Optimallash masalasi - Алгебра - Рефераты

Optimallash masalasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44 KB

Optimallash masalasi Reja: 1.Optimal yechimni qabul qilish va uning asosiy bosqichlari 2.Optimallash masalasining matematik modeli

1.Optimal yechimni qabul qilish va uning asosiy bosqichlari Matematik dasturlash va optimallash nazariyasi inson faoliyatining turli sohalarida keng qo‘llaniladigan fanlardan biridir. Bu sohadagi muvaffaqiyatlarga katta texnik tizimlarni loyihalash va tahlil qilish natijasida erishilgan. Inson oldiga qo‘yiladigan barcha masalalarni yechishda yaxshi yoki yomon degan yechimni qabul qilishi mumkin. Yechim qabul qilish jarayoni formallashgan va formallashmagan holda bo‘lishi mumkin. Formallashmagan yechim qabul qilish -bu ijod, san'atdir. Formallashmagan yechimni qabul qilishda insondan hech narsa talab etmaydi. Masalan, inson o‘tirdi, o‘yladi, yechim qabul qildi. Haqiqatdan ham bu holda yechimning to‘g‘riligiga hech qanday kafolat yo‘q. Inson ko‘p hollarda hech qanday asossiz o‘zi o‘ylagan holda, ayrim hollarda esa tajribasiga ishongan holda yechimlarni qabul qiladi. Formallashgan yechimga kelsak, u aniq tavsiyaga asoslanib qabul qilinadi. Formallashgan yechim qabul qilish ikkita usulga asoslanadi: -mantiqiy modellash; -optimallash. Mantiqiy modellashda yuqori bilimga ega bo‘lgan mutaxassislar tomonidan usul tanlanib, uning yordamida biror bir holat yoki boshqa holatda nima qilish kerakliligi aniqlanadi. Bunda matematik mantiqiy funksiyalar xizmat qiladi. Yechim qabul qilishning optimallash usuli quyidagilarga asoslanadi: -matematik modellash; -komp'yuterda masalani yechish; -boshlang‘ich ma'lumotlar. Matematik modellashning ikkita imkoniyati mavjud: -qo‘yilgan savolga tez javob topish; -keng tajriba o‘tkazish imkoniyati. Yechim qabul qilish algoritmi ancha murakkab bo‘lib, unda komp'yuterni qo‘llamasdan turib amaliy jihatdan bajarish mumkin emas. Komp'yuterda optimal yechimni izlash algoritmi uchun ishlab chiqilgan dasturiy ta'minot va boshlang‘ich ma'lumotlarsiz izlanayotgan natijaga erishib bo‘lmaydi.

Optimal yechimni qabul qilishning asosiy bosqichlari quyidagilardan iborat: 1.Masalani tanlash. Bunda masala qanday talablarni qanoatlantirishi kerakligi aniqlashtiriladi. 2.Masalani qo‘yish. Bunda masalaning matematik modeli va uning elementlari aniqlanadi. 3.Masala matematik modelini tuzish. Bu bosqichda optimal yechim qabul qilishga asoslangan matematik modelni tuzish masalasi qaraladi. 4.Masala uchun boshlang‘ich ma'lumotlarni yig‘ish. Bu bosqichda tuzilgan matematik modelga mos boshlang‘ich ma'lumotlar yig‘iladi 5.Masalani yechish. Bu bosqichda kerakli usul tanlanib masala yechiladi. 6.Echimni tahlil qilish. Bu bosqichda olingan optimal yechim matematik model asosida tahlil qilinadi. 7.Optimal yechimni qabul qilish. Optimal yechim olingan natijalarga asoslanib mutaxassis tamonidan qabul qilinadi. Echimni grafik ko‘rinishda tasvirlash optimal yechimni qabul qilishda muhim faktor bo‘lib, unda ma'lumotlar yaqqol tasvirlanadi. 2.Optimallash masalasining matematik modeli Optimallash masalasining matеmatik modеlini oddiy bir h ol uchun k o‘ rib chi q aylik. T o‘q‘ ri burchakli paralеlopеpеd formaga ega b o‘ lgan bakni loyi h alashtirish kеrak b o‘ lsin. Bunda uning h ajmini h isoblash formulasi q uyidagicha b o‘ ladi. V=a·b·h bu еrda a, b, h –idishning tamonlari. Bu masalaning matеmatik modеlini tuzish uchun masala qo‘yilishi tavsifini bеrish kеrak: hajmi V=2000 ga tеng bo‘lgan bak o‘lchamini aniqlash talab etilsin va bakni tayorlash uchun kam matеrial kеtsin, uning maydoni (sirti) S=2· [a·b+(a+b) ·h]. Bunday masalaning matеmatik modеli q uyidagicha yoziladi.

F=S→min V=2000 . Bu yozuv V = 2000 shart bilan S kattalikni minimallashtirish ma'nosini bildiradi. Buni yu q oridagilarga asoslanib q uyidagicha yozamiz. F=2· [a·b+(a+b) ·h]→min a·b·h=2000 . Bu bog‘lanishlarga yana ko‘proq kompyutеr uchun kеrak bo‘lgan shartni qo‘shamiz. Bu shart t o‘ rtburchak tomonlari fa q at musbat q iymatga ega b o‘ lishligi shartidir, ya'ni a, b, h>0. U holda masalaning optimal еchimini izlashning yangi quyidagi matеmatik modеliga ega bo ‘ lamiz: М F (ЦФ) F=2 · [a · b+(a+b) · h]→min ChG (ОГР) a·b·h =2000 ChSh (ГРУ) a, b, h >0. Bu modеl uchta asosiy tashkil etuvchilardan iborat: maqsad funktsiyasi (MF); chеgaralash (ChG); chеgaraviy shart (ChSh). Bu optimallash masalasining matеmatik modеlida x 1 =a, x 2 =b, x 3 =h bеlgilashlarni kiritib uni q uyidagicha yozamiz. F=2 · [x 1 · x 2 +( x 1 + x 2 ) · x 3 ]→min x 1 · x 2 · x 3 =2000 x 1 , x 2 , x 3 >0. Yoki buni umumlashtirgan h olda q uyidagicha yozish mumkin. F=f(x 1 ,x 2 ,x 3 )→min g(x 1 ,x 2 ,x 3 )=B x 1 , x 2 , x 3 >0. U holda yuqoridagilarni hisobga olib optimallash masalasining umumlashgan matematik modelini quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin. F=f(x j )→min(max,Const) g i (x j ) B i d j  x j  D j i=1,2,…,m; j=1,2,…,n . Bu model formulalari ma'nolarini beramiz:

1) maqsad funksiyasi (MF) -optimallash kriteriyasi bo‘lib, masala yechimining optimalligini ko‘rsatadi. Bunda maqsad funksiyasi 3 turga mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin: maksimallashtirish; minimallashtirish; berilgan qiymatga mo‘ljallangan. 2) chegaralash (ChG) –o‘zgaruvchilar o‘rtasidagi bog‘lanishlarni o‘rnatadi. Ular bir taraflama yoki ikki taraflama bo‘lishi mumkin, masalan:  g i (x j ) B i bir taraflama berilish;  A i  g i (x j )  B i ikki taraflama berilish. Excel yordamida optimallash masalasini yechishda ikki taraflama chegaralash ikkita bir taraflama chegaralashga ajratilib beriladi, ya'ni g i (x j )  A i g i (x j )  B i 3) chegaraviy shart (ChSh) - q iymati izlanayotgan o‘ zgaruvchilarga chegaralashlarni qo‘ yadi. Masalaning barcha chegaralashlar va chegaraviy shartlarini q anoat- lantiruvchi yechimlariga -mumkin b o‘ lgan yechimlar t o‘ plami deyiladi. Matematik model elementlar turlariga qarab optimallash masalasini quyidagi sinflarga ajratish mumkin:  Chiziqli dasturlash. Bunda bog‘lanishlar chiziqli, izlanayotgan o‘zgaruvchilar uzluksiz va boshlang‘ich ma'lumotlar aniq qiymatlar bo‘ladi.  Chiziqsiz dasturlash. Bunda bog‘lanishlar chiziqsiz, izlanayotgan o‘zgaruvchilar uzluksiz yoki butun sonli bo‘lib, boshlang‘ich ma'lumotlar ham aniq qiymatlar bo‘ladi.  Dinamik dasturlash. Bunda bog‘lanishlar chiziqli yoki chiziqsiz bo‘lib, ko‘proq vaqtga bog‘liq masalalar qaraladi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1.Акулич И.Л. Математическое программирование в примерах и задачах. - М.: Высшая школа, 1996. 2.Badalov F.B. Optimallash nazariyasi va mat е matik dasturlash. “ O ‘ q ituvchi”, T. 1989 y. 3.Кузнецов А.В., Новикова Г.И., Холод Н.И. Сборник задач по математическому программированию. Минск, Вышэйшая школа, 1985. 4.Курицкий Б.Я. Поиск оптимальных решений средствами Excel . “Санкт- Перербург”, 1997г. 5.Safaеva K., Bеknazarova N. Opеratsiyalarni tеkshirishning matеmatik usullari. “O‘qituvchi”, 1984y. 1 qism. 6.Лесин В.В., Лисовец Ю.П. Основы методов оптимизации. М. Изд. МАИ 1998. 7.Хазанова Л.Э. Математическое моделирование в эканомике. М. БЕК, 1998.

Похожие

Transport masalasi

Elastik stеrjеnning cho’zilishi va siqilishi masalasi

Sfеraning idеal suyuqlik bilan oqib o’tishi masalasi

Sfеraning chеksiz hajmdagi idеal siqilmas suyuqlikdagi harakati masalasi

Chiziqsiz dasturlash masalalarini taqribiy yechish usullari