Чизиқли акслантиришлар ва изоморфизм - Алгебра - Рефераты

Чизиқли акслантиришлар ва изоморфизм

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

158 KB

Чизиқли акслантиришлар ва изоморфизм Режа: 1.Чизиқли акслантиришлар. 2.Чизиқли фазоларнинг изоморфизми.

1.Чизиқли акслантиришлар.F майдон устида V ва W чизиқли фазолар берилган бўлсин. Таъриф-1. Агар W V f  : акслантириш ушбу 1) ҳар қандай V y x  , учун ) ( ) ( ) ( y f x f y x f    , 2) ҳар қандай F  учун ) ( ) ( x f x f    шартларни қаноатлантирса, у чизиқли дейилади. Таъриф-2. Ушбу 0 ) (  x f тенгликни қаноатлантирувчи V x векторлар тўплами f акслантиришнинг негизи (ядроси) дейилади ва f Ker деб белгиланади. Таъриф-3. Ушбу   W V x x f Vf    ), ( ) ( тўплам f акслантиришнинг акси (образи) дейилади ва f Im деб белгиланади. f Ker ва f Im ларнинг V чизиқли фазонинг қисм фазоси бўлиши бевосита текширилади. Теорема-1. V чизиқли фазонинг ўлчами n га тенг бўлиб W V f  : чизиқли акслантириш бўлсин, у ҳолда     n f f Ker   Im dim dim тенглик ўринли бўлади. Исбот.  ke e e ,..., , 2 1 векторлар тизими f Ker қисм фазонинг базиси бўлсин. Ушбу базисни V чизиқли фазонинг базисигача тўлдирамиз.  n k k e e e e e ,..., , ,..., , 1 2 1  тизим V чизиқли фазонинг базиси бўлсин.  ) ( ),..., ( 1 n k e f e f  тизим f Im қисм фазонинг базиси эканлигини кўрсатамиз. Бу векторлар чизиқли эркли. Ҳақиқатан ҳам, агар 0 ) ( ... ) ( 1 1      n n k k e f e f   бўлса, W V f  : чизиқли акслантириш бўлгани учун 0 ) ... ( 1 1      n n k k e e f   бўлади. Демак, f Ker e e nn k k        ... 1 1 . Бу ердан  ke e e ,..., , 2 1 тизим f Ker нинг базиси бўлгани учун n n n n k k e e e e e               ... ... 2 2 11 1 1 . Охирги тенгликдан 0 ... ... 1 1 22 11          nn k k nn e e e e e      .  n k k e e e e e ,..., , ,..., , 1 2 1  тизим V чизиқли фазонинг базиси бўлгани учун 0 ... ... 1 2 1         n k n      . Хусусан, 0 ... 1     n k   .

Энди f y Im  вектор бу тизим орқали чизиқли ифодаланишини исботлаймиз.   ) ( ... ) ( ) ( ... ) ( ... ) ( 1 1 1 1 11 n n k k k k nn e f x e f x e f x e f x e x ex f x f y             .  ke e e ,..., , 2 1 тизим f Ker қисм фазонинг базиси бўлгани учун 0 ) ( ... ) (1    ke f e f . Шунинг учун ) ( ... ) ( 1 1 n n k k e f x e f x y      . Демак,  ) ( ),..., ( 1 n k e f e f  тизим f Im қисм фазонинг базиси ва     n k n k f f Ker      ) ( Im dim dim . Теорема исботланди. 2.Чизиқли фазоларнинг изоморфизми. Таъриф-4. Агар W V f  : акслантириш ушбу: 1) W V f  : - биектив акслантириш. 2) ҳар қандай V y x  , учун ) ( ) ( ) ( y f x f y x f    , 3) ҳар қандай F  учун ) ( ) ( x f x f    шартларни қаноатлантирса, у изоморфизм дейилади. Натижа-1. Агар W V f  : акслантириш изоморфизм бўлса, у ҳолда W V f 0 ) 0(  . Ҳақиқатан ҳам, ихтиёрий V x учун 0  деб олсак кўрсатиш керак бўлган тенгликка эга бўламиз. Бундан кейин биз W V , чизиқли фазоларнинг нолларини V0 ва W0 деб белгилаймиз. Натижа-2. Изоморфизм таъсирида чизиқли эркли векторлар чизиқли эркли векторларга ўтади. Ҳақиқатдан ҳам агар  na a a ,..., , 2 1 - чизиқли эркли тизим бўлса, у ҳолда 0...0... 212211  nVnn aaa       . Шунинг учун биринчи натижага асосан   0 ... 0 ... 2 1 22 11          n W n na a a f       ёки 0...0)(...)()( 212211  nWnn afafaf       . Бу тенглик эса ) ( ...,), ( ), ( 2 1 na f a f a f векторларнинг чизиқли эрклилигини билдиради. Таъриф-5. Агар иккита чизиқли фазолар орасида изоморфизм мавжуд бўлса, фазолар изоморф дейилади.

Теорема-2. Чекли ўлчамли чизиқли фазолар изоморф бўлиши учун уларнинг ўлчамлари тенг бўлиши зарур ва етарлидир. Исбот. n W V  dim dim бўлсин.  ne e e ,..., , 2 1 тизим V чизиқли фазонинг базиси,  ne e e    ,..., , 2 1 тизим эса W чизиқли фазонинг базиси бўлсин. Ҳар бир V e x ex x nn     ... 11 да n ne x ex x f     ... ) ( 11 қонуният асосида акслантириш киритамиз. Ҳар бир чизиқли фазонинг вектори шу фазонинг базиси орқали ягона равишда ифодаланишини ҳисобга олсак, ушбу акслантириш биекция бўлади. Иккинчи тарафдан ). ( ) ( ... ... ) ( ... ) ( ) ) ( ... ) (( ) ... ... ( ) ( 11 11 1 1 1 1 1 1 11 11 y f x f e y ey ex ex e y x e y x e y x e y x f e y ey ex ex f y x f nn nn n n n n n n nn nn                            Худди шундай ) ( ) ( x f x f    тенгликни кўрсатиш мумкин. Демак, биз кўрган акслантириш изоморфизм бўлади. Натижада V ва W чизиқли фазолар изоморфлиги келиб чиқади. V ва W чизиқли фазолар изоморф бўлсин. Демак, улар орасида W V f  : изоморфизм мавжуд. n V  dim бўлсин, яъни V да чизиқли эркли бўлган  na a a ,..., , 2 1 тизим мавжуд бўлиб, ихтиёрий 1n вектордан ташкил топган тизим чизиқли боғлик бўлсин. Изоморфизм чизиқли эрклиликни сақлагани учун ) ( ...,), ( ), ( 2 1 na f a f a f векторлар чизиқли эркли бўлади ва ихтиёрий 1n вектордан ташкил топган тизим чизиқли боғлиқ бўлади. Демак n W  dim . Теорема исботланди. Фойдаланилган адабиётлар. 1.Хожиев Ж., Файнлейб А.С. «Алгебра ва сонлар назарияси курси», Тошкент, «Ўзбекистон», 2001.

2.Искандаров Р.И., Назаров Р. «Алгебра ва сонлар назарияси», I қисм., Тошкент, «Ўқитувчи», 1977. 3.Гельфанд И.М. «Чизиқли алгебрадан лекциялар», Тошкент, 1961. 4.Окунев Л.Я.»Олий алгебра», Тошкент 1950. 5. Курош А.Г. «Олий алгебра курси», Тошкент, «Ўқитувчи», 1976. 6. Ильин В.А., Позняк Э.Г. «Линейная алгебра», Москва, «Наука», 1974.

Похожие

Узлуксиз акслантиришлар ва уларнинг хоссалари. Топологик акслантиришлар

Чизиқли операторлар ва уларнинг матрицалари

N ўлчамли чизиқли фазо

Қўшма фазолар. Чизиқли операторлар

Чизиқли ва квадратик регрессион моделлар қуришга доир мисоллар