Буль алгебрасининг асосий аксиома ва қонунлари - Алгебра - Рефераты

Буль алгебрасининг асосий аксиома ва қонунлари

Загружено в:

14.03.2020

Скачано:

0

Размер:

78.5 KB

Буль алгебрасининг асосий аксиома ва қонунлари Режа: 1.Санок тизимлари 2.Буль алгебраси операциялари

Санок тизимлари Математик мантиқнинг асосий қисмларидан бири - мантиқ алгебраси ҳисоблаш машиналарининг асоси ҳисобланади . Мантиқ алгебраси фикрлар билан иш кўради. Фикр деганда ҳақиқий ёки ёлғонлиги нуқтаи назаридан билдирилган ҳар қандай тасдиқ тушунилади. Фикрнинг ҳақиқийлиги ёки ёлғонлигидан бошқа аломатлари (яхши, ёмон, нодир ва ҳ.к) эҳтиборга олинмайди. Мантиқ алгебрасида фикрларнинг ҳақиқийлиги 1 билан, ёлғонлиги 0 билан тенглаштириш қабул қилинган. Фикрларнинг бу иккили табиатига мослигини ҳисобга олиб, уларни мантиқий ўзгарувчилар деб аташади. Фикрлар ёки мантиқий ўзгарувчилар оддий бўлади ва лотин алифбосининг кичик ҳарфлари - x, y, z, x1, x2, а, b, . . . билан белгиланади. Оддий фикрлардан мантиқий ўзгарувчиларнинг иккили функциялари ҳисобланувчи мураккаб фикрлар тузилади. Мураккаб фикрлар катта ҳарфлар А, B, C, D, E, F, ... билан белгиланади ва кўпинча мантиқ алгебрасининг функцияси (МАФ) деб аталади. Мантиқ алгебраси элементар мантиқий функциялар ёрдамида мантиқ алгебраси функцияларини ифодалаш ва ўзгартириш билан шуғулланади. МАФ ларини ифодалаш ва ўзгартириш масалалари ҳисоблаш машиналарини лойиҳалашда кенг қўлланилади. Элементар мантиқий функциялар қаторига аввало битта ўзгарувчи х нинг элементар функцияларини киритиш мумкин. Бу функциялар ҳақиқийлик жадвали деб аталувчи жадвалда келтирилган (4.1-жадвал). Умуман, ҳақиқийлик жадвали аргументларнинг (мантиқий ўзгарувчиларнинг) мумкин бўлган тўпламларидан ҳар бирига мос функция қийматини акслантиради. 4.1- жадвал

Функция х аргументли функция қиймати Функция белгиси Функция номи 0 1 f 0 0 0 0 доимо ёлғон f 1 0 1 х ўзгарувчи f 2 1 0  х инкор f 3 1 1 1 доимо ҳақиқий Чинлик жадвали ва Бул алгебраси Иккита х ва y ўзгарувчиларнинг элементар мантиқий функцияларини кўрайлик. 4.2жадвал. Функция х, y аргументли функция қиймати Функция белгиси Функция номи 00 01 10 11 f 0 0 0 0 0 0 доимо ёлғон f 1 0 0 0 1 х  y конюнкция f 2 0 0 1 0 xy й бўйича таҳқиқ f 3 0 0 1 1 Х х доимоҳақиқий f 4 0 1 0 0 x y х бўйича таҳқиқ f 5 0 1 0 1 Y й доимо ҳақиқий f 6 0 1 1 0 х  y х ва й ни 2 нинг модули бўйича қўшиш f 7 0 1 1 1 х  y дизюнкция f 8 1 0 0 0 х  y Пирс стрелкаси f 9 1 0 0 1 х  y тенг қийматлилик f10 1 0 1 0 y й доимо ёлғон f11 1 0 1 1 х  y импликация f12 1 1 0 0 x х доимо ёлғон f13 1 1 0 1 й  y импликация f14 1 1 1 0 х/y Шеффер штрихи f15 1 1 1 1 1 доимо ҳақиқий 4.2-жадвалдаги функциялардан бир қисми тривиал ҳисобланади. Масалан, f0=0, f15=1 ва f3=х, f5=y. Уларнинг ичида иккитаси элементар функциялардир -

f10=y, f12=х. f2 ва f4 функциялари эса мос ҳолда y ва х бўйича таҳқиқи функциялари ҳисобланади. Қолганларини қисқача тавсифлайлик: - х ва y мантиқий ўзгарувчиларнинг дизюнкцияси . Қисқача х ва й нинг дизюнкцияси. х  y каби белгиланади. «х ёки y» деб ўқилади. Таҳрифи: х ва y мантиқий ўзгарувчиларнинг дизюнкцияси мураккаб функция бўлиб, у фақат х ва y ёлғон бўлгандагина ёлғон ҳисобланади. (3-жадвал) - х ва y мантиқий ўзгарувчиларнинг конюнкцияси . х  y каби белгиланади. «х ҳам y» деб ўқилади. Таҳрифи: х ва y нинг конюнкцияси мураккаб функция бўлиб, у фақат х ва y ҳақиқий бўлгандагина ҳақиқий ҳисобланади. (4-жадвал) 3-жадвал 4-жадвал 0  0=0 0  1=1 1  0=1 1  1=1 0  0=0 0  1=0 1  0=0 1  1=1 - х ва y мантиқий ўзгарувчиларнинг тенг қийматлилиги . х  y каби белгиланади. «х y га тенг қийматлик» деб ўқилади. Таҳрифи: х ва y нинг тенг қийматлилиги мураккаб функция бўлиб, у фақат х ва y ҳақиқийликлари мос келгандагина ҳақиқий ҳисобланади (5жавдал). -х ва й ни 2 нинг модули бўйича қўшиш . х  у каби белгиланади. «х ни y га 2 нинг модули бўйича қўшиш» деб ўқилади. Таҳрифи: х ва й ни 2 нинг модули бўйича қўшиш мураккаб функция бўлиб, у фақат х ва й нинг ҳақиқийликлари мос келмаганда ҳақиқий ҳисобланади (6-жадвал). Баҳзи адабиётларда бу функцияни тенг қийматлиликнинг инкори деб ҳам аташади.

4.3-жадвал 4.4жадвал 0  0=1 0  1=0 1  0=0 0  0=0 0  1=1 1  0=1 1  1=1 1  1=0 - х ва y нинг импликацияси . х  y каби белгиланади. «Агар х, унда y» деб ўқилади. Таҳрифи: х ва й нинг импликацияси мураккаб функция бўлиб, у фақат х ҳақиқий, y ёлғон бўлгандагина ёлғон ҳисобланади (7-жадвал). Таҳкидлаш лозимки, импликация сабаб ва оқибат орасидаги боғланиш маҳносига эга эмас, яхни х нинг ҳақиқийлигидан й нинг ҳақиқийлик шарти келиб чиқмайди. Аксинча, импликация ёрдамида тузилган мураккаб фикрнинг ҳақиқийлиги учун х нинг ёлғонлиги кифоя. ф13 функция y  х га мос келади. - х ва y нинг Шеффер штрихи . х/y каби белгиланади. «х штрих y» деб ўқилади. Таҳрифи: х ва y нинг Шеффер штрихи мураккаб функция бўлиб, у фақат х ва й ҳақиқий бўлгандагина ёлғон ҳисобланади (8-жадвал). - х ва y нинг Пирс стрелкаси . х  y каби белгиланади. «х Пирс стрелкаси й» деб ўқилади. Таҳрифи: х ва й нинг Пирс стрелкаси мураккаб функция бўлиб, у фақат х ва й ёлғон бўлгандагина ҳақиқий ҳисобланади (9-жадвал). 4.5-жадвал 4.6-жадвал 4.7-жадвал 0  0=1 0  1=1 1  0=0 1  1=1 0  0=1 0  1=1 1  0=1 1  1=0 0  0=1 0  1=0 1  0=0 1  1=0

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Мейер М. Теория реляционных баз данных. – М.: Мир, 1987. – 608 с. 2. Абдуманонов А.А., Карабаев М.К., Хошимов В.Г.. Информационнокоммуникационная технология организации лечебно- диагностических процессов в стационарах экстренной медицины. Межд. ж. Информационные технологии моделирования и управления. 2012,- №5(77). –с. 378-385. 3. Карабаев М.К., Абдуманонов А.А. Алгоритмы и технологии обеспечения безопасности информации в медицинской информационной системе ExterNET. Программные продукты и системы, Научно-практич. издание № 1(101), 2013 г., С. 150-155.

Похожие

Мулохазалар алгебрасининг асосий тенг кучлиликлари. Буль алгебраси

Мулохазалар алгебрасининг кулланилиши

Чизикли буль дастурлаш моделлари

Умумкийматли ва бажарилувчи формулалар. Жумлалар алгебрасининг функциялари

Функциялар системасининг тўлиқлигини аниқлаш