Qish - Литература - Рефераты

Qish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1730.302734375 KB

Qish Qish to ʻ rt fasldan biri bo ʻ lib, kuz va bahor fasllarining orasida joylashgan eng sovuq fasldir. Qish fasli 3 oydan iboratdir. Shimoliy yarimsharda: Dekabr , Yanvar va Fevraldan , Janubiy yarimsharda esa: Iyun , Iyul va Avgustdan . Bu faslda iqlim darajasi minusga qarab tusha boshlaydi. Shu sababli sovuq yog ʻ ingarchiliklar orta boshlaydi. Qish — yil fasllaridan biri. Mo ʻʼ tadil mintaqalarda (shu jumladan, O ʻ zbekistonda) dekabr, yanvar va fevral oylarini o ʻ z ichiga oladi. Q. faslining astronomik davomiyligi urtacha 89,0 sutkadan iborat. Q.ning boshlanishi deb Quyoshning qishki turish nuqtasidan o ʻ tishi kunlari (21 — 22 dekabr) qabul qilingan. O ʻ zbekistonda Q. fasli xiyla sovuq keladi. Eng sovuq oy — yanvarning o ʻ rtacha t-rasi tekisliklarda (Ustyurt. Churuk st-yasi) — 10°, jan. sharqda (Temir, Sherobod) 2—3°, mutlaq past t-ra jan.da —25°, —30° va shim. g ʻ arbda —35°, —38". Lekin tekisliklarla Q.da ham 15—20°, tog ʻ larda 5—10° gacha iliq kunlar bo ʻ lib turadi (q. Yil fasllari ). Yangi yil — eski yil tugaganidan keyin boshlanadigan navbatdagi yil; eski yilning tugashi va yangi yilning boshlanishi nishonlanadigan kun. Yilning boshlanishi turli xalqlarda har xil vaqtgato ʻ g ʻ ri keladi. Ko ʻ pchilik mamlakatlarda, xususan, Yevropa mamlakatlarida, shu jumladan, Rossiyada (Pyotr I tomonidan 1699 yil belgilangan) har yili 1 yanvarda nishonlanadi. Hijriy yil hisobi qabul qilingan joylarda esa quyosh yilining turli sanalarida bayram qilinadi. Urta Osiyo va Sharq

mamlakatlarida, shu jumladan, O ʻ zbekistonda navro ʻ z bayramini Ya.y.ning kirib kelishi tariqasida qadimdan keng nishonlanadi (q. Navro ʻ z ). Yangi Yil bayrami insoniyatning eng qadimgi bayramlaridan biri bo ʻ lib, qadimgi Bobil va qadimgi Misrda eramizdan avvalgi 3000 yillikda birinchi marta nishonlanishni boshlagan. Garchi Yangi Yil sanalari ma ʼ lum sivilizatsiyalar va madaniyatlarda turlicha nishonlangan bo ʻ lishiga qaramasdan bayramning tub mohiyati bir hilligicha qolib kelgan, ya ʼ ni Yangi Yil bu yangilanish, yangi maqsadlar va o ʻ tgan yilda qilingan ishlar yuzasidan ijobiy tahlil qilishga asoslangan. Masalan qadimgi Misrda Yangi Yil bayrami Nil daryosining eng to ʻ lib toshgan davriga, ya ʼ ni Sentyabr oylariga to ʻ g ʻ ri kelgan bo ʻ lib, misrliklar uchun bu davr dexqonchilik uchun yangi davrni boshlanishi hisoblanib, Ra xudosi sharafiga bayram o ʻ tkizilib qurbonliklar qilingan. Bobilda yangi yil bahorning birinchi oyidagi yangi oyning tug ʻ ilishi davriga to ʻ g ʻ ri kelib dexqonchilik uchun yangi davrni boshlanishi bo ʻ lib, yangi yilda dexqonchilikni mo ʻ l ko ʻ l bo ʻ lishini so ʻ rab mabudlar sharafiga qurbonliklar qilinib bayram qilingan. Bizning qadimgi O ʻ rta Osiyoda yangi yil Zardushtiylik udumlariga ko ʻ ra bahorning dastlabki oylarida nishonlangan bo ʻ lib, ko ʻ kalamzorlikning kelishi va tabiatning uyg ʻ onishi sifatida nishonlangan. Biz hozirgi kunda nishonlaydigan Navro ʻ z bayramimiz ana shu Zardo ʻ shtiylardan qolgan urf-odatlarning mevasidir va uni hozirgi dinimiz Islomga umuman aloqadorligi yo ʻ qdir. Undan tashqari barcha davrlarda Yangi Yil bayrami turli hil dinlarga bog ʻ liq holda nishonlanishiga qaramasdan, bu bayram tub ma ʼ nosi jihatidan DINIY bayram emas, ko ʻ proq IJTIMOIY bayram sifatida nishonlangan. [1] Tarixda birinchi mata rasmiy jihatdan Yangi Yil bayrami qadimgi Rim imperiyasida Yuliy Sezar tomonidan er.avv. 46-yilda ta ʼ sis etilgan bo ʻ lib u 1

Yanvar deb e ʼ lon qilingan. Bu bayramga asos qilinib qadimgi Rimdagi xudolardan biri Janus xudosi olingan bo ʻ lib, u yangi yilning boshi va eski yilning ohirida tug ʻ ilganligi aytiladi. Uning yuzi ikki tomonlama bo ʻ lib, bir yuzi eski yilga, ikkinchi yuzi yangi yilga qaratilgan bo ʻ lgan. 1-yanvar kuni qadimgi Rimda katta bayram tashkil etilgan bo ʻ lib Janus xudosi sharafiga turli hil sovg ʻ a salomlar ulashilgan. Lekin shu o ʻ rinda bir narsani ta ʼ kidlab o ʻ tish lozim Rimliklar kalendari bo ʻ yicha Yanvar oyi hozirgi dunyoda ishlatiladigan Grigorian kalendarining mart oyiga to ʻ g ʻ ri kelgan. Rim imperiyasining qulashi va Xristianizmning keng tarqalishi bilan Yangi Yil bayramini nishonlash har bir mamlakatda turlicha yo ʻ nalish oladi. Masalan Angliyada yangi yil aprel oyida nishonlansa, Fransiyada bu sana Paxsa bayrami haftasining birinchi kuniga to ʻ g ʻ ri keladi, Xitoyliklarda 20-yanvar va 18-fevral oralig ʻ ida har yilgi kalendarning o ʻ zgarishiga qarab o ʻ zgargan, Provaslav cherkovidagi xalqlarda (jumladan Ruslarda) yangi yil 13-yanvar atrofida nishonlangan, Italiyada esa Yangi Yil Iso alayhsalomni tug ʻ ilgan kuni 25-dekabrda nishonlangan. Bu bayram xar bir xalqning iqlimi, hayot tarzi va jamiyatining rivojlanishiga qarab o ʻ zgargan. O ʻ rta Osiyo va Yaqin sharqda bu bayram asosan bahorda nishonlangan bo ʻ lib, keyinchalik Islomning kirib kelishi bilan ko ʻ pchilik xalqlar bu bayramni nishonlashdan voz kechishgan, O ʻ rta Osiyo, Eron va boshqa Navro ʻ z bayramini nishonlovchi xalqlar bundan mustasno. Islom dinida ham Yangi Yil mavjud bo ʻ lib u 15-16 iyul oylariga to ʻ g ʻ ri kelib, Muharram deb ataladi. Aynan 622-yil 15 yoki 16 iyuldan boshlab Musulmonlar uchun Hijriy yil boshlangan hisoblanadi. Lekin bu sanalarning Islomda bayram sifatida o ʻ tkazilishi hamon bahsli bo ʻ lib qolmoqda. Shia mazhabidagilar uchun bu sana muqaddas hisoblansa, Sunniylarda bu sanani bayram sifatida nishonlash bidat sifatida qaraladi. Lekin u ikkita mazhabdagi turli diniy yo ʻ nalishlarga qarab o ʻ zgarishi mumkin. Shuningdek Islom dini boshqa sivilizatsiyalar mahsuli bo ʻ lgan

barcha Yangi Yil bayramlarini (1-yanvar, 21-mart, Xitoy yangi yili, Iso alayhsalom tug ʻ ilgan kuni) qatiyan rad qiladi. 1582-yilda Papa Grigorian, eski Yuliy kalendaridagi xatolarni tuzatuvchi yangi kalendarni taklif qiladi, unga ko ʻ ra yil boshi 25-dekabrda emas, balki 1-yanvarda boshlanishi nazarda tutiladi. Lekin bu kunni bayram sifatida nishonlash haqida Grigorianning tavsiyalari umuman yo ʻ q, bu kalendar faqatgina Yuliy kalendaridagi xatoliklarni tuzatish uchungina taqdim qilingan, lekin Xristianlarning eng asosiy bayrami 25-dekabrligicha qoldirilgan. Lekin asta sekinlik bilan Yevropada uyg ʻ onish davrining ohirlariga kelib Cherkovdan ajralish yaqqol sezila boshladi. Mamlakatlardagi inqiloblarning boshlanishi bilan Katolik cherkovining obro ʻ si yemirilib, davlatlarning ichki siyosatiga ta ʼ sirini deyarli yo ʻ qotdi. XIX-asrning ohiri va XX-asrning boshlarida butun Yevropa davlatlari dunyoviy davlatlarga aylanib bo ʻ ldi. Undan tashqari Protestanizmning keng miqyosda yoyilishi bilan Katolik cherkovi butunlay nazoratni qo ʻ ldan chiqarib qo ʻ ydi. XX-asrning boshlaridan boshlab Yangi Yil bayrami nishonlanishi keng tarqaldi va Katolik cherkoviga qarama qarshi ravishda Iso masihning tug ʻ ilgan kuni bo ʻ lmish (rojdestvo) 25-dekabrga raqobatchi bayram sifatida 1-yanvar, Yangi Yil bayrami paydo bo ʻ ldi. O ʻ rta Osiyoda Yangi Yil (Navro ʻ z) har doim ham nishonlanib kelgan. Yangi Yilning bizning madaniyatimizga kirib kelishi Chor Rossiyasi bilan emas balki Sovet Ittifoqi bilan bog ʻ liqdir. Garchi 1-yanvar yilning birinchi kuni sifatida 1699-yilda Yevropaga

hayrihohlik munosabatida bo ʻ lgan Pyotr I tomonidan tayinlangan bo ʻ lsada u Rus Imperiyasida eng katta bayramlar sirasiga kirishga ulgurmagan edi. Keyinchalik Sovet Ittifoqi davriga kelib Yangi Yil ommaviy ravishda nishonlana boshlandi. Hozirgi kunda 1-yanvar dunyoviy bayram bo ʻ lib, dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida eng asosiy bayram sifatida nishonlanadi, diniy qonunlarga asoslanib qurilgan jamiyatlar bundan mustasno. Yangi yil qayerda qanday kutib olinadi buni bilasizmi? Yangi yil bayrami bizda har yili 31-dekabrda nishonlanadi. Lekin ushbu bayram turli davlatlarda turlicha urf-odatlar asosida nishonlanar ekan. Bilishni istaysizmi? Qadimda... 13 yanvar kuni ko'pgina xristian diniga e'tiqod qiluvchilar davlatlarda «Eski yangi yil» bayrami nishonlanadi. Bu ham yangi yilning bir ko'rinishidir. Qadimgi Misrda yangi yil bayrami Nil toshqini bo'lgan kunda nishonlanar edi. Bu ko'pincha sentyabrning oxiriga to'g'ri keladi. Nil daryosining toshishi misrliklar hayotida katta ahamiyatga ega bo'lgan. Ularning fikricha, shu kunlarda quyosh xudosi Amon o'z xotini va o'g'li Binn bilan daryodan suzib o'tishadi. So'ng yana ibodatxonaga qaytishadi. Shuning uchun ham ular bu kunni bayram sifatda nishonlashagan. Bobilda esa yangi yil bayrami bahorda nishonlangan.Bu vaqtda qirol mamlakatni tark etadi. Xalq esa o'zlari xoxlagan yumushni bajarishadi. Qirol qaytib kelishi bilan aholi o'z ishi bilan shug'ulanadi. Rimliklar uzoq vaqtlargacha yangi yilni birinchi martda nishonlab kelishgan. Eramizdan avval 46 yilda Yuliy Sezar yangi taqvim joriy etgan. Shundan keyin yangi yil 1

yanvarda nishonlana boshlandi. «Yanvar» so'zi Rim hudosi Yanus nomiga qo'yilgan. Rimliklarning fikricha, u ikki boshga ega bo'lib, biri yangi yilga, ikkinchisi bilan eski yilga qarab turgan. Rim yangi yil festivali Kalends deb nomlangan. O'damlar shu kunlari bir-birlariga sovg'alar ulashishadi, bayramni nishonlashadi. Keltlar(hozirgi Fransiya va Angliyaning bir qismida yashovchi aholi) yangi yilni oktyabrning oxirida nishonlashgan. Ularning bayrami Samheyn deb nomlanib, «yil yakuni» degan ma'noga ega. Keltlar shu kuni barcha ruhlar tirilishiga ishonishgan. Bugungi kunda... Avstraliya. Yangi yil Avstraliyada 1 yanvarda nishonlanadi. Bu erda shunchalik issiq bo'ladiki, qorbobo va qorqiz bayramda cho'milish kiyimida sovg'a ulashishadi. Indoneziya . Indrneziyada yangi yilni oktyabrda nishonlashadi. Ular shu kuni o'tgan yildagi ayblari uchun bir- birlaridan uzr so'rashadi. Eskimoslar . Kimdir yangi yilni 1 aprelda, kimdir oktyabrda, yana kimdir yanvarda nishonlashadi. Eskimoslar uchun esa birinchi qor yoqqan kun yangi yil hisoblanadi. Birma. Birmada yangi yil bayrami aprelda nishonlanadi. Buni boshqacha qilib suv bayrami deb atasa ham bo'ladi. Hatto Tinjon deb atalgan suv estivali ham o'tkaziladi. Birmaliklar bir hafta davomida bir-birlarini suvga bo'ktirishadi. Xitoy. Xitoyda yangi yilni raketalar va xlopushkalar sadosi ostida kutib olishadi. Avvallar bunday vositalar bambukdan qilinar edi. Xitoyda yangi yil bayramining birinchi kunida janjallashish ta'qiqlangan. Italiya. Yangi yilda Italiyada bo'lsangiz uylarga yaqin yurmang. Chunki ular shu kecha eski buyumlarini derazadan uloqtirishadi. Italiyaliklarning fikricha, qancha ko'p narsa otsang, yangi yilda shuncha ko'p boylik keladi. Shuning uchun boshingizga hatto shkaf ham tushishi hech gap emas. Hindiston. Hindistonda yangi yil sifatida nishonlash uchun sakkizta sana ko'rsatilgan. Masalan, Gudi Pavdva kuni. Shu kuni hindlar Nim-nim darahti barglaridan kiyim kiyishadi. Bu barglar juda achchiq bo'ladi. Qadimgi hind

manbalariga ko'ra, bu kishilardagi turli hastaliklarni davolaydi, kambag'allikdan qutqaradi va shirin qayt ato etadi. Germaniya. Germaniyada Rojdestvo klassik oilaviy bayram bo'lsa, yangi yil bayrami do'stlar bilan ko'chada o'tkaziladigan bayram hisoblanadi. Yangi yil kechasi ko'chalarni shampan vinosi va bakal bilan «qurollanib» olgan kishilar egallab olishadi. Osmon antiqa mushaklar bilan yorishib ketadi. Bizda... Yangi yil bayrami turli halqlarda mentalitetlaridan kelib chiqqan holda o'z odatlariga asosan turlicha nishonlanar ekan, xo'sh bizdachi? Bu kun qanday bayram qilinadi? Ushbu bayramda bizning o'zbek oilalarida katta dasturhon tuzaladi, oila davrasida, ota-onalari, farzandlari bilan yoki qarindosh- urug'lari bilan birgalikda hursandchilik qiladilar. Shu bahona yaqinlardan xabar olinadi, bayram bilan tabriklab, ko'ngillari olinadi. Ushbu bayram uchun bir hafta- o'n kun oldindan oilalarda tayyorgarliklar boshlab yuboriladi. Shahar markazlarida, bog'lar, hiyobonlarda, ko'chalarda, ish joylarida archalar bezatiladi. Bayramga tayyorgarlik ko'tarinki kayfiyatda boshlanadi. Bayram arafasi ko'chalarda kezsangiz, hammaning dimog'ida qo'shiq, hamma xursand kayfiyatda, ana shunday, barcha yangi yil «ob-havo» si ta'sirida bo'ladi.

Похожие

Rusiyzabon o`quvchi (talaba)larning o`zbek tilidagi adabiy namunalarni mustaqil o`qishlariga rahbarlik qilish

Badiiy asar ustida ishlash jarayoni

Adabiyot bo`yicha fakultativ mashg`ulotlar. adabiyot to`garagi

Adabiyotdan sinfdan tashqari ishlar

Adabiy ta`lim metodlari. Adabiyot o`qituvchisi va adabiyot darslari