logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Алгебра
  4. Sonlar o'rtasidagi o'zaro teskari munosabat haqidagi bilimlarni mustahkamlash

Sonlar o'rtasidagi o'zaro teskari munosabat haqidagi bilimlarni mustahkamlash

Загружено в:

12.09.2022

Скачано:

0

Размер:

86.5 KB
Скачать
Sonlar o&#39;rtasidagi o&#39;zaro teskari munosabat haqidagi bilimlarni mustahkamlash Reja: 1. Ikkita kichik sondan katta son hosil qilish va katta sondan ikkita, kichik sonni hosil qilish 2. Bolalarni masalalar yechishga o&#39;rgatish 3. Bolalarni masalalar yechishga o&#39;rgatish Sonlar o&#39;rtasidagi o&#39;zaro teskari munosabat haqidagi bilimlarni mustahkamlash Bolalarni faqat sonlar o&#39;rtasidagi bog&#39;lanishla bilangina emas, balki qo&#39;shni sonlar o&#39;rtasidagi munosabatlar bila ham ,,qo&#39;shni sonlardan bin boshqasiga qaraganda nechtaga katta yol( kichikligi&#34; tanishtiriladi. Mashg&#39;ulot jarayonida bolalarga qo&#39;yilgaj o&#39;yinchoqlarni ajratib qo&#39;yish, chapak chalish, qo&#39;lini yuqori ko&#39;tarisli sakrash kabi va hokazolarni bajarish buyuriladi, masalan ,,Mendad qalamlarga qaraganda bir marta ko&#39;p (kam) chapak chal&#34;, ,,Sq necha marta chapak chalding?&#34;, Nima uchun?&#34; Bolalardan ,,xaltachada nechta doiracha bor? bitta, ko&#39;p (kar bo&#39;lishi uchun sen nechta o&#39;yinchoq qo&#39;yasan, nima uchun de| so&#39;raladi&#34;? Murakkabroq topshiriqlar quyidagicha bo&#39;lishi mur kin: ,,Stolning ustida mendagiga qaraganda bitta ko&#39;p doiracha qo&#39;yir Stolning tortmasiga esa yuqoridagiga qaraganda 1 ta kam doirachl qo&#39;ying. Mening kartochkamda nechta doiracha bor? Nima uchuj stolning tortmasida menda nechta bo&#39;lsa, shuncha doiracha bor? Bolalar har safar u yoki bu son qanday qilib hosil qilinganii tushuntirib beradilar, qo&#39;shni sonlarni solishtiradilar, ul£ o&#39;rtasidagi farqni aniqlaydilar. Tarbiyachilarning bergan javoblaric qo&#39;shni sonlar o&#39;rtasidagi munosabatlarning o&#39;zaro teskari xaraktej o&#39;z aksini topishi zarur. Muayyan mashqlar o&#39;tkazilgandan so&#39;i ko&#39;rsatma materialga tayanmagan holda sonlarni solishtirish mashqi] o&#39;tisJ||tnumkin. (7 sonidan bitta ko&#39;p bo&#39;lgan sonini ayting, soni ; |pan qancha ko&#39;p? Qaysi son 7 dan bitta kam? Nima uchu| , 9 -rushuntirib bering. Sonlarni to&#39;g&#39;ri va teskari izchilligi haqidagi h&#39;limla rm mustahkamlashda zinapoya mashqidan foydalanish aiziqarli o&#39;tadi. Bolalar zinapoyadan goh yuqoriga, goh pastga arab qadam tashlaydilar. Bunda ular goh qadam bosib chiqqan jnapoyalarni, goh qadam bosib chiqishlari kerak bo&#39;lgan zinapoyalarni, ya&#39;ni to&#39;g&#39;ri va teskari tartib bilan sanaydilar. Qani, Kamolaning o&#39;yinchog&#39;igacha nechta zinapoya qoldi? Sanaylikchi Kamolaning o&#39;yinchog&#39;igacha nechta zinapoya qolganini sanaymiz. 10 9,8,7 ...) Bolalarga to&#39;g&#39;ri va teskari sanashni mashq qildirishda son narvonchasidan foydalaniladi. Son narvonchasi bilan mashq qilish faqat qo&#39;shni sonlar o&#39;rtasidagi bog&#39;lanishlar va muno- sabatlar haqidagi bilimlarni ham mustahkamlash imkonini beradi. Bundan tashqari ulargacha hamda keyin so&#39;zlarining ahamiyatini tushunib olishga yordam beradi. 1 Bolalaming 1 dan 10 gacha to&#39;g&#39;ri va teskari tartibda tez hamda I ishonchli tarzda sanay bilishlari, ya&#39;ni birinchi 10 lik natural sonlarining * izchilligini (ketma-ketligini) mustahkam egallab olishlari muhimdir. Bunga ko&#39;rsatma materialiga tayanmagan holda o&#39;tkaziladigan xilma- xil mashqlar yordam beradi. (1 dan 10 gacha sana. Teskari tartibda sana, 5 gacha qaysi son keladi? 5 dan keyinchi? 4 dan keyin keladigan 3 ta sonni ayt. 6 va 8 sonlari o&#39;rtasida qaysi sonlar tushirib qoldirilgan? 7 ga qo&#39;shni bo&#39;lgan sonlarni ayt. Orada bitta sonini qoldirib, 2 ta sonini ayt. Orada bitta sonni qoldirib, 3 ta sonni ayt). Quyidagi o&#39;yinlar o&#39;tkaziladi: ,,Sanashni davom ettir&#34;, ,,BU- ganlar sanashni davom ettirsin&#34;. Bunday mashqlar aylana bo&#39;lib, tarbiyachi bolani chaqiribgina qolmay, balki unga koptok, ro&#39;mol, va hokazolarni olib o&#39;tkazilsa qiziqarli bo&#39;ladi. Kerakli sonni qidirishda bolalarning 1 dan boshlab sanashni emas, balki qo&#39;shni sonlar o&#39;rtasidagi bog&#39;lanishlarni va munosabatlarni mo&#39;ljal qila bilishlari muhimdir. Agar bolalardan birortasi buning uddasidan chiqa olmasa, narsalar to&#39;plamini solishtirish mashqlariga, ya&#39;ni sonlarni ko&#39;rsatma material asosida solishtirishga qaytish lozim. Agar bolalar &#39; soni 6 dan katta, 6 esa 7 dan 1 ta kam, 7 soni ichida 7 ta birlik, &#34; soni ichida esa faqat 6 ta birlik borligini yoki 7 hosil bo&#39;lishi uchun 6 ga 1 ni qo&#39;shish, 6 hosil qilish uchun 7 dan 1 ni ayirish v °ki 6 dan keyin 7, 7 dan oldin esa 6 soni kelishini ayta olsalar, u Va qtda bolalarni son haqidagi dastur talablari hajmidagi bilimlarni sgallab olgan va hisoblash faoliyatini o&#39;rga|pp|K tayyor, deb hl soblash mumkin Ikkita kichik sondan katta son hosil qilish va katta sondan ikkita, kichik sonni hosil qilish Kichik sonni hosil qilish bir sonning tarkibida o&#39;zidan kichik | 2 ta son borligini 10 ichida ko&#39;rsatish. Awal 5 sonini 2 ta kichik | songa ajratiladi. 2 ta kichik sondan 5 sonini hosil qilish ko&#39;rsatila^ Doskaga ikki tomoni har xil doirachalar terib qo&#39;yiladi. 5 ta doiracha qo&#39;yiladi. Oxirgi doirachaning orqasi aylantirib qo&#39;yil^ 5 sonini 4 ta qizil va 1 ta yashil doirachadan hosil qildik. 4 barobar 5 deydi, tarbiyachi. Bolalarga qizil doirachalarning sorj ko&#39;rsatuvchi raqamni ko&#39;rsating, yashil doirachalarning sor ko&#39;rsatuvchi raqamlarni ko&#39;rsating, deyiladi. Bolalar, 4 vJ raqamlarini ko&#39;rsating, deyiladi. Bolalar 4 va 1 raqamla^ ko&#39;rsatadilar. Tarbiyachi 4 qo&#39;shuv 1 barobar 5, keling, yc qo&#39;yamiz, deydi. Tarbiyachi doskada, bolalar stollarida ,,yozadiW Keyin 3 va 2, 2 va 3, 1 va 4 variantlari ko&#39;rsatiladi hamda yozila (4 qo&#39;shuv 1 barobar 5, 3 qo&#39;shuv 2 barobar 5, 1 qo&#39;shm barobar 5). Bu murakkab vazifa bo&#39;lgani uchun mustaqi&#39; mashqlarda, daftarga chizishda, o&#39;yinlarda mustahkamlanadi. O&#39;yin usuli. Tarbiyachi 5 ta toshchani 2 qo&#39;liga bo&#39;lib ushlayd 1 - Bolalar o&#39;zlaricha chap qo&#39;lda 2 ta, o&#39;ng qo&#39;lda 3 ta deb topadilaf- Agar biroiyj|yJbgla 1 ta qo&#39;linjujda 5 ta, ikkinchiada 1 ta ham yo 4 desa, bun|^H||ia yozib qo&#39;j^i kerak^^qo&#39;s 1.0 barobar 5. Bu o&#39;yinni boshqacha ham o&#39;ynash mumkin. Masalan, bir qo&#39;Hdagi toshchalarni ko&#39;rsatib, ikkinchi qo&#39;limda qancha, deb so&#39;rash mumkin. Bolalarni masalalar yechishga o&#39;rgatish Oldingi olib borilgan ishlar bolalarningi|iii|i faoliyatga, hisoblashga o&#39;tishlariga imkon beradi. *tl|tlft%iijn i< ( Qo&#39;shish va ayirishga o&#39;rgatish — birinfljbi sinfda matematika 0 qitishning asoslaridan biridir. Bolalar bog&#39;drasida asosiy tayyorlov &#39;shlari olib boriladi. Bolalar arifmetik masalalarni yechib hisoblash&#39; m alakalarini egallab boradilar. Bu — arifmetik amallarning ma&#39;noj 1 sini tushunishga hamda unga ongli ravishda yondoshishga, katta- ; iWar, natija hamda amallar komponenti o&#39;rtasidagi o&#39;zaro bog&#39;la- nishlarni aniqlashga imkon beradi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar bir amalli oddiy av asa ! alarni > ya&#39;ni narafljar ustida isj|5|>ajarishdan (qo&#39;shl yif ish) bevosita kelib <$qadigan (qc^ljjgjk-ko&#39;pay^. kamaydi) arifmetik masalalarni yechadilar. Bular yig&#39;indi va qoldiqni topishga qaratilgan masalalardir. Bolalarni katta songa kichik sonlarni qo&#39;shish hollari bilan tanishtiriladi: ularni awal 1 sonini qo&#39;shish va ayirish, keyinroq 2 va 3 sonlarini qo&#39;shish va ayirishga o&#39;rgatib boriladi. Masalalarni yechishga o&#39;rgatish bosqichlari. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni hisoblash faoliyatiga o&#39;rgatish va masalalar bilan tanishtirish ularga kichik-kichik hajmda bosqichma-| bosqich bilimlar berish bilan amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda bolalarga masalalar tuzishni o&#39;rgatish hamc ularga masalalar mazmunida tevarak-atrofdagi hayotda o&#39;z aksinj tonishini anglab olishlarida yordam berish zaair. Ular masala tuzilishini o&#39;rganib, masalaning shart va savollarinl iqlaydilar, berilgan sonlarning muhim ahamiyatga ega ekanliginj anglab oladilar. Bundan tashqari, ular masalalar yechishni, qo&#39;shish va ayirish amallarini ongli tanlash hamda ifodalashni, masalada aytilgan narsalar bilan bajarilgan amallar qanday miqdoriy o&#39;zgarishlarga olib kelishini tushunib oladilar. Bolalar masala savoliga to&#39;liq va to&#39;g&#39;ri javob berishga o&#39;rganib boradilar. Bu davrda sonli material yo birinchi beshlik bilan chegaralanadi, yoki ikkinchi beshlik ichida 1 ni qo&#39;shadilar yoki ayiradilar. Ikkinchi bosqichda bolalar qo&#39;shish va ayirish amallarini asosan tanlashgagina o&#39;rgatilib qolmay, balki 1 talab qo&#39;shish va ayirisl: usullaridan to&#39;g&#39;ri foydalanishga yoki oldin 2 sonini, keyin 3 n| ayirishni o&#39;rgatib boriladi. Bolalarning masalada berilgan sonlarni ajratib olishni o&#39;rganishlari hamda kelib chiqadigan miqdor o&#39;zgarishlarning ma&#39;nosini tushunib olishlari uchun ko&#39;rsatmali ko&#39;rgazmalar zarur. Bolalarni masalalar tuzishga o&#39;rgatish. Tarbiyachi birinchi ihg&#39;ulotda bolalarga masala haqida umumiy tushuncha berib, a shartlar tuzish va unga savollar qo&#39;yishni o&#39;rgatadi. Dastlab bir-ikkita masalani tarbiyachining o&#39;zi tuzadi, bunda fining ko&#39;rsatmasiga binoan bolalar bajargan harakatlarni td$ fiaydi: ,Akbar stolga 3 ta qalam qo&#39;ydi. Nilufar yana 1 ta qalam ( olib kelibdi. Nilufar va Akbar hammasi bo&#39;lib nechta qalam olitj kelishdi?&#34; Bolalar Nilufar 1 ta qalam olib kelganini, hammasi bo&#39;lib esd 4 ta qalam bo&#39;lganini, 4 sonining 1 dan ko&#39;pligini tushuntiradilar. Tarbiyachi: ,,Men masala tuzdim, sizlar esa uni yechdinglar. Endi biz masala tuzish va uni yechishni o&#39;rganamiz&#34;, — deydi. Bolalar hozirgina yechgan masalani eslaydilar. Tarbiyachi bolalarga masalani qanday qilib tuzganini tushuntiradi., Awal stol ustiga Akbar nechta qalam qo&#39;yganini, Nilufar nechta qalam olib kelganini, so&#39;ngra esa Nilufar bilan Akbar nechta qalam olib kelishganini so&#39;zlab berdim. Siz Nilufar bilan Akbar 4 ta qalam olib kelishganini aytdingiz. Masalani yechib, siz savolga to&#39;g&#39;ri javob berdingiz&#34;. Yana bitta xuddi shunday masala tuzadilar. Masala savoliga to&#39;liq va aniq javob berish kerakligini ta&#39;kidlash muhimdir. Agar bola biror narsani o&#39;tkazib yuborsa, masalan, faqatgina narsaning miqdori haqida gapirsa (,,4 ta qalam&#34;), u holda tarbiyachi undan qanday qalamlar haqida so&#39;z borayotganini so&#39;raydi. 1. Quyidagi shakllarni qog&#39;ozni buklash yo&#39;li bilan hosil qiling. Chinni gullar va lolalar hammasi bo&#39;lib nechta Lolalar chinni gullardan nechta kam? Aid Int. Chinni gullar lolalardan nechta ko&#39;p? ?r> Masala tuzilishi bilan tanishish. Masala tuza bilish kifjiil .____ uning tuzilishini o&#39;zlashtirib olish uchun zamin yaratadi. Bolalar masala tuzilishi bilan ikkinchi yoki uchinchi mashg&#39;ulotda tanishadilar: ular masalada shart va savol borligini bilib oladilar, masala shartida kamida 2 ta son bo&#39;lishligi alohida ta&#39;kidlanadi. Tarbiyachi bolalarga murojaat qilib: ,,Men hozir sizlarga masalada nima haqida gapirilishini so&#39;zlab beraman, siz bo&#39;lsangiz men aytgan narsalarning hammasini ko&#39;rsatasiz&#34;. Bolalar stolning chap tomoniga 2 ta ayiqcha, o&#39;ng tomoniga 2 ta ayiqcha qo&#39;ydilar. Stolga hammasi iib nechta ayiqcha qo&#39;yishdi? Biz masala tuzdik. Keling, uni jrlaymiz va bilganlarimizni bilmaganlarimizdan ajratamiz. Biz mi bilamiz? Bolalar: ,,Chap tomonda ikkita, o&#39;ng tomonda |2 ta ayiqcha bor&#34;, — deb javob beradilar. ,,Bimi biz bilamiz. Bu rhasalaning sharti&#34;,—deb tushuntiradi tarbiyachi. — Masalada nima so&#39;ralyapti? Bolalar: ,,Stolda hammasi bo&#39;lib nechta ayiqcha borligi?&#34;—deb javob beradilar. ,,Biz buni bilmaymiz. Biz mana shuni aniqlashimiz kerak. Har bir masalaning o&#39;z sharti va savoli bor. Bizning masalamizda qanday sonlar haqida gapirilyapti? Siz qanday savol qo&#39;ydingiz? Masalamizni takrorlaymiz&#34;. Tarbiyachi bolalardan biriga masala shartini takrorlashni, boshqasiga savol qo&#39;yishni taklif etadi. Masala qanday ikki qismdan filaiganligi aniqlanadi. Ular shu usulda 2—3 ta masala tuzadilar. •iQkBolalar ko&#39;rsatma materialsiz masalalar tuzishni o&#39;rganib plganlaridan keyin, masala tuzilishi haqidagi bilimlarini fnustahkamlash uchun uni hikoya va topishmoq bilan ongli ravishda faqqoslash foydalidir. Masalani topishmoqlar bilan taqqoslash yaxshidir. Sonlar, ko&#39;rsatilgan topishmoqlar tanlab olinadi. ,,Bittasi gapiradi, ikkitasi tomosha qiladi, yana ikkitasi esa eshitadi&#34; (og&#39;iz, ko&#39;z, quloqlar). ,,Bir torn ostida to&#39;rt og&#39;ayni yashaydi&#34; (stol) va hokazo. Tarbiyachi bolalar bilan birgalikda bu yerda qanday savollar berish mumkinligini muhokama qiladi: ,,Bu nima? Stolning nechta oyog&#39;i bor?&#34; va hokazo. Topishmoqda qanday narsa haqida gap borishini topish kerak. Masalada esa miqdorni, necha soni hosil bo&#39;lishini yoki nechta narsa qolishini bilish kerak. Masalani topishmoq bilan solishtirish masala savolining arifmetik mazmunini ta&#39;kidlash imkonini beradi. Bolalarni masalani hikoya, topishmoqdan farq qilishga yordam beruvchi umumiy usullardan foydalanishga o&#39;rgatish foydalidir. Matnni quyidagi reja asosida tahlil qilish mumkin. ,,Bu yerda sonlar bormi? Bu yerda nechta son bor? Mashg&#39;ulot oxirida bolalarga topishmoq, hikoya va masalani qaytadan tuzish uchun nima qilish kerakligini o&#39;ylash taklif etiladi. O&#39;rgatishning bu bosqichida birinchi mashg&#39;ulotda bolalar qo&#39;shishga, keyinroq esa qo&#39;shish hamda ayirishga oid masalalarni yechadilar, qo&#39;shish va ayirishga oid masalalar ketma-ket tuziladi. Javobni sonlar o&#39;rtasidagi bog&#39;lanishdan va munosabatlarni tushunchaga asoslanib topadilar. Rasmga qarab bolalar mustaqil masala tuzishga o&#39;rgatiladi. Rasmga qarab masala tuzing SahnalashtirUgan masalalar. Sahnalashtirilgan masalalarga katta e Ubor beriladi. Bu masalalarda bolalarning kuzatgan, ko&#39;pincha o zlan bevosita bajargan harakatlari aks ettiriladi. Bu yerda «volga javob berish emas, balki bu berilgan sonlar ko&#39;rgazmali asosda ko&#39;rinib turishi muhimdir. Birinchi sinf bolalari ko&#39;pincha masalani yechishni bilmaydilar, chunk! ular u yoki bu harakatni ifodalovchi (sarf qildi, bo&#39;lishib oldi, sovg&#39;a qildi va hokazo) so&#39;zlarning ma&#39;nosini tushunmaydilar. Shuning uchun maktabda, tayyorlov guruhida u yoki bu harakatni ifoda etuvchi so&#39;zlarning mazmunini ochib berishga alohida e&#39;tibor berish kerak. Shu maqsadda masala asosiga qanday amaliy harakatlarni kiritish zarurligini hisobga olish kerak.Bunda qarama-qarshi harakatni: keldik-ketdi, yaqin kelishdi-uzoqlashdilar, oldi, berdi, ko&#39;tarishdi- tushirishdi, olib kelishdi-olib ketishdi, uchib kelishdi-uchib ketishdi nazarda tutuvchi yig&#39;indi va qoldiqni topishga oid masala- larni taqqoslash maqsadga muvofiqdir. Ko&#39;rgazmali masalalar. Dastlab bolalarga mavzu mazmuni to&#39;g&#39;risida gapiriladi hamda berilgan sonlar tasvirlangan rasmlar ko&#39;rsatiladi. Rasm bo&#39;yicha birinchi masalani tarbiyachining o&#39;zi tuzadi. U bolalarni rasmlarni ko&#39;rib chiqishga, berilgan sonlarni hamda miqdoriy munosabatlarning o&#39;zgarishiga olib kelgan hayotiy harakatlarni ajratib olishga o&#39;rgatadi. Masalan, rasmda 5 ta shar ushlagan bola tasvirlangan, u 1 ta sharini qizchaga bermoqda. Rasmni ko&#39;rsatayotib, tarbiyachi: ,,Bu yerda nima tasvirlangan? Bola nima ushlab turibdi? Unda nechta shar bor? U nima qilmoqda? Biz nimani bilamiz? Masalaning shartini tuzing. Nima haqda so&#39;rash mumkin?&#34;— deb so&#39;raydi. Dastlab, tarbiyachi bolalarga yo&#39;llanma savollar berib yordamlashadi, keyin esa faqat masalaning rejasini beradi: ,,Nima chizilgan? Nechta? Nima o&#39;zgardi? Ko&#39;payadimi yoki kamaya- dimi?&#34; Keyinchalik bolalar o&#39;zlari mustaqil ravishda rasmlarni kuzatib, masala tuzadilar. Masala tuzishda umumiy fon (o&#39;rmon, daryo) kabi vaza, savatcha, archa, olmalar tasvirlangan rasmlardan ham foydalanish mumkin. Rasmlarda qirqib olingan joylar bo&#39;lib, bu yerlarga narsalarning yassi tasvirlari: olma, shar, nok, bodring, qayiq, uy, daraxt va hokazolar qo&#39;yiladi. Tad^achi bu teshikchalarga narsalarning berilgan sonlarini afljjtLJSlfinib turadigan qilib joy- lashtiradi. ,amoS ShiHliiy qilib, bu holda m(*^ll(|llfft«teusi va berilgan sonlari oldindatifelgilangan, uning mdllMlHiiwtoHolalar o&#39;zlari o&#39;zgartira oladifosi**&#39; Tarbiyachi berilgan sonlarni o&#39;zgartirib, bolalarni ayni bir mavzuda har xil mazmundagi yig&#39;indi va qoldiqni topishga oid masalalarni o&#39;ylab topishga, hikoya qilishga o&#39;rgatishda foydala- niladigan xohlagan mazmundagi rasm asosida masala tuzishga undaydi. Og&#39;zaki masalalar. Oldingi qilingan ishlar ko&#39;rsatma mate- rialisiz masala (og&#39;zaki masala) tuzishga o&#39;tish uchun imkoniyat yaratadi. Og&#39;zaki masala tuzishga shoshilmaslik kerak. Bolalar, odatda, masala sxemasini oson o&#39;zlashtirib oladilar, unga ergashib, darhol hayotdagi haqiqatni noto&#39;g&#39;ri ifodalaydilar, bunda masalaning asosi hisoblangan miqdoriy munosabatlar mantiqini tushunmaydilar. Bajarilishi lozim bo&#39;lgan harakatlarning mazmuni yaxshi o&#39;zlash- tirib olingandan keyin, bolalar o&#39;z tajribalari asosida tuzilgan masalalarni ham yecha oladilar. Xilma-xil mazmundagi masalalar tevarak-atrof haqidagi bilimlarni aniqlash va mustahkamlashga yordam beradi, ularni bog&#39;lanishi va munosabatlarni aniq Q&#39;tasfoga, ya&#39;ni hodisalarni o&#39;zaro bog&#39;lanish va o&#39;zaro bog&#39;liqlari b«WH|ok etishga o&#39;rgatadi. &#39; 8BraBiJ&#39; Dastlabki og&#39;zaki masalalarni bolalarga tarbiyachi bffllfli: ,,Grafinda 5 stakan suv bor edi, Sobir 1 stakan suv ichdi. GraHwfla necha stakan suv qoldi?&#34;, ,,Quruvchilar ko&#39;chaning bir tomo- nidagi 5 ta uyni, ikkinchi tomonidagi 1 ta uyni topshirdilar. Quruv- chilar nechta uy topshirishdi?&#34; ,,O&#39;quvchilar maktab oldiga 6 ta olma va 1 ta nok ko&#39;chati o&#39;tqazishdi. Ular hammasi bo&#39;lib nechta meva daraxti o&#39;tqazishdi&#34;. Tarbiyachi bolalarni masalalar tuzishga o&#39;rgata borib, songa oid material hajmini belgilaydi. Bolalar masalalarning hayotiy munosabatlarini to&#39;g&#39;ri aks ettirishlarini kuzatib borish kerak. Har safar biror bola o&#39;ylab topgan narsa haqiqatan shunday bo&#39;lish- bo&#39;lmasligi muhokama qilinadi. Bolalarni arifmetik amallarni ifodalashga o&#39;rgatish. Bolalar masala tuzilishini, masalalarni mustaqil tuzishni, savollarga to&#39;g&#39;ri javob berishni o&#39;rganib olganlaridan keyin ularni arifmetik amallarni (qo&#39;shish va ayirishni) ifoda etishga o&#39;rgatish mumkin. Bolalar: „Masalani yechish uchun nima qilish kerak?&#34; ,,Siz masalani qanday yechdingiz?&#34;—kabi savollarga javob beradilar. Bunda maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda muhokama qilish, harakatlarni asosli tanlab olish hamda olingan natijani tushuntira olish ko&#39;nikmasini o&#39;stirish muhimdir. -fa Ishni shunday tashkil etish kerakki, bunda bolalar birinclfc sinfda masala yechishda foydalanadigan usullarni egallab olsinlafttib nechta ayiqcha qo&#39;yishdi? Biz masala tuzdik. Keling, uni rlaymiz va bilganlarimizni bilmaganlarimizdan ajratamiz. Bizni bilamiz? Bolalar: ,,Chap tomonda ikkita, o&#39;ng tomonda ia1 ta ayiqcha bof, — deb javob beradilar. ,,Bimi biz bilamiz. Bu inasalaning sharti&#34;,—deb tushuntiradi tarbiyachi. — Masalada nima so&#39;ralyapti? Bolalar: ,,Stolda hammasi bo&#39;lib nechta ayiqcha borligi?&#34;—deb javob beradilar. ,JBiz buni bilmaymiz. Biz mana shuni aniqlashimiz kerak. Har bir masalaning o&#39;z sharti va savoli bor. Bizning masalamizda qanday sonlar haqida gapirilyapti? Siz qanday savol qo&#39;ydingiz? Masalamizni takrorlaymiz&#34;. Tarbiyachi bolalardan biriga masala shartini takrorlashni, boshqasiga savol qo&#39;yishni taklif etadi. Masala qanday ikki qismdan tuzilganligi aniqlanadi. Ular shu usulda 2—3 ta masala tuzadilar. r Bolalar ko&#39;rsatma materialsiz masalalar tuzishni o&#39;rganib ulganlaridan keyin, masala tuzilishi haqidagi bilimlarini &#39;•. nustahkamlash uchun uni hikoya va topishmoq bilan ongli ravishda i aqqoslash foydalidir. Masalani topishmoqlar bilan taqqoslash yaxshidir. Sonlar, ko&#39;rsatilgan topishmoqlar tanlab olinadi. ,,Bittasi gapiradi, ikkitasi tomosha qiladi, yana ikkitasi esa eshitadi&#34; (og&#39;iz, ko&#39;z, quloqlar). ,,Bir torn ostida to&#39;rt og&#39;ayni yashaydi&#34; (stol) va hokazo. Tarbiyachi bolalar bilan birgalikda bu yerda qanday savollar berish mumkinligini muhokama qiladi: ,,Bu nima? Stolning nechta oyog&#39;i bor?&#34; va hokazo. Topishmoqda qanday narsa haqida gap borishini topish kerak. Masalada esa miqdorni, necha soni hosil bo&#39;lishini yoki nechta narsa qolishini bilish kerak. Masalani topishmoq bilan solishtirish masala savolining arifmetik mazmunini ta&#39;kidlash imkonini beradi. Bolalarni masalani hikoya, topishmoqdan farq qilishga yordam beruvchi umumiy usullardan foydalanishga o&#39;rgatish foydalidir. Matnni quyidagi reja asosida tahlil qilish mumkin. ,,Bu yerda sonlar bormi? Bu yerda nechta son bor? Mashg&#39;ulot oxirida bolalarga topishmoq, hikoya va masalani qaytadan tuzish uchun nima qilish kerakligini o&#39;ylash taklif etiladi. O&#39;rgatishning bu bosqichida birinchi mashg&#39;ulotda bolalar qo&#39;shishga, keyinroq esa qo&#39;shish hamda ayirishga oid masalalarni yechadilar, qo&#39;shish va ayirishga|Md masalalar hptma-ket tuziladi. Javobni sonlar o&#39;rtasidagi bojpamshdan vifcnnmosabatlarni tushunchaga asoslanib topadila. ADABIYOTLAR: 1. I.A.Karimova 2 . Bikba е va N.U. Ibragimova Z.I. Kosimova 3. Bikba е va N.U Ali е va U.S 4. Haydarov M., Hasanbo е va O. 5. Juma е v E.E 6. Juma е v M.E, Tadjiyeva Z.G`. 7 . Tadjiyeva Z.G`. 8 . www.ziyonet.uz

Похожие

Arifmetika-sonlar haqidagi fandir
Bolalarda miqdor va son sanoq haqidagi bilimlarni shakllantirish sanashga o‘rgatish
Kompleks sonlar
Funksiyalarning kompozitsiyasi. Teskari funksiya
Kompleks sonlar 2