Шеърий нутқ ҳақида - Литература - Рефераты

Шеърий нутқ ҳақида

Загружено в:

08.09.2022

Скачано:

0

Размер:

93 KB

Шеърий нутқ ҳақида Режа: 1. Шеърий ва насрий нутқ ҳақида. 2. Ритм тушунчаси. 3. Ритмик бўлак ва ритмик воситалар. 4. Шеърий синтаксис ҳақида.

Бадиий нутқнинг икки шаклга — шеърий (тизма) ва насрий (сочма) кўринишларга эга эканлиги бунгача айтилди. Насрий нутқ ўзининг қурилиши жиҳатидан кундалик мулоқотда қўлланилувчи нутққа яқин бўлса, шеърий нутқ сўз санъатига хос махсус ҳодиса саналади. Зеро, ўзининг келиб чиқиши жиҳатидан ҳам бадиий нутқниннг шеърий шакли насрий шаклдан қадимийроқ, аниқроғи, ўз вақтида бадиий нутқнинг ягона шакли бўлган. Сабаби, шеърий нутқдаги ўзига хос ташкилланишнинг ўзиёқ уни одатдаги нутқдан фарқлаган, шеърий нутқ воситасида айтилган информациянинг санъатга алоқадорлигини таъкидлаб турган. Бунга амин бўлиш учун адабиёт тарихига назар солиш кифоя: миллий адабиётлар тарихининг илк босқичларида адабий асарлар шеърий йўлда ёзилган, насрда ёзилган бадиий асарларнинг пайдо бўлиши, баски, насрнинг бадиий нутқ кўриниши сифатида шаклланиши эса нисбатан кейинги даврларга тўғри келади. Шеърий нутқ муайян бир ўлчов(вазн) асосидаги ритмга эга бўлган, ўзининг мусиқий жаранги, ҳиссий тўйинтирилганлиги билан фарқланувчи нутқдир. Шеърий нутқдаги ўзига ҳос интонация, мусиқийлик ритмик бўлаклар ва ритмик воситалар, ўзига хос фонетик ташкилланиш, турли синтактик усуллар ёрдамида вужудга келади. Шеърий йўлда ёзилган лирик асардаги кайфиятнинг ҳосил қилиниши, кечинманинг ўқувчига "юқтирилиши"да унинг ритмик-интонацион томони муҳим аҳамият касб этади. Яъни, шеърнинг ритмик-интонацион хусусиятлари унинг мазмуни билан белгиланади, мазмун билан уйғунлик касб этади. Шеърий нутқнинг ўзига хослигини, ўзига хос ташкилланишини тасаввур қилиш учун, аввало, унинг ритмик-интонацион хусусиятларини белгиловчи унсурлар, воситалар ҳақида тушунчага эга бўлиш зарур. Шеърий нутқ ҳақида гапирганда, аввало, унинг муайян вазнга солинган ритмга эгалиги таъкидланади. Ритм жуда кенг тушунча бўлиб, у борлиқдаги жуда кўп нарса, ҳодисаларда кузатилиши мумкин. Шунга кўра, кенг маънода ритм деганда муайян бўлакларнинг маълум вақт оралиғида тартибли такрорланиб туриши тушунилади. Бу маънодаги ритм борлиқдаги

жуда кўп нарса-ҳодисаларда, жумладан инсон организмида мавжуддир. Масалан, тарновдан томчилаб турган томчилар чиқараётган товушда, ариқ сувининг маромли шилдираб оқишида, йил фаслларининг, кун билан туннинг алмашинувида; инсоннинг юрак уриши, нафас олиши, маълум бир ҳаракатни бажариши — буларнинг барида ритм кузатилади. Табиийки, кундалик мулоқот нутқида ҳам маълум бир ритм мавжуд. Аввало, ҳар бир одамнинг гапиришида ўзига хос ритм бўлиб, бу ритм унинг физиологик имкониятлари (мас., ҳар бир одамда нафас олиш ўзига хос, нутқ ритми эса шунга кўп жиҳатдан боғлиқ) билан белгиланади. Кундалик мулоқот нутқидаги ритмга ички ва ташқи омиллар (касаллик, руҳий ҳолат — ички; бирор нарсадан таъсирланиш, тез ҳаракат қилиш, — ташқи) таъсир қилиши ҳамда уни ўзгартириши мумкин. Оғзаки нутқда кузатилувчи бу ритм табиий равишда ёзма нутққа ҳам кўчади, зеро, ёзганимизда "мия"да гапирилади, ўқиганда "тасаввурда" эшитилади. Демак, ўз-ўзидан аёнки, насрий асарда ҳам ритм мавжуд ва у асарнинг ўқишли, таъсирли бўлишида жуда катта аҳамият касб этади. Агар бадиий насрдаги нутқ ритми умуман нутқ ритми билан изоҳланса, шеърий нутқ ритми махсус ҳосил қилинган ҳодисадир. Шеърий нутқнинг ритмик қурилишини яхшироқ тасаввур қилиш учун ритмик бўлак ва ритмик воситаларни белгилаб олишимиз зарур. Ритмик бўлаклар сифатида бўғин (ҳижо), туроқ(рукн), мисра ва бандни оламиз. Мазкур тушунчалар билан сиз мактабда танишганлигингизни ҳисобга олиб, бу ўринда уларга қисқача тўхталиш билан кифояланамиз. Бўғин (ҳижо) бир ҳаво зарби билан айтилувчи товуш ёки товушлар гуруҳи бўлиб, у барча шеър тизимларида энг кичик ритмик бўлак саналади. Ўзбек шеъриятида қўлланилувчи бармоқ тизими учун бўғиннинг сифати (қисқа, чўзиқ ёки ўта чўзиқлиги, очиқ ёки ёпиқлиги, урғули ёки урғусизлиги) аҳамиятсиз бўлса, аруз тизимида унинг қисқа, чўзиқ ва ўта чўзиқ навлари ажратилади. Туроқ билан рукннинг ритмик бўлак сифатидаги аҳамияти ва даражаси тенг келади. Бармоқ тизимига хос бўлмиш туроқ бўғинларнинг

маълум миқдорда гуруҳланишидан ҳосил бўлса, аруз тизимига хос рукн қисқа ва чўзиқ ҳижоларнинг маълум тартибда гуруҳланишидан ҳосил бўлади. Бу ўринда битта нарсани унутмаслик керакки, туроқ сўзни ҳеч вақт бўлмагани ҳолда, рукн сўзнинг бир қисминигина ўзига олиши, яъни уни бўлиб юбориши мумкин. Шеърнинг алоҳида сатрга жойлаштирилган бўлаги мисра деб юритилади. Мисра бир неча туроқ(рукн)ни бирлаштириши ҳам, биргина туроққа, яъни, биргина сўзга тенг бўлиши ҳам мумкин. Бироқ унинг мисра деб аталиши учун катта-кичиклигининг аҳамияти йўқ. Мисра охирида зарб бўлиши, ўзидан кейин сезиларли паузанинг мавжудлиги билан характерланади. Шу жиҳатдан қаралса, эркин шеърлардаги учрайдиган зинапоя шаклига солиниб, ҳар бири алоҳида сатрга жойланган сўзни мисра дейиш тўғри бўлмайди, чунки уларда зарб бўлгани ҳолда, мисра паузаси мавжуд эмас. Шеърнинг маълум миқдордаги мисралардан таркиб топиб, мазмун ва ритмик-интонацион жиҳатдан нисбий тугалликка эга бўлган бўлаги банд деб юритилади. Энг кичик банд — икки мисра. Иккилик бандлар одатда ўзаро қофияланган мисралардан таркиб топади. Мумтоз адабиётимизда иккилик банд шаклини маснавий шакли деб юритилади. Иккилик банднинг алоҳида бир кўриниши байтдир. Байт маснавийдан қофияланиш тартиби жиҳатидан (дастлабки байт ўзаро қофияланади, кейинги байтларнинг иккинчи мисраси биринчи байт билан қофиядош бўлади) фарқланади. Демак, биз ғазал, қасида, қитъа жанридаги асарларнинг бандларига нисбатангина "байт" атамасини ишлатсак тўғри бўлади. Учлик бандлар нисбатан кам ишлатилади. Мумтоз адабиётимизда учлик бандлар мусаллас(мусаллис) деб юритилади. Шу тарзда мумтоз адабиётимизда тўрт мисралик — мураббаъ, беш мисралик — муҳаммас, олти мисралик — мусаддас, етти мисралик — мусаббаъ, саккиз мисралик — мусамман сингари банд шакллари ажратилган. Мумтоз адабиётимиздаги "мусаммат" деган умумий ном остида юритилувчи турғун

шеърий шакллар шеърнинг неча мисралик бандлардан таркибланганига қараб номланади. Юқорида айтдикки, кенг маънода ритм муайян бўлакларнинг маълум вақт оралиғида тартибли такрорланиши, шеърий ритм деганда эса шеър мисраларидаги ритмик бўлакларнинг маълум ўлчов асосида тартибли такрорланишидан ҳосил бўлувчи оҳанг тушунилади. Буни конкрет мисол асосида кўриб ўтайлик: - v - - / - v - - / - v - - / - v - О-ра-зин ёп-қач кў-зим-дан со-чи-лур ҳар лаҳ-за ёш - v - - / - v - - / - v - - / - v - Бўй-ла-ким пай-до бў-лур юл-дуз ни-ҳон бўл-ғоч қу-ёш Келтирилган байт парадигмаси(тақтеъ)га кўра ритмик бўлакларни кузатиш мумкин. Биринчи мисранинг биринчи рукнидаги қисқа ҳижо (яъни, ритмик бўлак) ўн тўрт бўғиндан сўнг (яъни, маълум вақт оралиғида) айнан такрорланмоқда, худди шу тартиб барча ҳижоларга — чўзиқ ва қисқа ҳижоларга ҳам тегишлидир. Яъни, ҳар бир ҳижодан ўн тўрт бўғин сўнг яна худди шундай сифатдаги ҳижо такрорланади. Мисралараро рукннинг такрорланишига эътибор қилсак, рукн (яъни, чўзиқ ва қисқа ҳижоларнинг муайян тартибдаги гуруҳланиши) ҳар уч рукндан сўнг айни ўша тартибда такрорланиши кўрилади. Мисра эса шеърий нутқнинг ўн беш ҳижога тенг бўлагини рукн тартибида бирлаштиради ва байт доирасида ҳар ўн беш бўғиндан сўнг такрорланади. Олинган парча ғазал жанрига мансублигини эътиборга олсак, банд (байт) икки мисрага муайян рукнлар тартибида жойлашган ўттиз ҳижони жамлайди ва ҳар ўттиз ҳижодан сўнг такрорланади. Демак, ҳижо, рукн, мисра ва бандни шеърда ўлчов бирлиги сифатида қабул қилиш мумкин, уларнинг кичиги ўзидан каттасининг таркибига кирган ҳолда шеърнинг ритмик-интонацион қурилишини таъминлар экан.

Ритмик бўлакларнинг ўлчов бирлиги сифатидаги аҳамияти турли шеърларда турлича намоён бўлади. Масалан, изометрик (мисралардаги бўғинлар сони бир хил бўлган) шеърларда бўғин, туроқ, мисра ва банд бирдек аҳамиятга эга бўлса, гетрометрик мисралардаги бўғинлар сони турлича бўлган) шеърларда уларнинг мавқеи ўзгаради. Масалан, А.Қутбиддин қаламига мансуб шеърлардан бирининг ритмик қурилиши тубандагича: Балиқнинг тиши-ла, тилимни тилдим, (6 + 5) Юрагим урчуқдай уч айлантирдим, (6 + 5) Кўзимни қийнадим, (6) Қийноғим қизиқ... (5) Яйрадим. (3) Шеърнинг бошқа бандлари ҳам айни шу тартибда қурилган. Шеърнинг биринчи ва иккинчи мисралари 11 бўғиндан бўлиб, учинчи ва тўртинчи мисралар қўшилган ҳолда 11 бўғинни ташкил қилиши кўриниб турибди. Бироқ учинчи ва тўртинчи мисраларнинг қўшилиши, биринчидан, шеърнинг интонацияси, иккинчидан, қофияланиш тартибига таъсир қилади. Сабаби, бу икки мисра қўшилгани ҳолда улар орасида нисбатан қисқа (туроқлараро) пауза тушиши лозим бўладики, бу нарса интонацияга таъсир қилади. Зеро, ҳозирги ҳолатида ҳар икки мисранинг алоҳида сатрларга чиқарилиши уларнинг ўқилишидаги таъкидни кучайтиради. Хуллас, шеърдаги бешта банднинг ҳаммаси шу тартибда мисраларга бўлинганки, бу хил шеърларни гетрометрик шеър деб аталади. Юқорида Навоий байти асосида кўрганимиз ҳар бир ритмик бўлак(ҳижо, туроқ, мисра ва банд)нинг ўз ҳолича ритмик бирлик бўлиб келиши бунда кузатилмайди. Яъни, бўғинлар сони тенг эмаслиги боис бўғиннинг, туроқлардаги бўғинлар сони турличалиги сабабли туроқнинг, мисраларда туроқларнинг бир хил тартиб ва миқдорда бўлмаганлиги сабабли мисранинг ритмик бўлак (бирлик) сифатидаги аҳамияти сусаяди, буларнинг вазифасини тўлалигича банд ўз

зиммасига олади. Яъни, шеърнинг ритмик қурилиши шеър бутунлигида намоён бўлади ва банд унинг асосий ритмик бўлаги(бирлиги)га айланади. Шеърий нутқнинг ташкилланишида ритмик бўлаклардан ташқари ритм ҳосил қилувчи, ритмни кучайтирувчи унсурларнинг ҳам катта бадиий-эстетик аҳамияти бор. Уларни ритмик бўлаклардан фарқлаган ҳолда ритмик воситалар деб юритамиз. Ритмик воситалар шеър ритмининг таъкидланиши, кучайтирилишига хизмат қилиб, уларнинг асосийлари сифатида ритмик пауза, қофия ва қофияланиш системасини кўрсатиш мумкин. Шеърдаги ҳар бир ритмик бўлак бошқаларидан ритмик пауза ҳисобига ажратилади ва шу ажратилиш ҳисобига бу бўлаклар ўзига хос ўлчов бирлиги сифатида намоён бўлади. Дейлик, бўғин бир товуш зарби билан айтилади ва жуда ҳам қисқа, сезилар-сезилмас пауза (аслида бу пауза эмас, икки товуш зарбининг бир-биридан фарқланиб туриши ҳисобига "пауза"дек таассурот қолдиради, холос) билан ажралади. Туроқлардан кейинги пауза бироз сезиларлироқ бўлса, мисралар ниҳоясидаги пауза яққол сезилади, банд якунидаги катта пауза унга ритмик-интонацион тугаллик бахш этади. Ритмик пауза билан мантиқий пауза доим ҳам бир-бирига мос келавермаслиги мумкин, яъни, шеърий нутқда вергул қўйилмаган ўринларда ҳам тўхталиб ўтиш ва, аксинча, вергулли ўринларда тўхталишни сезилмаслик даражасига келтириш зарурати юзага келиши одатий ҳолдир. Мисра якунида келувчи қофиялар — сўз, қўшимча, баъзан сўз бирикмаларининг оҳангдош бўлиб келиши — ритмик жиҳатдан мисрани таъкидлаб кўрсатишга, шеърнинг оҳангдорлиги, мусиқийлиги, таъсирдорлигини оширишга хизмат қилади. Шеърни ўқиш давомида (бу нарса айниқса ёддан ўқилганда ёки шеър тингланганда яққол сезилади) қофия мисранинг тугаганидан дарак беради, пауза бажараётган ажратиш функциясини таъкидлайди. Шеъриятда қофиянинг бир қатор кўринишлари (тўлиқ ва тўлиқсиз қофия; унлилар оҳангдошлигигагина асосланган ассонанс ва ундош

товушлар оҳангдошлигигагина асосланган диссонанс қофиялар; рус шеъриятида очиқ ёки ёпиқ бўғин билан тугашига қараб очиқ - "женская рифма", ёпиқ - "мужская рифма" ва б.) мавжуд. Жумладан, ҳозирги ўзбек шеъриятида қофиядаги товушларнинг қай даражада мослиги жиҳатидан оч (тўлиқсиз) ва тўқ (тўлиқ) қофиялар ажратилади. Тўлиқ қофияда қофиядош сўзларнинг товуш таркиби тўла мос (мисол тариқасида А.Қутбиддин қофияларидан келтирамиз: "бузиб - узиб", "лўкиллаганда - лопиллаганда", "излардан - юзлардан") келса, тўлиқсиз қофияларда қисман мос ("даҳрий - қаҳридан", "тутун - Аловуддин", "титраб - гулдурак") келади. Қофияланиш тартиби деганда банддаги мисрларнинг ўзаро қофияланиш схемаси назарда тутилади. Банддаги қофияланиш тартиби турлича бўлиб, бу тартиб банднинг ритмик-интонацион бутунликка бирикишида муҳим аҳамият касб этади. Иккинчи томондан, ўқиш жараёнида қофия мисранинг тугаганлигини таъкидлаганидек, қофияланиш тартиби банднинг шаклланиб бўлганлиги, тугаганини таъкидлайди. Масалан, тўрт мисрали а - б - а - б тарзида қофияланган шеър ўқилаётган бўлса, ўқувчи кейинги бандларда ҳам шу хил тартибни кутади, тартиб ниҳояланганида банддаги тугалланганликни ҳис қилади. Яъни, қофияланиш тартиби, бир тарафдан, шеър ритмининг ҳис қилинишига, иккинчи тарафдан, мазмун ва ритмнинг уйғунлашувига, ўқувчи тасаввурида яхлит бирлик ҳосил қилишига ёрдам берувчи восита экан. Шеърий нутқнинг ташкилланишида ундаги ўзига хос гап қурилишининг жуда катта хизмати борки, унинг мусиқийлиги, ҳиссий тўйинтирилганлиги, таъсирдорлиги кўп жиҳатдан шеърий синтаксис ҳисобига таъминланади. Синтактик сатхдаги нормадан оғишлар кўпроқ шеърий нутққа хос ҳодиса саналади, шу боис ҳам адабиётшуносликда "поэтик синтаксис" деган махсус тушунча мавжуд. Шеър синтаксисига хос нормадан оғишнинг энг кенг тарқалган кўриниши инверсиядир. Инверсия шеърий нутқда гап бўлаклари тартибининг ўзгартирилишидир. Гап бўлаклари тартибининг ўзгариши маъно урғуси

тушаётган сўзни таъкидлаб кўрсатиш, уни мисрадаги урғули позиция - кўпроқ мисра охирига суриш имконини беради. Масалан, А.Ориповнинг: Улуғвор бир қудрат билан Чайқалади чўнг денгиз" - сатрлари нормадан оғиш бўлмаган ҳолда "Чўнг денгиз улуғвор қудрат билан чайқалади" тарзида берилиши керак. Инверсия ҳодисасининг юз бериши билдан "қудрат билан" сўз қўшилмаси ва "денгиз" мисраларда урғули позицияга чиқарилади, айни шу сўзларга маъно урғусининг тушиши муаллиф ижодий ниятига, шеър мазмуни ва эмоционал тоналлигига мувофиқ келади. Шеърнинг кейинги сатрлари: Қанча оғир ҳарсанг тошлар Тубда унга чўккан тиз,- инверсиянинг бундан бошқа функциялари ҳам борлигини кўрсатади. Одатдаги тартибда бу мисралар "Тубда унга қанча оғир тошлар тиз чўккан" шаклида бўлиши лозим эди. Инверсия натижасида, биринчидан, ифодалаш кўзланган мазмун учун энг муҳим сўзлар ("ҳарсанг тошлар", "тиз чўккан") урғули позицияга ўтказилади, иккинчидан, "денгиз" ва "тиз" сўзлари қофияланади. Синтактик сатхдаги оғишларнинг яна бири эллипсис бўлиб, унда гап бўлакларидан бири (кўпроқ бош бўлаклар) атайин тушириб қолдирилади. Масалан: Булбулларми?! Етар! Гулларми?! Бўлди! Сўз навбати - юракка... Келтирилган парчада кесим тушириб қолдирилган ва бунинг натижасида "юракка" сўзи мантиқий урғу олади, шеърнинг дастлабки мисраларидаги оҳангнинг сақланишига эришилади. Шунга ўхшаш, шеърий мисраларнинг атайин тугатилмай қўйилиши яна бир синтактик фигура - жим қолишни юзага чиқаради: Мен сендан кетмоқ истайман

Ёмғирдек эмас, - Ёмғир яна қайтиб келади. Мен сендан кетмоқ истайман Шамолдек эмас, - Шамол яна қайтиб елади. Мен сендан кетмоқ истайман Муҳаббат каби... Шеърнинг дастлабки икки сатри учинчи мисра билан, кейинги икки сатри олтинчи мисра билан изоҳланса, сўнгги икки сатрда шоир бу йўлдан бормайди - жим қолади, изоҳни шеърхоннинг ўзи ўзича шакллантириши зарур бўлади. Шеър мисраларида бир хил ёки бир-бирига жуда яқин синтактик конструкцияларнинг такрорланиб қўлланиши - синтактик параллелизм ҳам шеърнинг оҳангдорлигини, таъсирчанлигини оширувчи фигуралардан саналади: Йўлин йўқотса одам - муҳаббатга суянгай, ғуссага ботса одам - муҳаббатга суянгай, Чорасиз қотса одам - муҳаббатга суянгай... Синтактик параллелизмнинг бошқа бир тури хиазм деб аталиб (мумтоз поэтикада тарду акс), унда бир мисрадаги синтактик қурилма иккинчисида тескари тартибда такрорланади: "Мени ҳам бир йигит шундай севсайди Севиб ўлдирсайди мени ҳам шундай" ёки: "Висол учун ён, юрагим, Юрак, ёнгил висол учун". Шеърий синтаксисда энг кенг қўлланилувчи воситалардан бири такрордир. Аввало шуни айтиш керакки, такрор тилнинг барча сатхларига хос ҳодиса бўлиб, шеъриятда унинг бир қатор хусусий (товуш такрори, сўз такрори, анафора, эпифора, маъно такрори, маънонинг кучайтирилган ва сусайтирилган такрори, мисра такрори, банд такрори ) кўринишлари фаол

қўлланилади. Шеърий мисраларда бир хил товушлар такрори аллитерация деб юритилади. Аллитерациянинг вокал аллитерация (унлилар такрори) ва консонанс аллитерация (ундошлар такрори) турлари мавжуд. Сўз такрори ҳам синтактик усуллардан саналиб, у фикрни таъкидлаб ифодалаш билан бирга оҳангдорликни оширишга ва шулар асосида шеърнинг таъсир кучини оширишга хизмат қилади. Масалан, Х.Даврон бир шеърида ёзади: Оппоқ эди бошда бу дунё, Кўча оппоқ, кечалар оппоқ. Қандай яхши экан болалик, Оппоқ ранглар билан яшамоқ... Бир банднинг ўзида "оппоқ" сўзи тўрт марта такрорланмоқда. Болалик со/инчи ифодаланган шеърда "оппоқ" сўзининг таъкидлаб такрорланиши бежиз эмас - лирик қаҳрамоннинг со/инчи аслида ўша оқлик, мусаффолик, бе/уборлик со/инчидир. Бу ўринда "оппоқ" сўзининг таъкидли такрори лирик қаҳрамон кечинмасининг ифодаланишига ва, айни пайтда, ўша со/инчнинг ўқувчига юқтирилишида етакчи аҳамият касб этади. Анафора (мисралар бошида битта сўзнинг такрорланиши) билан эпифора (мисралар охирида битта сўзнинг такрорланиши) ҳам моҳиятан сўз такрорининг хусусий кўринишларидир. Шунга монанд, мумтоз шеъриятимиздаги радиф ва ҳожиб ҳам сўз такрорининг бир тури бўлиб, улар қатъий белгиланган ўринда - қофиядан кейин ва қофиядан олдин такрорланиши билан фарқланади. Шеърий мисраларда айнан бир сўзнинг эмас, балки маънони кучайтириб такрорлашга асосланган усул градация деб юритилади. Масалан, Иқболнинг шеъридан олинган тубандаги парчада маънонинг кучайтирилган такрори кузатилади: Севгилим, дилсизлар дилларимизни, тошбўрон қилсалар,

вайрон қилсалар, тиконлар қопласа йўлларимизни... Эътибор беринг: тошбўрон вайроналикка олиб келади, вайрона эса тиконзорга айланиши билан характерланади - маънонинг кучайтирилган такрори бу ўринда лирик қаҳрамон кечинмаларидаги динамикани бериш билан бирга ўқувчида ҳам туй/уни кучайтириб, кечинмани чуқурлаштириб боради. Табиийки, биз шеърий нутқнинг ташкилланишига хос барча хусусиятлар, барча усул ва воситаларга муфассал тўхталиш имконига эга эмасмиз. Демак, берилган йўналиш асосида бу ҳақдаги тасаввур ва билимларингизни бойитиш сизнинг зиммангизга тушади. Бунинг учун сиздан шеърни мутахассис сифатида ўқиш, яъни, юрагингизни "жиз" эткизган шеърга мутахассис сифатида қараш, ўша шеър нимаси билан кўнглингизга ўтиришганию шоир қайси усул ва воситалар билан дилингизга йўл топа билганини англашга интилишингиз талаб қилинади. Адабиётлар: 1. Тўйчиев У. А.Яссавий ва ўзбек шеър тузилиши// Ўзбек тили ва адабиёти.- 1999 №2. Б.15-18. 1. Эгамқулов Б. Шеърий нутқ ибтидоси ва синкретизм ҳақида// Ўзбек тили ва адабиёти.-1995.-№2.-Б10-13

2. Аҳмедов Ҳ. Насрий шеър турлари// Ўзбек тили ва адабиёти.-1994.-№3.- Б.48-52 3. Шарофиддинов Х. Ўзбек шеъриятида қофия ва ур/у муносабати// Ўзбек тили ва адабиёти.-1998.-№6.-Б12-16. 4. Муҳаммадиева Ш. Фитрат ва Чўлпон эркин вазннинг асосчилари// Ўзбек тили ва адабиёти. 1998. №6.-Б.42-43. 5. Литературный энциклопедический словарь.-М.,1987 6 . www.ziyonet.uz

Похожие

Шеърий санъатлар ҳақида айрим мулоҳазалар

Шеърий тизимлaр вa шеърий жaнрлaр

Шеърий санъатлар

Шеърий роман ва маҳорат

Ўхшатиш асосидаги шеърий санъатлар