Размер:

144 KB
Скачать
To‘rtburchaklar Reja: 1. Parallelogramning asosiy xossalari 2. Rombning qo‘shimcha xossalari 3. Trapetsiya o‘rta chizig‘ining xossalari To‘rtburchaklarning quyidagi asosiy ta’rif va xossalarini esda tutish lozim: 1. ixtiyoriy qavariq to‘rtburchakni yuzasi quyidagi formula bilan hisoblanadi:  sin 2 1 2 1dd S  , bu yerda d 1 , d 2 – to‘rtburchakni diagonallari; φ- ular orasidagi burchak; 2. to‘rtburchak ichki burchaklari yig‘indisi 360 0 ; 3. agar to‘rtburchakning qarama – qarshi tomonlari juft-jufti bilan parallel bo‘lsa, bunday to‘rtburchak parallelogram deyiladi; Parallelogramning asosiy xossalari: 1. parallelogramning qarama-qarshi tomonlari teng; 2. parallelogramning qarama-qarshi burchaklari teng; 3. parallelogramning diagonallari kesishadi va kesishishi nuqtasida teng ikkiga bo‘linadi; 4. parallelogramning diagonallari kvadratlarining yig‘indisi, tomonlari kvadratlari yig‘indisiga teng; 5. parallelogramning ikki qo‘shni burchagi yig‘indisi 180 0 ga teng. Parallelogramning yuzasi quyidagi formulalar yordamida hisoblanadi: b a bh ah S   ;  sinabS  ;  sin 2 1 2 1dd S  , bu yerda b a, - parallelogram tomonlari; b a h h , mos ravishda tomonlariga o‘tkazilgan balandliklar;  - parallelogramm burchagi; d 1 , d 2 – parallelogram diagonallari  - ular orasidagi burchak. 4. Romb hamma tomoni teng parallelogramdir. Romb uchun parallelogramning barcha xossalari o‘rinli. Rombning qo‘shimcha xossalari: 1. rombni diagonallari perdendi ku lyar ; 2. rombni diagonallari uning burchaklari bissektrisalaridir; 3. rombni yuzi xuddi parallelogram yuzi kabi hisoblanadi. 4. romb uchun  =90 0 bo‘lganligidan uning yuzi:2 1 2 1 d d S  , formula bilan hisoblanishi mumkin. Bu yerda d 1 , d 2 rombni diagonallari uzunligi. 5. Hamma burchaklari to‘g‘ri burchak bo‘lgan parallelogram to‘g‘ri to‘rtburchak deyiladi . To‘g‘ri to‘rtburchak yuzasi quyidagi formula bilan hisoblanadi: ab S  ;  sin 2 1 2d S , bu yerda a va b – to‘g‘ri to‘rtburchakni qo‘shni tomonlari; d – diagonali uzunligi;  -diagonallari orasidagi burchak. Kvadrat hamma tomoni teng to‘g‘ri to‘rtburchak . Kvadrat uchun parallelogram, romb va to‘g‘ri to‘rtburchakning barcha xossalari o‘rinli. Kvadrat yuzasi quyidagi formulalar yordamida hisoblanadi: S = 2 1 d 2 S = a 2 bu yerda a - kvadrat tomoni; d – dioganali. 6. Ikki tomoni parallel qolgan ikki tomoni palallel bo‘lmagan to‘rtburchak trapetsiya deyiladi . Trapetsiya yuzasi asoslari a va в , balandligi h yordamida hisoblanadi: hb a S 2   . Shuni esda tutish kerakki, agar teng yonli trapetsiyani diagonallari o‘zaro perpendikulyar bo‘lsa, uning yuzi balandligi kvadratiga teng bo‘ladi: S = h 2 . Trapetsiyaning o‘rta chizig‘i deb, yon tomonlari o‘rtalarini tutashtiruvchi kesmaga aytiladi. Trapetsiya o‘rta chizig‘ining xossalari: 1) Trapetsiyaning o‘rta chizig‘i asoslariga parallel va ular yig‘indisining yarmiga teng:2 b a l   . 2) o‘rta chiziq trapetsiya balandligini teng ikkiga bo‘ladi. 1- misol. Diagonallari perpendikulyar, asoslari 12 va 20 bo‘lgan teng yonli trapetsiyaning yuzini toping. Yechish. a = 20, b = 12 bo‘lsin. U holda trapetsiyaning yuzi 2 b a S   h =16 h . Ikkinchi tomondan trapetsiya teng yonli va diagonallari perpendikulyar bo‘lganligi uchun S = h 2 . Tenglamalarni chap tomonlari tengligi uchun uning tomonlarini tenglashtirib, h = 16 bundan S = 16 2 = 256 ekanligini aniqlash mumkin. Javob: 256 2- misol. Rombni perimetri 2, diagonallari yig‘indisi 1,3. Rombni yuzini toping. Yechish. a - rombni tomoni; d 1 , d 2 - romb diagonallari. Masala shartidan a = 0,5, d 1 + d 2 = 1,3 . Rombni diagonallari perpendikulyarligidan ∆ AO B da Pifagor teoremasiga ko‘ra 2 1 2    d + 2 2 2    d = a 2 Bu holda quyidagi tenglamalar sistemasini hosil qilamiz:                1 69,1 2 3,1 1 22 21 2 1 21 2 1 22 21 d d dd d d d d d u holda 1725,0 2 1 ; 345,0 2 1 2 1    d d S d d Javob: 0,1725. 3- misol. To‘g‘ri to‘rtburchak va kvadrat teng yuzaga ega, lekin to‘g‘ri to‘rtburchak diagonali kvadrat diagonalidan 2 marta katta. To‘g‘ri to‘rtburchakni diogonallari kesishi shi da h osil qilingan o‘tkir burchakni aniqlang. Yechish. d va /d , S va S ́ - mos ravishda to‘g‘ri to‘rtburchak va kvadratni diagonallari va yuzalari bo‘lsin. Sh artga ko‘ra d = 2 d´; S = S´. Lekin S = 2 1 d 2 sinφ, : S´ = 2 1 d´ 2 . Bundan d 2 sinφ = d´ 2 , sinφ = ( d d&#39; ) 2 = 2 1 . Demak  = 30 0 . Javob: 30 0 . 4-misol. Trapetsiyaning kichik asosi a va diagonallari o‘rtalari orasidagi masofa v ekanligini bilgan holda trapetsiyani katta asosini toping. Yechish: M va N – trapetsiya diagonallari o‘rtalari bo‘lsin, u h olda MN= v . MK kesmani o‘tkazamiz. Bilamizki MK ACD uchburchakni o‘rta chizig‘i. Ma’lumki AD=2MK. NK – – BCD uchburchakni o‘rta chizigi, NK = 2 a . U holda AD = 2 MK =2(MN+NK)= a + 2 v . Javob: a + 2 v . 5-misol. Asoslari 16 va 44 sm, parallel bo‘lmagan tomonlari 17 va 25 sm bo‘lgan trapetsiyani yuzini hisoblang. Yechish: Shartga ko‘ra AD= 44 sm va BC =16 sm. Ma’lumki, AE+ F D =28 sm. AE=x sm bo‘lsin. U holda FD =28-x. Shart bo‘yicha AB =17 sm va CD =25 sm Demak, BE 2 = 17 2 - X 2 va C F 2 = 25 2 – (28 – X) 2 , 17 2 – X 2 = 25 2 – (28 – X) 2 tenglamadan X = 8 sm. Bulardan balandlikni topamiz: h =BE =2 2 17 x = 15c m . S = 2 в а h = 450 c m 2 . Javob: 450 sm 2 6- misol. Parallelogramning perimetri 90 sm, o‘tkir burchagi 60 0 . Uning diagonali o‘tmas burchagini 1:3 nisbatda bo‘ladi. Parallelogram tomonlarini toping. Yechish. Shartga ko‘ra  = 60 0 ; a+b = 45 sm. ( < ABD): ( < DBS) =1:3 . < ABD ni x desak, x+3x+  = 180 0 , x=30 0 ekanligini ko‘rish mumkin. Bundan < AB D =90 0 ga teng. U holda ∆ AB D dan v = a sin x = a sin 30 0 = 2 а . a + b = 45 ekanligini e’tiborga olsak , a =30 sm, b = 15 sm. Javob: 30 sm, 15 sm 7- misol. Rombni o‘tmas burchagidan uning tomonlariga perpendikulyarlar o‘tkazilgan. Har bir perpendikulyar uzunligi a ga teng. Perpendikulyarlarning tomonlar bilan kesishgan nuqtalari orasidagi masofa v ga teng. Rombni yuzini toping. Yechish. Shartga ko‘ra B E = B F = a , EF = B . Demak 2/b EG  , 2 2 )2/ (b а BG   . Proporsional kesmalar haqidagi teoremaga ko‘ra BDE uchburchakdan  2 2 2 2/b a a BG BE BD    . ekanligini topamiz. Endi rombni A D tomonini topamiz. Teng yonli ABC va BEF uchburchaklar o‘xshash, bundan ularning mos tomonlari nisbatlari teng bo‘ladi:   b a b a a AB EF BE BD AB : 2/ : , : : 2 2 2    , bu yerdan AB ni topamiz, so‘ngra esa rombni yuzi S = AB · a ekanligi kelib chiqadi . Javob: 2 2 4 4 2 b а b а 

Похожие

Algebraik materiallarni o‘rganish metodikasi
Bolalarning predmetlar shakli va geometrik shakllarni idrok qilishning o‘ziga xos xususiyatlari
Ko‘pburchaklar va aylana
O‘quvchilarning faollik darajasiga ko‘ra farqlanuvchi metodlari, o‘quvchilarning mustaqil ishlari
Turbo-Paskalning grafik imkoniyatlari